KOBİLERİ İZLEME KOMİTESİ FAALİYET RAPORU Odamız tarafından 2010-2013 Çalışma Döneminde görev talep eden Oda üyelerimiz arasından Kobileri İzleme Komitemize, Oda Yönetim Kurulu tarafından atamalar yapılmıştır. Komitelerimiz ilk toplantılarını gerçekleştirmişler ve aşağıdaki şekilde görev dağılımları karar altına alınmıştır. GÖREVİ Başkan Başkan Yrd. Sekreter ADI SOYADI OĞUZ HALATÇI ALPER KILIÇ SEMA FESLİHAN NECATİ TOPÇU LEVENT SAĞIRLAR HÜLYA YARDİMCİ HÜSEYİN GÜNVEREN GÖKTÜRK KESİK AYNUR AKCANCA ZEKİNE ÖZDEMİR NUR SERTÇELİK HARUN ERDOĞAN GÜLESER ÇELEBİ TUBA DÖLEK METİN YÜKSEL SELDA ALTINSOY SALİH KARAYEL SİBEL KESEBİR HALİL TURANOĞLU KOBILERE SAĞLANAN DEVLET DESTEKLERİ YURTİÇİ FUAR DESTEĞİ Katılım sağlanacak fuarlarda, Fuar Organizatör Kuruluşundan temin edilen; boş alan (yer) için kira, stand konstrüksiyonu ve dekorasyonu, fuar katılımcı katalogu, fuar alanının genel düzenlemesi ile ilgili hostes, genel tanıtım, genel güvenlik, genel temizlik ile gerekli olabilecek diğer hizmet giderlerini kapsar. Destek üst limiti: -Yurt İçi Uluslararası İhtisas Fuarlarında 120 TL/m2, -Yurt İçi İhtisas Fuarları ve İzmir Enternasyonal Fuarı nda 80 TL/ m2 dir. Destekleme alanı her bir fuar katılımı için işletme başına azami 50 m2 dir. Makine, mobilya, mermer gibi büyük ürün sergileme alanına ihtiyaç duyulan işkollarında gerçekleştirilecek fuarlarda, işletme başına azami destek alanı Başkanlık tarafından 100 (yüz) m2 ye kadar artırılabilir. Program süresince desteğin üst limiti 30.000 TL dir. 207
YURT DIŞI FUARLARA KATILIM DESTEĞİ Kimler Yararlanabilir? Yurt dışı fuar organizasyonu gerçekleştiren organizatörler ve söz konusu fuara iştirak eden firma ve kuruluşlar ile sektörel nitelikteki uluslararası fuarlara bireysel katılım sağlayan firma ve kuruluşlardır. Başvuru Şekli Firmalar bireysel olarak katılırlarsa fuar başlangıcınden 15 gün önce ilgili kuruma stand m2 fiyatını gösteren yer tahsis faturası ve belgesini ibraz eder. Fuar bitiş tarihinden itibaren tüm bilgi ve belgeler en geç 3 ay içerisinde destek alınacak kuruma teslim edilmelidir. Sağlanan Destek Yurt Dışı Fuarlarda Katılımcıların Desteklenmesi Katılımcı tarafından organizatöre ödenen katılım bedelinin % 50 si Sektörel Dış Ticaret Şirketi olması durumunda, % 75 i Üretici/İmalatçı organizasyonlarının katılacağı yurtdışı fuarlarda katılım bedelinin % 75 i Yurt Dışı Fuarlara İlişkin Organizatör Tanıtım lerinin Desteklenmesi Müsteşarlıkça görevlendirilen organizatör tarafından yapılan tanıtım faaliyetlerine yönelik harcamalar, tüm katılımcıların toplam katılım bedelinin % 25 ini geçmemek üzere; yurt dışı fuarın genel nitelikli olması halinde % 75 oranında destekten yararlandırılır. Sektörel Türk İhraç Ürünleri Fuarları ve sektörel nitelikteki uluslararası fuarlara Milli Katılımlarda, Müsteşarlıkça verilecek ön uygunluğa istinaden, fuar konusu sektörün tanıtımına yönelik gerçekleştirilecek gösteri/etkinlik/trend alanı harcamaları % 75 oranında desteklenir. Bireysel Katılımların Desteklenmesi; Stand ve nakliye harcamalarının %50 si Sektörel Dış Ticaret firmalarında stand kirası tamamı ve nakliyenin %75 i Üretici/imalatçı organizasyonlarının katılacağı fuarlarda stand ve nakliyenin %75 i Desteklenir. Hedef Ülke Bazında İlave Fuar Desteği ve Geçici İlave Fuar Desteği Her yıl belirlenen 15 hedef ülkede düzenlenecek fuarlara iştirak eden katılımcıların % 50 destek oranına 20 puan ilave destek sağlanır. (10 puan da olabiliyor) 2012 hedef ülkeler 1.A.B.D. 2. BİRLEŞİKARAPEMİRLİKLERİ 3. BREZİLYA 4. ÇİNHALKCUMHURİYETİ 5. ENDONEZYA 6. GÜNEYAFRİKACUMHURİYETİ 7. G.KORE 8. HİNDİSTAN 9. KANADA 10.VİETNAM 11.NİJERYA 208
12.MEKSİKA 13. POLONYA 14. MALEZYA 15. ŞİLİ Tanıtım Desteği Broşür, ürün katalogu giderlerini, 5.000 TL Etiket baskılı tanıtım amaçlı CD giderlerini, 5.000 TL Yurtdışında yayınlanan/dağıtılan basılı yayınlara reklam verme 5.000 TL Yurtiçi Marka Tescil Belgesi sahibi olan işletmelere verilir. %50 destek oranı YURTDIŞI BİRİM MARKA VE TANITIM FAALİYETLERİNİN DESTEKLENMESİ Destek Süresi ve Sayısı 4 yıl ve 15 (onbeş) yurt dışı birim Başvuru Süresi 6 ay Desteklenen yurt dışı birimi bulunmayan ancak yurt içi ve tanıtım yapacağı ülkede marka tescil belgesine sahip şirketlerce, Türkiye de üretilen ürünlerle ilgili olarak yurt dışında gerçekleştirilen reklâm, tanıtım ve pazarlama giderleri, % 60 oranında ve yıllık en fazla 250.000 ABD Dolarına kadar desteklenir. I. Sınai ve ticari şirketler veya bu şirketlerle aralarında organik bağ bulunan ve yurt dışında faaliyet gösteren şirket veya şubeleri ile İşbirliği Kuruluşları tarafından yurtsdışında açılan birimlerinin kira giderleri; Açılan birimin mağaza olması halinde % 60 oranında ve yıllık en fazla 120.000 ABD Dolarına kadar, Açılan birimin ofis, shovvroom, depo veya reyon olması halinde % 60 oranında ve yıllık en fazla 100.000 ABD Dolarına kadar, II. Ticari şirketler veya bu şirketlerle aralarında organik bağ bulunan ve yurt dışında faaliyet gösteren şirket veya şubeleri tarafından yurt dışında açılan birimlerinin kira giderleri; Açılan birimin mağaza olması halinde % 50 oranında ve yıllık en fazla 100.000 ABD Dolarına kadar, Açılan birimin ofis, showroom, depo veya reyon olması halinde % 50 oranında ve yıllık en fazla 75.000 ABD Dolarına kadar, Tanıtım lerinin Desteklenmesi % 60 oranında ve her bir ülke için yıllık en fazla 150.000 ABD Dolarına kadar desteklenir. Yurt Dışı Marka Tescil lerinin Desteklenmesi % 50 oranında ve yıllık en fazla 50.000 ABD Dolarına kadar desteklenir. ( Hedef ülkelere +10 puan ilave edilir.) ÇEVRE MALİYETLERİNİN DESTEKLENMESİ Kimler Yararlanabilir? Türkiye de ticari ve sınai faaliyette bulunan şirketler Tarım veya yazılım sektöründe iştigal eden şirketler Dış Ticaret Sermaye Şirketleri (DTSŞ) Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ) 209
