GAYRİMENKUL DEĞERLEME RAPORU MARMARİS MARTI OTEL İŞLETMELERİ A.Ş. MARTI RESORT MARMARİS İÇMELER - MARMARİS / MUĞLA ISO9001:2000 FS 5O9685 Tarih: 26.06.2009 R. No: 2009REV179-1 1
ÖZET TABLO RAPOR NO: 2009REV179-1 RAPOR TARİHİ: 26.06.2009 AÇIK ADRES RAPORU HAZIRLAYAN DEĞERLEME UZMANLARI RAPORU TALEP EDEN GAYRİMENKULÜN KULLANIMI TAPU KAYIT BİLGİLERİ İMAR DURUMU GELiR KAPiTALiZASYONU YAKLAŞIMI NA GÖRE 26.06.2009 TARİHLİ TOPLAM ADİL PİYASA DEĞERİ MALİYET YAKLAŞIMI NA GÖRE 26.06.2009 TARİHLİ NET BUGÜNKÜ DEĞERİ Martı Resort, Cumhuriyet Mahallesi, Hürriyet Caddesi İçmeler-Marmaris/ MUĞLA TSKB Gayrimenkul Değerleme A.Ş. Ozan KOLCUOĞLU Hüsniye GÜRSES Değerleme Uzmanı Yönetici-Lisanslı Değerleme Uzmanı (400811) Martı Otel İşletmeleri A.Ş. 31.134 m² arsa üzerinde yer alan yasal kapalı inşaat alanı 25.452 m² olan otel ve ek tesisleridir. Martı Otel İşletmeleri A.Ş. nin mülkiyetinde bulunan Muğla ili, Marmaris ilçesi, İçmeler köyü, Kumluörencik mevkii, 2 pafta, 166 no lu parsel üzerinde yer alan, Tarla, 2 pafta, 167 no lu parsel üzerinde yer alan, Tarla ve 2 pafta, 1520 no lu parsel üzerinde yer alan, İçinde kargir bina, ahşap bina ve kargir gazino ve otel müştemilatı olan tarla nitelikli gayrimenkuller. A bölgesi-turistik tesis alanı lejandında yer almaktadır. Nizamı ayrık nizamdır. TAKS: 0,20 KAKS: 0,60 Maksimum kat sayısı 3 kat, maksimum bina yüksekliği 10,50 m. dir. 45.327.000 -TL (Kırkbeşmilyonüçyüzyirmiyedibin - Türk Lirası) 30.218.000. -USD (Otuzmilyonikiyüzonsekizbin.-Amerikan Doları) 1 USD=1,50- TL kabul edilmiştir. 74.356.000 -TL (Yetmişdörtmilyonüçyüzellialtıbin.- Türk Lirası) 49.571.000 -USD (Kırkdokuzmilyonbeşyüzyetmişbirbin- Amerikan Doları) 1 USD=1,50- TL kabul edilmiştir. Raporda sunulan bulgular Değerleme Uzmanının bildiği kadarıyla doğru olduğu; Analizler ve sonuçlar sadece belirtilen varsayımlar ve koşullarla sınırlı olduğu; Değerleme Uzmanının değerleme konusunu oluşturan mülkle herhangi bir ilgisi olmadığı; Değerleme Uzmanının ücretinin raporun herhangi bir bölümüne bağlı olmadığı; Değerlemenin ahlaki kural ve performans standartlarına göre gerçekleştiği; Değerleme Uzmanının, mesleki eğitim şartlarına haiz olduğu; Değerleme Uzmanının, değerlemesi yapılan mülkün yeri ve türü konusunda daha önceden deneyimi olduğu; Değerleme Uzmanının, mülkü kişisel olarak denetlediği; Bu sayfanın değerleme raporunun ayrılmaz bir parçası olduğunu, rapor içerisindeki detay bilgiler ile birlikte bir bütün olup, bağımsız kullanılamayacağını; Raporda belirtilenlerin haricinde hiç kimsenin bu raporun hazırlanmasında mesleki bir yardımda bulunmadığını beyan ederiz. Bu değerleme raporu ilgili Sermaye Piyasası Mevzuatı hükümlerine göre hazırlanmamıştır. Ozan KOLCUOĞLU Değerleme Uzmanı Hüsniye GÜRSES Yönetici-Lisanslı Değerleme Uzmanı 2
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1... 5 RAPOR BİLGİLERİ... 5 1.1 Rapor Tarihi ve Numarası... 5 1.2 Rapor Türü... 5 1.3 Raporu Hazırlayanlar... 5 1.4 Değerleme Tarihi... 5 1.5 Dayanak Sözleşmesi... 5 1.6 Değerleme Çalışmasını Olumsuz Yönde Etkileyen Faktörler... 5 1.7 Müşteri Taleplerinin Kapsamı ve Getirilen Sınırlamalar... 5 BÖLÜM 2... 6 ŞİRKET MÜŞTERİ BİLGİLERİ, KULLANILAN DEĞER TANIMLARI... 6 2.1 Şirket Bilgileri... 6 2.2 Müşteri Bilgileri... 6 2.3 Kullanılan Değer Tanımları... 6 BÖLÜM 3... 7 GENEL VE ÖZEL VERİLER... 7 3.1 Genel Veriler- Sosyal ve Ekonomik Veriler... 7 3.1.1 Demografik Veriler... 7 3.1.2 Ekonomik Veriler... 8 3.2 Özel Veriler - Gayrimenkulün Bulunduğu Bölgenin Analizi... 9 3.2.1 Muğla İli... 9 3.2.2 Marmaris İlçesi... 10 3.2.3 İçmeler Beldesi... 10 3.2.4 Turizm Sektörü... 10 3.1.3.1 Dünya Turizmi... 11 3.1.3.2 Türkiye de Turizm... 13 3.1.3.2.Sektördeki Oyuncular... 24 BÖLÜM 4... 26 DEĞERLEME KONUSU GAYRİMENKULÜN MÜLKİYET HAKKI VE İMAR BİLGİLERİ... 26 4.1 Gayrimenkulün Mülkiyet Bilgileri... 26 4.2 Gayrimenkulün Takyidat Bilgileri... 26 4.3 Gayrimenkulün İmar Bilgileri... 27 4.4 Hukuki Sorumluluk... 28 4.5 Çevre ve Zemin Kirliliği (Kontaminasyon)... 28 BÖLÜM 5... 28 GAYRİMENKULÜN ÇEVRESEL VE FİZİKSEL BİLGİLERİ... 