5 USENET (Netnews) 1979 yılında Kuzey Carolina Duke Üniversitesindeki iki yüksek lisans öğrencisi (Tom Truscott ve Jim Ellis) UNIX sistemlerindeki UUCP (Unix-to-Unix CoPy) iletişim yeteneğinden faydalanarak Unix dünyasındaki kullanıcılar arasında ilgi duyulan bilgilerin dağıtılması fikrini ortaya attılar. Ardından Kuzey Carolina Üniversite'sinden (UNC) iki yüksek lisans öğrencisi ile beraber (Steve Bellovin ve Steve Daniel) yazılan bir yazılım ile Duke ve UNC'deki sistemler birbirlerine bağlandılar (Bu sistem sadece bir haber grubu için günde bir kaç makaleyi işliyordu). 1981 yılında ise Berkeley den bir yüksek lisans ve bir lise öğrencisi (Mark Horton ve Matt Glickman) daha yetenekli yeni bir sürüm yazılımı ortaya çıkardılar. Bugün, Usenet onbinlerce noktada küçük Amiga sistemlerden büyük ana bilgisayarlara kadar çok yaygın bir platformda çalışmaktadır. Usenet de 5000 civarında ilgi grubu ve sayısı tahmin edilemeyecek kadar çok kullanıcı vardır. Usenet Nedir? Usenet aslında en basit tarifle bir elektronik ilan tahtası veya talk show benzeri bir ortamdır. Sayıları 5000 e yaklaşan ilgi grupları içinde kullanıcılar mesajlarını, sorularını, ilanlarını bırakırlar ya da değişik konularda serbestçe fikirlerini tartışırlar. Usenet genelde Internet ile eş tutulmaktadır ancak bu doğru değildir. Zira Usenet tamamen ayrı bir sistemdir. Bütün Internet noktaları Usenet trafiğini taşıyabilir, ancak Usenet Internet dışındaki tüm diğer ağlarda da (BITNET, Fidonet vs.) çalışmaktadır. Değişik ağ teknolojileri üzerinde tüm dünyada Usenet bilgisi bir noktadan diğerine taşınmaktadır. Elektronik mektupda bilindiği gibi bilgiler kişilerin kendi özel disk alanlarına gelmektedir. Usenet de ise sistemde genel bir alana gelen Usenet mesajları burada depolanmakta tüm sistem kullanıcıları bu alana gelen bilgilere erişerek okumaktadırlar. Usenet bilgilerini depolayan sistemler ise belli aralıklarla birbirleri ile iletişime geçerek elektronik bülten tahtalarına gelen bilgileri birbirlerine aktarmaktadırlar. Sistemler arasında aktarılan bu bilgi o kadar büyüktür ki hergün Usenet kullanıcıları Encyclopedia Britannica nın 6-7 cildi kadar bilgiyi Usenet üzerine yollamaktadır. Usenet in temel taşı haber gruplarıdır (newsgroups). Her haber grubu belli bir konu üzerine yoğunlaşmıştır ve yukarıda da belirtildiği gibi 5000 civarında haber grubu bulunmaktadır. Bu gruplar ilgili bulundukları haber grupları içinde ana ve alt sınıflara ayrılmıştır. Böylece kullanıcılar istedikleri konulara daha kolay ulaşabilmektedirler. Bazı sistemlerde ise kullanıcıların sadece ilgi duydukları grupları görmelerini sağlayan arayüz programları da bulunmaktadır. Ana haber gruplarının isimleri konu ile ilgili kısaltmalardan oluşur. Örneğin "comp." ile başlayan ana gruplar 77
bilgisayar ile ilgili konuları içerir. Alt grup isimleri ise daha özel konuları belirtir. Örneğin "comp.unix" bilgisayar ana başlığının altında Unix ile ilgili konulara yoğunlaşan bir haber grubudur. Usenet gruplarının ana katagorileri : bionet Biyoloji araştırmaları, bit.listserv Bitnet Listserv listeleri biz Business-iş dünyası comp Computer-Bilgisayarlar ve bilgisayarlar ile ilgili konular, gnu GNU-Gnu is Not Unix. Free Software Foundation'ın GNU projesi ile ilgili konular, news Usenet hakkındaki haberler rec Recreation-Hobiler, oyunlar vs. sci Science-Biyoloji araştırmaları dışındaki bilimsel konular, soc Social-Sosyal tartışma grupları, değişik etnik ve kültürel gruplar, talk Politika ve ilgili konular alt Sıradışı konular, misc Miscellanaous-Yukarıdaki grupların hiçbirisine girmeyen konular Yukarıdaki genel amaçlı grupların yanı sıra sadece bölgesel ya da kurumsal amaçlara yönelik yerel haber grupları da vardır. Örneğin bir üniversite içinde duyuru ve