Sağlanan Destek ISO 9000 serisi ISO 14000 serisi CE işareti Uluslararası nitelikteki diğer kalite,çevre belgeleri belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösterir işaretler ISO 22000 gıda güvenliği yönetimi sistemi belgeleri Tarım ürünlerine ilişkin belgelendirme işlemleri ve olumlu sonuçlanmak kaydıyla laboratuar analiz raporlarını alma masrafları (sadece belgelendirme masrafları) Destek Şartı Harcamaların belgelendirilmiş olması ve Türk Standartları Enstitüsü veya akredite edilmiş kuruluşlardan alınmasıdır. Destek Oranı %50 Azami Destek Tutarı 25.000 ABD Doları BELGELENDİRME DESTEĞİ İşletmelerin, TürkAkreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından akredite edilmiş kurum/ kuruluşlardan, akredite oldukları konularda alacakları ürün, sistem, personel, laboratuar akreditasyon belgelerine ilişkin giderlerine destek verilir. Bu destek belge için ödenen ücreti (müracaat ve dosya inceleme, tetkik, denetim, belge ücreti) kapsar. Daha önce herhangi bir konuda belge almış olan işletmelere aynı belge konusunda destek sağlanmaz. Ayrıca belge yenilemeye de destek verilmez. Destek Oranı %50 Azami Destek Tutarı 2.500 TL Toplam üst limit 10.000 TL. İSTİHDAM YARDIMI Destek Amacı Sektörel Dış Ticaret Şirketi unvanını haiz firmaların münhasıran dış ticarete ilişkin işlemlerini yürütmek üzere konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli yönetici ve eleman istihdamının sağlanması amaçlanmaktadır. Kimler Yararlanabilir Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ) Destek Oranı %75 Destek Süresi En fazla 1 yıl Desteklenen Harcamalar Bir SDŞ ye istihdam edeceği en fazla bir yönetici ile iki elemanın ücretleri için ve bir defa destek sağlanmasıdır. Destek Kapsamında Çalışan Sayısı SDŞ lerin ilk defa istihdam edecekleri, konusunda tecrübeli ve yüksek öğrenimli Yöneticinin toplam azami 18.000 ABD Doları karşılığı Türk Lirasını aşmamak üzere yıllık brüt maaşlarının % 75 i Elemanların toplam azami 9.000 ABD Doları karşılığı Türk Lirasını aşmamak üzere yıllık brüt maaşlarının % 75 i 210
Nitelikli eleman istihdam desteği En az dört yıllık eğitim veren fakülte veya yüksekokul mezunu yeni eleman istihdamı için verilir. Destek oranı %50 Süresi Limit dolana kadar Limit 20.000 TL Bir eleman için aylık net maaşı dikkate alınarak azami 1.500 TL ödenir. Sınai mülkiyet hakları desteği A)Türk Patent Enstitüsü (TPE) veya muadili yurt dışı kurum/kuruluşlardan; patent, faydalı model belgesi, endüstriyel tasarım tescili belgesi ve entegre devre topografyaları tescil belgesi için yaptığı giderler ile patent vekili giderlerine, B)Türk Patent Enstitüsü (TPE), muadili yurt dışı kurum/kuruluşlardan alacakları marka tescil belgeleri için yaptığı giderler ile marka vekili giderlerine destek verilir. Bu destek, sınai mülkiyet haklarına konu belge alımı için yapılan başvuru ve yapılan ödemelerin tarihlerine bakılmaksızın, Programın geçerlilik süresi içinde alınan belgeler için verilir. Destek limiti 20.000 TL Destek oranı %50 Tasarım desteği İşletmelerin ürün tasarımına yönelik hizmet alımlarına destek verilir. Ancak, ürün tasarımının Patent Belgesi, Faydalı Model Belgesi, Endüstriyel Tasarım Tescil Belgesi veya Entegre Devre Topografyaları Tescil Belgesi alımı ile sonuçlanmış olması şarttır. Destek limiti; 15.000 TL Bağımsız Denetim Desteği İşletmelerin, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından bağımsız denetimle yetkilendirilen kuruluşlardan aldıkları bağımsız denetim hizmeti giderlerine bağımsız denetim raporunun olumlu ya da şartlı görüş içermesi durumunda destek verilir. Konaklama, ulaşım ve iaşe giderleri destek kapsamı dışındadır. Desteğin üst limiti 10.000 TL dir. Yurt Dışı İş Gezisi Desteği En az 10 işletmenin katılımda bulunması gerekir Her bir gezi için firma başına 2.000 TL ödenir. Destek üst limiti 10.000 TL dir. Konaklama, ulaşım, fuar giriş ücreti, rehberlik, toplantı/organizasyon giderlerini kapsar. Türsab üyesi organizatörler tarafından düzenlenir. Pazar Araştırması ve Pazara Giriş Desteği Sağlanan Destekler Yurt dışı pazar araştırması gezisi kapsamında en fazla 2 (iki) şirket çalışanı Ulaşım: ekonomi sınıfı uçak, tren, gemi ve otobüs biletleri, günlük 50 ABD Dolarını, gezi başına da 500 ABD doları araç kiralama Konaklama: Şirket başına günlük 300 ABD Doları Destek Tutarı: Gezi başına 7.500 ABD doları %70 Her takvim yılında en fazla 10 adet gezi desteklenir 211
Ülke Sayısı ve Süresi Bir takvim yılı içerisinde aynı ülkeye yönelik en fazla 2 adet pazar araştırması projesi desteklenir. Coğrafi konumu birbirine yakın olmak kaydıyla en fazla 3 ülkede de yapılabilir. Yurt dışı pazar araştırması gezisinin en az 2, yol hariç en fazla 10 günlük kısmı desteklenir. Rapor ve Danışmanlık Desteği Uluslararası kuruluşlara yaptırılan ve satın alınan sektör, ülke, yabancı şirket veya marka odaklı raporlara (mali ve hukuki raporlar dahil) ilişkin giderler, Sadece yabancı şirket alımlarına yönelik olarak uluslararası kuruluşlardan alınacak danışmanlık hizmetlerine (mali ve hukuki danışmanlık dahil) ilişkin giderler. Şirketler için %60, İşbirliği Kuruluşları için %75 oranında ve yıllık en fazla 200.000 ABD Dolarına kadar desteklenir. Yurt Dışı Tanıtım Desteği Türkiye de yerleşik yüksek öğretim kuruluşları, sağlık sektöründe tedavi amaçlı faaliyet gösteren kuruluşlar, film sektöründe faaliyet gösteren şirketler ile yazılım sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin yurt dışında tanıtıma yönelik faaliyetlerine ilişkin ulaşım, konaklama ve tanıtım giderleri %50 oranında yıllık en fazla 300.000 ABD Dolarına kadar desteklenir. Tanıtım ve organizasyon giderleri: Tercümanlık giderleri, Seminer, konferans, toplantı ve ikili görüşmelerin yapıldığı yerlerin kiralama giderleri, Görsel ve yazılı tanıtım ve reklâm giderleri, Halkla ilişkiler hizmeti giderleri, Fuar ve sergi katılımı giderleri, Katalog, broşür, eşantiyon ve tanıtım malzemeleri giderleri. 10.000 ABD Dolarının üstündeki tanıtım giderleri için faturaya ek olarak sözleşmelerin ibraz edilmesi gerekir. Tek bir tanıtım faaliyeti kapsamında 10.000 ABD Doları nın altında gerçekleştirilen faaliyetler için ayrıca sözleşme aranmaz SEKTÖREL TİCARET HEYETİ VE ALIM HEYETİ PROGRAMLARI DESTEĞİ Bakanlık koordinasyonunda Organizatör Kuruluşlarca düzenlenen sektörel ticaret heyeti ile alım heyeti programlarına ilişkin giderler %50 oranında ve program başına en fazla 150.000 ABD Dolarına kadar desteklenir. Ulaşım,konaklama,tanıtım ve organizasyon giderlerini kapsar. Bir takvim yılında bir Organizatör Kuruluşun yaptığı en fazla 5 (beş) sektörel ticaret heyeti ve 10 (on) alım heyeti programı desteklenir. E-TICARET SİTELERİNE ÜYELİK DESTEĞİ Nihai tüketiciye yönelik olmayan e-ticaret sitelerine üyelik giderleri şirketler için %70 oranında ve yıllık en fazla 10-000 ABD Dolarına kadar desteklenir. Bu destekten şirketler en fazla 5 e-ticaret sitesi için ve yıl süresince e-ticaret sitesi başına en fazla 3 yararlanabilir. 212