28 5.1 Gayrimenkulün Yeri, Konumu ve Çevre Özellikleri... 28 5.2 Değerleme Konusu Gayrimenkulün Yapısal İnşaat Özellikleri... 31 5.3 Harici ve Müteferrik İşler :... 36 BÖLÜM 6... 36 EN ETKİN VE VERİMLİ KULLANIM ANALİZİ... 36 BÖLÜM 7... 37 GAYRİMENKUL DEĞERLEMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER... 37 7.1 Değerlemede Kullanılan Yöntemler... 37 7.1.1 Emsal Karşılaştırma Yaklaşımı... 37 7.1.2 Gelir İndirgeme Yaklaşımı... 37 7.1.3 Maliyet Yaklaşımı... 37 7.2. Tanımlar ve Hesaplama Yöntem Modeli... 38 7.2.1. Risksiz getiri oranı... 38 7.2.2. Piyasa Riski Primi- Piyasa Endeksi... 39 7.2. 3. İskonto Oranı (Risksiz Getiri Oranı+ Piyasa Riski Primi = İskonto Oranı)... 39 3
7.2. 4.Genel Kapitalizasyon Oranı... 39 7.2. 5. Diğer bakış açısı: Sabit Varlık Fiyatlandırma Modeli (CAPM)... 39 BÖLÜM 8... 40 GAYRİMENKULÜN ANALİZİ VE DEĞERLEMESİ... 40 8.1 Taşınmazın Değerine Etken Faktörler... 40 8.2 Değerlemede Kullanılan Yöntemlerin Analizi... 40 8.2.1 Emsal Karşılaştırma Yaklaşımı Analizi... 41 8.2.2 Gelir Yaklaşımına Göre Gayrimenkulün Değeri... 51 BÖLÜM 9 SONUÇ... 54 4
BÖLÜM 1 RAPOR BİLGİLERİ 1.1 Rapor Tarihi ve Numarası Bu rapor, Martı Otel İşletmeleri A.Ş. nin 13.05.2009 tarihli talebine istinaden, şirketimiz tarafından 26.06.2009 tarihinde, 2009REV179-1 rapor numarası ile tanzim edilmiştir. 1.2 Rapor Türü Bu rapor, Martı Otel İşletmeleri A.Ş. nin mülkiyetinde bulunan Muğla ili, Marmaris ilçesi, İçmeler köyü, Kumluörencik mevkii, 2 pafta, 166 no lu parsel üzerinde yer alan, Tarla, 2 pafta, 167 no lu parsel üzerinde yer alan, Tarla ve 2 pafta, 1520 no lu parsel üzerinde yer alan, İçinde kargir bina, ahşap bina ve kargir gazino ve otel ve müştemilatı olan tarla nitelikli gayrimenkullerin 26.06.2009 tarihli adil piyasa değerinin Maliyet Yaklaşımı Yöntemi ve Gelir Kapitalizasyonu Yöntemi ile Türk Lirası cinsinden belirlenmesi amacıyla hazırlanan değerleme raporudur. 1.3 Raporu Hazırlayanlar Bu değerleme raporu; gayrimenkul mahallinde yapılan inceleme sonucunda ilgili kişi kurum kuruluşlardan elde edilen bilgilerden faydalanılarak hazırlanmıştır. Bu rapor, şirketimiz değerleme uzmanlarından Ozan KOLCUOĞLU ve yönetici-lisanslı değerleme uzmanı Hüsniye GÜRSES tarafından hazırlanmıştır. 1.4 Değerleme Tarihi Bu değerleme raporu için, şirketimizin değerleme uzmanları 14.05.2009 tarihinde çalışmalara başlamış ve 26.06.2009 tarihine kadar raporu hazırlamışlardır. Bu sürede gayrimenkul mahallinde ve ilgili resmi dairelerde incelemeler ve ofis çalışması yapılmıştır. 1.5 Dayanak Sözleşmesi Bu değerleme raporu, şirketimiz ile Martı Otel İşletmeleri A.Ş. arasında tarafların hak ve yükümlülüklerini belirleyen 14.05.2009 tarihli dayanak sözleşmesi hükümlerine bağlı kalınarak hazırlanmıştır. 1.6 Değerleme Çalışmasını Olumsuz Yönde Etkileyen Faktörler Değerleme işlemini genel anlamda olumsuz yönde etkileyen ve sınırlayan bir faktör yoktur. 1.7 Müşteri Taleplerinin Kapsamı ve Getirilen Sınırlamalar Bu rapor Martı Otel İşletmeleri A.Ş. nin 13.05.2009 tarihli talebine istinaden hazırlanan gayrimenkul değerleme raporudur. Değerleme çalışması sırasında müşteri tarafından getirilen bir sınırlama bulunmamaktadır. 5
BÖLÜM 2 ŞİRKET MÜŞTERİ BİLGİLERİ, KULLANILAN DEĞER TANIMLARI 2.1 Şirket Bilgileri Şirketimiz, 13.11.2002 tarih ve 5676 sayılı Ticaret Sicil Gazetesinde yayınlanan Şirket Ana Sözleşmesine göre Ekspertiz ve Değerlendirme olarak tanımlanan iş ve hizmetleri vermek amacıyla 300.000 Türk Lirası sermaye ile kurulmuştur. Şirketimiz, Başbakanlık Sermaye Piyasası Kurulu nun (SPK) 03.02.2003 tarih ve KYD-66/001347 sayılı yazısı ile SPK mevzuatı çerçevesinde değerleme hizmeti verecek şirketler listesine alınmıştır. 2.2 Müşteri Bilgileri Bu değerleme raporu, İnönü Cad., Devres Han, No:96, Kat:4 Gümüşsuyu-İstanbul adresinde faaliyet gösteren Martı Otel İşletmeleri A.Ş. için hazırlanmıştır. 