Katip Mustafa Çelebi Mahallesi Çukurlu Çeşme Sokak Bayman Apt. No: 2/1 Taksim/İstanbul

İNSAN HAKLARI DERNEĞİ MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU 2011 Roboski de ÖLDÜRÜLEN 34 INSANIMIZIN ANISINA 1

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU Bu raporda yer alan bilgiler, İHD Marmara Bölgesi ne yapılan bireysel başvurular, İHD Marmara Bölgesi tarafından oluşturduğu İnsan Hakları İnceleme ve Araştırma Komisyonlarının raporları, yerel ve ulusal basın ve yayın organlarında yer alan haberler, diğer sivil toplum örgütlerinin raporları ve resmi kurumların verilerinden derlenerek, İHD MARMARA DOKÜMANTASYON BİRİMİ tarafından hazırlanmıştır. Katip Mustafa Çelebi Mahallesi Çukurlu Çeşme Sokak Bayman Apt. No: 2/1 Taksim/İstanbul faks :00 90 212 251 35 26 e-mail :istanbul@ihd.org.tr telefon:00 90 212 244 44 23 2

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ İÇİNDEKİLER 2011 YILI MARMARA ĐNSAN HAKLARI ĐHLAL RAPORU DEĞERLENDĐRMESĐ... 7 KISALTMALAR... 10 2011 ĐHD MARMARA ĐNSAN HAKLARI ĐHLALLERĐ BĐLÂNÇOSU... 13 YAŞAM HAKKI ĐHLALLERĐ... 13 KĐŞĐ GÜVENLĐĞĐ ve ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELĐK ĐHLALLER... 17 ĐŞKENCE, KÖTÜ MUAMELE, ONUR KIRICI ve KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ DAVRANIŞ ve CEZALANDIRMA... 17 ĐFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELĐK ĐHLALLER... 18 TOPLANTI ve GÖSTERĐ ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELĐK ĐHLALLER... 20 ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELĐK ĐHLALLER... 20 2011 YILI ĐHD MARMARA ĐNSAN HAKLARI ĐHLALLERĐ RAPORU... 21 YAŞAM HAKKI... 21 I. (KEYFĐ ÖLDÜRME, SĐLAH KULLANMA YETKĐSĐNĐN ĐHLALĐ VE DUR ĐHTARINA UYMADIĞI GEREKÇESĐYLE ÖLDÜRÜLEN VE YARALANANLAR)... 21 I.1. Polis ve Jandarma Tarafından Öldürülen ve Yaralananlar... 21 I.3. Yargısız Đnfaz Davaları... 22 II. CEZAEVLERĐNDE ÖLÜMLER... 23 CEZAEVĐNDE ÖLÜM DAVALARI... 24 GÖZALTINDA ÖLÜMLER... 25 Davalar... 26 III. FAĐLĐ MEÇHUL SALDIRILAR... 27 Faili Meçhul Saldırı Davaları... 27 IV. RESMĐ HATA VE ĐHMAL... 28 Resmi Hata ve Đhmal Sonucu Ölen ve Yaralananlar... 28 Polis ve Asker Đntiharları... 28 VI. SALDIRIYA UĞRAYANLAR... 29 3

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU VII. KAYIPLAR... 33 VIII. SĐLAHLI ÇATIŞMALAR... 36 IX. MAYIN VE SAHĐPSĐZ BOMBA PATLAMASI SONUCU ÖLEN VE YARALANAN SĐVĐLLER... 37 X. MUHALĐF ÖRGÜT SALDIRILARI... 37 XI. KUŞKULU ÖLÜMLER... 38 Kuşkulu Ölüm Davaları... 38 XII. ĐŞKENCE, KÖTÜ MUAMELE, ONUR KIRICI VE KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ DAVRANIŞ VE CEZALANDIRMA... 38 XII.1. Gözaltında Đşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalanlar... 39 XII.3. Gözaltı Yerleri Dışında Đşkence ve Kötü Muamele... 44 XII.4. Cezaevlerinde Đşkence ve Kötü Muamele... 53 XII.5. Kolluk Güçleri Tarafından Tehdit Edilenler... 62 XII.6. Toplumsal Gösterilerde Güvenlik Güçlerinin Müdahalesi Sonucu Dövülen ve Yaralananlar... 65 XII.7. Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından Đşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalanlar... 68 XII.8. Okulda Şiddet... 68 XII.9. Đşkence Davaları... 69 XIII. KADIN CĐNAYETLERĐ... 70 XIV. Ev Đçi Şiddet Taciz ve Tecavüz... 77 XV. KADINLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELĐK ĐHLALLER... 80 XV.1. Kadın Đntiharları... 80 XV.2. Toplumsal Alanda Kadına Yönelik Şiddet- Taciz ve Tecavüz... 81 XVI. ÇOCUKLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELĐK ĐHLALLER... 87 XVI.1. Çocuk Đntiharları... 87 XVI.2. Toplumsal Alanda Çocuğa Yönelik Şiddet ve Tecavüz... 87 ADĐL YARGILANMA HAKKI-KĐŞĐ GÜVENLĐĞĐ VE ÖZGÜRLÜĞÜ... 92 1. GÖZALTINA ALINANLAR, TUTUKLANANLAR VE SEYAHAT HAKKI ENGELLENENLER... 92 4

