T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ LİSANSÜSTÜ TEZ YAZIM KILAVUZU Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Enstitü Kurulu nun 03 Ekim 2012 tarihli toplantısında alınan 2012/26 sayılı karar ile kabul edilmiştir. EKİM 2012
ÖNSÖZ OMU Fen Bilimleri Enstitüsüne teslim edilecek yüksek lisans ve doktora tezleri bu kılavuzda belirtilen esaslara uygun olarak yazılır. Türkçe olarak hazırlanmış olan tez yazım kılavuzu, Fen Bilimleri Enstitüsü internet sayfasından temin edilebilir. Bu tez yazım kılavuzu OMÜ de Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde yazılacak tezlerin biçimini düzenler, tez yazımı için örnek ya da şablon değildir. Bu kılavuza göre Türkçe hazırlanmış örnek tez şablonları ve ilgili yardımcı dökümanlar Fen Bilimleri Enstitüsü internet sayfasından temin edilebilir. Tez yazımı için görsel ortam olan OpenOffice, Microsoft Office, MacOS kullanıcıları için iworks ve text ortamında tez yazmak için LaTeX kullanılabilir. Bu yazım araçları için Enstitümüz web sayfasında şablonlar bulunmaktadır. Bu kılavuz, OMÜ deki var olan deneyimin yanı sıra uluslararası kabul görmüş yazım kurallarından biri olan; APA (American Psychological Association) kurallarından yararlanılarak hazırlanmıştır. Bu kılavuzda yer almayan konularda APA kuralları referans alınır. APA kuralları hakkında detaylı bilgi için bkz. www.apastyle.org ve http://www.apa.org ii
İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... ii İÇİNDEKİLER... iii ŞEKİL LİSTESİ... iv 1. TEZ BÖLÜMLERİNİN SUNUŞ SIRASI... 1 2. GENEL BİÇİMSEL KURALLAR... 2 2.1 Kâğıt ve Çoğaltma Sistemi... 2 2.2 Yazı Biçimi ve Sayfa Düzeni... 2 2.2.1 Yazım şekli... 2 2.2.2 Kenar boşlukları... 2 2.3 Yazı Karakteri... 2 2.4 Satır Aralıkları ve Paragraf Düzeni... 4 2.5 Sayfa Numaralama... 5 2.6 Çizelge ve Şekiller... 5 2.7 Denklemler... 7 2.8 Kapaklar ve Ciltleme... 8 2.8.1 Bez cilt dış ve iç kapak... 8 2.8.1.1 Bez cilt dış kapak... 8 2.8.1.2 Bez cilt dış kapak sırt yazısı... 9 2.8.1.3 Karton ve Bez cilt iç kapak... 9 2.9 Onay Sayfası... 10 3. TEZİN YAZIMI VE BÖLÜM İÇERİKLERİ... 12 3.1 Başlıklar... 12 3.2 Önsöz... 13 3.3 İçindekiler... 13 3.4 Kısaltmalar, Çizelge, Şekil ve Sembol Listeleri... 13 3.5 Türkçe ve İngilizce Özetler... 14 3.6 Metin Bölümü... 14 3.7 Kaynaklar... 14 3.7.1 Alıntılar... 15 3.7.2 Kaynaklar... 16 3.7.2.1 Numara ile kaynak gösterimi... 16 3.7.2.2 Yazar soyadına göre kaynak gösterimi... 16 3.7.3 Kaynak yazım şekilleri... 17 3.8 Dipnotlar... 20 3.9 Ekler Bölümü... 20 3.10 Özgeçmiş Bölümü... 21 iii
ŞEKİL LİSTESİ Şekil 2.1a:Sağ ilk sayfa kenar boşlukları.... 3 Şekil 2.1b:Sol ve sağ iç sayfalar kenar boşlukları.... 4 Şekil 2.2: Yatay sayfa düzeni.... 4 Şekil 2.3:Bez cilt dış kapak sırtının düzeni ve boyutları.... 10 Sayfa iv
1. TEZ BÖLÜMLERİNİN SUNUŞ SIRASI Tezde yer alacak bölümlerin sunuş sırası aşağıdaki düzende olmalıdır. Başlangıç kısmı Kapak İç kapak Onay Sayfası Önsöz ve Teşekkür İçindekiler Şekiller Listesi Çizelgeler Listesi Simgeler ve Kısaltmalar Türkçe Özet İngilizce Özet Metin Kısmı Giriş Genel Bilgiler Materyal ve Yöntem Bulgular ve Tartışma Sonuçlar ve Öneriler Tamamlayıcı Kısımlar Kaynaklar Ekler Kişisel Yayın ve Eserler Özgeçmiş (Zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (Şekil varsa zorunlu) (Çizelge varsa zorunlu) (Simge ve kısaltma varsa zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (İsteğe bağlı) (Zorunlu) (Zorunlu) (Zorunlu) (Gerekli ise) (Tezden çıkmış olmalı, İsteğe bağlı) (Zorunlu) * Metin kısmında Giriş ve Sonuçlar ve Öneriler dışında kalan başlıkların tezde yer alması tavsiye edilmekle birlikte tezin kapsam ve konusuna göre farklı başlıklar kullanılabilir 1