2.3 Kullanılan Değer Tanımları Adil Piyasa Değeri (Pazar Değeri) Bir gayrimenkulün alıcı ve satıcı arasında, belirli bir tarihte, el değiştirmesi durumunda; satış için gerekli piyasa koşulların sağlanması, tarafların istekli olması ve her iki tarafın da gayrimenkulle ilgili bütün durumlardan haberdar olması koşullarıyla belirlenen, gayrimenkulün en olası, nakit el değiştirme değeridir. Bu değerleme çalışmasında aşağıdaki hususların geçerliliği varsayılmaktadır. - Alıcı ve satıcı makul ve mantıklı hareket etmektedir. - Taraflar gayrimenkul ile ilgili her konuda tam bilgi sahibidirler ve kendilerine azami faydayı sağlıyacak şekilde hareket etmektedirler. - Gayrimenkulun satışı için makul bir süre tanınmıştır. - Ödeme nakit veya benzeri araçlarla peşin olarak yapılmaktadır. - Gayrimenkulün alım satım işlemi sırasında gerekebilecek finansman piyasa faiz oranları üzerinden gerçekleştirilmektedir. Düzenli Likiditasyon Değeri Taraflar arasında görüşmeler ve pazarlıklar sonucunda, varlıklar için belirlenen, takribi 3-6 ay aralığı içindeki en olası nakit satış değeridir. Düzenli likiditasyonda, varlıkların herbiri için en iyi değerin alınmasına çalışılmaktadır. Eğer belirtilen zaman aralığı içinde, taraflar arasındaki görüşmeler sonucunda fiyat konusunda anlaşmaya varılamazsa, varlıkların açık arttırmayla satılması önerilir. Zorunlu Likiditasyon Değeri / Tasfiye Değeri Halka açık düzenlenen bir açık arttırmada, ekonomik trendler ve zorunlu satış koşulları göz önünde bulundurularak, gayrimenkul için belirlenen en olası nakit değerdir. Zorunlu likiditasyonda, varlıklar olabildiğince çabuk satılırlar. Satış için kabul edilen zaman aralığı genellikle 3 aydan azdır. 6
BÖLÜM 3 GENEL VE ÖZEL VERİLER Veri araştırması, değerleme konusu varlığın piyasa seviyesindeki uluslararası, ulusal, bölgesel ya da komşuluk çevresi trendlerini araştırmakla başlar. Bu araştırma değerleme uzmanının o özgün piyasa alanında gayrimenkul değerlerini etkileyen ilkelerin, güçlerin ve etmenlerin ilişkilerini anlamasına yardımcı olur. Araştırma, aynı zamanda değerleme uzmanına rakamsal bilgileri, piyasa trendlerini ve ipuçlarını sağlar. Genel veriler, tanımlanmış piyasa bölgesinde mülk değerini etkileyen toplumsal, ekonomik, kamusal ve çevresel verilerdir. Özel veriler ise, değerlemesi yapılacak mülke ve eşdeğer mülklerin niteliklerine ilişkin verilerdir. 3.1 Genel Veriler- Sosyal ve Ekonomik Veriler 3.1.1 Demografik Veriler Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi 2007 Nüfus Sayımı sonuçlarına göre Türkiye nüfusunun 70.586.256 iken 31 Aralık 2008 tarihi itibariyle Türkiye nüfusu 71.517.100 kişiye yükselmiştir. 2000-2007 döneminde yıllık nüfus artışı ortalama binde 5,9 olarak gerçekleşirken 2008 yılında Türkiye nin yıllık nüfus artış hızı binde 13,1 olarak gerçekleşmiştir. 2008 yılında 81 ilden; 55 ilin nüfusu artarken, 26 ilin nüfusu azalmıştır. Nüfus artış hızı en düşük olan ilk üç il; Bilecik ( -53,5), Kütahya ( -31,4) ve Isparta ( -29,9) dır. 81 il içinde nüfus artış hızı en yüksek olan ilk üç il ise sırasıyla; Yalova ( 82,6), Tekirdağ ( 56,6) ve Hakkari ( 48) dir. Türkiye de şehirlerde bulunan nüfus, köylerde bulunan nüfusa göre çok büyük bir hızla artmaktadır. Ülkede şehirlerde bulunan nüfusun oranı son 17 yılda önemli artış göstererek 1990 yılında yüzde 59 iken 2000 yılında yüzde 64,9'a 2008 yılında ise ülke nüfusunun %75 e yükselmiştir. Şehir nüfusu (il ve ilçe merkezlerinde ikamet eden nüfus) 53.611.723, köy nüfusu (belde ve köylerde ikamet eden nüfus) ise 17.905.377 kişidir. Şehirlerde yaşayan nüfus oranının en yüksek olduğu il % 99 ile İstanbul, en düşük olduğu il ise % 32,2 ile Bartın dır. Ülke nüfusunun % 17,8 i İstanbul da ikamet etmektedir. Toplam nüfusun sırasıyla; % 6,4 ü Ankara da, % 5,3 ü İzmir de, % 3,5 i Bursa da, % 2,8 i Adana da ikamet etmektedir. Nüfusu en az olan beş il ise sırasıyla; Bayburt, Tunceli, Ardahan, Kilis ve Gümüşhane dir. En az nüfusa sahip Bayburt da ikamet eden kişi sayısı 75.675 dir. Türkiye nüfusunun yarısı 28,5 yaşından küçüktür. Ülkede ortanca yaş 28,5 tir. Ortanca yaş erkeklerde 28 iken, kadınlarda 29 dur.. Şehirlerde ikamet edenlerin ortanca yaşı 28,4, köylerde ise 28,6 