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ 2. CEZAEVLERİ... 112 Cezaevlerinde Sağlık Hakkı Đhlali... 111 1)Cezaevlerinde Haberleşme Hakkının Đhlali... 121 2) Cezaevlerinde Disiplin Uygulamaları ve Cezaları... 125 3) Cezaevinde Sevk Uygulamaları... 128 Cezaevinde Eylemler... 130 Cezaevlerinde Genel Koşullar... 131 Cezaevi Davaları... 137 SIĞINMACI VE GÖÇMENLERE YÖNELĐK ĐHLALLER... 141 Gözaltına Alınan Sığınmacı ve Göçmenler... 143 Yaşamını Yitiren Sığınmacı ve Göçmenler... 144 ĐFADE ÖZGÜRLÜĞÜ... 144 Yasaklanan Etkinlikler... 145 Toplatılan, Yasaklanan ve Para Cezası Uygulanan Yayın Organları... 146 Baskına ve Saldırıya Uğrayan Gazete ve Yayın Organları... 150 ENGELLENEN ĐNTERNET SĐTELERĐ... 152 2011 YILINDA MARMARA BÖLGESĐ NDE DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜNE KARŞI AÇILAN SORUŞTURMALAR... 153 2011 Yılında MARMARA BÖLGESĐ NDE Düşünce Özgürlüğüne Karşı Açılan, Devam Eden ve Sonuçlanan Davalar... 155 TOPLANTI VE GÖSTERĐ ÖZGÜRLÜĞÜ... 188 Güvenlik Güçleri tarafından Müdahale edilen Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri... 188 2011 YILINDA TOPLANTI VE GÖSTERILER NEDENIYLE AÇILAN SORUŞTURMALAR... 193 2011 Yılında MARMARA BÖLGESĐ NDE Toplantı Ve Gösteriler Nedeniyle Açılan, Devam Eden ve Sonuçlanan Davalar... 194 ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ... 198 Kapatılan / Kapatılmak Đstenen Siyasi Partiler ve Dernekler... 198 Siyasi Parti, Sendika ve Dernek Yöneticileri/Üyeleri Hakkında Açılan Davalar... 198 Baskın ve Saldırıya Uğrayan Siyasi Partiler ve Dernekler... 199 5

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU SEÇME VE SEÇĐLME HAKKINA YÖNELĐK ĐHLALLER... 205 EKONOMĐK VE SOSYAL HAKLAR... 206 Đşten Çıkarılanlar... 206 Đşçi Sağlığı ve Đş Güvenliği... 209 Đş Kazalarında Ölenler ve Yaralananlar... 210 Sendikalı Oldukları Đçin Baskıya Uğrayanlar... 223 Haklarında Soruşturma Açılan Memurlar... 226 Sürgün Edilenler... 226 ÇALIŞMA KOŞULLARI... 226 EĞĐTĐM VE KÜLTÜREL HAKLARI... 228 Kültürel Haklara Đlişkin Đhlaller... 228 Eğitim Hakkına Đlişkin Đhlaller... 229 ÜNĐVERSĐTELERĐN DĐSĐPLĐN KURULLARI TARAFINDAN AÇILAN SORUŞTURMALAR... 231 Üniversitelerin Disiplin Kurulları Tarafından Ceza Alanlar... 231 ÇEVRE HAKKI... 231 YERLEŞĐM VE MÜLKĐYET HAKKI... 234 SAĞLIK HAKKI... 234 AYRIMCILIK... 237 DĐĞERLERĐ... 240 6