2. GENEL BİÇİMSEL KURALLAR 2.1 Kâğıt ve Çoğaltma Sistemi Tezler A4 (21x29,7 cm) boyutunda 80 g/m 2 beyaz, birinci hamur kâğıda özellikleri bozulmadan çoğaltılmalı, kopyalar net ve okunaklı olmalıdır. 2.2 Yazı Biçimi ve Sayfa Düzeni 2.2.1 Yazım şekli Karton kapaklı (beyaz-jelatin kaplı) ve bez (Kapaklar ve ciltleme kesiminde açıklandığı üzere Yüksek Lisans lacivert, Doktora siyah) ciltli tezler, arkalı-önlü basılacaktır. Arkalı önlü baskılarda, her bölümün ilk sayfasının (birinci derece başlıkların) okuma yönünde sağdaki sayfada (tek numaralı sayfa) olmalıdır. Tez şablonları arkalı-önlü basım için hazırlanmıştır. 2.2.2 Kenar boşlukları Yazı bloğunun kâğıt üzerindeki yerleşiminde kenar boşlukları Şekil 2.1a ve 2.1b de belirtildiği gibi olmalıdır. 2.3 Yazı Karakteri Tüm tezde, 12 veya 11 punto yazı boyutunda Times New Roman veya istenirse tüm tez boyunca 11 punto yazı boyutunda Arial yazı karakteri kullanılır. Harf büyüklüğü zorunlu hallerde 1 punto azaltılabilir. Metin içindeki bir düşünceyi açıklayan dipnotlar tezde kullanılan yazı tipinden iki punto küçük olmalıdır. 10 satırı aşan dipnotlar ek olarak verilmelidir. 2
Şekil 2.1a: Sağ ilk sayfa (Bölümlerin ilk sayfasıdır, arkalı-önlü baskılarda tek numara olmalı)kenar boşlukları. Şekil 2.1b: Sol ve sağ iç sayfalar (diğer metin sayfaları)kenar boşlukları. Şekil 2.2 de gösterildiği gibi, yatay olarak kullanılan sayfalar, tezin sağa çevrilerek okunabileceği şekilde düzenlenmelidir. 3
Şekil 2.2:Yatay sayfa düzeni. Çizelge ve şekillerde gerekli ise Times New Roman yazı tipinde 10 punto, Arial yazı tipinde 9 punto yazı boyutuna kadar küçültülebilir. Çizelgeler tezde kullanılan yazı karakteriyle (Times New Roman veya Arial) yazılır, şekillerde kullanılan yazı karakteri tez boyunca kendi içerisinde tutarlı olmalıdır. Sol kenardan çekilerek yazılan uzun alıntılarda, 2 yazı karakteri daha küçük karakter kullanılır ve alıntının tamamı çift tırnak ( ) içine alınır. Metin dik ve normal harflerle yazılır, koyu (bold) harfler başlıklarda kullanılır. İtalik yazı karakteri, sadece gerekli hallerde (in situ, ab initio, de facto gibi latince isim, kısaltmalar, teori/tanım vb.) kullanılabilir. Virgülden ve noktadan sonra bir karakter boşluk bırakılır. 2.4 Satır Aralıkları ve Paragraf Düzeni Bir bölümün, kesimin veya alt kesimin başlıklarında ve ilk paragrafında (bu kılavuzda olduğu gibi) paragraf girintisi olmamalı, girinti diğer paragraflarda olmalıdır. Paragraflar 1 cm boşluk (sekme) bırakılarak başlanır. Kılavuz içinde geçen aralık kavramı, bir satırın alt kenarından diğer satırın alt kenarına olan mesafedir. Punto ise yazı yüksekliği birimi olup 1/72 inç (0,376 mm) olarak alınır. Tez metni 1,5 satır aralıklı yazılır. Paragraflar, iki yana yaslanmış olarak ayarlanmalıdır. Paragraflar arasına boş satır konmaz. 4
Önsöz, içindekiler, çizelge ve şekil listeleri, kısaltmalar, sembol listesi, özetler, metin içindeki çizelge ve şekillerin isim ve açıklamaları ve dipnotlar, kaynaklar, ekler ve özgeçmiş 1 satır aralıklı yazılır. Birinci derece başlıklardan (bölüm başlıklarından) önce 72 punto, sonra 18 punto aralık bırakılır. İkinci derece başlıklardan (kesimlerden) önce 18 punto, sonra 12 punto aralık bırakılır. Üçüncü ve dördüncü derece başlıklardan (alt kesim ve alt-alt kesimlerden) önce ise 12 punto, sonra 6 punto aralık bırakılır. Başlıklar sayfanın son satırı olarak yazılamaz, başlık sonrası 2 satır metin yazılamıyorsa başlık da sonraki sayfada yer alır. Bir paragrafın ilk satırı sayfanın son satırı, paragrafın son satırı da sayfanın ilk satırı olarak (matbaacılıkta dul ve yetim olarak tanımlanan şekilde) yazılamaz. 2.5 Sayfa Numaralama Dış ve iç kapaklar ve onların arka sayfaları dışında tezin tüm sayfaları numaralanır. İç kapak (i), arkası (ii) sayılır ancak sayfa numarası yazılmaz. İç kapakların ardından gelen onay sayfasından başlanarak tezin metin bölümüne kadar sayfalar aralıksız olarak Romen rakamıyla numaralanır. Tezin metin bölümü (Giriş, ve takip eden diğer bölümler, Sonuçlar ve/veya Tartışma, Kaynaklar, Ekler ve Özgeçmiş bölümleri) Arap rakamları ile (1, 2, ) numaralandırılır. Sayfa numaraları metnin okuma yönünde sayfanın alt-ortasına gelecek ve 1,5 cm yukarıda olacak biçimde yerleştirilir. Sayfa numaraları metin için kullanılan yazı karakteri ile yazılmalı, yazı boyutu Times New Roman için 11 punto, Arial için ise 10 punto olmalıdır. 