dır. 15-64 yaş grubunda bulunan çalışma çağındaki nüfus, toplam nüfusun % 66,9 unu oluşturmaktadır. Ülke nüfusunun % 26,3 ü 0-14 yaş grubunda, % 6,8 i ise 65 ve daha yukarı yaş grubundadır. Nüfus yoğunluğu olarak ifade edilen bir kilometrekareye düşen kişi sayısı, Türkiye genelinde 93 iken illere göre 12 ile 2.444 kişi arasında değişmektedir. İstanbul 2.444 kişi ile nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu ildir. Bunu sırasıyla; 413 kişi ile Kocaeli, 316 kişi ile İzmir, 242 kişi ile Hatay ve 241 kişi ile Bursa illeri izlemektedir. Nüfus yoğunluğunun en az olduğu il ise 12 kişi ile Tunceli dir. Yüzölçümü büyüklüğüne göre ilk sırada yer alan Konya ilindeki nüfus yoğunluğu 51, yüzölçümü en küçük olan Yalova ilindeki nüfus yoğunluğu ise 233 kişidir. 7
İl Nüfus Nüfus (Şehir Merkezi) İstanbul 12.697.164 12.569.041 Ankara 4.548.939 4.395.888 İzmir 3.795.978 3.450.537 Bursa 2.507.963 2.204.874 Adana 2.026.319 1.763.351 3.1.2 Ekonomik Veriler 1 Ülkemizde özellikle 2001 yılında yaşanan ekonomik krizle başlayan dönem, yaşanan diğer krizlere paralel olarak tüm sektörlerde olduğu gibi gayrimenkul piyasasında da önemli ölçüde bir daralmayla sonuçlanmıştır. Mevcut duruma eklenen olası deprem beklentisi özellikle gayrimenkul sektöründe hareket kabiliyetini 2001 ve 2002 yıllarında oldukça kısıtlamıştır. Bu dönemde gayrimenkul fiyatlarında eskiye oranla ciddi düşüşler yaşanmış, alım satım işlemleri yok denecek kadar azalmıştır. 2004 yılı, 2003 yılının ikinci yarısından itibaren kaydedilen olumlu gelişmelerle, gayrimenkul sektörünün canlandığı bir yıl olmuş ve fiyatlarda eskiye göre belirli ölçüde artış görülmüştür. Ekonomik ve siyasi istikrarın sağlanmaya başlaması, enflasyonun tek haneli rakamlara inmesi, Mortgage yasası ile ilgili gelişmeler ve Avrupa Birliği yolundaki sürecin beklentiler doğrultusunda seyretmesiyle gayrimenkul ve inşaat sektöründe olumlu gelişmeler kaydedilmiştir. 2004 yılında hayata geçen özel sektör yatırımları ve gerçekleşirilen büyük ölçekli projelerin 2005 yılında da artarak devam etmesiyle, özellikle 2005 yılının ikinci yarısıyla beraber gayrimenkul fiyatlarında önemli artışlar gözlenmiştir. Yukarı doğru süren ivme 2006 yılının son çeyreğine kadar devam etmiştir. 2007 yılı seçim yılı olduğundan yerli ve yabancı yatırımcılar yatırım kararları için seçimi beklemiş ve seçim sonucunda siyasi istikrarın devam edeceği görülüp yatırımlara devam edilmiştir. 2008 yılı ilk çeyreğinde ise iç siyasetten çok dış ekonomik gelişmeler ağırlıkta olmuş, yaşanan gelişmeler ekonomiyi doğrudan etkileyerek 2008 yılı Nisan ayından itibaren yatırımlarda yavaşlama görülmüş ve geçmiş yıllardaki yabancı yatırım oranı düşmeye başlamıştır. 2008 yılı içerisindeki yatırımlara bakıldığında, konut ve AVM sektöründeki bazı bölgelerde doyma noktasına ulaşmakla birlikte ofis ve lojistik sektöründe yatırımların devam ettiği gözlenmiştir. ABD'de subprime mortgage krizi olarak başlayan, sonrasında likidite sıkıntısından kaynaklandığı sanılan ancak zamanla asıl sorunun güven eksikliği olduğu anlaşılan 2008 yılının en mühim olayı Ekonomik Kriz, Mart ayında ABD'nin önemli yatırım bankalarının ve sigorta firmalarının iflas etmesi ile kendini gösterdi ve kısa zamanda Avrupa'ya sıçradı. İzlanda'nın 3 büyük bankası iflas etti. İngiltere'deki taşınmaz mal piyasası da tıpkı ABD gibi büyük bir düşüşe geçti. Büyük otomobil şirketleri de krize yenik düşmeye başladı. Türk Bankacılık endüstrisinin konut kredilerine ayırdığı payın düşük olması, krizin etkilerini hafifletse de Türkiye de dünyada olup biten tüm bu gelişmelerden 2008 yılı 3. çeyreğinden itibaren etkilenmeye başlamıştır. Döviz kurlarındaki artış ve satışlardaki azalma gayrimenkul sektöründe de etkilerini hissettirmeye başlamıştır. Konut fiyatları ve taleplerde yaşanan durağanlık genel perspektife paralel yerini düşüş eğilimine bırakmıştır. Gayrimenkul piyasası bu dönemde kredi faizlerinin yükselmesi, yatırımların ertelenmesi ve gelecek öngörülerinin zor olması sebebi ile durgun bir döneme girmiştir. 1 TSKB Gayrimenkul Değerleme A.Ş. 8