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ 2011 YILI MARMARA İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU DEĞERLENDİRMES 2011 yılı Marmara Bölgesi insan hakları ihlal raporu bir kez daha, insan hakları mücadelesinin ne kadar gerekli olduğunu ortaya koymaktadır. 2011 yılında da ihlaller yoğunca yaşandı, yaşama hakkından eğitim ve sağlık hakkına, çalışma hakkından, barınma hakkına, barış hakkından, cinsel yönelim özgürlüğüne, örgütleme hakkından inanç ve düşünce özgürlüğü hakkına kadar, en temel insani hakları ihlal edilmiştir. 2011 yılında da insan hakları ve evrensel hukuk standartlarının yaşamımızın çok uzağında durduğunu belirtmek zorundayız. İhlallerin asıl kaynağı olan devlet, hak ihlali üreten militarist, tekçi yapısını değiştirmeye karşı direnmeye devam etmektedir. Bizler, devam eden insan hakları ihlalleri karşısında, tüm insanlığın hak ve özgürlükleri için mücadelemizi sürdüreceğimizi yinelerken, hazırladığımız ve asıl resimden sadece bize yansıyan kadarını içeren bu raporumuzun, insan hakları, demokrasi, barış, çözüm sözcüklerini ağızlarına dolayan yönetenler tarafından da dikkate alınarak, ihlallerin önlenmesi için etkin hukuki mekanizmaların kurulmasını ve var olanların çalıştırılmasını talep ediyoruz. Yaşadığımız coğrafyada ve özellikle Kürt coğrafyasında yaşanan çatışmalı ortam nedeni ile yoğun insan hakları ihlalleri yaşanmaya devam etmektedir. Bu çatışmaların yansımalarını Marmara Bölgesi nde de yaşıyoruz. Sudan bahanelerle polisin şiddetine hedef olanlar, öldürülenler, toplumsal gösterilere katıldıkları için işkence ve şiddete maruz kalanlar, yaygın ayrımcılık uygulamaları, işten atılmalarla belirginleşen yoksulluk, kentsel dönüşüm adı altında barınma hakkının ihlali ve devamında eğitimden sağlığa, beslenmeye, işkenceye, Kürtlerin ve Alevilerin inkârına kadar her alanda yaşanan yoksunluklar, temel insan haklarının neredeyse tamamını tehdit ediyor. Yine zorunlu göç mağdurları bu tabloyu daha da kötüleştiren önemli bir unsurdur. Zorunlu göç mağdurlarının ağır bir ayrımcılıkla karşılaşmalarının yanında dil, kültür, yaşam biçimi farklılıkları nedeni ile yaşadıkları uyum problemlerine eklenen işsizlik ve yoksullukları on yıllardır giderilememiş önemli bir sorun olmaya devam ediyor. Ağır ihlal mağdurlarından cinsel yönelimleri farklı olanlara ve yabancılara yönelik uygulamalardaki ayrımcı tutum, bu kesimlerin yaşam hakkı dâhil her türlü hak ve özgürlüklerini kısıtlamaktadır. Gerek toplum bakışı ve birey eksenli saldırılar gerekse devlet tarafından uygulanan şiddet insanlık dışı uygulamalar olarak 2011 yılının utanç sayfalarına işlenmiştir. Çocuklar, hakları ve özgürlükleri ihlal edilerek gözaltına alındılar, yargılandılar, tutuklandılar ve ağır cezalara çarptırıldılar. 2011 yılında, gözaltı, gözaltı yerleri dışında ve toplumsal olaylarda işkence ve kötü muamelenin en üst düzeyde uygulanışına tanıklık ettik. Çünkü ulaştığımız işkence vakaları bir önceki yıllara göre % 7

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU 200'lere varan oranda artış göstermiştir. Özellikle toplumsal olaylarda, polis araçlarında, tenha yerlerde ve gözaltına alınma işlemleri sırasında vatandaşların kolluk kuvvetleri tarafından darp edilmesi, işkencenin, karakollardan sokağa taştığının göstergesidir. Özellikle toplumsal gösterilerde, polisin PVSK dan (Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanunu) aldığı yasal güç, onu aşırı ve orantısız güç kullanımını aşan 'öldürme kastıyla' ateş açabilecek konuma dönüştürmüştür. Polisin sokak ortasında insanlara uygulamış olduğu işkenceye sessiz kalan hükümet polisin sokak ortasında insanlara işkence yaparken çekilmiş bir fotoğrafının billboardlarda teşhir edilmesine müdahale etmiştir. Zira 26 Haziran İşkence Haftası nedeni ile asılan ve birkaç polisin sivil bir insanımızı copladıkları bir fotoğraf, emniyet teşkilatını aşağıladığı gerekçesi ile işkencecileri koruyan yargı organlarınca verilen bir karar sonucunda toplatılmıştır. Aynı yargı organları sivil vatandaşı coplayan, insanlık onurunu ayaklar altına alan polis memurları hakkında ise maalesef hiçbir işlem yapma gereği duymamıştır. İşkencenin bu kadar artmasının temel nedeni de siyasal iktidar ve yargı organlarının işkencecileri korumasından kaynaklanmaktadır. Yargının failleri koruma/ aklama /cezasız bırakma yaklaşımından derhal vazgeçmesi gerekmektedir. 2011 yılında, kadına yönelik şiddetin sistematik şekilde devam etmesi ve artış göstermesinin temel nedeni kadının gerek toplum, gerekse devletin ataerkil yapısı karşısında korunmasız olmasıdır. Türkiye de kadın cinayetlerinin büyük bir kısmını namus adına işlenen cinayetler oluşturmaktadır. Namus üzerinden temellenen söylemlerle, kadınlar şiddete maruz kalmakta ve bunu olağan gören erkek egemen zihniyet hükmünü sürdürmektedir. Bunun en temel nedeni ise, kadın bedenlerinin bedeninin namus üzerinden disipline edilip kontrol edilmek istenmesidir. Bu, toplum tarafından kadın üzerinde bir tahakküm oluşturularak olağan kılınmak istenirken, devlet eliyle de bu olgu güçlendirilmektedir. Özellikle, kadın cinayetlerinin yargılama sürecinde kadının namusu önemli bir parametre olarak görülmüş, kadın namusuna, aile onuruna aykırı bir eylemde bulunduğu tespit edildiği takdirde, cinayeti işleyenin cezasında ağır tahrik adı altında indirime gidildiği görülmüştür. Devletin ataerkil toplum normlarını yıkmak yerine bizzat taşıyıcı güç olmasıyla birlikte kadın için gerekli olan toplumsal koruma kurumsallaştırılamamıştır. Yasal zeminde birtakım düzenlemeler yapılmış olmasına karşın bu değişikliklerin mevcut uygulamada bir karşılığı olmadığı görülmüştür. Ancak yasal düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulanması ve toplumsal duyarlılığın artması birbirini tamamlayan süreçler olarak bir araya geldiğinde bu alanda yol alınabileceği açıktır. Yasal düzenlemeler, kadını aşağılayan, küçük düşüren her davranışın ve ona yönelik şiddetin bir insan hakları sorunu ve bir sosyal adaletsizlik kaynağı olduğu ön kabulü temelinde gerçekleştirilmelidir. 2011 yılında yine basın, düşünce, ifade ve örgütlenme özgürlükleri ağır saldırılar yaşadı. Çok sayıda yazar ve gazeteci ağır cezalar aldı ve tutuklandı, gazete ve dergiler kapatıldı, basıldı ve yayınları durduruldu. Hapishanelerdeki gazeteci sayısının, uzun tutuklulukların, ifade özgürlüğü kapsamındaki soruşturma ve yargılamaların, ifade ve basın özgürlüğünü kısıtlayan Terörle Mücadele Kanunu (TMK) 8

