ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ Oytun Orhan Oytun Orhan, 2009 yılından bu yana ORSAM da araştırmacı olarak görevine devam etmektedir. Temel olarak Suriye ve Lübnan konularında çalışan Orhan ın İsrail-Filistin, Irak ve Türkiye nin Ortadoğu politikası konularında da çalışmaları yer almaktadır. Lisans eğitimini Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde tamamlayan Orhan, yüksek lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde Kimliğin Suriye nin Bölgesel Politikalarına Etkisi (1946-2000) başlıklı tezi vererek tamamlamıştır. Orhan, halen Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler bölümünde doktora eğitimine devam etmektedir. ORSAM, 14 Mart 2016 20 Mart 2016 tarihleri arasında Irak ın Erbil ve Süleymaniye şehirlerinde Suriye Kürtleri konusunda saha araştırması gerçekleştirmiştir. Saha çalışması sırasında farklı Suriye Kürt siyasal parti temsilcileri, Suriye den göç ederek Irak a yerleşmiş Suriye Kürt kökenli gazeteciler ve Suriye Kürtleri arasında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde Suriye Kürt siyasetindeki güncel durum, TEV-DEM liderliğinde ilan edilen Kuzey Suriye Federasyonu, PYD/YPG nin bundan sonraki hedefleri, PYD/YPG nin Suriye içi ve dışı farklı aktörlerle ilişkileri gibi başlıklar konusunda sorular yöneltilmiştir. Çalışmada söz konusu başlıklara ilişkin konunun muhataplarının verdiği bilgiler ve yazarın kendi değerlendirmelerine yer verilmektedir.
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ 2 ORSAM, 14 Mart 2016-20 Mart 2016 tarihleri arasında Irak ın Erbil ve Süleymaniye şehirlerinde Suriye Kürtleri konusunda saha araştırması gerçekleştirmiştir. Saha çalışması sırasında farklı Suriye Kürt siyasal parti temsilcileri, Suriye den göç ederek Irak a yerleşmiş Suriye Kürt kökenli gazeteciler ve Suriye Kürtleri arasında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu temsilcileri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde Suriye Kürt siyasetindeki güncel durum, TEV-DEM liderliğinde ilan edilen Kuzey Suriye Federasyonu, PYD/ YPG nin bundan sonraki hedefleri, PYD/YPG nin Suriye içi ve dışı farklı aktörlerle ilişkileri gibi başlıklar konusunda sorular yöneltilmiştir. Çalışmada söz konusu başlıklara ilişkin konunun muhataplarının verdiği bilgiler ve yazarın kendi değerlendirmelerine yer verilmektedir. 1. Suriye Kürt Siyasetinde Güncel Durum Suriye Kürt siyaseti çok parçalı bir nitelik taşımaktadır. Yakın döneme kadar bu çok parçalı yapı iki temel blok arasında bölünmüş durumdaydı. Bir tarafta Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) diğer tarafta da PYD nin ana bileşeni olduğu TEV-DEM. Suriye Kürt partileri arası ittifaklar da değişken bir nitelik arz etmektedir. Gelişen süreç içinde PYD Suriye Kürt siyasetinde giderek etkisini artırmış buna karşın ENKS zayıflamıştır. PYD nin aşırı güçlenmesi partiye ENKS içinden grupları da yanına çekme imkanı vermiştir. 2016 yılı başı itibarıyla 5 Suriye Kürt Partisi bir araya gelerek ayrı bir blok oluşturma çabası içine girmiştir. Dolayısıyla 2016 yılı ortası itibarıyla Suriye Kürt siyasetinde üçlü bir bloklaşmadan bahsetmek mümkündür. Bu bloklar ve blok üyesi partiler şu şekildedir: a. TEV-DEM: TEV-DEM (Tevgera Kurden Demokrat, Demokratik Toplum Hareketi), PKK nın Suriye deki faaliyetleri için oluşturduğu çatı örgütüdür. Suriye de PKK ile bağlantılı partiler, STK lar ve diğer kuruluşlar TEV-DEM çatısı altında toplanmaktadır. Suriye