2008 yılı sonu ve 2009 yılı başında Türkiye de ekonomik kriz reel sektörde de hissedilmeye başlamıştır. Özellikle sanayi kentlerinde fabrikaların üretime ara vermelerinin sonucunda işsizlik hızla artmaya başlamıştır. Ekonomik öngörülerde yaygın kanı 2009 yılının Türkiye için ekonomik daralmayla geçeceğidir. Gayrimenkul sektörünün 2009 yılını küçülerek geçireceği ve fiyatlarda iskontoya uğrayacağıdır. Bununla birlikte 2009 ve 2010 yılları nitelikli gayrimenkul projelerinde iskontolu imkanlar sunacağından yabancı yatırımcıların Türkiye ye olan ilgisini devam etmesini sağlayacağını düşünülmektedir. 3.2 Özel Veriler - Gayrimenkulün Bulunduğu Bölgenin Analizi 3.2.1 Muğla İli Topraklarının bir bölümü Akdeniz Bölgesi nde, bir bölümü de Ege Bölgesi nde yer alan Muğla, kuzeyde Aydın, doğuda Denizli ve Burdur, güneydoğuda Antalya, güneyde Akdeniz, batısında da Ege Denizi ile çevrilidir. Şehir merkezi Karadağ, Kızıldağ, Masa Dağı, Hamursuz Dağı ile çevrelenmiş olup, Hisar Dağı ndan ovaya doğru yayılır. Ege Bölgesi nin güneyinde, Anadolu nun güneybatı köşesinde yer alan Muğla ilinin BODRUM kıyıları girintili ve çıkıntılıdır. İç kesimlere doğru yüksekliği artan il topraklarını kuzeyinde, kuzeybatıgüneydoğu, doğu ve güneydoğusunda kuzeydoğu - MARMARİS güneybatı yönünde uzanan dağlar engebelendirir. Oyuklu Dağı (1.892 m.), Sandras dağı (Çiçekbaba Tepesinde 2.295 m.), Boncuk Dağı (2.265 m.) ve Akdağ ın zirvelerinden birini oluşturan Salur Dağı (2.569 m.) bu dağların başlıcalarıdır. İl topraklarının düzlük kesimleri oldukça azdır. Muğla, Milas, Gökova, Köyceğiz ve Dalaman Ovaları ilin başlıca düzlükleridir. Eşen Ovası'nın batı kesimi il sınırları içerisindedir. Tamamı küçük olan bu düzlüklerden Muğla Ovası bir gölovadır. İl kıyılarındaki girintiler Güllük Körfezi, Gökova Körfezi ve Fethiye Körfezi dir. Çıkıntılar ise Bodrum, Reşadiye (Datça) ve Bozburun yarımadalarıdır. Bu kıyı göllerinin yer aldığı kesimlerin açıklarında tersane Adası, Karaada ve Salih Adası yer alır. İl topraklarını Büyük Menderes Irmağı nın kollarından Akçay ve Çine Çayı, Akdeniz e dökülen Dalaman Çayı ve Eşen Çayı (Kocacay) sulamaktadır. Bafa Gölü nün doğusu, Akçay üzerindeki Kemer Baraj Gölü nün güneydeki küçük bir bölümü ve Köyceğiz Gölü il toprakları içerisinde yer alır. İlin yüzölçümü 12.851 km², 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu da 715.328 dir. 2007 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ne göre ilin toplam nüfusu 766.156 olarak açıklanmıştır. Bir dizi Fay hattı ile tektonik çöküntünün bulunduğu kalkerlerden oluşan bir alanda yer alan il topraklarının güneydoğu kesimi önemli bir deprem kuşağı üzerindedir. İlin bitki örtüsü makidir. Geniş yer tutan kızılçam ormanları bazı kesimlerde kıyıdan itibaren başlar. Zeytinliklerinde geniş alanlar kapladığı ilin yüksek kesimlerinde karaçam ormanlarına zaman zaman sedir ve ardıç ağaçları da karışır. Merkez ilçe, Marmaris, Köyceğiz ve Fethiye de sığla ağacı topluluklarına sıkça rastlanır. Muğla da Akdeniz iklimi etkisinde kalan kara iklimi hüküm sürmektedir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. Yağışlar genellikle Kasım ve Mart ayında yoğundur. Yıllık sıcaklık ortalaması 14.9 dur. İlin ekonomisi turizm, tarım, hayvancılık, ticaret, ormancılık ve inşaata dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, mısır, susam, çiğit, fasulye, patates, şeker pancarı, pamuk, tütün, zeytin, üzüm, kavun ve karpuzdur. İlin ikinci bir gelir kaynağı olan hayvancılık turizmin gelişmesi ile gerilemiştir. İl ormanlarındaki ağaçlandırma, kesim ve bakım çalışmaları orman işçilerinin gelir kaynağıdır. Bu ormanlardan elde edilen defne yaprağı, adaçayı, reçine ve sığla yağının bir bölümü yurtdışına ihraç edilmektedir. Yaygın biçimde arıcılık da yapılmakta olup, Türkiye de en çok bal 9