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ 7/2 başta olmak üzere, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 215, 220, 285, 288, 314. maddeleri bağlamındaki protestoların, açıklamaların, raporların ve toplantıların, Türkiye ve dünya gazetecilik ve insan hakları örgütlerinin, uluslararası kuruluşların gündeminde olduğunu ortaya koyuyor. Gazeteciler ve insan hakları örgütleri olarak, özellikle Kürt sorunuyla ilgili TMK ve TCK daki düşünce ve ifade özgürlüğü önünde engeller. Basın yasasının özgür tartışma ortamı, ve objektif habercilik için demokratik eşiğe çekilmesinin zorunluluğu ve tutuklu 97 gazetecinin derhal serbest bırakılması ve gerekli düzenlemelerin yapılması için çağrılarımızı yineliyoruz. 2011 yılında, etnik kimliklere ve özellikle Kürtlere yöneltilen ayrımcılık, Kürtleri temsil eden kurumlardan, milletvekillerine, belediye başkanlarına ve parti yöneticilerine ve üyelerine kadar yüzlerce kişinin ağır suçlamalarla karşılaşmalarını ve tutuklanmaları gündemi yoğunca meşgul etti. Abdullah Öcalan nın avukatlığını üstlenen 36 avukatın Kürt sorununun çözümsüzlüğü sebebiyle tutuklanması, bizzat Başbakan tarafından hukuk büroları, gazete ve milletvekillerinin hedef gösterici tarzda konuşmalarının ardından Özel Yetkili Ceza Savcıları tarafından baskınlar gerçekleştirilmesi ve tutuklamaların gerçekleşmesi, yasama, yürütme ve yargı erklerinin bağımsızlığının tamamen ortadan kalktığı fikrini bizde oluştumakla beraber, kamuoyunda ve basında ürkekçe de olsa tartışma konusu olmaya başlamıştır. Anadilde eğitim, zorunlu din derslerinin kaldırılması ve YÖK ün antidemokratik yapısına yönelik eleştiri ve talepler, şiddet, soruşturmalar inkâr yöntemlerıyle engellenmeye çalışılmıştır. Raporumuzda daha ayrıntılı olarak göreceğiniz üzere 2011 yılında birçok alanda hak ihlalleri yaşandı. Kürtlere ve muhaliflere karşı yapılan saldırılar, demokratik haklarını kullananlara karşı başlatılan linç girişimleri Türkiye toplumunun birbirine düşmanlaştırılmasının provaları olarak karşımıza çıktı. Halen, barış talebi, operasyonların durdurulması, sivil, demokratik, insan haklarını esas alan bir anayasa talebi, TMY başta olmak üzere insan hakları ve evrensel hukuk ilkelerine aykırı yasal düzenlemelerin kaldırılması talebi, herkese sosyal güvence sağlayan iş olanaklarının sunulması, yoksulluğun önlenmesi, demokrasi ve insanca bir yaşam taleplerimiz devam ediyor. Türkiye geçmişi ile yüzleşmekten, geçmişi ile hesaplaşmaktan uzak durmaktadır. Faili meçhul cinayetler ile gözaltında kayıpların faillerinin yargılanması ve kayıpların akıbetlerinin belirlenmesine yönelik, BM kayıplar sözleşmesinin imzalanması, BM Minnesota Protokolünün kabulü ve Özel yasa ile kurulacak bağımsız bir adalet ve hakikatleri araştırma komisyonu kurulması talebimiz ve beklentimiz devam etmektedir. Toplu mezarlar karşısında, insanlığımızın, vicdanımızın bir sınavla karşı karşıya olduğunu ve bu insanlık dışı utanç ile yaşamayacağımızı, faillerin bulunması ve yargı önünde hesap vermesi için insan hakları savunucuları olarak çalışacağımızı ifade etmek istiyoruz. Bizler; 2011 yılında yaşanan hak ihlallerinin 2012 yılında son bulması umudumuzu bir kez daha sizlerle paylaşırken, ayrım yapmaksızın herkese insanca bir yaşam temini konusunda yönetenleri uyarıyor, toplumu insan hakları mücadelesine omuz vermeye çağırıyoruz 9