DANIŞMANLIK DESTEĞİ (TSE) Hizmet Yeterlilik Belgesine sahip danışmanlık kuruluşları, vakıf ve derneklerden hizmet alınabilir. Her bir konu başlığı için alınacak danışmanlık hizmeti süresi en az 20adam-gün olup, Destek miktarı 4.000 TL yi geçemez. Destek oranı : %50 Program süresince desteğin üst limiti 15.000 TL dir. Danışmanlık konu başlıkları Genel Yönetim, AB ve Diğer Uluslararası Kaynaklardan Yararlanmak Üzere Proje Hazırlama, İş Planı Hazırlama, Yatırım, Pazarlama, Üretim, İnsan Kaynakları, Mali İşler ve Finans, Dış Ticaret, Bilgisayar ve Bilgi Teknolojileri, Enerji Teknolojileri, Yeni Teknik ve Teknolojiler, CE İşaretlemesine yönelik danışmanlık konuları, Çevre konularını kapsamaktadır. TEST, ANALİZ VE KALIBRASYON DESTEĞİ Limit: 20.000 TL %50 Kobi Proje destek Programı PROGRAM VE PROJE LİMİTLERİ Program Süresi 3 yıl Proje Süresi 6-24 ay(+12ay) Destek Üst Limiti 150.000 TL Destek Oranı 1.ve 2. Bölge için %50 3.ve 4. Bölge için %60 İŞBİRLİĞİ- GÜÇBİRLİĞİ DESTEK PROGRAMI PROGRAM VE PROJE LİMİTLERİ Proje Süresi 6-24 ay (+ 12 ay) Destek Üst Limiti 250.000 TL (Geri Ödemesiz), 500.000 TL (Geri Ödemeli) Destek Oranı 1. ve 2. Bölge için %50 3. ve 4. Bölge için %60 Girişimcilik Destek Programı %30 hisse veya bayan/özürlü %30 dan fazla Uygulamalı Girişimcilik Eğitimi Yeni Girişimci Desteği İş Geliştirme Merkezi (İŞGEM) Desteği İşletme Kuruluş Desteği 5.000 TL Kuruluş Dönemi Makine, Teçhizat ve Ofis Donanım Desteği 10.000 TL İşletme Giderleri Desteği 12.000 TL Sabit Yatırı m Desteği 70.000 TL Destek Oranı %60 - %70 (12 ay) 213
Kredi Faiz Desteği Kosgeb tarafından bütçe imkanları dahilinde destek verilir.bu desteğin geri ödemeli veya ödemesiz olarak uygulanması, kredi destek üst limiti, kredi destek süresi, destek oranları, Kosgeb icra komitesi kararıyla belirlenir. Azami 48 ay, üst limit 300.000 TL dir. Gelişen İşletmeler Piyasası Kobi Destek Programı (İMKB) Gelişen İşletmeler Piyasası nda işlem görmesinin sağlanması, Sermaye piyasalarından fon temin edilmesine imkan sağlanması Destek oranı Limiti 100.000 TL Danışmanlık hizmet bedeli /yıl 60.000 TL %75 Bağımsız Denetim Hizmet Bedeli 20.000 %75 SPK kurul kaydına alma ücreti İMKB Gelişen İşletmeler Piyasası Listesine kabul ücreti Merkezi Kayıt Kuruluşu masrafı 10.000 TL %100 Aracı kuruluşa ödenecek aracılık komisyonu 10.000 TL %75 TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI(TTGV) ARAŞTIRMA-GELİŞTİRME (AR-GE)YARDIMI Teknoloji Yenilik Üründe Yenilik Üretim Yöntemlerinde Yenilik Yararlananlar: Sanayi kuruluşları, yazılım geliştirmeye yönelik firmalar/kuruluşlar ile sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan bütün kuruluşlar Desteğin Kapsamı Projelere Sermaye Desteği Sağlanması Destek Oranı : % 50 a) Ürün Geliştirme Projelerine Sermaye Desteği Azami destek süresi: 2 yıl Azami destek tutarı: 1 milyon $ b)stmtejik Odak Konulan Projelerine Sermaye Desteği Destek oranı: Proje giderlerinin tümü Azami destek tutarı: 100.000 $ Azami destek süresi: 1 yıl 214
4RAŞTIRMA-GELIŞTIRME, INOVASYON VE ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMI DESTEKLERİ (\r-geve Inovasyon Programı DESTEK ÜST DESTEK LİMİTİ (TL) ORANI (%) İşlik Desteği işliklerden bedel alınmaz (İra Desteği 12.000 75 Vlakine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve Hizmet Alımı Giderleri Desteği 100.000 75 Vlakine-Teçhizat, Donanım, Hammadde, Yazılım ve Hizmet Alımı Giderleri Desteği (Geri Ödemeli) 200.000 75 Personel Gideri Desteği 100.000 75 Başlangıç Sermayesi Desteği 20.000 100 Proje Geliştirme Desteği Proje Danışmanlık Desteği 25.000 75 Eğitim Desteği 5.000 Sınai ve Fikri Mülkiyet Hakları Desteği 25.000 Proje Tanıtım Desteği 5.000 Yurtdışı Kongre/Konferans/ Fuar Ziyareti /Teknolojik işbirliği Ziyareti Desteği 15.000 Test, Analiz ve Belgelendirme Desteği 25.000 Endüstriyel Uygulama Programı (İra Desteği Vlakine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Giderleri Desteği Vlakine-Teçhizat, Donanım, Sarf Malzemesi, Yazılım ve Tasarım Giderleri Desteği (Geri Ödemeli) 3ersonel Gideri Desteği 215
KOBİLERİN YENİ SÜREÇTE UFRS YE,KURUMSALLAŞMAYA,DENETİME GEÇİŞLERİ AŞAMASINDAKİ SORUNLARI 1. GİRİŞ Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ), ekonomik yapıları ne kadar farklı olursa olsun hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde önem taşımaktadır. Bu önem özellikle Türkiye gibi zaman zaman ekonomik krizlerle karşı karşıya gelen ülkeler için daha da artmaktadır. Küçük ve esnek yapıları ile ekonomiye katkı sağlayan KOBİ ler tüm dünyanın gündemindedir. Rekabetin ve değişikliğin çok yoğun yaşandığı günümüzde, istihdamın ve üretimin büyük bölümünü sağlayan KOBİ ler değişimlere kolay uyum sağlayabilen yapılarıyla ekonomilerde önemli yer tutmaktadır. İstihdama olan katkıları, yatırımlardan aldıkları pay, ihracat ve GSMH ye olan katkıları oldukça düşük kalmaktadır Ancak, ekonomide sayısal olarak kapladıkları alan gözönüne alındığında KOBİ lere ve gelişimlerine etki eden her türlü etkenin doğrudan ülke ekonomisini etkilediği de ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle 2001-2005 yıllarını kapsayan Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı nda KOBİ ler ayrı bir baslık altında ele alınmıştır. KOBİ ler Dünya da sanayinin ciddi bir bölümünü oluşturur hale gelmişlerdir. Önemleri 1970 lerden sonra daha çok fark edilmiştir. ABD, Japonya ve Avrupa Birliği KOBİ leri ekonomik gelişmelerinin arttırılmasında önemli bir araç olarak görmektedirler. Türkiye Sanayi inde önemli yer tutan KOBİ ler Avrupa Birliği ne girişle birlikte, uluslararası rekabete hazır olmak zorundadırlar. Küçüklüklerinin kendilerine sağladığı esneklik ve uyum kabiliyetini en iyi şekilde değerlendirerek rekabet avantajı sağlayabilen işletmeler varlıklarını gelişerek sürdürebilecektir. Bunu sağlayamayan işletmeler ise gittikçe büyüyen sorunlarıyla uğraşmak zorunda kalacaklardır. Bu noktada Türkiye de faaliyet gösteren KOBİ lerin yaşamakta olduğu genel sorunlar ve özel olarak yeni süreçte UFRS ye, kurumsallaşmaya, denetime geçişleri aşamasında sorunları ve çözüm yollarının bulunması amaçlanarak bu çalışma yapılmıştır. 2. KOBİ Tanımları KOBİ ler içim genel bir tanım bulunmamaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığı tanımına göre, imalat sanayinde faaliyet gösteren,1-200 işçi çalıştıran, gerçek usulde defter tutan, arsa ve bina hariç sabit sermaye tutarı bilânço net değeri itibariyle 2 milyon ABD doları karşılığı TL yi aşmayan işletmeler, KOBİ olarak tanımlanıyor. Ekim 2005 de yayımlanan Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre KOBİ:250 kişiden az yıllık çalışanı ve yıllık net satış hasılatı ya da bilançosu 25 milyon TL yi aşmayan işletmeler olarak tanımlanmıştır. Yine aynı Yönetmelikte, KOBİ ler üç alt kategoriye ayrılmaktadır. Buna göre; Mikro İşletme:10 kişiden az yıllık çalışanı ve yıllık net satış hasılatı ya da bilançosu 1 milyon TL yi aşmayan çok küçük ölçekli işletmeler, Küçük İşletme: 50 kişiden az yıllık çalışanı ve yıllık net satış hasılatı ya da bilançosu 5 milyon TL yi aşmayan işletmeler, Orta Büyüklükteki İşletme: 250 kişiden az yıllık çalışanı ve yıllık net satış hasılatı ya da bilançosu 25 milyon TL yi aşmayan işletmelerdir. 3. KOBİ lerin Türkiye Ekonomisindeki Gücü 216