üreten ve balı ile ünlenen illerden biridir. Süngercilik eski önemini yitirmiştir. Turizmin gelişmesine paralel olarak balıkçılık önem kazanmıştır. Bafa ve Köyceğiz göllerinde de tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır. Turizmin gelişmesi ile birlikte inşaat sektöründe de büyük hareketlilik ve canlılık olmuştur. Muğla da sanayii pek fazla gelişmemiştir. Önemli sanayii kuruluşları ise çırçır, yün iplik ve halı atölyeleri, zeytinyağı, sabun, deterjan, çimento, tarım alet ve makineleri, kireç, yem ve süt ürünleri fabrikalarıdır. Küçük sanayiinde metal eşya, dokumacılık, orman ürünleri ve zeytinyağı üretimi yapan kuruluşlar vardır. İlin kıyı kesimlerinde tekne yapım yerleri bulunmaktadır. 3.2.2 Marmaris İlçesi Marmaris, Türkiye'nin güney batısında Ege nin Akdeniz ile birleştiği noktada kurulan şirin bir kıyı ilçesidir. Marmaris in doğusunda Balan dağı, (993 m) batısında Datça (Reşadiye) yarımadası, güney-batısında Bozburun (Darahya) yarımadası, kuzeyinde Gelibolu ve Kerme körfezi ve güneyinde ise Akdeniz bulunmaktadır. Bölgenin coğrafi görünümü, dağlar ile iç içe geçmiş koylardan oluşmaktadır. Kıyı şeridinin uzunluğu, doğal bir liman arzetmesi Marmaris i turizm cenneti haline getirmiştir. 2008 yılı nüfus sayımına göre ilçenin şehirli nüfusu 31.450, köylü nüfusu 45.370 olmak üzere toplam 76.820 dir. İlçede yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler tahıl ve turunçgillerdir. Eskiden ilçe ekonomisinde önemli bir yere sahip olan turfanda sebze, meyve, yerfıstığı, zeytin ve susam üretimi, turizmin önemli bir gelir kaynağı haline gelmesi sonucunda öteki tarla ve bahçe ürünleriyle birlikte gerilemiştir. Hayvancılığın en önemli dalı arıcılıktır. Marmaris çam balı ile ünlüdür. Sığla ağaçlarından elde edilen sığla yağı, ilçenin önemli bir ihraç ürünüdür. Balıkçılık ise daha çok turizme yönelik yapılmaktadır. Süngercilik eski önemini yitirmiştir. İlçenin bazı bölgelerinde özellikle Bozburun'da tekne yapım tesisleri vardır. 3.2.3 İçmeler Beldesi Marmaris e 8 kilometre uzaklıktadır. Son yıllarda büyük gelişme gösteren, modern bir tatil beldesidir.yerli nüfusu 10 bin civarındadır. Çok sayıda otel bulunmasına rağmen, yapılan çevre düzenlemesiyle yeşili ve çiçeği bol, yürüyüş yolları geniş, plajı her zaman temiz bir beldedir. Beldenin girişindeki park botanik bahçesi gibidir. Aşırı yapılaşmaya ve kalabalığa rağmen plajı ve deniz suyu temiz kalabilmiştir. Modern ile geleneksel yapı İçmeler ilçesinde bir aradadır. 3.2.4 Turizm Sektörü Turizm sektörü, dünyada en hızlı gelişen ve büyüyen sektörlerin başında yer almaktadır. Sınırlar ortadan kalktıkça dünya daha da küçülmeye başlamış ve insanlar daha uzak mesafelere seyahat etme eğilimine girmiştir. Bunun başlıca nedenleri; harcanabilir kişisel gelirlerden turizme ve tatile ayrılan payın artması, ulaşım ve iletişim teknolojisindeki hızlı gelişme ve insanların şimdiye kadar görmedikleri ve merak ettikleri yeni bölgeleri ziyaret etme isteğidir. Turizm çok çeşitli yapısı sonucu bir yandan tipik turistik faaliyet olarak adlandırılan konaklama, planlama, gezi organizasyonu ve satışı gibi faaliyetleri, öte yandan yalnızca turistlerin tüketimine bağlı olmayan, ancak onlar tarafından da kullanılan ulaşım, oto kiralama gibi faaliyetleri kapsamaktadır. Turizm bugün dünya gayrisafi hasılasının önemli 10
bölümünü oluşturan bir sektör konumundadır. Tüm dünyadaki ekonomik duraklamaya karşın büyümesini devam ettirmekte olan bu dinamik sektör, diğer sektörlerin de motor gücü olarak işlev görmektedir. Turizm milli gelire olan katkısı yanında, sağladığı döviz geliri ile ödemeler dengesi açığının kapanmasında da önemli rol oynamaktadır. Geniş kitlelere iş imkanı sağlamasının bir sonucu olarak istihdamın en yoğun olduğu sektörlerden biri olma avantajına sahip olan turizm sektörü, aynı zamanda ülke için etkin bir pazarlama ve reklam aracı olma özelliğini de sürdürmektedir 3.1.3.1 Dünya Turizmi Dünya turizminin ağırlık noktasını ülkemizin de yer aldığı Avrupa Bölgesi oluşturmaktadır. Avrupa dan sonra en önemli pay Doğu ve Asya/Pasifik bölgesine aittir. Bu iki bölge dışında en büyük paya sahip 3. bölge ise Güney ve Kuzey Amerika bölgesidir. Buradan, dünya turizminin ekonomik yönden gelişmiş ve gelir