ilanların yayınlanması için böyle bir yerel haber grubu da oluşturulabilir. Usenet Kullanımı Usenet ortamına ulaşabilmek için genelde iki yol mevcuttur: Birincisi kullanıcısı olduğunuz sistem üzerinde gerekli arayüz programlarını kurarak (Usenet client) başka bir noktada Usenet servisi veren bir bilgisayara (Usenet server) bağlanmak. Bu yöntemde Usenet bilgileri uzaktaki sistemin disklerinde tutulmakta kullanıcı sadece bunlara uzaktan erişmektedir. Ağ altyapısının çok hızlı olmadığı veya USENET sunumcusu kurmak için yeterli kaynak ve kapasiteye sahip makinanın bulunmadığı yerler için en uygun çözümdür. Diğer yöntem ise en yakındaki Usenet haberlerini kendi sistemi üzerinde tutan bir merkezden bu bilgileri (Usenet feed) düzenli olarak almaktır. Bu özellikle çok sayıda Usenet okuru olan merkezler için verimli bir yoldur. Zira belli bir noktadan sonra çok sayıdaki kullanıcının uzak bir noktaya bağlanıp Usenet gruplarını takip etmeleri daha fazla trafik yaratabilmektedir. Kullanıcılar kendi sistemlerinin yukarıdaki iki seçenekten hangisine girdiğini sistem sorumlularından öğrenebilirler. İlk yöntemi uygulayan noktalarda en yakın Usenet servis noktasının adresinin kullanıcılara duyurulması yine sistem sorumlularının görevidir. Unix sistemlerinde Usenet ortamına ulaşmak için kullanılan bir kaç komut vardır. Bunların en popülerleri "rn", "nn" ve "tin" komutlarıdır. Ayrıca elektronik mektup arayüzü "pine" yazılımının son sürümlerinden de artık Usenet haberlerine ulaşılabilmektedir. Aşağıda "tin" komutunu kullanarak bazı Usenet gruplarını inceleyelim: 78
% tin komutu girildikten sonra sistem kendi disklerinde veya ağ üzerinde başka bir noktada bulunan Usenet haberlerini aşağıdaki gibi ekrana getirir. Group Selection (news.metu.edu.tr 1284) h=help 1 516 alt.activism Activities for activists. 2 153 alt.activism.d A place to discuss issues in alt.activism. 3 93 alt.alien.visitors Space Aliens on Earth! Abduction! Gov't Coverup! 4 alt.amiga.demos Like alt.sys.amiga.demos, only different. 5 3004 alt.angst Anxiety in the modern world. 6 298 alt.aquaria The aquarium & related as a hobby. 7 7 alt.archery Robin Hood had the right idea. 8 alt.art.com 9 31 alt.artcom Artistic Community, arts & communication. 10 2320 alt.astrology Twinkle, twinkle, little planet. 11 13319 alt.atheism Godless heathens. 12 alt.backrubs Lower...to the right...aaaah! 13 10 alt.bbs Computer BBS systems & software. 14 8 alt.bbs.ads Ads for various computer BBS's. 15 13 alt.bbs.allsysop SysOp concerns of ALL networks and technologies. 16 7 alt.bbs.internet BBSs that are hooked up to the Internet. <n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup, g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread, s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out İlk satırdan da görüldüğü gibi news.metu.edu.tr adresindeki bilgisayardan news okunmaya başlandı. Bu bilgisayardaki news gruplarının sayısı 1284 tanedir. Yine yukarıdan görüldüğü gibi ilk 16 grup ekranda belirir. En soldaki ilk sayı grup numarasını, ikinci rakkam ise o grupta bulunan makale sayısını göstermektedir. Bu iki sayının yanında grup isimleri, en sonda ise o grubun kısa açıklaması bulunmaktadır. Ok, j ve k tuşları kullanarak veya / komutu ile anahtar kelime tarama yaparak bu 1284 grup içinde ilgimizi çeken grup araştırılabilir. Örneğin TCP/IP protokolü ile ilgili araştırma yapan bir araştırmacı / komutu ile tcp-ip kelimesini tarattırdığında aşağıda görüldüğü gibi 689, 690 ve 691 numaralı gruplarda bu konu ile ilgili bilgi bulabilir. Group Selection (news.metu.edu.tr 1284) h=help 689 2203 comp.protocols.tcp-ip TCP and IP network protocols. 690 8 comp.protocols.tcp-ip.domains Topics related to Domain names. 79