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ Kürt siyasi partileri de bu çatı altında toplanmaktadır. Buna karşın PYD, TEV-DEM in siyasi kanadı olması itibarıyla en bilinen örgütüdür ve ana bileşenidir. Ancak TEV-DEM olabildiğince farklı Suriye Kürt partisini bünyesine katarak Suriye Kürtlerinin tek ve meşru temsilcisi görüntüsü verme çabasındadır. Bu çerçevede son dönemde TEV-DEM in silahlı kanadı olan YPG nin aşırı güçlenmiş olması PYD nin diğer birçok siyasi partiyi TEV-DEM bünyesine katmasına imkan tanımıştır. Nisan 2016 itibarıyla TEV-DEM bünyesinde yer alan siyasi partiler şu şekildedir: - Salih Müslim liderliğindeki Demokratik Birlik Partisi (PYD). - Muhammet Musa liderliğindeki Kürt Sol Partisi. - Salih Geddo liderliğindeki Kürt Sol Partisi. - Cemal Şeyh Baki liderliğindeki Suriyeli Kürt Demokratik Partisi. - Talal Muhammed in liderlik ettiği Hizbu Aşti. - Necmettin Molla Ömer in liderlik ettiği Kürt Komünist Partisi. Bunun dışında da adı fazla bilinmeyen ve etkinliği çok sınırlı olan diğer bazı partiler de TEV-DEM e katılmıştır. b. Kürt Ulusal Konseyi (ENKS): KDP tarafından desteklenen ENKS son dönemde artık Suriye içinde etkinliği son derece zayıflayan PYD ye muhalif örgütler birliğine dönüştüğü söylenebilir. Yakın zamana kadar ENKS nin en önemli isimleri olan bazı kişiler aktif siyaseti bırakarak Avrupa ya ya da Türkiye ye gitmiştir. ENKS içindeki bazı partiler birlikten ayrılarak PYD ye yakınlaşınca parti içinden bazı kesimler aynı parti adıyla ENKS içinde kalmaya devam etmiştir. 2 sene öncesine göre TEV-DEM karşısında zaten zayıf konumda olan ENKS çok daha marjinalleşmiş bir görüntü içindedir ve eskisinden daha kırılgan bir ittifak haline geldiği söylenebilir. ENKS üyesi partilerin Haseke ye bağlı Derik ve çevresinde bir toplumsal tabanı olduğu söylenebilir. Süreç içinde PYD Suriye Kürt siyasetinde giderek etkisini artırmış buna karşın ENKS zayıflamıştır. PYD nin aşırı güçlenmesi partiye ENKS içinden grupları da yanına çekme imkanı vermiştir. 3
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ Ancak Suriye Kürt nüfusu geneli arasındaki tabanları sınırlıdır ve bu taban üzerinde siyaset yapmanın mümkün olmadığı söylenebilir. Hali hazırda ENKS üyesi olan partiler şu şekildedir: - Suud Mele liderliğindeki Suriye Kürdistan Demokrat Partisi. - Suriye Kürt Demokrat Partisi. - İbrahim Biro liderliğindeki Suriye Kürt Birlik Partisi. - Rızan Şeyhmus liderliğindeki Mustakbel (Gelecek) Hareketi. - Narin Metini liderliğindeki Mustakbel (Gelecek) Hareketi. - Tahir Sefuk un liderlik ettiği Suriye de Kürt Ulusal Demokratik Partisi - Nimet Davut liderliğindeki Musawa Partisi. - Faysal Yusuf liderliğindeki Reform Hareketi. - Mahmut Molla nın liderlik ettiği Kürdistan Sol Cephesi - Şelal Geddo liderliğindeki Kürt Sol Partisi - Kamuran Hacı Abdo liderliğindeki Hizbul Vahde Partisi. c. Kürt Ulusal Birliği Koalisyonu (Bağımsızlar): 12-13 Şubat 2016 tarihlerinde 5 Suriye Kürt Partisi bir araya gelerek Kürt Ulusal Birliği Koalisyonu adı altında birlikte hareket etme kararı almıştır. 4