düzeyi yüksek üç bölge arasında yoğunlaştığı söylenebilir. Nitekim turist akımları da karşılıklı olarak bu üç bölge içinde gerçekleşmektedir. Dünyada en fazla turist alan ülke Fransa ama en fazla turizm geliri elde eden ülke ABD'dir. Türkiye turist sayısı bakımından dünya'da on birinci, turizm gelirleri bakımından ise onuncu sıradadır. Turist Sayısı ve Turizm Geliri (2008 yılı) SIRA NO ÜLKE MİLYON KİŞİ MİLYAR DOLAR 1 Fransa 79.1 43 2 İspanya 58.5 51 3 ABD 51.1 86 4 Çin 49.6 34 5 İtalya 41.1 38 6 İngiltere 30.1 34 7 Almanya 23.6 33 8 Meksika 21.4 10 9 Avusturya 20.3 17 10 Rusya 20.2 47 11 Türkiye 18.9 17 12 Kanada 18.2 14 13 Ukrayna 17.6 3 14 Malezya 17.5 13 15 Hong Kong 15.8 7 16 Polonya 15.7 7 17 Yunanistan 14.3 14 18 Tayland 13.9 7 19 Portekiz 11.3 10 Madrid'de 2007 uluslararası turizme ilişkin bir açıklama yapan Dünya Turizm Örgütü Genel Sekreteri Francesco Frangialli, uluslararası turizmin geçen yılda önceki yıla göre yüzde 6 büyüdüğünü bildirdi. Böylece, dünya ülkelerindeki toplam yabancı turist girişlerinin 52 milyon artarak 898 milyona tırmandığı belirtilen açıklamada, geçen yıl uluslararası turizmde sağlanan artışın önemli bir bölümünün Avrupa'da kaydedildiği ifade edildi. Avrupa'da turistlerin sayısının 19 milyon artarak 480 milyona çıkarken Avrupa'nın tüm uluslararası turist girişlerinin yarısını oluşturduğu belirtildi. 11
Bu arada, bazı Avrupa ülkelerindeki sağlanan artışlara da yer verilen açıklamada Türkiye'de yabancı turist sayısında yüzde 18'lik artış meydana geldiğine de dikkat çekildi. Türkiye, artış oranı yönünden Yunanistan, Portekiz, İtalya ve İsviçre gibi ülkeleri geride bırakmış olduğu ortaya çıkmıştır. 2006 yılı toplam turizm gelirleri açısından incelendiğinde ABD birinci sırada yer alırken İspanya ikinci, Fransa ise üçüncü sırada bulunuyor. Türkiye ise bu sıralamada dokuzuncu durumdadır. Türkiye, Avusturya ve Avustralya için uluslararası turizm geliri rakamlarının birbirine çok yakın olduğunun belirtildiği raporda, verilerdeki ufak değişikliklerin sıralamayı değiştirebileceği vurgulanıyor. Ayrıca Almanya nın sıralamadaki yerinin ticari amaçlı gelen ziyaretçilere sağladığı konfordan kaynaklandığının altı çizilmektedir. Türkiye'de turizmin oluşturduğu GSMH'nın 2009 yılında yüzde 1.3'lük büyüme ile 27 milyar dolara ulaşacağı beklenenirken turizmde doğrudan istihdam edilen kişi sayısının da yüzde 1.5'lik artışla 443 bine ulaşacağı beklenmektedir. Türkiye'de turizmin dolaylı olarak oluşturacağı ekonomik büyüklüğün 64 milyar dolar olacağına dikkat çekilen Dünya Turizm Konseyi raporunda turizmin dolaylı olarak istihdam sağladığı kişi sayısının da 1.375.000 olacağına işaret edilmektedir. WTTC (Dünya Turizm Konseyi) 'nin raporunda Türkiye'nin önde gelen rakiplerinden olan İspanya, Yunanistan, İtalya ve Mısır turizminin küçülmesinin beklendiği ifade edilmektedir. Buna göre İspanya turizmi 2009 yılında yüzde 4.9, Yunanistan 1.8, İtalya 5.5, Mısır ise 2.8 oranında küçülmesi beklenmektedir. TÜRKİYE VE RAKİPLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI TABLOSU: Uzmanlar, önümüzdeki yıllarda Çin in ABD yi geride bırakarak dünyanın üçüncü büyük turizm ülkesi olacağı, 2020 yılına kadar da dünyanın en büyük turizm hedef ülkesi haline geleceği tahmininde bulunuyorlar. Çin in, Fransa, İspanya ve ABD den sonra dünyanın dördüncü büyük turizm hedef ülkesi olduğunu belirtilerek, Çin i geçen yıl 49 milyon 600 bin turistin ziyaret ettiğine dikkat çekiliyor. Ekonomisi hızla gelişen Çin in yabancı turist çekmenin yanı sıra 2020 yılında yurt dışına 1 milyon turist göndereceği de tahmin ediliyor. Dünya Turizm Örgütü nden yapılan açıklamada, Çin'in 2008 Pekin Olimpiyatları ve 2010 Şanghay World Expo fuarı da etkisiyle 2014 yılında Fransa'yı geride bırakarak turizmde ilk sırayı alacağı bildirildi. Çin'in bu yıl yabancı turist gelmesi itibariyle dünya üçüncüsü ABD'yi bu yılın sonunda, dünya ikincisi İspanya'yı da 2010'dan önce geçeceğini tahmininde bulunuldu. Örgüt, normalde 2020'de Fransa'yı geçmesi beklenen Çin'in bunu 6 yıl farkla 2014'te gerçekleştireceğini bildirdi. 12
