2014 YILI VERİLERİ IŞIĞINDA TÜRKİYE NİN DÜNYADAKİ YERİ & KONUMU Dünya da farklı uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından toplanan ve yorumlanan istatistiklerin ülkelerin konumu ve gelişimi ile ilgili önemli bir yeri vardır. Bu yıllık istatistikler ve endeksler ülkelerin birbirleri arasındaki rekabet, gelişim, değişim ve projeksiyon çıktılarını gözlemek adına yararlı bilgiler sunmaktadır. Ülkemizde Batı dünyası tarafından yapılan tespit ve eleştirilere karşı aldıkları konumlara göre üç temel grup bulunmaktadır: Birinci grup Batı tarafından yapılan övgü dolu gelişmeleri kutsayıp bunları siyasi malzeme olarak kullanırken, yine aynı kişiler yapılan eleştirilere AB bizim işimize karışamaz hamasi söylemleri ile yanıt vermektedir. İkinci grup ise AB nin tüm olumlu/olumsuz gelişmelerini kutsayıp milli akıl ve iradeyi yok saymaktadır. Üçüncü grup ise AB tarafından yapılan tüm söylemleri gayri milli ve gayri ahlaki görmektedir ki bu üç anlayış da temelde bilimsel yaklaşımdan yoksun ve kendi içerisinde ifrat ve tefrittir. Asıl olan olumlu tespitleri ve eleştirileri bilimsel olarak milli çıkar, anlayış ve dokumuzla analiz ederek sonuca gitmektir. Bu manada 2014 yılına ait bazı verileri sizlerle paylaşarak ülkemizin farklı alanlardaki yerini ve konumunu uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan tarafsız ve bilimsel yollarla elde edilen veriler ışığında ekte sunulmuştur. Öncelikle PEW Araştırma Şirketinin dünya ülkelerinde yapmış olduğu Dünya Değerleri Projesi verilerine göre güvenlik (suç ve yolsuzluk) dünya ülkelerinin ortak olarak en önemli problemleri arasında yer bulmuştur. Güvenlik önceliğini evrensel ölçütlere göre çözebilen ülkeler daha avantajlı bir konuma geçebileceklerdir. Çalışmada kullanılan önemli endeks ve verilerin nasıl toplanıldığı ile ilgili genel bilgiler verilecek ve tüm veri kaynaklarının hakkında daha ayrıntılı bilgi için başvurulabilmesi amacıyla veri ve rapor linkleri eklenmiştir.
a) Dünya Ülkelerinin En Önemli Problemleri 1 PEW Araştırma Şirketinin dünya genelinde ve ülkemizde rastgele örnekleme yöntemi ile yapmış olduğu Dünya Değerleri Projesi (Global Attitudes Project) isimli çalışmasında ülkemizin ve diğer dünya ülkelerin önemli problemlerini halk anketi ile belirlemiştir. PEW Araştırma Şirketinin dünya genelinde ve ülkemizde 2014 yılında yapmış olduğu anket çalışmasına göre suç ve yolsuzluk dünya ülkelerinin en önemli iki problemi arasında bulunmaktadır. Ülkemizde ise aynı şekilde suç (%68) ve yolsuzluk (%62) ülkemizin en önemli iki problemleri arasında bulunmaktadır. Grafik 1. Dünya Ülkelerinin En Önemli Problemleri (2014) Trafik 45 46 47 44 44 Elektrik 52 55 36 64 46 Gıda Güvenliği 61 46 59 49 50 Temiz Hava 55 42 72 51 54 Temiz Su 60 39 70 53 54 Eğitim 48 49 64 67 56 Sağlık 56 46 65 60 59 Yolsuzluk 71 72 77 85 76 Suç 67 72 86 84 83 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 Orta Doğu Asya Latin Amerika Afrika Dünya 1 http://www.pewglobal.org/2014/11/06/crime-and-corruption-top-problems-in-emergingand-developing-countries/