Küçük ve Orta Büyüklükteki/Ölçekli işletmeler (KOBİ ler) gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ekonomilerde olduğu gibi ülkemiz ekonomisi içinde de önemli paylara sahiptir. Türkiye de yapılan tahminlere göre, hizmetler dahil KOBİ sektörü toplam işletmelerin %99.8 ini oluşturmakta, toplam istihdamın %76.7 sini sağlamakta, sermaye yatırımının %38 ine ve yaratılan katma değerin %26.5 ine karşılık gelmekte, kabaca ihracatın %20 ni oluşturmakta ve banka kredilerinin %5 ini kullanmaktadır. Bu nedenle, KOBİ ler istihdam açısından ekonomide hakim olmalarına rağmen, nispeten daha az sabit sermaye yatırımı işletmekte oldukları açıktır; bu ise onlar tarafından nispeten daha az katma değer üretilmesine ve dolayısıyla Türk ihracatına daha az katkıda bulunulmasına ve bankacılık sektörü tarafından kullanıma sunulan kaynaklardan ancak marjinal miktarlarda yararlanılmasına sebep olmaktadır. KOBİ lerimizin, AB ve OECD ülkeleri KOBİ leri ile karsılaştırıldığında, düşük işgücü ve ciro ortalaması yönünden farklılık arz ettikleri görülmektedir. Teknolojiye erişim, yeniliklerin takibi ile yatırım ve finansmana erişim alanlarında da bu ülkelerden geri kalmaktadırlar. Ancak finansmana erişim aslında bütün ülkelerin ortak sıkıntı alanıdır (OECD, 2004). Geçmişte yaşanan ekonomik sıkıntılar nedeniyle tasarrufların yeterince krediye yönelememesine ve bankaların düşük miktarda fonlarla çalışmasına sebep olmuştur. Bankaların da bu küçük miktarda fonları daha az riskli olan büyük şirketlere kredi vererek veya yüksek getirili ve risksiz olduğu kabul edilen devlet tahvili tutarak değerlendirdiği gözlenmiştir. Ayrıca KOBİ lere küçük miktarlarda verilen kredilerin işlem maliyetleri nedeniyle kar marjları düşük kalmaktadır (OECD, 2006). Bu durum KOBİ lerin bankalardan alabildikleri kredinin küçülmesine sebep olmuştur. Türkiye deki Küçük ve Orta Boy İşletmeler (KOBİ) dünya ekonomisinin dinamosu olarak tanımlanıyor. KOBİ ler değişime büyük işletmelere göre çok daha hızlı adapte olabilmeleri, daha az yatırımla daha çok üretim, ürün çeşitliliği ve istihdam yaratmaları, yapıları itibariyle ekonomik dalgalanmalardan daha az etkilenmesine neden olmakta, talep değişiklikleri ve çeşitliliğine daha kolay uyum gösterebilmektedirler. Teknolojik yeniliklere daha yatkınlar; bölgelerarası kalkınmanın dengeli bir yapıda sürmesini sağlıyorlar. Gelir dağılımındaki çarpıklıkları asgariye indirirken, ferdi tasarrufları teşvik ediyor, yönlendiriyor ve hareketlendiriyorlar. KOBİ ler gerek kendi yapılanmaları gibi içsel, gerekse finansal istikrarsızlık, alternatif finansman olanaklarının yetersizliği ve uygulanabilir stratejilerin olmaması gibi dışsal nedenlerden kaynaklanan finansman sorunları yasamaktadırlar. Büyük şirketler yatırım finansmanı sorunlarını banka kredileri veya halka arz yoluyla çözerken, düşük öz kaynakla çalışan KOBİ ler için yatırım sürecinde kaynak bulmak kolay olmamaktadır. KOBİ ler genellikle isletme sahibi ile yöneticinin aynı olduğu aile şirketlerinden oluşmakta olup büyük kısmı halka arz yoluyla fon teminine; yönetimini kaybetme, başkalarına hesap verme ve kar paylaşma endişesiyle başvurmamaktadırlar. Diğer taraftan KOBİ lerin bir kısmı bilinçli olarak küçük kalmayı ve bu yolla bazı yasal yükümlülüklerden muaf olmayı tercih etmektedirler. Öte yandan, KOBİ lerin çoğu kurumsallaşamama nedeniyle kamuyu bilgilendirme ve düzenli rapor hazırlama konusunda yeterli altyapıya da sahip değillerdir. 4. UFRS YE GEÇİŞTEKİ SIKINTILAR 4.1 UFRS Amacı ve Geçişi Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ( UFRS ) 1970 lerin başlarından beri menkul kıymetleri sermaye piyasalarında işlem gören şirketlerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hazırlanmaktadır. Bu durum bu piyasalardaki düzenleyici otoritelerin ve hukuki düzenlemelerin etkisiyle UFRS de ele alınan konuların kapsamını, uygulama rehberlerinin sayısını ve mali tablolarda açıklanması gerekli hususların miktarlarını sürekli olarak artırmış ve UFRS yi daha karmaşık hale getirmiştir. Son yıllarda birçok ülke UFRS yi kendi yerel muhasebe standardı olarak benimsediği yada kendi yerel muhasebe 217
standartlarıyla UFRS yi uyumlu bir hale getirdiği için bu karmaşıklık ister istemez küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri ( KOBİ ) de içine çekmiştir. Bunun sonucunda KOBİ finansal tablolarının kredi verenlere, tedarikçilere, kredi derecelendirmesi yapan şirketlere vs verebildiği faydalar ile ilgili olarak kaygılar oluşmuştur. Bütün bunların sonucunda UFRS nin aşağı yukarı %15 i kadar büyüklüğe indirgenmiş bir KOBİ ler için UFRS taslağı ortaya çıkmıştır. Tüm bunların sonucu olarak her ne kadar KOBİ ler için UFRS, tam kapsamlı UFRS nin %15 i kadar bir büyüklüğü indirgenmiş olsa da Türk KOBİ leri için pek çok yeni finansal raporlama kavramını uygulamayı gerektirecektir. Bunları hayata geçirmek ise ancak meslek örgütleri, üniversiteler, sivil toplum örgütlerinin topyekün bir hamlesiyle mümkün olabilecektir. Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için hazırlanan bu standart, belirli bir işletmeyle ilgili tüm konuları kapsamak amacıyla çeşitli bölümlere ayrılmıştır. Standardın amacı: Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için kaliteli, anlaşılabilir ve uygulanabilir bir global standart seti oluşturmaktır. Bu finansal tablolar bir bağımsız denetçinin mali durumun gerçeği doğru ve dürüst bir biçimde yansıttığına ilişkin görüş verebileceği şekilde genel amaçlı kullanım için tasarlanmıştır. Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için hazırlanan bu standart, kredi verenlerin, tedarikçilerin, ve diğer alacaklıların, yabancı yatırımcıların, kredi derecelendirme şirketlerinin, ve diğer tarafların kullanımı için hazırlanacak olan finansal tablolar için bir çerçeve sağlayacaktır. Amaç, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin sermayeye erişimini kolaylaştırmaktır. KOBİ ler için UFRS nin kimler tarafından kullanılacağı veya kimlere uygun olduğunun tanımı her ülkenin yetkilileri tarafından tespit edilecek olmakla beraber; KOBİ ler için UFRS nin amacı, yerel olarak genel kabul görmüş muhasebe prensipleri olmayan ülkelerdeki (Türkiye gibi) şirketlere yeknesak uygulamaların yerleştirilmesidir. KOBİ ler için UFRS, kapsamlı UFRS yi uygulayacak kaynağı ve ölçeği olmayan şirketler için muhasebenin kavramsal çerçevesini sunmaktadır. Özellikle, Yeni Türk Ticaret Kanunu Taslağı nın yasalaşması durumunda, söz konusu şirketlerin raporlama gerekliklerini yerine getireceği beklenmekte olup bu doğrultuda Türkiye Muhasabe Standartları Kurulu nun projesi devam etmektedir. Diğer bir amaç ise ulusal olarak kabul görmüş genel muhasebe prensiplerine sahip ülkelere, diğer ülkelerde de kabul görecek UFRS standartlarını sunmaktır. KOBİ ler için UFRS yi kullanan şirketlerin, büyümelerine paralel olarak ihtiyaç duymaları halinde ve/veya kamuya olan sorumlulukları arttığında UFRS ye geçişlerinin daha kolay olması amaçlanmıştır. Sonuçta ortaya çıkacak finansal tablolar yerel mevzuatla ilgili gerekli düzeltmelerin yapılması koşuluyla vergi matrahının ve dağıtılabilir karın tespiti için kullanılmaya uygun hale gelebilecektir. 