691 2362 comp.protocols.tcp-ip.ibmpc TCP/IP for IBM(-like) personal computers 692 6 comp.protocols.time.ntp The network time protocol. 693 19 comp.realtime Issues related to real-time computing. 694 6 comp.research.japan The nature of research in Japan. (Moderated) 695 1 comp.risks Risks to the public from computers & users. 696 60 comp.robotics All aspects of robots and their applications. 697 comp.security.announce Announcements from the CERT 698 26 comp.security.misc Security issues of computers and networks. 699 2 comp.simulation Simulation methods, problems, uses. 700 comp.society The impact of technology on society. 701 1 comp.society.development Computer technology in developing cntry. 702 1 comp.society.folklore Computer folklore & culture, past & present. 703 3 comp.society.futures Events in technology affecting future 704 comp.soft-sys.andrew The Andrew system from CMU. <n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup, g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread, s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out Yukarıdaki gruplardan comp.protocols.tcp-ip (689) satırının üzerinde Enter tuşuna basılması ile aşağıda görüldüğü gibi bu grubun içine girilir. Bu grubun içinde 2203 makale bulunmaktadır: comp.protocols.tcp-ip (33T 36A 0K 0H R) h=help 1 +2 how to 'route' each packet? William Lewis 2 + Class C subnet question? James Carlson 3 +2 more than one default route Barry Margolin 4 + Variable subnet masks with RIP Tony Rall 5 + a newbie needs help Leigh Hart 6 + TOTAL HOSTS IN CLASS-C ADDRESS??????? Roberto.Shironoshita@mail 7 + Newbie:QT/TCP-IP/lang Peter Kay 8 + SERIOUS misbehavior of MS Winsocket stacks! Martin Eppert 9 + "Most wanted" Cracker caught! Viswanath Kadambari 10 + TCP/IP illustrated II Peter Galbavy 11 + Such thing as PPP drivers in DOS? Peter Galbavy 12 + Bind to a broadcast address Massimo Mentrasti 13 + What is SAP? Jim Stafford-W4QO 14 + IP authentification Tony Rall 15 + TCP/IP software for OS/2 Tony Rall 16 + Need help with routing problem. Tony Rall <n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup, g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread, s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out Bu makaleler arasından örneğin 12 numaralı makaleyi okumak için bu satırın üzerinde Enter tuşuna basıldığında aşağıda görüldüğü gibi bu makale okunabilir: 80
Tue, 21 Feb 1995 11:52:17 comp.protocols.tcp-ip Thread 12 of 33 Article 2432 Bind to a broadcast address No responses max@ssi.it Massimo Mentrasti at Space Software Italia I have a SPARCstation 2 running SunOS 4.1.3 U1 with one network i/f and I'am writing a socket-based application. Does anybody know why if I bind a socket to the network address of the interface I cannot read broadcast packet for that network? Example: - le0 with address 192.9.200.90 - socket bound to 192.9.200.90 <n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, ^K)ill/select, a)uthor search, c)atchup, f)ollowup, j=line down, k=line up, K=mark read, =pipe, m)ail, o=print, q)uit, r)eply mail, s)ave, t)ag, w=post Yukarıdaki makaleye cevap vermek için r (reply) tuşuna basmak veya bu haber grubuna mail göndermek için w (post) tuşuna basılması yeterlidir. Sistem önce aşağıda görüldüğü gibi kullanıcıdan yollanacak olan makalenin konusunu (subject) sorar. Subject: help Newsgroups: comp.protocols.tcp-ip Summary: Keywords: "/home1/users/kursat/.article" 6 lines, 71 characters Aşağıdaki gibi makale yazılarak hazırlandıktan sonra p (post) tuşuna basılarak ilgili gruba yollanır: Newsgroups: comp.protocols.tcp-ip Summary: Keywords: Does anybody have good documents about IP over X.25? 81