Grafik 2. Türkiye nin En Önemli Problemleri (2014) 80 70 60 50 68 62 57 55 53 53 50 50 46 40 30 20 10 0 Suç Yolsuzluk Gıda Güvenliği Temiz Su Eğitim Temiz Hava Sağlık Trafik Elektrik b) Dünya Mutluluk Raporu (2013) 2 Birleşmiş Milletler tarafından 2012 yılında ölçülmeye başlayan Mutluluk Raporunda altı faktör esas alınarak hesaplama yapılmaktadır. Bunlar; Kişi başına düşen reel milli gelir, sağlıklı yaşam beklentisi, güvenilecek bireyler olması, algılanan seçimler yapma özgürlüğü, yolsuzluktan uzak kalma özgürlüğü ve cömertlik (real GDP per capita, healthy life expectancy, having someone to count on, perceived freedom to make life choices, freedom from corruption, and generosity) 1- Danimarka 2- Norveç 6- Kanada 11- İsrail 17- ABD 20- Venezüella 24- Brezilya 28- Şili 49- Ekvator 77- Türkiye 93- Çin 148- Suriye 2 http://unsdsn.org/resources/publications/world-happiness-report-2013/
c) İnsani Kalkınma Programı (BM, UNDP, 2014, 169 ülke) 3 Her yıl Birleşmiş Milletler İnsani Kalkınma Programı (UNDP) başkanlığında üye ülkelere yönelik yapılan çalışmada ortalama eğitim yılı, kişi başına düşen milli gelir, ortalama hayat gibi değerler hesaplanarak (0-1) arasında bir endeks oluşturulur ve bu endekse göre sıralama yapılır. 1- Norveç 4- Hollanda 5- ABD 6- Almanya 9- Singapur 19- İsrail 29- Yunanistan 46- Kuveyt 68- Kosta Rika 69- Türkiye 95- Arnavutluk 169- Zimbabve 3 http://hdr.undp.org/en/content/table-1-human-development-index-and-its-components
d) Dünya Refah İndeksi (Prosperity Index) 4 Her yıl ölçülen ve ulusların performansını gösteren ve sosyal sermaye, bireysel özgürlük, güven & güvenlik, sağlık, eğitim, yönetişim ve ekonomi başlıklı sekiz ana ve alt endekslerle ülkelerin gelişimini ve refah seviyesini ölçmektedir. Avrupa ülkeleri genelde ilk 30 sırayı almaktadır. 1- Norveç 4- Danimarka 10- ABD 14- Almanya 21- Fransa 24- Slovenya 36- Kuveyt 47- Suudi Arabistan 54- Çin 68- Rusya 86- Türkiye 142- Afrika Cumhuriyeti 4 http://www.prosperity.com/#!/ranking
e) Nerede Doğmalı (2013) 5 The Economist dergisinin İstihbarat Ünitesi tarafından her sene düzenli olarak yapılan ve şirketlerin farklı ülkelerde stratejik kararlar alırken güvenle hareket etmelerine yardımcı olan ve fırsatları sunan bir veri kaynağıdır. Bu verilerden birisi de Nerede Doğmalı (where-to-be-born) endeksidir. Önümüzdeki yıllarda, sağlıklı, güvenli ve müreffeh bir yaşam için en iyi olanakları sağlayacak olan ülkeyi ölçmek için çalışır. 1- İsviçre 2- Avusturalya 9- Kanada 16- ABD 18- BAE 20- İsrail 34- Yunanistan 49- Çin 51- Türkiye 60- Mısır 61- Bulgaristan 80- Nijerya 5 http://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2013/01/dailychart?fsrc=scn/tw/te/bl/ed/birthright
f) OECD Ülkelerinin Refah (well-being) sıralaması (36 ülke) 6 OECD ülkeleri ve ülkelerdeki 362 bölge ve illeri kapsayan ve bu yerleşim bölgelerinin ve ülkeler arasında farklı başlıklardaki konumlarını karşılaştırabilmek amacıyla dokuz ana başlık ölçülerek hesaplanan endekstir. Bunlar; gelir, iş, sağlık, hizmetlere erişim, çevre, eğitim, güvenlik, sivil katılım ve konut erişimidir (income, jobs, health, access to services, environment, education, safety, civic engagement, housing). 1- Avusturalya 2- İsveç 4- Norveç 6- ABD 21- Japonya 25- İsrail 28- Yunanistan 32- Rusya 33- Brezilya 35- Meksika 34- Şili 36- Türkiye 6 http://www.oecdregionalwellbeing.org/
g) Basın Özgürlüğü (2014) 7 Sivil toplum kuruluşu Freedom House un, 3 Mayıs 2014 Dünya Basın Özgürlüğü gününde açıkladığı Dünyada Basın Özgürlüğü Raporunda 15 yıl sonra ilk kez Türkiye kısmen özgür statüsünden özgür değil statüsüne gerileyerek basın özgürlüğü endeksine göre ülkemiz 180 ülke arasında 154.sırada yer almıştır. 1- Finlandiya 3- Norveç 11- Estonya 18- Kanada 27- Gana 41- Botsvana 46- ABD 148- Rusya 79- Mozambik 153- Irak 154- Türkiye 175- Çin 7 http://rsf.org/index2014/en-index2014.php