4.2 UFRS Ye Geçiş Sıkıntıları KOBİ lerde finansal raporlama uygulamaları değerlendirildiğinde, KOBİ lerin muhasebeye genel yaklaşımının vergi muhasebesi esaslı olduğu görülmektedir. KOBİ ler geleneksel muhasebe uygulamalarında teknolojik imkanlardan çok fazla yararlanamamakta, muhasebe alanında da nitelikli işgücü sorunu yaşamakta, sağlıklı bir iç kontrol sistemi ve finansal raporlama ortamı yaratmada sıkıntılar yaşamaktadırlar. Dört büyük denetim şirketinin, UFRS yi henüz kabul etmemiş 57 ülkede inceleme yaparak, hazırladığı GAAP 218
Convergence 2002 (Genel Kabul görmüş Muhasebe Prensipleri Yakınsama) raporuna göre aşağıda belirtilen nedenler UFRS ye geçişte en büyük engelleri oluşturmaktadır. 1. Özellikle bazı standartların karmaşık olması 2. Ülkelerin kendi genel muhasebe standartlarının vergi esasına dayalı olması 3. Bazı UFRS ler üzerinde uzlaşıya varılamaması (örneğin: UFRS 39) 4. İlk defa uygulayacak olanlar için yeterli izahat bulunmaması 5. Sığ sermaye piyasaları 6. Yatırımcıların veya kullanıcıların kendi muhasebe standartlarından memnun olmaları 7. Tercüme zorlukları 4.3 UFRS ye Başarılı Geçiş Yolu Şirketler UFRS ye geçişi, mali tablolarının sadece matematiksel değiştirilmesi olarak görmemeli, bunun muhasebe disiplininde bir değişiklik olduğunu kabul etmelidirler. - UFRS sadece ana şirketleri değil, bağlı ortakları, bütün iştirakleri de içermektedir. Dolayısıyla uygulaması çaba ve zaman gerektirir. - Şirketlerin en başta CEO ları / murahhas azaları veya finans koordinatörleri, uluslar arası alanda rekabetçi olmak istiyorlarsa UFRS ye geçmenin kaçınılmaz olduğunu kabul etmelidirler. - Başarılı bir geçiş için, ana şirketlerle (merkez ofisle birlikte) iştirakler, bağlı ortaklıklar ve müşterek yönetime tabi ortaklılardan, UFRS konusunda bilgili uzman kişilerden oluşan ekipler oluşturulmalı gerekirse dışarıdan yardım alınmalıdır. - Geçişte, üzerinde mutabakata varılan gerçekçi bir plan uygulanmalıdır. - Teknolojik altyapı UFRS ye uyumlu hale getirilmelidir. Her şeyden önemlisi bütün bu hazırlıklar son ana bırakılmamalıdır. - Uygulama aşamasında şirket içinde basit, anlaşılabilir uygulama kitapçıklarının hazırlanmasında yarar vardır. Personelin şirket içi eğitimi UFRS ye başarılı bir geçişte son derece önemlidir. Sonuç Günümüzde özellikle gelişmiş ülkelerde UFRS tüm yönleri ile uygulanmaktadır. Hatta ülkemizde pek gündeme gelmese de XBRL ( Genişleyebilir Finansal Raporlama Dili) ile entegre hale gelmiştir. Finansal veri üreten muhasebe süreci, UFRS ile tüm dünyada anlaşılabilen ortak bir dil ile kendini ifade edebilecektir. UFRS seti halka açık olmayan, kamuyu aydınlatma zorunluluğu bulunmayan, genel amaçlı finansal tablo hazırlayan tüm şirketler için geçerli olup, büyüyen ve kurumsallaşma yolunda ilerleyen aile işletmeleri dahil olmak üzere, kapsamlı UFRS nin uygulanması gereken sermaye piyasalarına gelecekte dahil olmayı planlayan tüm işletmeler için uygulanması basit ve verimli bir platform sunmaktadır. Kobi ler, kendileri için hazırlanan UFRS standartlarını uyguladıkça belirli yararlar elde edebilecektir. Bunlar; uluslararası standartları uygulamanın getireceği kredibilite ve yeni imkanlar, şirket büyümelerine paralel olarak kapsamlı UFRS ye geçişte kolaylık, kurumsal bir kimliğe geçiş ve şeffaflık gibi olumlu etkilerdir. Ülkemizde çok yüksek boyutlarda olan kayıtdışılık sorunu da dikkate alındığında Kobi ler için getirilen bu standartların kayıtdışılığın azaltılmasında da yararlı olacağı açıktır. 219
5. KOBİ lerde Kurumsallaşma 5.1 Giriş Ülkemiz ekonomisinde yer alan işletmelerin büyük kısmını KOBİ ler oluşturmaktadır. Ancak yapılan araştırmalar, edinilen tecrübeler ve yapılan gözlemlerde ortaya çıkan sonuç; KOBİ lerin gerekli büyümeyi sağlayamadıkları ve kuşaklar (nesiller) arası ileriye gidemedikleri için varlıklarını sürdüremedikleri gerçeğidir. KOBİ lerin günümüz rekabet koşullarında varlıklarını geleneksel yaşam döngüleriyle sürdürmeleri zor olup, güncel faaliyetlerini sürdürerek, varlıklarını koruyup sağlıklı bir şekilde büyümeleri için kurumsal alt yapılarını oluşturmaları kaçınılmazdır. İşletmelerin sürekliliği için en önemli faktör kurumsallaşmadır. 5.2 Kobi lerde Kurumsallaşma Kurumsallaşma Sürdürülebilir başarı için gereken yönlendirme, yönetim ve kontrol sistemlerinin uygulanmasıdır diye tarif edilebilir. Gelecek her kurum için aynı değildir. Her kurum geleceğini kendi belirler ve bu süreci en uygun şekilde tamamlamak için var olur. Değişen dünya düzeninde gelecekte yer almak isteyen kurumlar sağlam temeller üzerine inşa ettikleri kurumsal yapıları sayesinde saygınlık kazanır, ilerler, hedeflerine ulaşır ve başarılı olur. Globalleşen dünya beraberinde rekabeti getirmiş ve kurumların gelecekte var olması için yeni yönetim sistemlerinin benimsenmesi zorunlu olmuştur. Ayrıca iş dünyasında yaşanan skandallar ve yaşanan genel ekonomik sorunlar kurumların yönetim sistemleri üzerinde bir kez daha durulması gerektiğini ve aksaklıkların giderilerek acil revizyonların yapılması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Türkiye de faaliyet gösteren KOBİ lerin sorunlarının çözümü kurumsallaşma ile olabilecektir. KOBİ ler genellikle aile işletmesidir. Bu sebeple girişimcilik, yöneticilik ve mülkiyet aynı kişide toplanmaktadır. Aile bireylerinin hakim olduğu KOBİ lerde kurumsallaşmış yönetim yapısı olmaması sebebiyle başka firmalarla ortak olma, ortak yatırım kararları alma gibi gelişim ve değişim konularında tereddüt yaşanmaktadır. Ailenin iş ile ilgili konuları ciddi ve profesyonel bir şekilde ele almaları vizyon ve misyonlarını oluşturmaları ve aile içi iletişim, bireyler için gelişim ve kuşaklar arası devir planlarının olması önemlidir. Kurumsallaşmanın tanımı çok farklı şekillerde yapılabilmektedir. Kurumsallaşma; amaçlara ve hedeflere uygun sistemli bir örgüt yapısının oluşturularak, sistem içerisindeki