Kursat "/home1/users/kursat/.article" 9 lines, 78 characters q)uit, e)dit, i)spell, p)ost: p Tüm Haber gruplarının listesini almak yerine aşağıdaki örnekte görüldüğü gibi tin komutunun yanında gurup ismi verilerek tek bir haber grubu da okunabilir: % tin alt.bbs Group Selection (news.metu.edu.tr 1) h=help u 1 9 alt.bbs Computer BBS systems & software. <n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, c)atchup, g)oto, j=line down, k=line up, h)elp, m)ove, q)uit, r=toggle all/unread, s)ubscribe, S)ub pattern, u)nsubscribe, U)nsub pattern, y)ank in/out *** End of Groups *** alt.bbs (7T 9A 0K 0H R) h=help 1 + New Osiris Release Mike@camelot.itc.com 2 + Notes from the EFF-Austin Sysop Liability Workshop David Smith 3 + Digiboard Stuff forsale Sutherland Bryon 4 +(508) Worcester/Framingham/Metro SLIP+Shell Jim Winkleman 5 + Longest Thread Ever Scott E Gilbert 6 +2 [ANNOUNCEMENT] ---> Free Usenet Feeds <--- Systems Information 7 +2 FREE WEB PAGES AND INET ACCESS infobot <n>=set current to n, TAB=next unread, /=search pattern, ^K)ill/select, a)uthor search, c)atchup, j=line down, k=line up, K=mark read, l)ist thread, =pipe, m)ail, o=print, q)uit, r=toggle all/unread, s)ave, t)ag, w=post *** End of Articles *** Grafik Tabanlı Arayüzlerle Haber Okunması Grafik arayüze sahip sistemler (Windows, Mac, vb.) üzerinde çalışan pencere tabanlı yazılımlar ile Haber gruplarını takip etmek daha kolaydır. Zira kullanıcılar birden fazla pencere içinde aynı anda değişik gruplardaki değişik makaleleri takip edebilirler. 82
Aşağıda böyle bir yazılım ile ulaşılan haber grupları ve değişik pencerelerden örnekler görülmektedir. Bu yazılımların değişik platformlardaki sürümleri ftp.metu.edu.tr adresinden bulunabilir. pub/cica PINE Yardımı ile Usenet Haberlerinin Okunması Daha önceki bölümde anlatılan PINE yazılımı ile elektronik mektup okumanın yanı sıra Usenet haberlerine de ulaşılabilir. Bu amaçla Unix sistemlerinde.pinerc dosyasında nntp-server ve news-collections alanlarının uygun değerlere ayarlanması gerekmektedir. Örneğin ODTÜ deki bir kullanıcı için bu ayarlar: news-collections=news *{mogan/nntp} nntp-server=news.metu.edu.tr Gopher ve WWW Yardımı ile Usenet Haberlerinin Okunması Bir sonraki bölümde göreceğimiz Gopher ve WWW servisi ile de Usenet haberlerine ulaşılabilmektedir. Örneğin ODTÜ nün gopher servisine bağlanarak buradaki haber gruplarını okumak mümkündür. Gerekli komut: gopher gopher.metu.edu.tr Gopher menusü üzerinden USENET News seçeneği seçilerek haber grupları okunabilir. 83
USENET Servis Yazılımları USENET servisine ulaşmak için değişik ortamlarda kullanılan yazılımlar aşağıdaki adreslerden elde edilebilir. Ortam Adres Dizin UNIX ftp.metu.edu.tr pub/sunsite/system/news/readers/ PC (Windows 3.1) ftp.metu.edu.tr pub/cica/win3/winsock/ PC (Windows 95) ftp.metu.edu.tr pub/cica/win95/netutil/ Türkiye de USENET Servisi Bu kitabın yazıldığı tarihte Türkiye de Usenet servisi veren iki kuruluş ODTÜ ve Bilkent idi. Bu iki kurum Usenet haber trafiğini yurt dışındaki merkezlerden alıp düzenli olarak Türkiye deki kullanıcıların kullanımına açmakta ve Türkiye den yurtdışına gönderilen Usenet haberlerini ilgili gruplara iletmektedirler. Bu amaçla her iki kurumda Usenet servisi için ayrılan makinaların adresleri: ODTÜ Bilkent news.metu.edu.tr news.bilkent.edu.tr DNS sistemine kayıtlı olan tüm bilgisayarlardan Usenet haberlerine okumak için (readonly) ulaşılabilmektedir. Bir haber grubuna mesaj yollanmak (Post) istendiğinde ise çalışılan bilgisayara sistem sorumlularınca gerekli yetkilerin verilmesi gerekmektedir. Eğer kuruluşlar kendi sistemleri üzerinde de Usenet haberlerini tutmak isterlerse yüksek disk kapasitesine sahip bir bilgisayar sistemini hazırlayıp gerekli yazılımları bu bilgisayara kurduktan sonra ODTÜ veya Bilkent den kendilerine Usenet haber akışının (News feed) sağlanmasını talep edebilirler. 84