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ Kendilerini Bağımsızlar olarak tanımlayan ve birlikte hareket etme kararı alan Suriye Kürt partileri şu şekildedir: - Nurettin İbrahim liderliğindeki Suriye Kürt Demokrat Partisi. - Muhittin Şeyh Ali liderliğindeki Kürt Demokratik Birlik Partisi - Fevzi Şengali liderliğindeki Suriye Kürt Uzlaşı Partisi (Rekeftin) - Amcad Osman liderliğindeki Islah Partisi. - Salih Geddo liderliğindeki Kürt Sol Partisi. Bu parti halen TEV-DEM bünyesindedir ancak TEV-DEM ayrılarak bu dört parti ile birlikte hareket edeceğini açıklamıştır. Bu partiler her ne kadar bağımsız olduklarını iddia etseler de ENKS üyesi parti temsilcileri tarafından PYD ye çok da uzak olmadıkları iddia edilmiştir. Bu oluşumun siyasi yaklaşımı şu şekilde özetlenebilir: Bağımsızlar grubu PYD nin kararlarının Kandil den alındığını, ENKS nin kararlarının da Erbil den alındığını düşünmektedir. Farklı ülkelerdeki Kürt aktörler arasında işbirliği, ilişki olmasını normal karşılamakta buna karşın Suriye Kürtlerinin geleceğini Suriye Kürtleri kendilerinin belirlemesi gerektiğini savunmaktadırlar. Suriye Kürt sorununun çözüm merkezinin Şam olduğunu vurgulamaktadırlar. Suriye Kürt siyasetinin PKK, Türkiye, İran ve KDP ipoteği altına girmemesi gerektiğini belirtmektedirler. Bu grup PYD dışında Suriye Kürtleri arasında en güçlü aktör olduğunu iddia etmektedir. Bağımsızlar grubu PYD liderliğinde kurulan Federasyonu desteklemektedir. 2. PYD ve YPG nin Siyasi-Askeri Hedefleri, Stratejileri ve Rojava ve Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu TEV-DEM öncülüğündeki Suriye Kürtleri 16 Mart 2016 tarihinde Rimeylan da gerçekleşen toplantı neticesinde Rojava ve Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu adı altında bir siyasi oluşum ilan etmiştir. PYD/YPG ilan ettiği Federasyonun kabulü ve statü elde etmesinin önündeki PYD/YPG, Federasyon ilanı konusunda çeşitli aktörlerden söylem düzeyinde gelen meydan okumaları çok fazla dikkate almamaktadır. PYD Federasyonun geleceğine ilişkin belirleyici olacak faktörün sahadaki durum olduğuna inanmaktadır. 5
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ 6 zorlukların farkındadır. Ancak PYD/YPG nin çeşitli aktörlerden söylem düzeyinde gelen meydan okumaları çok fazla dikkate almadığı söylenebilir. PYD liler Federasyonun geleceğine ilişkin belirleyici olacak faktörün sahadaki durum olduğuna inanmaktadır. PYD/YPG sahada kontrol sahibi olmaya devam ettiği sürece zaman içinde Federasyon Yönetiminin meşruiyet kazanacağı düşünülmektedir. PYD liler Kantonlar da ilk ilan edildiğinde tepki çektiğini ancak zaman içinde birçok aktörün kabullenmek zorunda kaldığını hatta bazılarının yakın işbirliği geliştirdiğini ifade etmektedir. Dolayısıyla PYD/YPG nin Kuzey Suriye Federasyonu na ilişkin yakın ve orta vadeli stratejileri; - Kuzey