2.6 Çizelge ve Şekiller Çizelgeler ve şekiller sayfa düzeni esaslarına uymak şartı ile metinde ilk söz edildikleri yerden hemen sonraya mümkün olduğu kadar yakın yerleştirilmelidir. Çizelge ve şekillerden önce, ilgili çizelge yada şekle atıfta bulunulmalıdır. Yani şekil yada çizelge atıf yapılan metinden sonra mümkün olan en yakın yere konulmalıdır. 5
Tüm şekil ve çizelgeler ile bunların açıklamaları yazı bloğuna göre ortalı olarak yerleştirilmelidir. Çizelge ve şekillere, ilk rakam bölüm numarası (eklerde eki gösteren harf), ikinci rakam çizelgenin (veya şeklin) bölüm içindeki sıra numarası olmak üzere numara verilir. (Örnek: Çizelge 1.2, Şekil 3.5, Çizelge A.1, Şekil B.5). Örnekte olduğu gibi çizelge, şekil kelimeleri ve numaralar koyu harflerle yazılır. Her şeklin numarası ve açıklaması şeklin altına, her çizelgenin numarası ve açıklaması çizelgenin üstüne sola dayalı biçimde yazılır. Çizelge numarası ve üst yazısı, bir satır aralığı kullanılarak ve yazıdan önce 12 punto, sonra 6 punto aralık bırakılarak yazılmalı ve çizelge üst yazısı nokta ile bitirilmelidir. Çizelge üst yazısı ile çizelgenin tamamı aynı sayfa içinde yer almalıdır. Birden fazla çizelge veya şekil aynı sayfaya yerleştirilebilir. Ancak 2 sayfadan daha fazla süren çizelge veya şekiller ek olarak verilmelidir. 10 sayfadan uzun ekler istenildiği takdirde CD veya DVD halinde tezin eki olarak verilebilir. Diskler tezin arka karton kapağının iç kısmına yapılacak bir cep (CD zarfı) içine yerleştirilir. Söz konusu disklerin üzerine CD kalemi ile örnekteki gibi, içerik hakkında bilgi verilir (Örnek: Adı SOYADI, Ek 1: Bilgisayar Programı.). Çizelgeden sonra gelen metin bölümündeki ilk paragraf üstten 12 alttan 6 punto aralık bırakılarak yazılmalıdır. Çizelgelerden hemen sonra gelecek başlıklar, belirtilen başlık formatlarında değişiklik yapılmadan aynen kullanılmalıdır. Çizelgelerde dipnot kullanılması gerekiyorsa 1 satır aralıklı ve metinden 2 yazı boyutu küçük yazılmalıdır. Şekil numarası ve alt yazısı bir aralık boşlukla yazılır. Şekil alt yazısının aralık ayarı, önce 6 punto, sonra 12 punto olmalı ve şekil açıklamaları nokta ile bitirilmelidir. Şekil alt yazısı ve şeklin tamamı aynı sayfa içinde yer almalıdır. Şekilden önce gelen metin bölümündeki son paragraf üstten 6, alttan 12 punto aralık bırakılarak yazılmalıdır. Bir sayfayı aşan büyüklükteki çizelge ve şekillerde 2. sayfada aynı çizelge/şekil numarası ve açıklaması yazılarak, çizelge/şekil numarası ile açıklaması arasına, parantez içinde (devam) yazılmalıdır. (Örneğin; Çizelge 1.1 (devam): Atıklardaki metal içerikleri, Şekil 1.1 (devam): İstanbul un su şebekesi). Farklı Şekil ve tablo numaralandırmalarında aynı açıklamalar olmamalı, bu durumda olanlar birleştirilmelidir. 6
Tezde verilen grafik, resim, fotoğraf, gibi unsurlar Şekil kabul edilerek numaralandırılmalı ve açıklamaları yapılmalıdır. Tezde verilmesi gereken program kodları iki sayfadan kısa ise şekil olarak Courier yazı biçimi ile Şekil olarak numaralandırılmalı, eğer iki sayfadan fazla ise ek olarak verilmelidir. 10 sayfadan uzun ekler istenildiği takdirde CD veya DVD halinde tezin eki olarak verilebilir. Diskler tezin arka karton kapağının iç kısmına yapılacak bir cep (CD zarfı) içine yerleştirilir. Söz konusu disklerin üzerine CD kalemi ile örnekteki gibi, içerik hakkında bilgi verilir (Örnek: Adı SOYADI, Ek 1: Bilgisayar Programı.). Katlı sayfa ve sayfa üzerine iliştirilmiş görsel malzeme/ler gibi sayfa kalınlığını arttırarak tezin açılma düzenini bozan bileşenler ekler bölümünde verilmelidir. 