iş ve görev tanımlarının tespit edilerek yazılması, işletme içi süreçlerin ve yönetmeliklerin oluşturulması, çalışanlara yetki ve sorumlulukların verilerek oluşturulan sistemin kendi bütünlüğü içerinde sorunsuz şekilde işleyebilmesidir diyebiliriz. Kurumsallaşma; bir şirketin kişilerden bağımsız olarak standartlara, prosedürlere sahip olması; değişen çevre koşullarını takip edecek sistemleri kurması ve gelişmelere uygun olarak organizasyonel yapısını oluşturması; kendisine özgü selamlama biçimlerini, iş yapma usul ve yöntemlerini kültürü haline getirmesi ve bu sayede diğer şirketlerden ayırt edici bir kimliğe bürünmesi sürecidir. diye de tanımlanmaktadır. Kısaca kurumsallaşma kurallara, ilkelere bağlı bir sistemin varlığı anlamına gelmektedir. Kurumsallaşma çoğunlukla profesyonelleşme ve kurumsal yönetim ifadeleriyle karıştırılmaktadır. Ancak kurumsallaşma her iki ifadeyi de içeren ve daha geniş bir anlamı olan bir kavramdır. Yeri gelmişken değinilmesi gereken diğer bir kavram kurum kültürüdür. Kurum kültürü, organizasyonda yer alan yazılı olmadığı halde geçerli olan kurallar, kriterler ve prensiplerdir. Buna kısaca işletmenin yönetilmesinde insanları birbirine bağlayan, aynı ortak paydada buluşturup ortak yaşam bilincini hakim kılan değerler, inançlar ve manevi dinamikler de diyebiliriz. Kurum kültürü ile kurumsallaşmanın farklı anlamları olup birbirine paralel gelişen kavramlardır. 220
Günümüzde KOBİ ler kurumsallaşmaya ilk adımı ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ile atabiliyorlar. Yapılandırılmış ve uygulamaya geçirilmiş başarılı bir kalite yönetim sisteminin, gelecek yıllara yönelik çok etkili bir kurumsallaşma oluşturduğu açıktır. Oluşturulmuş prosedürler, talimatlar, iş akış şemaları, kalite yönetim el kitabı, formlar,yetki, sorumluluk, görev dağılımları, vizyon ve misyon, kalite politikası gibi unsurların tüm çalışanlara benimsetilmesi başarılı olunabilmesi için en önemli unsur olarak karşımıza çıkıyor. Sisteme hakim akademik ve deneyimli eğitimcilere burada büyük bir görev düşüyor. Sistemin benimsetilme düzeyindeki yükseklik ise verimliliği ve karlılığı oldukça arttırıyor. 5.3 KOBİ lerde yaşanan sorunlar ; KOBİ lerde yönetim sorunları şu şekilde sıralanabilir;. Plansızlık, Profesyonelleşememek, İletişim sorunları, Organizasyon şemasının olmaması, yapılanma sorunu, Dokümante edilmiş görev tanımlarının olmaması, sorumluluk ve yetki dağılımlarının planlı düzenlemelerle yapılmaması, Uzmanlığa ve deneyime göre bilimsel temelli bir görevlendirme yapılmaması, Her adamın her işi yapabildiğinin varsayıldığı bir çalışma ortamı, Aile üyeleri arasındaki iletişim sorunları, İnsan kaynaklarına yeterli önemin verilmemesi, Çalışanlar ile aile bireyleri arasındaki ilişkilerin profesyonel düzeyde olmaması, ilişkilerin kurumsal bir kimlik kazanamaması, Karar süreçlerinde örgüt hiyerarşik yapısının göz ardı edilerek, aile içi hiyerarşik yapının işlemesi, Yüksek iş gücü devri, Şirket sahibinin / kurucusunun şirketin bütününü ilgilendiren kararları tek başına alması, Yakın denetime ağırlık verilmesi, kontrollerin sistematik değil bireysel yapılması, Çıkar çatışmaları, İş akışını düzenleyen dokümantasyonun olmaması, Eğitim ve geliştirme faaliyetlerinin yetersiz olması, Eski alışkanlıklara bağlılık: çekirdekten yetişme bireylere öncelik vermek,uygun bulduğu aile bireyleri ya da yakın çevresini, yeterlilik ve yetkinliklerini değerlendirmeden işe almak, Harcama kontrollerinde aile bireylerinin harcamalarının dikkate alınmaması, Olağan dışı durumlarda aile bireylerinin profesyonel yöneticiyi/yöneticileri dışlayarak karar almaları, Çatışmaların yönetilememesi, Aile içi ilişkilerle şirket içi ilişkilerin karışması. 5.4 Kurumsallaşma süreci Kurumsallaşma adına atılması gereken bazı adımlar İşletmelerin güçlü ve zayıf yönleri dikkate alınarak,uzun vadeli stratejiler geliştirilmeli. Ana hedefler ile misyon ve vizyon belirtilmelidir. Organizasyon şeması-iş, görev ve yetki tanımları yapılmalı ve aile üyeleri veya profesyoneller için yazılı kurallar haline dönüştürülmeli, 221
Şirket içi iletişim geliştirilmeli. İşletme içi personel, satın alma, görev yetki vb. yönetmelikleri oluşturulmalı, Yetki ve sorumlulukları dağıtarak profesyonel bir yönetim oluşturulmalı, Aile üyesi olan veya olmayan çalışanlar için çok iyi bir yönetim ve strateji ile ilgili geliştirme sistemi ve eğitimi gerekiyor, Aile bireylerini daha küçük yaştan itibaren mülkiyet ve gelecek kuşakların sorumluluğu konusunda yetiştirilmeli, Aile bireyleri, şirketin gelecek nesillere devam etmesi gerektiği konusunda sürekli eğitilmeli, Topluma karşı duyarlı olunmalı ve güçlü bir işletme kimliği ortaya çıkarılmalıdır, Çalışanlarına adalet ve sadakat duygusu ile yaklaşılmalı, Topluma karşı yüksek bir sorumluluk duygusu ve toplumsal hizmetlere katkı verilmesi gerekiyor, Ailenin ismi ürün ve hizmetlerde yaşatılmalı ve bu nedenle en yüksek kalite ve hizmet anlayışı ile iş yapılmalı, Diğer aile üyeleri ve çalışanların karar sürecine mutlaka katılması sağlanmalı. Gücün kimde olduğu herkes tarafından görülebildiği için, kararlar hızlı verilmeli, Sürekli olarak araştırma yapılmalı ve yenilikler takip edilmeli, Değişime karşı değil, değişimi teşvik eden bir anlayışa sahip olunmalı, İşletmeye kurumsal bir kimlik kazandırılmalı. Şirket payları hakkında ortaklara (adil ve herkesin kabul edebileceği) bir anlaşma yapılmalı. Eğitime önem verilmeli ve şirkette sürekli eğitim programları uygulanmalı, Yönetim konusunda uzmanların görüşlerine başvurulmalı, danışmanlardan istifade edilmeli. İyi bir muhasebe ve raporlama düzeni kayıt dışı işlemleri de içerecek şekilde kurulmalı. KOBİ lerde yönetim sorunları ve kurumsallaşma adına atılması gereken bazı adımları belirtikten sonra işletme sahiplerinin iradelerini kurumsallaşma yönünde kullanarak en azından iyileşme yönünde atması gereken adımları aşağıdaki şekilde sıralayarak ifade edebiliriz. Organizasyon ve Organizasyon Şeması ; İşletme faaliyetlerinin tümü işletme organizasyonunca yerine getirilmektedir. İşletmede var olan organizasyonun birer çalışan olan kişiler arasında mutlak suretle organizasyon şeması yapılarak organizasyon üyelerine tebliğ edilmelidir. Bir işletmede kimin hangi işe kime karşı sorumlu olarak yaptığını, işletme içindeki yerinin neresi olduğunu ve kimlerle iletişim içinde olacağını belirten bir fotoğraf olarak organizasyon şemalarının belirlenmesi, işletmede açıklık yaratan bir durumdur.yapılan organizasyon şeması taklitçilikten uzak işletme yapısına özgün olmalıdır. Çalışanlar arasındaki iş ilişkisi işletme yapısına göre kimi zaman süreç yönetimine göre yapılmalı kimi zaman ise hiyerarşik organizasyon şeklinde yapılmalıdır. Görev Tanımları ; Görev tanımı: Personelin sorumluluğundaki işlerin neler olduğunu, bu isleri nasıl ve hangi koşullar altında gerçekleştireceğini ifade eden yazılı belgedir. Görev tanımı kapsamında; görev unvanı, gerçekleştirilen görevler, görevin ayırt edici özellikleri, çevresel koşullar ve personelin yetki ve sorumlulukları yer almaktadır. Görev tanımlarının yapılmadığı bir durumda çalışanlar kendilerinden neler beklendiğini tahmin edemeyecekleri için aşağıdaki sakıncaların ortaya çıkması kaçınılmazdır: Çalışanların görevlerini gereği gibi yerine getirememesi, İş akısında karmasa çıkması, 222