KISALTMALAR BDP : Barış ve Demokrasi Partisi TUBİTAK : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu LYS : Lisans Yerleştirme Sınavları CHP : Cumhuriyet Halk Partisi İETT : İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel PKK : Kürdistan İşçi Partisi DHKP/C : Devrimci Halk Kurtuluş Partisi/Cephesi DİSK : Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu AKP : Adalet ve Kalkınma Partisi DTP : Demokratik Toplum Partisi EĞİTİM-SEN : Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası MİT : Milli İstikbarak Teşkilatı EDÖP : Emek Ve Özgürlük Bloku ESP : Ezilenlerin Sosyalist Platformu GENÇ-SEN : Öğrenci Gençlik Sendikası HPG : Hêzên Parastina Gel (Halk Savunma Güçleri) IMF : Uluslararası Para Fonu İHD : İnsan Hakları Derneği KCK-TM : Koma Ciwaken Kurdistan (Kürdistan Topluluklar Birliği) KESK : Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu BEDAŞ : Boğaziçi Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi MHP : Milliyetçi Hareket Partisi İBDA-C : islamî Büyük Doğu Akıncıları Cephesi MLKP : Marksist Leninist Komünist Partisi NATO : Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü 10

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ KKTC : Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti PAJK : Partiya Azadiya Jınen Kurdistan ( SDP : Sosyalist Demokrasi Partisi DGH : Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası SGD : Sosyalist Gençlik Derneği TAYAD : Tutuklu Aileleri Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği TCK : Türk Ceza Kanunu TEKEL : Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü TEM / TMŞ : Terörle Mücadele Şubesi TİHV : Türkiye İnsan Hakları Vakfı TKP : Türkiye Komünist Partisi TMY : Terörle Mücadele Yasası BES : Büro Emekçiler Sendikası TUYAD : Tutuklu ve Hükümlü Yakınları Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği TUYAB : Tutuklu ve Hükümlü Yakınları Birliği YDG : Yurtsever Demokratik Gençlik PTT : Posta Telgraf Teşkilatı YÖK : Yüksek öğretim Kurumu YSK : Yüksek Seçim Kurulu ANF : Ajansa Nûçeyan a Firatê( Fırat Haber Ajansı) HAS-PARTİ : Halkın Sesi Patisi DİHA : Dicle Haber Ajansı GBT : Genel Bilgi Tarama SSK : Sosyal Sigortalar Kurumu TOKİ : Toplu Konut İşletmesi İBB : İstanbul Büyükşehir Belediyesi TSK : Türk Silahlı Kuvvetleri 11

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU ÖYSM : Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi TÜM-İGD : Tüm İleri Gençlik Derneği YTÜ : Yıldız Teknik Üniversitesi TMY : Terörle Mücadele Yasası HEPAR : Hak ve Eşitlik Partisi TKP/ML TİKKO : Türkiye Komünist Partisi/Marksist Leninist MAZLUM-DER : İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin dayanışma derneği MKP : Maoist Komunist Partisi RTÜK : Radyo televizyon Üst Kurulu TGC : Türkiye Gazeteciler Cemiyeti SP : Saadet Partisi TİB : Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı TMK : Terörle Mücadele Kanunu TİT : Türkiye İntikam Tugayı LGBTT : Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Travesti ve Transseksüel AİHM : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi HES : Hidro Elektrik Santralı MLKP : Marksist Leninis Komünist Partisi ÖZGÜR-DER : Özgür Düşünce ve Eğitim hakları derneği DHF : Demokratik Halklar Federasyonu 12

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ 2011 İHD MARMARA İNSAN HAKLARI İHLALLERİ BİLÂNÇOSU YAŞAM HAKKI İHLALLERİ ÖLÜ YARALI YARGISIZ İNFAZ Dur İhtarına Uymadıkları Gerekçesiyle Güvenlik Güçleri Tarafından Öldürülen ve Yaralananlar ve Silah Kullanma Yetkisinin İhlali 4 ölü - Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından Öldürülen ve Yaralananlar - - Toplam 4 ölü - CEZAEVLERİNDE ÖLÜMLER 4 ölü - GÖZALTINDA ÖLÜMLER 2 ölü - Toplam 6 ölü - RESMİ HATA VE İHMAL Resmi Hata ve İhmal Sonucu Ölen ve Yaralananlar 1 ölü 31 yaralı Polis ve Asker İntiharları / İntihar Teşebbüsleri 3 ölü - 13

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU Toplam 4 ölü 31 yaralı SALDIRIYA UĞRAYANLAR Siyasi Parti, Sendika ve Dernek Yöneticisi / Üyesi - 9 yaralı Gazeteci - 1 yaralı Öğrenci - 16 yaralı Yerel Yönetici - 1 yaralı İşçi 1 ölü 10 yaralı Diğer 3 ölü - Toplam 4 ölü 37 yaralı SİLAHLI ÇATIŞMALAR Güvenlik Görevlisi 1-1 yaralı Silahlı Kişi 1 yaralı - Toplam 1 ölü 1yaralı 1 Güvenlik görevlisi tanımına asker, geçici köy korucusu ve özel tim girmektedir. 14

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ MÜHALİF ÖRGÜT SALDIRILARI - 2 yaralı MAYIN VE SAHİPSİZ BOMBA PATLAMASI SONUCU ÖLEN ve YARALANAN SİVİLLER Erkek - 3 yaralı Kadın - 4 yaralı Çocuk - 1 yaralı Toplam - 8 yaralı KADIN CİNAYETLERİ (NAMUS) Kadın 30 ölü 3 yaralı Erkek 12 ölü 4 yaralı Çocuk 2 ölü 1 yaralı Toplam 44 ölü 8 yaralı KADINLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER Kadın İntiharları 4 intihar 1 intihara teşebbüsü 15