10 sayfadan uzun ekler istenildiği takdirde CD veya DVD halinde tezin eki olarak verilebilir. Diskler tezin arka karton kapağının iç kısmına yapılacak bir cep (CD zarfı) içine yerleştirilir. Söz konusu disklerin üzerine CD kalemi ile örnekteki gibi, içerik hakkında bilgi verilir (Örnek: Adı SOYADI, Ek 1: Bilgisayar Programı.). 2.7 Denklemler Denklemler, Eşitlikler, Denklikler ve Formüller kullanılan tez yazım ortamının denklem düzenleyicisi nde metin ile aynı yazı tipi kullanılarak yazılmalıdır. Denklemler 1,5 satır aralıkla yazılır. Denklemlerden önce ve sonra 6 punto aralık bırakılır. Denklemlerden önce ve sonra boş satır konmaz. Bu durumda denklemler ile metin arasında üstte 12 punto, altta 12 punto aralık bırakılmış olacaktır ve bu istenmemektedir. Denklemler metin bloğuna göre merkezlenerek konumlandırılmalıdır. Denklemler metnin bir parçası olarak değerlendirilmeli ve öncesindeki cümlenin sonu virgül/noktalı virgül ile bitirilmelidir. Matematik ifadeler veya denklemler gibi satır arasında yazıldığında satır aralığını değiştirmeyecek biçimde düzenlenmelidir. Denklemlere, ilgili bölüm içinde bölüm numarası ilk numara olmak koşuluyla 1 den başlayarak sıra ile numara verilir. Bu numaralar koyu (bold) olarak ve örnek olarak birinci bölümde (1.1), (1.2), ikinci bölümde (2.1), (2.2) şeklinde, gerekiyorsa aynı denklemin alt ifadeleri (1.1a) ve (1.1b) şeklinde denklemin bulunduğu satırın en sağına yazılır. 7
Eğer ara işlemlerde olduğu gibi denklem numarası verilmeyecekse de denklemler numaralı denklemler gibi metni ortalamalıdır. Ekler bölümünde verilen denklemler, verildikleri bölüm belirtilerek numaralandırılır. (Örnek:A.1.1, A.1.2). 2.8 Kapaklar ve Ciltleme Karton ve bez cilt kapaklar ile ilgili kurallar aşağıda verilmiştir; 2.8.1 Bez cilt dış ve iç kapak 2.8.1.1 Bez cilt dış kapak Doktora tezlerinde siyah, yüksek lisans tezlerinde lacivert renginde olarak hazırlanacak olan bez cilt dış kapakta yazı karakteri olarak Times New Roman, 12 yazı boyutunda, yazı rengi olarak gümüş rengi kullanılır. Kapağın üst kenarından 3 cm aşağıya üniversitemizin ismi ve onun altına ilgili enstitü yazılır; Örnek: T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Tezin adı, kâğıdın üst kenarından 8 10 cm arasına, 12 puntodan fazla olmamak üzere en fazla üç satıra sığacak şekilde yazılır. Harf boyutu tez adının uzunluğu ile orantılı olacak şekilde seçilir. Üst kenardan 15 cm aşağıya, YÜKSEK LİSANS TEZİ, DOKTORA TEZİ, Üst kenardan 16 cm aşağıya, yazarın Adı Soyadı Üst kenardan 20 cm aşağıya..... Anabilim Dalı Anabilim dalları, enstitü kuruluş şemasındaki tam isimleri ve 12 punto Times New Roman yazı biçimi ile küçük harflerle koyu olaran yazılır (Örnek: İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı). Üst kenardan 26 cm aşağıya ay ve yıl olarak tezin savunma tarihi ay ve yıl olarak büyük harflerle, alt satıra tezin SAMSUN yazılır. Örnek: OCAK 2012 SAMSUN Kapaktaki bütün satırlar kapağın dış kenar ölçülerine göre ortalanarak yazılır. Bez cilt dış kapak görünüşü ve boyutları tez şablonunda verilmiştir. 8
2.8.1.2 Bez cilt dış kapak sırt yazısı Tez sırtında yazı karakteri olarak Times New Roman, 12 yazı boyutu kullanılır. Tez sırtında, yazarın adının ilk harfi ve soyadı, tezin adı ve tezin kabul yılı yer alır. Yazılar, ilgili bölümler içinde yatay ve dikey olarak ortalanmalıdır (Şekil 2.3). Tez başlığı ayrılan bölüme sığmıyorsa yazı boyutu küçültülerek başlığın tamamı sığdırılmalıdır. Şekil 2.3: Bez cilt dış kapak sırtının düzeni ve boyutları. 