İşin sahibi belli olmadığından işlerin sahipsiz kalarak artarak büyüyen sorunların ortaya çıkması, İşin sahibi belli olmadığından yöneticilerin de kimden hesap soracaklarını bilememesi. Yetki ve görev dağılımında kriterler kişilere göre değil, iş tanımına göre belirlenmelidir. Herhangi bir görevin başına kim gelirse gelsin, yazılı belirlenmiş iş tanımını uygulamak zorunda kalacak, kendine göre kurallar belirleyemeyecektir. Görev Kompozisyonları ; İşletme içerinde yapılan her iş ve eylem için iş akış şemaları, iş tanımları, prosedürler, standartlar, yönetim tarzları, yönergeler hazırlanmalı ve takip edilerek değişiklikler güncellenmelidir. Yapılan bu çalışmalar standardizasyonu getireceğinden hataları ve olası işletme risklerini düşürecektir. Yazılı olan bu metinler işletmenin anayasası ve kuralları olup gelecek kuşaklar ve çalışanlar için en büyük sermaye olacaktır. Bilgi İhtiyacı ; İşletme içerinde eğitim faaliyetleri artırılarak devam ettirilmelidir. Eğitim faaliyetleri neticesinde çalışanlardan yüksek verim ve çalışma performansı elde edilecektir. Kurum her bir departmanın ve çalışanın ihtiyaç duyduğu bilgi gereksinimi noksansız tamamlamalıdır. Kurum içerinde çalışanlar arasında bilgi paylaşımı ve dolaşımı rahatça sağlanıyor hale getirilmelidir. Sistem İhtiyacı ; İşletmeler mutlaka bilgi işlem teknolojisinden yararlanmalı ve bu konuda değişimi ve gelişimi takip ederek işletme bilgi teknolojilerini sürekli yenilemelidir. İşletmenin sahip olacağı bilgi işlem teknolojisi işletme yapısına uygun, kullanıcı gereksinimlerine cevap verebilecek yeterlilikte olmalıdır. İnsan İhtiyacı ; Kurumsallaşmanın sağlanması ve devam ettirilebilmesi için insan faktörü önemlidir. Bu sebeple kurumsallaşmanın sağlanabilmesi için etkili insan kaynakları birimlerinin oluşturulması gerekmektedir. İşe alma, ücretlendirme, oryantasyon gibi konularda mümkün olduğunca rasyonel davranacak profesyonel bir bölümün olması önemlidir. 5.5 Kurumsallaşma sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar ; Kurumsallaşma sürecinde işletme içi oluşturulan kural ve ilkelerde çok kati olunmamalı. Özellikle geçiş sürecinde kurallar ve ilkelerde esneklik sağlanmalıdır. Çok kati olan kurallar işletme içi hantallığa ve bürokrasiye sebebiyet vereceğinden çözümü zor sorunlar ortaya çıkaracaktır. Kurumsallaşma ile profesyonelleşme kavramları karıştırılmaktadır. Profesyonelleşme kurumsallaşmanın bir basamağıdır. İşletme sahipleri kurumsallaşma sürecinde profesyonelleşme düşüncesiyle dışardan kurtarıcı gözüyle, hiç düşünmeden, yetenek ve yeterliğine bakılmaksızın, elinde sihirli değnek bulunduğu sanılan, alanında yeterli tecrübeye sahip olmayan, uzman olarak kendilerini lanse eden kişileri büyük bedeller ve imkânlarla işe almaktadırlar. Bu durum tecrübelerle sabittir ki ileriki günlerde ciddi menfi sonuçlar doğurmaktadır. Kurumsallaşmak için yanlış bir seçim yaparak işletmeye getirilen profesyonellerden kurtulmak için bir müddet sonra işletme sahipleri profesyonelsizleşme formülleri yani işe aldıkları kişilerden kurtulma yolları aramaktadırlar. Bu gibi durumlarda işletme dışından eleman temini sağlamak yerine ehil olan, işletme içinde çalışmış, başarılı olmuş, işletme içi eğitim süreçlerinde yer almış, liyakate dayalı işe yerleştirme ve/veya görevde yükselme sistemi uygulanmalıdır. Kurumsallaşma, işletmenin büyümeye başladığı noktada start almalıdır. Eğer bu nokta kaçırılmış ve işletme bü- 223
yüyerek, gelişerek varılan noktada hantal ve sorun çıkaran bir yapıya kavuşmuş ise işletmenin bütün fonksiyonları için kurumsallaşma başlamamalıdır/başlayamayabilir. Bütünüyle başlamak yerine muhasebe sisteminden başlayarak oluşturulan yeni mali işler sisteminin işletmeyi sürüklemesi yani kurumsallaşma sürecine işletmenin çekilip bu yolda müspet sonuç almak için götürülmesi çabası sarf edilmelidir. Muhasebe sisteminin işletmedeki tüm mali nitelikteki bilgilerin toplanıp depolandığı bilgi sistemi olma özelliğinden dolayı, yönetim fonksiyonu ile diğer işletme fonksiyonları arasında yapacağı köprü görevi sebebiyle kurumsallaşmak için istenilen sonuçlar alınabilecektir. Kurumsallaşma sürecini yönlendirecek, işletmeye bu ruhu benimsetebilecek, lokomotif görevi üstlenerek işletmeyi sürükleyecek yegane yol muhasebe sistemidir. 6. KOBİ lerde Denetim Kurumsal yönetim prensiplerinden bir tanesi de şirketlerde denetim komitelerinin oluşturulmasıdır. Genelde 2 kişiden oluşan denetim komitelerinin kurulması konusu bir çok ülke sermaye piyasası mevzuatında yerini almıştır. Ancak mühim olan, bu kişilerin, tercihen hepsinin bağımsız yönetim kurulu üyesi olması ve mali tabloları doğru okuyabilmesidir. Denetim fonksiyonu bugüne kadar, sadece bir prosedürü yerine getirmek üzere finansal konularda uzmanlığı olması gerekmeyen murakıp statüsündeki kişiler tarafından belirli bir standarda tabi olmaksızın yerine getirilmekteydi ve şirketlere herhangi bir katma değeri bulunmamaktaydı. Yeni TTK nun, denetim fonksiyonunun, fiili olarak, Uluslararası Denetim Standartları nı referans alarak yayınlanan Türkiye Denetim Standartları çerçevesinde bağımsız denetim şirketleri tarafından yerine getirilmesine ilişkin düzenlemesi aynı zamanda hesap verebilirlik ve sorumluluk ilkelerinin hayata geçirilmesine de hizmet edecektir. KOBİ lerde denetim süreci ilk olarak iç kontrol ve denetim sisteminin oluşturulmasıdır. İç denetim için bir insan kaynağı istihdam etmek şu anda çok uzak gelen bir yaklaşım gibi görünüyor. Kobi ler iç denetim konusunda birini istihdam etmek yerine işin uzmanına başvurup dışarıdan destek alabilirler. İç Kontrol ; şirket sahipleri, yöneticileri ve çalışanları tarafından oluşturulan bir süreçtir. İç Kontrol Sistemi ile aşağıdaki hedeflerin elde edilmesi amaçlanır. lerin etkin ve verimli sonuçlar üretmesi Mali bilgilerin güvenilir olması Yasa ve yönetmeliklere uygun çalışılması İç Kontrol Ortamı ; şirketlerin kontrol bilincinin seviyesini gösterir ve aşağıdaki temel unsurlardan oluşur. Bu unsurlar genişletilebilinir. İç kontrol sistemi, şirketlerdeki tüm faaliyetlerin yönetiminin arkasında işleyen kontrol örgüsü olarak adlandırılabilinir. KOBİ lerde etkili bir iç kontrol ortamı yönetici ve çalışanların kendi kontrol sorumluluklarını - yetkilerini anladıkları ve yerine getirdikleri zaman oluşmaktadır. İç Denetim; şirketin faaliyetlerine katma değer sağlamak ve geliştirmek için tasarlanan bağımsız, tarafsız bir güvence ve danışmanlık faaliyetidir. İç denetim şirkete, risklerin yönetilmesinde, kontrolünde ve kurumsal yönetim etkinliğinin arttırılmasında sistemli ve disiplinli bir yaklaşım sağlayarak hedeflerin elde edilmesine yardımcı olur. İç denetim şirket içerisinde etik kurallardan ayrılmadan bütünün bir parçası olup yönetimin belirlediği kurallar çerçevesinde etkili bir denetimi kabul edilebilir bir maliyet ile gerçekleştirir. 224