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU Ev İçi Şiddete Uğrayan Kadınlar 17 ölü 60 kadın yaralama ve şiddete maruz kaldı. 33 kadın tecavüze uğradı Toplumsal Alanda Kadına Yönelik Şiddet, Tecavüz ve Taciz - 50 kadın yaralama ve şiddete maruz kaldı. 42 kadın cinsel taciz ve tecavüze uğradı Fuhuşa Zorlanan Kadınlar 1 kadın Bu bölümdeki taciz ve tecavüz olarları yargıya intikal edenlarla sınırlıdır ÇOCUKLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER Çocuk İntiharları 1 ölü - Ev İçi Şiddete Uğrayan Çocuklar 3 ölü - Toplumsal Alanda Çocuğa Yönelik Şiddet, Tecavüz ve Taciz - 12 çocuk yaralama ve şiddete maruz kaldı / 30 çocuk taciz veya tecavüze uğradı Fuhuşa Zorlanan Çocuklar 5 çocuk KİŞİ GÜVENLİĞİ VE ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER 2 16

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ Gözaltına Alınanlar 1717 kişi Tutuklananlar 422 kişi Gözaltına Alınan Sığınmacı ve Göçmenler 13 kişi Yaşamını Yitiren Sığınmacı ve Göçmenler 13 ölü 9 yaralı İŞKENCE, KÖTÜ MUAMELE, ONUR KIRICI VE KÜÇÜK DÜŞÜRÜCÜ DAVRANIŞ VE CEZALANDIRMA Gözaltında İşkence ve Kötü Muamele 101 kişi Gözaltı Yerleri Dışında İşkence ve Kötü Muamele 112 kişi Cezaevlerinde İşkence ve Kötü Muamele 3 142 kişi Kolluk Güçleri Tarafından Tehdit Edilenler 18 kişi Toplumsal Gösterilerde Güvenlik Güçlerinin Müdahalesi Sonucu Dövülen ve Yaralananlar 397 kişi Özel Güvenlik Görevlileri Tarafından İşkence ve Kötü Muameleye Maruz Kalanlar 41 kişi 17

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU Okulda Şiddet 7 kişi Toplam 818 kişi İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER Yasaklanan Etkinlikler 1 yürüyüş/ 3 basın açıklaması / 1 panel / 1 imza standı 45 televizyon kanalı / 3 radyo kanalı uyarı cezası aldı. 2 televizyon kanalı toplam 3 kez program durdurma cezası aldı 2 televizyon kanalına 180 bin 914 tl para cezası verildi. 8 kitap toplatıldı/ 1 kitap yasaklandı. Toplatılan, Yasaklanan ve Para Cezası Uygulanan Yayın Organları 6 dergi 8 kez toplatıldı / 4 dergi 120 gün yayın durdurma cezası aldı. 2 derginin toplam 3000 sayısı yasaklanarak toplatıldı 1 dergi 150 bin TL para cezası aldı 18

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ 1 dergi kapatıldı 4 gazete, 5 kez yayın durdurma cezası aldı 6 gazete toplam 195 gün süreyle kapatıldı Baskına Uğrayan Gazete, Hukuk Bürosu ve Yayın Organları 5 gazete / 3 televizyon /1 yayın evi /9 hukuk bürosu/ 2 dergi bürosu / 2 haber ajansı/2 matbaa Engellenen İnternet Siteleri 6320 web sitesi yasaklandı veya engellendi 2011 YILINDA AÇILAN SORUŞTURMALAR 2011 Yılında Açılan Soruşturma Sayısı 7 / Kişi Sayısı 11 2011YILINDA AÇILAN DAVALAR 2011 YILINDA DEVAM EDEN DAVALAR 2011 YILINDA SONUÇLANAN DAVALAR 2011 yılında marmara bölgesinde, 109 kişi hakkında 41 dava açıldı 2011 yılında marmara bölgesinde devam eden dava sayısı 35, yargılanan kişi sayısı 100 2011 yılında marmara bölgesinde 68 kişinin yargılandığı 29 dava sonuçlandı. 37 kişi beraat etti. 30 kişiye 110 yıl 8 ay 25 gün hapis, 125 bin 766 para cezası verildi. 1 kişiye 3 yıl 3 ay meslekten men cezası verildi 19

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU TOPLANTI VE GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER Güvenlik Güçleri Tarafından Müdahale Edilen Toplantı ve Gösteriler 33 ( 25 basın açıklaması ve gösteri / 4 yürüyüş / 2 şölen / 2 miting ) 2011 Yılında Marmara Bölgesi nde Yılında Açılan Soruşturmalar 12 kişiye 5 soruşturma açıldı 2011 Yılında Marmara Bölgesi nde Açılan Davalar 12 kişiye 9 dava açıldı Marmara Bölgesi nde 2011 Yılı veya Öncesi Açılan ve Devam Eden Davalar 93 kişiye açılan 18 dava devam ediyor ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER Baskına veya Saldırıya Uğrayan Siyasi Parti, Sendika ve Dernekler 42 ( 17 seçim irtibat bürosu / 23 parti temsilciliği / 2 dernek / 1 kültür merkezi) Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) bünyesinde 20