Suriye de fiili durum yaratmak, - fiili yapıyı askeri olarak korumak, - Federasyonun sınırları genişletmek, - Federasyon içinde başarılı bir yönetim modeli oluşturarak bunu Suriye nin geneli için bir çözüm modeli olarak öne sürmektir. PYD, bu aşamalar başarılı olursa ülkede diğer merkez kaç kuvvetlerin de güçleneceğini ve ülkenin federal bir modele gideceğini düşünmektedir. Bu açıdan ülkenin batısında rejim kontrolünde bir bölgenin aynı şekilde güneyde Dürzilerin kontrolünde federe bir bölgenin ortaya çıkmasını kendi yapılarını meşrulaştırmak,
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ garanti altına alabilmek açısından savunmaktadırlar. PYD/YPG nin Federasyon ilanı ile birlikte hedef büyüttüğü söylenebilir. Daha önce Rojava (Batı Kürdistan) olarak tarif edilen coğrafya artık Rojava ve Kuzey Suriye olarak tanımlanmaktadır. Coğrafi sınırlar genişlemiştir. Bu durum PYD/YPG nin kendi beklentilerinin ötesinde bir aşamaya geldiklerini göstermektedir. Artık Federasyon ile beraber kendilerine çizdikleri nihai sınırlar şu şekildedir: Batı da İdlib Vilayeti nin Afrin e sınırda yer alan yerleşimlerinden başlayarak Irak sınırına kadar uzanacak bir bölge düşünülmektedir. Bu hat içinde; kuzey Halep kırsalı, kuzey Rakka, Haseke Vilayeti ve Deyr ez Zor Vilayeti nin kuzey kısımları Federasyonun nihai sınırları içindedir. Rakka şehir merkezi, Halep şehir merkezindeki Şeyh Maksut ve Eşrefiye semtleri de mümkün olursa bu yapıya dahil edilmek istenmektedir. PYD İdlib te Atme, Harim ve Salkin yerleşimlerinin de kendilerine başvurarak Federasyon a katılmak istediğini iddia etmektedir. Rakka halkının istemesi durumunda Rakka merkezin de Federasyona katılabileceğini söylemektedirler. Azaz-Cerablus hattının Federasyona dahil olması konusunda hiçbir şüphe bulunmamaktadır. PYD liler YPG nin normal şartlarda isterse Afrin-Kobane bağlantısını 24 saatte sağlayabileceğine inanmakta ancak Türkiye itirazı ve ABD nin telkini nedeniyle şimdilik Azaz a girmeyeceklerini buna karşılık güneyden Münbiç ve Tel Rıfat ın birleştirilmesini hedeflediklerini ifade etmektedirler. Dolayısıyla Rojava ve Kuzey Suriye Federasyon u mevcut kantonlardan ibaret olmayacaktır. Azaz ve Cerablus arasında kalan bölgeye Şehba bölgesi denmektedir. Burada bir Meclis kurulmuştur. PYD bu Meclis içinde Kürt, Türkmen ve Arapların yer aldığını iddia etmektedir. PYD nin kurduğu bu etkisiz Meclis de Federasyona katılacağını açıklamıştır. PYD liler zaman içinde Şehba bölgesini federasyona katacaklarını belirtmektedir. Hatta YPG için öncelikli hedefin Azaz-Cerablus arasının PYD Kuzey Suriye de fiili durum yaratmak, bunu askeri olarak korumak, sınırları genişletmek, başarılı bir yönetim modeli oluşturarak bunu Suriye geneline çözüm modeli olarak sunma hedefindedir. 7