6.1 Kobi lerde İç Kontrol Sisteminin Yararları Günümüzde KOBİ lerin büyüme, markalaşma ve sürekliliği sağlama hedeflerini gerçekleştirmesine destek olacak önemli unsurlardan biri de etkili iç kontrol sisteminin varlığıdır. Etkin ve verimli bir iç kontrol sisteminin oluşturulamaması şirkete telafisi mümkün olmayan bir çok maliyet oluşturabilir. Paydaşlar, şirketin faaliyetinden yararı olan taraflar olarak ifade edilebilir. Şirketin ortakları, yöneticileri, iş birliği yaptığı kişi ve kuruluşlar, iş ortaklıkları, çalışanlar, tedarikçiler, ürün ve hizmetten yararlananlar vb. den oluşmaktadır. İyi yönetilen şirketler tüm paydaşlarının beklentilerini göz önüne alırlar. Güçlü bir iç kontrol sistemi ; Kobi lerin büyüme ve gelişim süreçlerini kontrol edilebilir bir ortamda gerçekleştirebilmelerine ve çalışmalarını daha profesyonel bir yapıda yerine getirmelerine yardımcı olur. 6.2 Kobi lerin Denetim Riskleri (Sorunları) KOBİ lerde denetim riskini belirlemede aşağıdaki hususların değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Kobi lerde bir veya sınırlı sayıda ortak bulunması ve ortak statüsündeki kişilerin şirketin günlük operasyonuna müdahale etmesi, Günlük operasyon için bir yönetici istihdam edilse dahi, ortakların günlük işlemlere ve karar sürecine müdahalesi, Ürün, hizmet ve gelir kaynaklarının sınırlı olması, karmaşık olmayan muhasebe işlemleri bulunması nedeniyle analitik incelemenin kolay sonuca ulaştırabilme olanağı, Muhasebe ve finansal raporlama için genellikle sınırlı kaynak ayrılması,muhasebe sisteminin dışarıdan destekle işlemesi sonucu kayıtların sağlıklı olmama ve mali tabloların tam ve doğruyu göstermiyor olma riski, Genellikle iç kontrol prosedürlerinin bulunmaması, mevcut prosedürler üzerindeki hakim ortak veya yöneticilerin nihai karar verici olarak etkisi, sınırlı kaynak ayrılması nedeniyle belirli bir iş dağılımının yapılmamış olması, İşletmelerde finans ve muhasebe alanında yeterli ölçüde nitelikli personel bulunmaması, Yönetimin; mali tabloların hazırlanması, hile ve usulsüzlüklerin önlenmesine yönelik sorumluluğunun bilincinde olmaması ve bu nedenle denetçiye sunacak olduğu Yönetim Teyit Mektubu nun güvenilirlik sorunu, Bilgi amaçlı raporlamanın ve denetimin gerekliliğinin kavranamamış olmasından kaynaklanan sorunlar, Ortak veya yöneticinin şahsi işlemleriyle, şirket işlemlerinin ayrıştırılmamış olması, Şirket varlıklarının, ortak veya yöneticilerin şahsi ihtiyaçları için satın alınmış olma ve gerçek şirket varlıklarını göstermiyor olma riski, Ortak veya yöneticinin diğer ilişkili şirketlerle olan işlemlerinin gerçek ticari durumu yansıtmıyor olma riski (transfer fiyatlandırması yolu ile kar aktarılma riski), sözkonusu işlemlerin dayanağı olan tutarlı bir politika, sözleşme vb çerçevesinde yapılmıyor olması ve denetçiye tüm ilişkili şirketlerin bildirilmemiş olması riski, Vergi matrahını azaltma odaklı tutulan muhasebe kayıtlarının takip edilemez muhasebe hileleriyle yanıltıcı olma riski. KOBİ ler açısından bakıldığında bağımsız denetim bir ihtiyaç mıdır yoksa bir zorunluluk mudur? Küçük veya büyük işletmeyle ilişki içerisinde olan taraf için finansal bilgi önemlidir ve her şeyden önce doğru ve güvenilir bilgi olmak zorundadır. Şirket ile paydaşlar arasındaki etkileşimin büyüklüğü kamunun yatırımcıyı yani taraf olanı korumasına sebep olmuştur ve bu nedenle bağımsız denetim, bu şirketler için ihtiyaçtan öte bir zorunluluktur. Bu nedenle işletmeden yansıyan bilgilerin yayınlanmadan önce güvenilir bir kişi ya da kurum tarafından onaylanması gerekmektedir. 225
KREDİ GARANTİ FONU AŞ. (KGF) AVRUPA YATIRIM FONU KONTR-GARANTİ 45 MİLYON EUR KREDİ GARANTİ FONU A.Ş. %80 KEFALET KGF YE ORTAK OLAN BANKALAR KREDİ KOBİLER PROJENİN AMACI: KOBİ leri geliştirmek, Yeni yatırımları desteklemek, Kırsal kesimdeki girişimciliği artırmak ve nüfusu yerinde tutmak, İstihdamı artırmak UYGULAMA TARAFLARI : KGF VE KGF ye ORTAK OLAN BANKALAR PROJE BÜYÜKLÜĞÜ : 112,5 MİLYON EURO KONTRGARANTİ TUTARI : 45 MİLYON EURO KGF NİN GARANTİ TUTARI: 45 MİLYON EURO BANKALARIN RİSK PAYI : 22,5 MİLYON EURO AYF PAYLAŞIM ORANI : % 50 PROJE RİSK PAYLAŞIMI : % 40 AYF Kontr-Garantisi % 40 KGF Kefaleti % 20 Banka Payı PROJE KAYNAKLARI : % 50 KGF KEFALETİ % 50 AYF KONTR-GARANTİSİ PROJE YARARLANICILARI HEDEF KİTLE: Nüfusu 1000 İN Üzerinde Olan İL, İLÇE, BELDE / KÖYLER deki KOBİ ler YARARLANICI: KOBİ ve KOBİ kapsamında sayılan Esnaf ve Sanatkar, Serbest Meslek Mensubu, Tarımsal İşletme ve Çiftçi vasıflarını taşıyan gerçek veya tüzel kişi işletmeler, Kamuya ait vakıflar hariç olmak üzere vakıflar, birlikler, kooperatifler (inşaat, arsa, yapı kooperatifleri hariç), Üniversiteler ve üniversitelerin kurduğu vakıfların iştirak ettiği işletmeler ile kar amacı gütmeyen araştırma merkezleri, Yıllık bütçesi 18 milyon TL.den az olan veya nüfusu 5000 den az olan yerlerdeki belde belediyelerinin iştirak ettiği ticari amaçlı iktisadi işletmeler, Kamu kurum veya kuruluşunun birlikte veya tek başına % 25 (hariç) oranından az orana sahip olan iktisadi ve ticari işletmeler. KOBİ LER ile birlikte nüfusu 1000 in üzerinde olan yerleşim yerlerinde köyün çevresini koruma ve geliştirmeye, yerel mimariyi korumaya ve bölgedeki turizmi geliştirmeye yönelik projeler için yeni kurulan gerçek veya tüzel kişi KOBİ ler. PROJEDEN YARARLANMA SÜRESİ: 27 OCAK 2010 tarihinden itibaren ÜÇ YIL ( 27/01/2013 ) KREDİ KEFALET VADESİ: MİNİMUM 12 AY MAKSİMUM 8 YIL KREDİ VE KEFALET LİMİTLERİ KOBİ BAŞINA TOPLAM KREDİ LİMİTİ : KOBİ BAŞINA TOPLAM KEFALET LİMİTİ : HER BİR KREDİ BAŞINA LİMİT : (*Her bir kredi dilimi talebi 625 Bin TL.yi geçmeyecektir.) 1.250.000.-TL 1.000.000.-TL 625.000.-TL 500.000.-TL MİTİ 226