h) Yolsuzluk Algı Endeksi (2014) 8 Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International), 1995 yılından beri farklı ülkelerde yaptığı anketlerle dünya genelindeki yolsuzluk algısını ölçmektedir. Rapora göre; Türkiye, 2014 Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde en büyük düşüşü yaşayan ülke oldu. Endekste 50 puandan 45 puana düşen Türkiye, bu yılki raporda 175 ülke arasında, Umman ve Makedonya ile birlikte 64'üncü sırayı paylaştı. Türkiye 2013'te Malezya ile birlikte 53'üncü sırada yer alıyordu. En yüksek puanın 100 olarak belirlendiği endekste, en düşük puan ise 0. Danimarka, 92 puanla bu yıl da endeksin ilk sırasındaki yerini kaptırmazken; bu ülkeyi sırasıyla Yeni Zelanda ile diğer üç İskandinav ülkesi Finlandiya, İsveç ve Norveç takip etti. 1- Danimarka 10- Kanada 14- UK 17- ABD 55- Arabistan 61- Gana 64- Türkiye 69- Bulgaristan 94- Mısır 110- Arnavutluk 170- Irak 174- Somali 8 http://www.transparency.org/cpi2014/results
j) Ülkelere Göre Cinsiyet Eşitliği (2014) 9 Dünya Ekonomi Formu (World Economic Forum) ülkelerdeki erkek ve kadınların ekonomik katılım & fırsatlar, gelir, eğitim, sağlık & yaşam ve politik katılımların ölçümü ile oluşturulan endekse göre Küresel Cinsiyet Eşitsizlik Raporu (Global Gender Gap Report) ülkedeki erkek ve kadın arasındaki farkı hesaplamaktadır. 2014 yılında Türkiye, 142 ülke arasında 125. sırada yer almıştır. 1- İzlanda 3- Danimarka 20-ABD 26- İngiltere 47- Tanzanya 56- Ukrayna 75- Rusya 91- Yunanistan 102- Tacikistan 119- Zambiya 125- Türkiye 142-Yemen 9 http://www3.weforum.org/docs/gggr14/gggr_completereport_2014.pdf
j) Ülkelerin Seyahat Özgürlüğü (2014) 10 Henley & Partners Araştırma Şirketi tarafından hangi ülkenin pasaport hamillerinin başka ülkelere vizesiz gidebildiği ve hangi ülke pasaportunun en çok kapıyı açtığını gösteren liste yayınlamaktadır. Buna göre 2014 yılında ilk sırayı paylaşan İsveç, İngiltere ve Finlandiya pasaportları ile 219 ülkeden 174 üne vizesiz girilebiliyor. Türkiye vatandaşları ise pasaportları ile 219 ülkeden 100 üne vizesiz gidebilmektedir. Listede ilk 10 da yer alan ülkeler 1- İsveç 2- Finlandiya 3- İngiltere 4- Danimarka 5- Almanya 6- Lüksemburg 7- ABD 8- Belçika 9- İtalya 10- Hollanda Listede son 10 da yer alan ülkeler 1- Lübnan 2- Sri Lanka 3- Sudan 4- Nepal 5- Eritre 6- Filistin 7- Pakistan 8- Somali 9- Irak 10- Afganistan 10 https://www.henleyglobal.com/visa-index-form/?s=1
SONUÇ Ülkemiz 2013 ve 2014 yıllarında uluslararası kuruluşlar tarafından toplanan veri ve endekslere göre, mutluluk sıralamasında 77, yolsuzluk algı endeksinde 64, OECD sıralamasında kişi başı gelirde 65, dünya refah sıralamasında 86, gelişmişlikte 90, hukuki haklar endeksinde 101, enflasyon ve kadın erkek eşitliğinde 125, basın özgürlüğünde 154. sırada yer almaktadır. Endeks Katılan Ülke Türkiye nin Sıralamadaki Yeri OECD Ülkeleri Refah Sıralaması 36 36 Nerede Doğmalı 80 51 Küresel Rekabet 148 56 Yolsuzluk Algı Endeksi 170 64 Kişi Başına Gelir 190 65 İnsani Kalkınma Programı 169 69 Dünya Mutluluk Sıralaması 148 77 BM En Yaşanabilir Ülkeler 169 83 Dünya Refah Endeksi 142 86 İnsani Gelişmişlik Endeksi 187 90 Eğitim: TOEFL 162 116 Cinsiyet Eşitliği 142 125 Basın Özgürlüğü 189 154