2.8.1.3 Karton ve Bez cilt iç kapak İç kapakta yazı karakteri olarak Times New Roman, 12 yazı boyutu kullanılır. Kapağın üst kenarından 3 cm aşağıya üniversitemizin ismi ve onun altına ilgili enstitü yazılır; Örnek: T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Üst kenardan 6,5 cm aşağıya Anabilim dalları, enstitü kuruluş şemasındaki tam isimleri ile büyük harflerle yazılır; Örnek: İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI Tezin adı, kâğıdın üst kenarından 8 10 cm arasına, en fazla 12 puntodan fazla olmamak üzere üç satıra sığacak şekilde yazılır. Harf boyutu tez adının uzunluğu ile orantılı olacak şekilde seçilir. Üst kenardan 15 cm aşağıya, YÜKSEK LİSANS TEZİ, DOKTORA TEZİ, Üst kenardan 16 cm aşağıya, yazarın Adı Soyadı Bir alt satıra öğrenci numarası (Örnek: 501092205) Üst kenardan 19,5 cm aşağıya Tezin Savunma Tarihi(Örnek:Tezin Savunma Tarihi: 21 Ocak 2012) 9
Üst kenardan 23 cm aşağıya Tez Danışmanı :... unvanı ile birlikte adı soyadı, varsa bir alt satıra ikinci danışmanı unvanı ile birlikte adı soyadı Eğer tez bir proje ile desteklenmiş ise üst kenardan 26,5 cm tek satır olarak Bu Yüksek Lisans/Doktora Tez Çalışması Ondokuz Mayıs Üniversitesi nolu Proje ile Desteklenmiştir. yazısı yazılmalıdır. İç kapaktaki bütün satırlar yazı bloğuna göre ortalanarak yazılır. Bez cilt iç kapak görünüşü ve boyutları tez şablonunda verilmiştir. 2.9 Onay Sayfası Sayfa üst kenarından 4 cm aşağıya; Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Anabilim Dalı Adı) Anabilim Dalında (Adı Soyadı) Tarafından Hazırlanan Sayfa üst kenarından 7,5 cm aşağıya büyük harflerle TEZ BAŞLIĞI BİRİNCİ SATIR Varsa TEZ BAŞLIĞI İKİNCİ SATIR Varsa TEZ BAŞLIĞI ÜÇÜNCÜ SATIR Yazılır. Sayfa üst kenarından 10 cm aşağıya; başlıklı bu çalışma jürimiz tarafından. /. /... tarihinde yapılan sınav ile YÜKSEK LİSANS / DOKTORA tezi olarak kabul edilmiştir. yazısı yazılır. Sayfa üst kenarından 13 cm aşağıya Jüri Başkanı; Başkan : Prof. Dr. Adı SOYADI.... Kurum Adı Sayfa üst kenarından 15 cm aşağıya Jüri üyeleri; Jüri Üyeleri : Prof. Dr. Adı SOYADI.... Kurum Adı 2 şer cm arayla diğer jüri üyeleri yazılır (Yüksek Lisans ta iki başkan dahil 3 veya 5, Doktora da başkan dahil 5 üye ismi yazılır). Sayfa üst kenarından 24 cm aşağıya Jüri Başkanının adı soyadı ve altına Enstitü Yönetim Kurulunca mezuniyetin onaylandığı tarih (23.09.2012 gibi gg.aa.yyyy kalıbında) yazılır. Sayfa üst kenarından 25 cm aşağıya ve sayfa ortalanarak Enstitü Müdürü nün Adı Soyadı :... unvanı ile birlikte adı soyadı, bir alt satıra 1,5 satır aralıkla Enstitü Müdürü yazılır 10
Bez ciltli her bir tez kopyasında jüri üyelerinin isimlerinin hizasında ıslak imzalarının bulunması gerekir. Tez, jüri üyelerinin ortak görüşü ile (oy birliği ya da oy çokluğu) kabul edileceğinden, jüri üyelerinin kişisel görüşleri (KABUL ya da RED) bu sayfada yer almaz. Yüksek lisans ve doktora tezleri için hazırlanmış onay sayfası örnekleri tez şablonunda verilmiştir. 11
3. TEZİN YAZIMI VE BÖLÜM İÇERİKLERİ Tezlerde yazım (imlâ) ve noktalamalarında Türk Dil Kurumu nun İmlâ Kılavuzu ve Türkçe Sözlük de belirtilen kurallara uyulacaktır. Söz konusu sözlükte bulunmayan kelime ve deyimlerin kullanılması gerekirse anlamı açıklanmalıdır. Tezlerde SI birimleri kullanılacaktır, gerekiyorsa MKS birimleri cinsinden eşdeğeri de parantez içinde verilir. Her sembol ve kısaltma metinde ilk geçtiği yerde tanımlanır. Tezlerde, önsöz, alıntı ve dipnotlar dışında (yaptım, gittim gibi) birinci şahıs anlatım kullanılmaz. Tezler bilgisayar ortamında hazırlanır ve çıktıları lazer ya da mürekkep püskürtmeli yazıcılardan alınır. Daktilo ile tez yazımı ve nokta vuruşlu yazıcı çıktıları kabul edilmez. Tezin hiç bir bölümünde, elle ya da daktilo ile sonradan yapılan düzeltmeler, silintiler, kazıntılar kabul edilmez. Tezde geçen çizelgeler, şekiller ve formüller bilgisayar ortamında oluşturulur. Bu tür şekillerde elle düzeltme yapılmaz. 