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ Federasyon a dahil edilmesi olduğu söylenebilir. PYD liler Azaz-Cerablus arasının Federasyona katılımına meşru zemin sağlamak için yanlış bilgiler içeren iddialar gündeme getirmektedir. Bu çerçevede; Azaz-Cerablus hattında yaşayan halkın %60 ının Kürt, %20 sinin Arap ve %20 sinin Türkmen olduğunu söylemektedirler. Bu bölgede IŞİD öncesinde çok daha fazla Kürt ün yaşadığı ancak IŞİD in zorunlu göçe maruz bıraktığı ve bu bölgeler özgürleştirilince Kürtlerin buralara yeniden yerleştirileceğini ifade etmektedirler. Dolayısıyla Azaz-Cerablus arasının ele geçirilmesi durumunda demografik değişim çabası içine girecekleri anlaşılmaktadır. YPG nin askeri hedeflerinin başında gelen bir diğer yerleşim el-bab tır. PYD/YPG Şehba bölgesinde Azaz ın güneyinden Afrin ile Kobane arasında bağlantı kurmaya çalışacaktır. Hedef olarak IŞİD bölgelerine odaklanmış durumdadırlar ve IŞİD den kurtarılan her yerleşimin Federasyona katılabileceğini düşünmektedirler. PYD Kuzey Suriye nin geleceği konusunda ABD nin ne istediğinin belirleyeceği olacağına inanmaktadır. Hatta PYD ABD isterse Bayır Bucak a bile IŞİD i sokabilir ve sonrasında burayı YPG ye aldırarak denize çıkışı bile sağlayabilir düşüncesine inanmaktadır. Ancak ABD nin Türkiye tepkisi nedeniyle süreci dengeli 8
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ götürmeye çalıştığı düşünülmektedir. Türkiye nin Suriye ye hiçbir müdahale şansı kalmadığına inanmaktadırlar. PYD/YPG mevcut sınırlarını ve kazanımlarını artık geri dönülemez görmektedir. Muhtemelen ABD kendilerini terk etse dahi kazanımlarını korumak için savaşacaklardır. Kürtlerin geleceğini de muhtemelen Sünni Arapların başarısı ya da başarısızlığı belirleyecektir. PYD Rakka nın IŞİD ten temizlenmesi operasyonuna katılma konusunda isteklidir. Rakka da IŞİD varlığı devam ettiği sürece güvende olmayacaklarını düşünmektedirler. Ancak Rakka nın Federasyona katılımı konusunda PYD nin ihtiyatlı olduğu söylenebilir. Bunun da nedeni Rakka nın Sünni Arap nüfusun yaşadığı büyük bir kent olmasıdır. Kenti IŞİD den kurtarsalar dahi elde tutmanın zor olacağını düşünmektedirler. Ancak yine de muhtemelen PYD/YPG nin şehri kurtardıktan sonra şartlara bakıp Federasyona katıp katmama konusunda karar vereceği söylenebilir. Federasyonun sınırlarının PYD nin tahmini ötesinde genişlemesi ve Kürtlerin bu coğrafyada çoğunluk oluşturmaması nedeniyle PYD tüm kimliklerin Federasyon içinde temsil edileceği şeklinde bir yaklaşım geliştirmiştir. PYD, Federasyonun Kürt Federasyonu olmayacağını, tüm halkların bir arada yaşayacağını, demokratik esaslı bir federasyon olacağını belirtmektedir. PYD bu iddialarını desteklemek için Federasyonun iki eşbaşkanından birinin Kürt diğerinin Arap kökenli olmasını örnek göstermektedir. İlan edilen Federasyonun çok da net olmayan yapılanması hakkında PYD yetkililerinin ifadelerine dayanarak şu bilgiler paylaşılabilir. Her bir kanton kendi içinde özerk yapıya sahip olacaktır. Kantonların başında biri erkek diğeri kadın 2 eşbaşkan olacaktır. Her kantonda biri karar alıcı diğeri icracı iki yapı olacaktır. Her Kantonun kendi Meclisi vardır. Meclis karar alıcı yapıdır. Bir de bakanlar kurulu gibi hareket edecek icracı bir oluşum vardır. Bütün PYD Batı da İdlib Vilayeti nin Afrin e sınırda yer alan yerleşimlerinden başlayarak Irak sınırına kadar uzanacak bir bölgede hakimiyet kurmayı hedeflemektedir. Kuzey Halep kırsalı, Rakka, Haseke ve Deyr ez Zor un kuzeyi de Federasyonun nihai sınırları içinde görülmektedir. 9