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ Kapatılan / Kapatılmak İstenen Siyasi Partiler ve Dernekler kurulan Öğrenci Gençlik Sendikası nın (Genç-Sen) kapatılması talebiyle İstanbul Valiliği nin yaptığı başvurusu üzerine Genç Sen hakkında açılan kapatma davası sonuçlandı. İstanbul 3. Asliye Hukuk Mahkemesi görülen duruşmada 2821 sayılı Sendikalar Kanunu nda yer adlığı şekliyle sendikanın işçiler tarafından değil, öğrenciler tarafından kurulduğu gerekçesiyle Genç-Sen in kapatılmasına karar verildi. 2011 YILI İHD MARMARA İNSAN HAKLARI İHLALLERİ RAPORU YAŞAM HAKKI YARGISIZ İNFAZ 1) 12 Kasım günü derneğimize gelerek başvuruda bulunan Mehmet Güzel, akrabası olan Mansur Güzel in (1984) İzmit-Karamürsel deniz otobüsünü kaçırdığını öğrendiklerini söyledi. Daha sonra amcasının oğlu Mansur Güzel in öldürüldüğünü duyduklarını belirterek, Amcamın oğlu Mansur Güzel hiçbir ikna yöntemi kullanılmadan öldürüldü. Bu bir infazdır; Mansur un yanında ve elinde, ne bir bomba ne de bir silah vardı. Mansur, herhangi birine zarar vermek veya öldürmek maksadıyla deniz otobüsünü kaçırmamıştı. Yapılan açıklamalardan da anlaşılıyor ki, İmralı Cezaevi nde bulunan Öcalan ile ilgili tecriti protesto etmek ve kamuoyunun dikkatini çekmek amacıyla bu eylemi yapmıştır. Amcamın oğlu, sağ yakalanması gerekirken kasıtlı bir şekilde öldürüldü. diye belirtti. I. (KEYFİ ÖLDÜRME, SİLAH KULLANMA YETKİSİNİN İHLALİ VE DUR İHTARINA UYMADIĞI GEREKÇESİYLE ÖLDÜRÜLEN VE YARALANANLAR) 21

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU I.1. POLIS VE JANDARMA TARAFINDAN ÖLDÜRÜLEN VE YARALANANLAR 1) 8 Ocak günü, yaşanan bir çatışma esnasında, Show Bar da eğlenen ve sigara içmek için dışarı çıktığı iddia edilen Aziz Şener in kafasına kurşun isabet etti. Taksim İlkyardım Hastanesi ne kaldırılan Şener hayatını kaybetti. Yapılan kriminal inceleme sonucu Aziz Şenel'in vücudundan çıkan merminin polis memurunun tabancasından çıktığı belirlendi. 2) 22 Nisan günü derneğimize gelerek başvuruda bulunan Sabri Teyfur: 20 Nisan günü yeğeni Mehmet Çelik in (1991) iş çıkışı Taksim de arkadaşlarıyla görüşmek için gittiğini, gece saat 03.00 sıralarında Küçükparmakkapı Sokak ta dolaşırken, boynunda takılı bulunan (sarı,kırmızı, yeşil) puşusunun iki kişi tarafından çekilerek Bu ne lan, siz Kürtler hep bununla mı gezersiniz? dediklerini, bu esnada yeğeninin de buna karşı çıkarak, ne yapmaya çalışıyorsunuz? dediğinde, Ahmet Edip Yaman (polis) adındaki şahıs, bıçakla yeğeninin boğazını keserek öldürdüğünü söyledi. 3) 15 Temmuz günü Avcılar'da Orhan D. (1983) adlı genç, polisin açtığı ateş sonucu yaşamını yitirdi. Polis ise 'silahlı saldırı' yaşandığını iddia etti. Polisin olayla ilgili iddialarına göre, olay, Avcılar sahilinde İDO İskelesi nin önünde saat 03.30 sıralarında meydana geldi. İddiaya göre Orhan D. belindeki tabancayı çekerek, asayiş görevi için gelen polis ekiplerine, ateş etmeye başladı. Polis ekiplerinin yaptığı sözlü ikazlara ve havaya açtığı uyarı ateşine rağmen tabancasını bırakmayan Orhan D., polis ekiplerinin silahla vurması sonucu öldü. I.3. YARGISIZ İNFAZ DAVALARI 1) 21 Nisan 2011 de, İstanbul un Esenyurt İlçesi nde 19 Kasım 2009 da dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle polis ekibinin açtığı ateş sonucu öldürülen Alaattin Karadağ ın ölümüyle ilgili olarak polis memuru Oğuzhan Vural hakkında açılan davaya, Bakırköy 9. Ağır Ceza Mahkemesi nde devam edildi. Duruşmada sanık polis memurunun duruşmalardan vareste tutulması talebini reddeden mahkeme heyeti, tanıkların ifadesini aldı. Duruşma öncesinde olay yerinde keşif yapılmaması nedeniyle keşif yapılması yönünde yeniden talepte bulunan müdahil avukatlarının talebi reddedildi. 22