10 sayfadan uzun ekler istenildiği takdirde CD veya DVD halinde tezin eki olarak verebilir. Diskler tezin arka karton kapağının iç kısmına yapılacak bir cep (CD zarfı) içine yerleştirilir. Söz konusu disklerin üzerine CD kalemi ile örnekteki gibi, içerik hakkında bilgi verilir (Örnek: Adı SOYADI, Ek 1: Bilgisayar Programı.). 3.1 Başlıklar Tezde yer alan bütün başlıklar metin içerisinde koyu (bold) yazılır. Türkçe ve İngilizce özetler sayfa ortalanarak, diğer başlıklar ise iki yana yaslanmış olarak ayarlanmalıdır. Başlıklarda paragraf girintisi olmamalıdır. Birinci dereceden başlıklar okuma yönünde, sol sayfadan başlamalı, büyük ve koyu harflerle yazılmalıdır. (Örnek: 1. GİRİŞ) İkinci dereceden başlıklar koyu ve başlığı oluşturan kelimelerin ilk harfleri büyük yazılır. (Örnek: 2.1 Süreç Yeterlik Analizi) 12
Üçüncü ve dördüncü dereceden başlıklar koyu ve sadece ilk harfi büyük yazılır. (Örnek: 2.1.1 Histogram kullanarak süreç analizi, 3.1.2.2 Süreç analizinin adımları) Beşinci ve daha alt dereceden başlıklar numaralanmaz, içindekiler listesinde yer almaz. 3.2 Önsöz Önsöz bölümünün içerisindeki metinler 1 satır aralıklı yazılır. Tezin ilk sayfası niteliğinde yazılan önsöz bir sayfayı geçmez. Tezi destekleyen kurumlara ve yardımcı olan kişilere bu kısımda teşekkür edilir. Önsöz metninin altında sağa dayalı olarak ad-soyad, sola dayalı olarak ay, yıl biçiminde tarih yazılır. Bu iki unsur aynı hizada olur. 3.3 İçindekiler İçindekiler listesi önsöz sayfası ile başlar ve 1 satır aralıklı yazılır. İçindekiler listesindeki birinci dereceden başlıklar büyük harf koyu ve ikinci dereceden başlıklarda her bir kelimenin ilk harfi büyük harf olarak, üçüncü ve dördüncü dereceden başlıklarda ise sadece ilk harf büyük yazılır. Tüm başlıklarla sayfa numaraları arası nokta ile doldurulur. 3.4 Kısaltmalar, Çizelge, Şekil ve Sembol Listeleri Metin içinde kısaltmalar, çizelge, şekil ve semboller var ise ilgili listeler oluşturulmalıdır. Bu listeler önce 6, sonra 6 punto aralık bırakılarak 1 satır aralıklı olarak hazırlanmalıdır. Kataloglar listesi, süreli yayınlar listesi, elektronik ortamdaki kaynaklar listesi, kişisel görüşmeler listesi gibi listeler, kaynaklar kısmında yer alacaklarından, tez içinde ayrı bir liste halinde verilemez. 13
3.5 Türkçe ve İngilizce Özetler Türkçe tezlerde, Türkçe özet 100 kelimeden az 250 kelimeden fazla olmamak kaydıyla 1 sayfa, İngilizce özet de 100 kelimeden az 250 kelimeden fazla olmamak kaydıyla 1 sayfayı geçmemelidir. Özetlerde tezde ele alınan konu kısaca tanıtılarak, kullanılan yöntemler ve ulaşılan sonuçlar belirtilir. Özetlerde kaynak, şekil, çizelge verilmez. Özetlerin başında, birinci dereceden başlık formatında tezin adı (önce 72, sonra 18 punto aralık bırakılarak ve 1 satır aralıklı olarak) yazılacaktır. Başlığın altına büyük harflerle sayfa ortalanarak (Türkçe özet için) ÖZET ve (İngilizce özet için) ABSTRACT yazılmalıdır. Özet/Abstract metninden sonra Anahtar Sözcükler/Key Words yazılmalıdır. Bu sözcükler metinden sonra bir aralık ile yazılmalı, en az dört, en çok sekiz sözcükten oluşmalıdır. 3.6 Metin Bölümü Metin bölümü; Giriş, Gerekiyorsa (Gerekli Bilgiler) Diğer bölümler (Materyal ve Yöntem, Bulgular ve Tartışma,...), Sonuçlar ve Öneriler bölümlerini içerir ve sayfa sınırlaması olmadan yazılır. Dizin, sözlük gibi ekler varsa ekler bölümünde verilmelidir. 3.7 Kaynaklar Tezde mevcut literatürden yararlanırken aşağıdaki kurallara uyulmalıdır. Kaynaklar hakkında detaylı bilgiler enstitülerin internet sitelerinden ve ilgili bağlantılardan bulunabilir. 14