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ bakanlıklarda eşbaşkanlık sistemi vardır. Mart 2016 itibarıyla her Kantonda 22 bakanlık vardır ancak bunun 16 ya düşürülmesi planlanmaktadır. Federasyon Yönetimi Kanton yönetimlerini birleştiren üst yapı olacaktır. Federasyon yönetiminde iki eşbaşkan vardır. Federasyonun idaresi için 31 kişilik bir heyet oluşturulmuştur. Bu heyet bakanlar kurulu şeklinde işlev görecektir. Farklı toplumsal kesimler nüfusları oranında bu heyet içinde temsil edilecektir. Her Kantondan temsilciler yer alacaktır. Kantonlar yerel yönetimden sorumlu iken Federasyon yönetimi daha makro/stratejik düzeydeki kararların alınmasından sorumlu olacaktır. Federasyon Yönetimi içinde 12 Suriye Kürt partisi yer almaktadır. Toplam 20 parti de tutum olarak Federasyon ile beraberdir. Sadece ENKS den 2 parti bu oluşumun dışında kalmıştır. Resmi diller Kürtçe, Arapça ve Süryanice olacaktır. Bütün bunlara karşın Federasyon yönetiminin nasıl olacağı konusunda belirsizlik söz konusudur. PYD 2016 yılı sonuna kadar altyapı kurma aşamasını tamamlamayı ve Federalizmin mekanizmasının işleyişini belirlemeyi hedeflemektedir. Federasyon yönetimi gelirlerinin bir kısmını kendi üretimleri bir kısmını da rejimden almaya devam ettikleri maaş ödemeleri sayesinde elde 10
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ etmektedir. Ayaklanma öncesinden memur olanların ve bu görei yapmaya devam edenlerin maaşları rejim tarafından ödenmeye devam etmektedir. Eğitim, sağlık, belediye hizmetlerinde çalışanların maaşları da yine rejim tarafından ödenmektedir. PYD açısından Esad rejimi ile ittifakı sürdürmenin en önemli nedenlerinden biri de memur maaşlarının halen rejim tarafından ödenmeye devam edilmesidir. İdari yapılanmaya ilişkin maaş ödemelerini ise Federasyon yönetimi yapmaktadır. Federasyon yönetimi bölgede halktan vergi toplamamaktadır. PYD petrol satışlarının çok az olduğunu belirtmekte, çıkarılan petrolün büyük kısmını iç tüketimde kendi ihtiyaçları için kullandıklarını belirtmektedir. Petrol gelirleri dışında bölgede ekonomik yaşam devam etmesine bağlı olarak diğer gelirler de söz konusudur. Federasyon bölgelerinde temel hizmetlerin karşılanması konusunda sıkıntı yaşanmakla birlikte Suriye nin geri kalanına göre daha iyi durumda olduğu söylenebilir. PYD elektriği kendilerinin ürettiğini ve örneğin Kobane nin elektriğini Teşrin Barajı ndan sağladıklarını ifade etmektedirler. 3. PYDYPG nin ABD, Rusya, Rejim ve PKK ile İlişkileri Türkiye ve Rusya arasında yaşanan kriz sonrasında Rusya da PYD ve YPG ye destek vermeye başlamıştır. Bunun nedenleri PYD nin sahada rejim ile işbirliği yapması ve Türkiye yi uçak krizi nedeniyle cezalandırma amacıdır. Rusya YPG ye daha çok Afrin ve Halep merkezde yardım yaptığı söylenebilir. Bu destek YPG açısından alternatifleri artırmıştır. Ancak PYD liler ile yapılan görüşmelerden anlaşılan YPG için stratejik müttefik ve güvenilir aktör Rusya dan ziyade ABD dir. YPG nin ABD izni/onayı olmaksızın onun kırmızı çizgilerini aşacak hiçbir adım atmayacağı söylenebilir. Bu nedenle YPG Suriye de Türkiye nin çıkarlarına zarar veriyorsa bunu ancak ABD nin göz yumması ile yapabilmektedir. PYD/YPG nin PKK ile ilişkisine bakıldığında, YPG nin PYD/YPG için stratejik müttefik ve güvenilir aktör Rusya dan ziyade ABD dir. YPG nin ABD izni/onayı olmaksızın onun kırmızı çizgilerini aşacak hiçbir adım atmayacağı söylenebilir. 11