2011 YILI İHD MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU INSAN HAKLARI DERNEĞİ 27 Ocak 2011 de, 20 Ağustos 2007 de polis ekibinin şüphe üzerine gözaltına aldığı ve Beyoğlu Emniyet Müdürlüğü ne götürdüğü Festus Okey in Beyoğlu Emniyet Müdürlüğü nde polis memuru C.Y. nin silahından çıkan kurşunla öldürülmesine ilişkin açılan davaya, Beyoğlu 4. Ağır Ceza Mahkemesi nde devam edildi. Davanın 13. duruşmasında mahkeme heyeti davaya müdahil olan is avukatlarından bazılarının dilekçelerinde mahkeme heyetine hakaret içerdiği gerekçesiyle dilekçe sahipleri hakkında suç duyurusunda bulundu. Müdahillik talepleri de reddedildi. II. CEZAEVLERİNDE ÖLÜMLER 1) 31 Ocak günü, aldığı hapis cezası nedeniyle 25 Eylül 2008 den beri İstanbul L Tipi Cezaevi nde kalan ve cezaevinde kanser hastalığına yakalanan, 25 Ocak 2011 de tahliye edilen Osman Kezlere (1961) yaşamını yitirdi. 2) 7 Mayıs günü Düzce B Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu'nda A.Y adlı mahkûmun "intihar" ettiği iddia edildi. A.Y nın ölümünün duyulması üzerine, mahpusların, infaz koruma memurlarının arasında arbede yaşandığı ve arbedede bir infaz koruma memurunun yaralandığı iddia edildi. 3) 12 Kasım günü, Silivri Cezaevi infaz kurumu 1 No lu F tipinde tutuklu bulunan Kaşif Kozinoğlu kalp krizi geçirdiği iddiasıyla hayatını kaybetti. Kalp krizi geçirdiği söylenen Kozinoğlu nun doktorları şu açıklamayı yaptı, tüm müdahalelere rağmen kurtaramadık. Kalp krizi geçirdiğini tahmin ediyoruz dediler. Kozinoğlu, ODA TV davası kapsamında tutuklu bulunuyordu. 4) Avni Karabulut (1937) yaralama olayına karıştığı iddiasıyla kesinleşen bir yıllık hapis cezasından dolayı tutuklanarak Ümraniye cezaevine konulmuştu. Akbulut un çocukları babalarının hastalığı bilinmesine rağmen tutuklandığını belirttiler. Defalarca Adalet Bakanlığı na ve cezaevi idaresine başvuruda bulunduk. dedi. 30 Kasım günü hastaneye kaldırılan Avni Akbulut hayatını kaybetti. 23

İNSAN HAKLARI DERNEĞI 2011 YILI MARMARA BÖLGESİ İNSAN HAKLARI İHLAL RAPORU Cezaevlerindeki durum, hasta tutuklu ve hükümlüler için her geçen gün daha da ağırlaşıyor. İHD'nin hazırladığı "Türkiye Hapishanelerinde Tutulan Ağır Hasta Mahpusların Durumu" raporuna göre, cezaevlerinde bulunan 263 hasta tutuklu hastalık durumunun ciddiyetine göre 3 kategoriye ayrılıyor. a) Birinci kategoride yaşam tehlikesi bulunan 112 ağır hasta ve tutuklu bulunuyor. b) İkinci grupta bulunan 67 tutuklu ve hükümlünün ise hastalıkları nedeniyle büyük sağlık merkezlerinde tedavi görmeleri gerekiyor. c) Diğer hasta tutuklu ve hükümlülerin de sağlık durumlarının kötüleşmemesi için sürekli sağlık kontrolüne ihtiyaçları var. CEZAEVĐNDE ÖLÜM DAVALARI 1) 19 Ocak günü, İstanbul İstinye Şehit Muhsin Bodur Polis Merkezi nde ve Metris T Tipi Cezaevi nde gördüğü işkence ve kötü muamele yüzünden 11 Ekim 2008 de yaşamını yitiren Engin Çeber in ölümünde, görevi ihmal ettikleri ve görevi kötüye kullandıkları gerekçesiyle yargılanan ve 1 Haziran 2010 da İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi nde görülen karar duruşmasında, 5 er ay hapis cezası alan 11 sanık, kanunda yapılan değişiklik nedeniyle yeniden yargılanmaya başlandı. Kanun değişikliğiyle hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararının sanığa sorulacak olması nedeniyle görülen duruşmada sanıklar Muharrem Çelik ve Yılmaz Aydoğdu haklarında verilen hükmün açıklanmasını istedi. Duruşma diğer sanıkların da ifadelerinin alınması için ertelendi. 2) 15 Şubat günü, F tipi cezaevlerine geçişi protesto etmek için açlık grevine başlayan mahkûmlara, Hayata Dönüş Operasyonu adı altında müdahale edilen Ümraniye Cezaevi nde yedi mahkûm öldürülmesi ile ilgili Ümraniye Cezaevi nde görevli 267 jandarma görevlisi hakkında açılan davaya Üsküdar 2. Ağır Ceza Mahkemesi nde devam edildi. Üsküdar 2. Ağır Ceza Mahkemesi nde görülen duruşmaya hiçbir sanık katılmadı. 23 Şubat günü, 20 cezaevinde düzenlenen ve 32 kişinin öldürüldüğü Hayata Dönüş Operasyonu kapsamında Ümraniye Cezaevi ndeki müdahaleyle ilgili olarak 399 tutuklu ve hükümlü hakkında cezaevi idaresine isyan ettikleri, patlayıcı madde bulundurdukları ve insan yaraladıkları suçlamalarıyla açılan davaya Üsküdar 1. Ağır Ceza Mahkemesi nde devam edildi. 24