3.7.1 Alıntılar Genel olarak alıntılar kelime, imla ve noktalama bakımından aslına uygun olarak yapılır. Alıntı yapılan parçada bir yanlış varsa, doğrusu köşeli parantez içerisinde belirtilmek koşuluyla metin aynen nakledilir. Kırk kelimeden daha az uzunluktaki kısa alıntılar çift tırnak içerisinde verilir. Alıntının sonunda ilgili kaynağa atıf yapılıp atıftan sonra nokta koyulur. Kırk kelimeden fazla olan uzun alıntılar tırnak içerisinde gösterilmezler. Uzun alıntılar soldan 1 sekme (1,0 cm) içerden verilir. İçerden verilen uzun alıntılarda, 2 yazı karakteri daha küçük karakter kullanılır. Ancak, çok sık ve çok uzun alıntılardan kaçınılması tavsiye edilir. Kısa alıntılardan farklı olarak noktalama atıftan sonra değil de önce yapılır. Örneğin;.(s. 196) gibi. Cümle başındaki alıntı örneği; Bilge ye (1998) göre, "Yazarların APA yazım kurallarına uymaları gerekmektedir" (s. 199). Cümle arasındaki kısa alıntı örneği; Yukarıda açıklamalarda Bilge (1998), "Yazarların APA yazım kurallarına uymaları gerekmektedir" ifadesi mevcuttur (s. 199). Cümle sonundaki kısa alıntı örneği; Bütün bu yorumlar dikkate alındığında "Yazarların APA yazım kurallarına uymaları gerekmektedir" ifadesi, ilgili yazar tarafından ortaya konulmuştur (Bilge, 1998, s.199) Tezde, doğrudan yapılan alıntılarda, kaynaktan aynen aktarılan bilgilerin tamamı verilebileceği gibi, örneğin cümle, paragraf veya sayfalar halindeki bilgilerin sadece belli kısımları da verilebilir. Bu durumda, cümlelerde belli sözcüklerin, çeşitli cümlelerin, paragraf ve sayfaların atlanarak verildiğini göstermek üzere, atlanan yerler parantez içinde üç noktayla ( ) belirtilir. Başka kaynaklardaki bilgilerin aynen aktarılması durumunda, kaynaklarda noktalama işaretleri ve çeviri yanlışları dahil olmak üzere harf, cümle, tarih, yer vb. gibi yanlışlıklar da tekrarlanır. Tezi yapan kişi, kaynak metindeki yanlışlıkları düzelterek vermek isterse, o zaman doğru bilgi, yanlış bilgiden hemen sonra bir köşeli parantez içinde ayrıca gösterilir. Kaynaklardan aynen yapılan alıntılar, bir cümleyi (üç satırı) aşmayacak uzunluktaysa, tez metni içinde verilirler. Bu tür alıntılar, tırnak işareti içerisinde ve 15
italik olarak yazılır. Daha uzun alıntılarda, alıntının ilk ve son satırları ile tez metni arasında en az çift aralıklı boşluk bırakılarak, alıntı ile metnin ayırt edilmesi sağlanır. Bu tür alıntılar için, tez metninde kullanılan puntodan daha küçük punto (örneğin 10 punto) kullanılır. Alıntılar hakkında detaylı bilgiler enstitülerin internet sitelerinden ve ilgili bağlantılardan bulunabilir. 3.7.2 Kaynaklar Metin içerisinde yer alan bütün kaynaklar, KAYNAKLAR başlığı altında verilmelidir. Kaynaklar bölümünün yazımında tek satır aralığı kullanılmalı, kaynağın son satırı ile sonraki kaynağın ilk satırı arasında 12 nk boşluk bulunmalıdır. Kaynakların yazımında, makalenin yayımlandığı derginin tam adı ya da kısaltması kullanılabilir. Dergilerin kısa adlarına, http://www.ulakbim.gov.tr/cabim/ubyt/dergiler.php adresinden ulaşılabilir. 3.7.2.1 Numara ile kaynak gösterimi Kaynaklar, metin içinde kullanıldıkları (geçtikleri) sıraya göre köşeli parantez içinde numaralandırılabilir. Daha önce numara verilen kaynağa tekrar atıf yapılmak istenirse önceki numarası kullanılmalıdır. Kaynakların yazımında 0,63 cm özel girinti (askı) kullanılmalıdır. Kaynaklar metin içerisinde, açıklamalarındaki anlamı ifade etmek üzere aşağıdaki şekillerde kullanılabilir: [1] : 1 numaralı kaynak, [4, 5] : 4 ve 5 numaralı kaynaklar, [5-8] : 5, 6, 7 ve 8 numaralı kaynaklar, [1, 5, 6] : 1, 5 ve 6 numaralı kaynaklar, [3, 8-10] : 3, 8, 9 ve 10 numaralı kaynaklar. 3.7.2.2 Yazar soyadına göre kaynak gösterimi Kaynaklar metin içinde yazar soyadı ve tarih belirtilerek verilebilir. Kaynaklar sayfasında yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralama yapılmalıdır. Metin içinde kaynak belirtme şekli aşağıdaki örneklerdeki gibi olmalıdır: 16