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ 12 ABD ile doğrudan ve üst düzeyde ilişki geliştirmiş olması, PYD/YPG üzerindeki PKK kontrolü az da olsa zayıflamıştır. İki yapı arasındaki ilişkide şöyle bir formül öne sürülebilir. PYD/YPG bütün emirleri PKK dan alıyor demek doğru değildir. Buna karşın PYD/ YPG nin PKK dan talimat almadığını söylemek de gerçeği yansıtmayacaktır. Son dönemde ABD nin YPG ile doğrudan ilişkiye geçmesi ile beraber PKK eskiden olduğu gibi YPG üzerinde tam kontrol sahibi değildir. YPG üzerindeki ana güç konusunda ABD nin yavaş yavaş öne çıktığını iddia edenler söz konusudur. YPG lilerin büyük bölümü eski PKK lıdır ancak bu kesim artık Suriye de kendi nüfuz alanını kurmaktadır. Dolayısıyla taktik düzeyde de olsa zaman zaman PKK dan ayrı hareket etmeleri söz konusu olmaktadır. Hatta PKK YPG yi tam kontrol edemediği için arada sorunlar yaşandığı iddia edilmektedir. Buna örnek olarak PYD lideri Salih Müslüm ün Suriye çerçevesinde bir açıklamada bulunduğunda bunun Kandil de tepki çekmesi verilmektedir. Çünkü bu durum PKK nın genel yaklaşımı ile ters düşmektedir. Buna karşılık YPG üzerinde Öcalan ın da büyük etkisi olduğu söylenebilir. YPG ye savaşçı sayısını 50.000 e çıkarma talimatının Öcalan dan
ORSAM BÖLGESEL GELİŞMELER DEĞERLENDİRMESİ geldiği belirtilmektedir. Bütün bu iddialardan yola çıkarak PYD/YPG nin PKK dan uzaklaştığı yorumu yapmak mümkün değildir. İki yapı arasındaki hiyerarşik ilişki muhtemelen devam etmektedir. Ancak gerçekten de YPG nin aşırı güçlenmesi ile bir miktar bağımsız hareket etme iradesi doğmuş olabilir. Bu durum iki yapının başta Türkiye ye karşı mücadele olmak üzere birçok konuda ortak hareket etme zeminini zayıflatacak bir olgu değildir. Rejim-PYD/YPG ilişkisine bakıldığında ise iki tarafın ortak tehdide karşı mücadele ve kısa vadeli çıkara dayalı işbirliği geliştirdiği söylenebilir. Rejim Kürtlerin muhalif saflara katılmaması ve Kürt bölgelerindeki muhalif akımların bastırılması konusunda PYD ye muhtaç iken PYD de rejimin Kürt bölgelerinde halen maaşları ödemeye devam etmesine, IŞİD e karşı ortak mücadeleye ihtiyaç duymaktadır. Bunun yanında askeri olarak belli bölgelerde taktiksel işbirliği ve bazı yerlerde de karşılıklı çatışmamaya dayalı bir anlaşma söz konusudur. PYD, Federasyon ilanına Esad Rejiminin karşı çıkmasını çok ciddi bir meydan okuma olarak görmemektedir. PYD lilere göre rejimin Federasyonu kabul ya da reddetme gibi bir şansı bulunmamaktadır, Rejim zaten kendi varlığını koruma derdindedir ve rejimin Kuzey bölgesinde hiçbir gücü ve varlığı bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra Rejim söylemde karşı çıkıyor gözükse de en sonunda kendilerinin de Suriye de federasyon sistemini destekleyeceği