*Ege denizi çökellerinde yapılan bir çalışmada (Öztürk, 2003), sedimantasyon hızının Karadeniz in batı kıyılarına oranla yüksek olduğu belirlenmiştir. *Ege Denizi çökellerinde Öztürk (2003) tarafından gerçekleştirilen bir çalışmada, sedimantasyon hızının Karadeniz in batı kıyılarına oranla yüksek olduğu belirlenmiştir. Kaynak birden fazla yazara aitse yazar sayısı iki ise, yazar soyadları (Öztürk ve Karabay, 2005) şeklinde, yazar sayısı ikiden fazla ise ilk yazarın soyadı ve diğerleri, (Öztürk ve diğ., 1998) şeklinde yazılmalıdır. Aynı yazara ait ve aynı yıl içinde yayınlanmış yayınlar, (Köprübaşı, 1995a), (Köprübaşı, 1995b) şeklinde kaynak gösterilmelidir. Eğer aynı yerde kaynak gösterilecek ise Köprübaşı (1995a, 1995b) şeklinde olmalıdır. Tez içerisinde sözlü ve yazılı görüşmelere de yer verilebilir. Örneğin, (Sözlü görüşme A. Aytaç, 2007), (Yazılı görüşme A. Aytaç, 2007). 3.7.3 Kaynak yazım şekilleri a) Kaynak basılı bir makale ise: Yazar soyadı A., Yazar soyadı B., Yayın yılı, Yayın adı, Dergi adı, Dergi cilt no, Sayfa numaraları. Örneğin; Numara ile gösterim yapıldığında: [1] Wechsatol W., Lorente S., Bejan A., 2001. Tree-shaped insulated design for uniform distribution of hot water over an area, Int. J. Heat Mass Transfer, 44, 3111-3123. Yazar soyadına göre gösterim yapıldığında: Wechsatol W., Lorente S., Bejan A., 2001. Tree-shaped insulated design for uniform distribution of hot water over an area, Int. J. Heat Mass Transfer, 44, 3111-3123. b) Kaynak yayına kabul edilmiş bir makale ise; Yazar soyadı A., Yazar soyadı B., Yayın adı, Dergi adı, DOI numarası. Örnegin; Numara ile gösterim yapıldığında: [21] Wechsatol W., Lorente S., Bejan A. Tree-shaped insulated design for uniform distribution of hot water over an area, Int. J. Heat Mass Transfer, DOI: 10.1002/er.907. Yazar soyadına göre gösterim yapıldığında: Wechsatol W., Lorente S., Bejan A. Tree-shaped insulated design for uniform distribution of hot water over an area, Int. J. Heat Mass Transfer, DOI: 10.1002/er.907. c) Kaynak bir kitap ise; 17
Yazar soyadı A., Yazar soyadı B., Kitap adı, Basım sayısı, Basımevi, Basıldığı yer, Basım yılı. Örneğin; Numara ile gösterim yapıldığında: [13] Çengel Y., Boles M. A., 1989.Thermodynamics: on engineering approach, 4th ed., Elsevier, London. Yazar soyadına göre gösterim yapıldığında: Çengel Y., Boles M. A., 1989. Thermodynamics: on engineering approach, 4th ed., Elsevier, London. d) Kaynak kitaptan bir bölüm ise; Yazar soyadı A., Yazar soyadı B., Basım yılı, Bölüm adı, Editörler: Yazar soyadı A., Yazar soyadı B., Kitap adı, Basım sayısı, Basımevi, Basıldığı yer, Sayfa numaraları. Örneğin; Numara ile gösterim yapıldığında: [4] Burton G. A., Denton D. L., 2003.Sediment toxicity testing, Editors: Hoffman D. J., Rattner B. A., Burton G. A., Handbook of ecotoxicology, 2nd ed., CRC Press, New York, 111-151. Yazar soyadına göre gösterim yapıldığında: Burton G. A., Denton D. L., 2003.Sediment toxicity testing, Editors: Hoffman D. J., Rattner B. A., Burton G. A., Handbook of ecotoxicology, 2nd ed., CRC Press, New York, 111-151. e) Kaynak bir bilimsel toplantı kitabı ise; Yazarın soyadı, adının baş harfi, yayın yılı, bildirinin adı, bilimsel toplantının adı, yapıldığı şehir ve tarihi, bildiri kitabının adı, (varsa editör/editörlerin soyadı, adının baş harfi), sayfa numaraları, basıldığı yer yazılmalıdır. Örneğin; Numara ile gösterim yapıldığında: [5] Acar, M. H. ve Yılmaz, P.,1997. Effect of tetramethylthiuramdisulfide on the cationic poymerization of cylohexeneoxide, The 2 nd International Conferences on Advanced Polymers via Macromolecular Engineering, Orlando, Florida, USA, 19-23 Nisan. Yazar soyadına göre gösterim yapıldığında: Acar, M. H. ve Yılmaz, P.,1997. Effect of tetramethylthiuramdisulfide on the cationic poymerization of cylohexeneoxide, The 2 nd International Conferences on Advanced Polymers via Macromolecular Engineering, Orlando, Florida, USA, 19-23 Nisan. f) Kaynak basılmış bir tez ise; Yazar soyadı A., Yıl, Tez adı, Tez türü, Tezin basıldığı üniversite, Enstitü, Üniversitenin bulunduğu Şehir, YÖK referans numarası. Örneğin; Numara ile gösterim yapıldığında: 18