düşünülmektedir. Zira PYD ye göre rejim artık bütün Suriye yi kontrol edemeyeceğini bilmektedir ve bu nedenle zaman içinde kendi federasyonlarını isteyecektir. PYD Esad yönetiminin başında Sünni Arap sorunu varken Kürtlere yönelme şansının olmayacağını düşünmektedir. Buna karşın Esad rejimi ile PYD/YPG arasında çatışma ihtimali vardır. Özellikle ortak tehdit IŞİD in ortadan kalkmasından sonra bu ihtimalin güçlü olduğu söylenebilir. PYD rejimin ilan ettikleri Federasyon sınırlarına doğru ilerlemeye kalkması durumunda buna izin vermeyerek direneceklerini ifade etmektedir. Rejimin Azaz-Cerablus hattına PYD Federasyon konusunda söylem düzeyindeki karşı çıkışlardan ziyade ABD ve Rusya nın ne düşündüğüne önem vermektedir. PYD ye göre iki büyük güç Suriye konusunda anlaşmıştır ve Suriye nin federal bir sistemle yönetilmesi konusunda hemfikirdir. 13
SURİYE KÜRTLERİ: GÜNCEL SİYASİ/ASKERİ doğru ilerlemeye kalkışması durumunda YPG nin rejim ile çatışacağı söylenebilir. Suriyeli muhaliflerin Federasyona karşı olması da aynı şekilde PYD tarafından ciddiye alınmamaktadır. PYD Arap muhalefetin zaten iç savaşın başından bu yana kendilerine karşı olduğunu ifade etmektedir. PYD, Federasyon konusunda söylem düzeyindeki karşı çıkışlardan ziyade ABD ve Rusya nın gerçekte ne düşündüğüne önem vermektedir. Bu iki büyük gücün Suriye konusunda anlaştığını ve Suriye nin geleceğine bunların karar vereceğine inanmaktadırlar. PYD lilerin düşüncesine göre hem ABD hem de Rusya Suriye nin federal bir sistemle yönetilmesi konusunda hemfikirdir ve Kürtlerin kendi bölgesi olmasını desteklemektedir. ABD nin söylem düzeyindeki karşı çıkışından ziyade pratikte kendilerine nasıl yaklaştığına odaklanmaktadırlar. Buna baktıklarında da kendilerinin sahadaki ilerlemelerine ABD nin destek vermeye devam ettiğini belirtmektedirler. ORSAM, Ortadoğu konusunda faaliyet gösteren tarafsız bir düşünce kuruluşudur. ORSAM Ortadoğu ile ilgili bilgi kaynaklarını çeşitlendirmeyi ve bölge uzmanlarının düşüncelerini Türk akademik ve siyasi çevrelerine doğrudan yansıtabilmeyi hedeflemektedir. Bu amaçlar doğrultusunda ORSAM, Ortadoğu ülkelerindeki devlet adamlarının, bürokratların, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, işadamlarının ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin Türkiye de konuk edilmesini kolaylaştırarak, yerel perspektiflerin güçlü yayın yelpazesiyle gerek Türkiye gerek dünya kamuoyuyla paylaşılmasını sağlamaktadır. ORSAM yayın yelpazesi içinde kitap, rapor, bülten, politika notu, konferans tutanağı ve ORSAM dergileri Ortadoğu Analiz ve Ortadoğu Etütleri bulunmaktadır. Bu metnin içeriğinin telif hakları ORSAM a ait olup, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak makul alıntılar ve yararlanma dışında, hiçbir şekilde önceden izin alınmaksızın kullanılamaz, yeniden yayımlanamaz. Bu raporda yer alan değerlendirmeler yazarına aittir. ORSAM ın kurumsal görüşünü yansıtmamaktadır. 14 Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Süleyman Nazif Sokak No: 12-B Çankaya / Ankara Tel: 0 (312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48 www.orsam.org.tr