3.1.3.2 Türkiye de Turizm Türkiye nin rekabet gücü en yüksek sektörü turizmdir. Sadece cari açık sorununu çözmek için değil, istihdamı arttırmak, Türkiye yi daha yaşanabilir kılmak; hatta tanıtmak için de turizm, altın bir sektör konumundadır. Turizm, Türkiye yi ödemeler bilançosu içinde ihracattan sonra ikinci büyük döviz geliri sağlayan faaliyet konumuna yükseltmiş olup, endüstri içinde 40 a yakın sektörü doğrudan etkilemektedir. 2005-2006 Yılının Değerlendirilmesi: Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olduğu gibi milyonlarca insanın istihdam edildiği bu sektör, 2005 yıında 21 milyon turist sayısı ve 18 milyar dolarlık turizm geliri performansıyla gelecek için de umut vermiştir. Herkesin beklentisi 2006 da yeni rekorlara imza atılacağı yönündeydi; yüzde 9,5 artış ile 23 milyon turist ile 20 milyar dolar gelir hedeflenmişti. 2005 in son aylarda yaşanan kuş gribi vakaları ve karikatür krizi gibi nedenlere bir de Avrupa ekonomisindeki durgunluk eklenince turizm sektörü, 2006 yılına kötü bir başlangıç yaptı. 2006 yılı turizm gelirleri bir önceki yıla göre % 7,18 oranında azalarak 16 850,8 milyon $ olarak gerçekleşti. (Bu gelire yurt dışında ikamet eden vatandaşlarımızdan ülkeyi ziyaretleri sırasında turizm amaçlı harcadıkları 4.296,9 milyon $ turizm geliri de dahil edilmiştir.) Turizm giderleri de % 4,46 oranında azalarak 2.742,3 milyon $ olarak gerçekleşti. Ocak ayında geçen yılın aynı dönemine göre turist sayısında yüzde 4.7'lik düşüşle giren sektörün yüzü, şubatta da gülmedi. 2005 Ocak'ında 700 bin 469 olan turist sayısı, bu yıl 667 bin 337'de kaldı. Ocak ayında Almanya pazarında yüzde 8'lik, Rusya Federasyonu'nda yüzde 16' lık, Yunanistan'da yüzde 6.5 lik, Bulgaristan'da yüzde 6'lık Fransa pazarında da yüzde 44.6'lık bir düşüş gözlendi. 2006 yılında ülkemize gelen yabancı ziyaretçiler arasında Doğu Avrupa ülkelerinden gelen ziyaretçi toplamının % 67,20 sini oluşturan BDT li sayısı % 9,95 oranında arttı. BDT Ülkelerinden gelen ziyaretçiler arasında en yüksek artışı % 75,34 ile Tacikistan % 49,54 ile Gürcistan, %42,52 ile Türkmenistan, %33,63 ile Kırgızistan ve % 28,27 ile de Ukrayna geçekleştirmiştir. Bunun yanında bir önceki yıla oranla Letonya %39,69, Çin Halk Cumhuriyeti % 27,78, A.B.D. %22,40, Romanya % 21,24, Moldova Cumhuriyeti %19,77 ve İspanya %18,06 oranında artmıştır. 2007 Yılının Değerlendirilmesi: 2007 yılı ülkemiz turizm sektörü değerlendirmesine gelince; ülkemizi ziyaret eden yabancı sayısı 2006 yılına göre % 17,77 lik bir artışla 23.340.911 olmuştur. OECD ülkelerinden gelen ziyaretçi sayısında % 14,36 lık, Doğu Avrupa dan gelen ziyaretçi sayısında da % 22,16 lık artış kaydedilmiştir. Ocak- Aralık aylarında ülkemize gelen yabancıların % 57,35 i (13.385.666) OECD, % 29,39 u (6.860.787) Doğu Avrupa ülkelerindendir. 2007 yılı yılında ülkemize en çok ziyaretçi gönderen ülke sıralamasında Almanya % 17,78 (4.149.805) ile birinci, Rusya Federasyonu % 10,56 (2.465.336) ile ikinci, İngiltere % 8,21 (1.916.130) ile üçüncü sıradadır. İngiltere yi % 5,31 ile Bulgaristan, %4,53 ile İran, % 4,51 Hollanda, %3,29 Fransa, % 2,75 A.B.D, %2,70 Gürcistan, % 2,54 Ukrayna, % 2,33 Belçika, %2,21 İtalya, %2,19 İsrail, %2,02 Avusturya ve % 1,92 Yunanistan izlemektedir. 2007 yılında, ülkemize gelen yabancı ziyaretçiler sıralamasında ilk sırada yer alan Almanya bir önceki yıla gore % 10,29 oranında Rusya Federasyonu % 33,01, İngiltere % 14,13 oranında artmıştır. 2007 yılında Türkiye ye gelen yabancıların % 72,01 i hava, % 20,23 ü kara, % 0,29 u tren ve % 7,47 si deniz yolunu tercih etmiştir. 2007 yılı Ocak-Aralık döneminde ülkemize gelen 23 340 911 yabancı ziyaretçinin 1 092 583 sı (% 4,68) günübirlikçidir. 2007 yılında yurtdışına çıkan vatandaş sayısı bir önceki yıla göre % 8,01 lik artışla 8.937.660 olmuştur. Giriş Yapan Vatandaş Ziyaretçiler Anketi çalışması sonuçlarına göre 2007 yılı III. dönem turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre % 8,6 oranında artarak 8 732 208 008 $ olmuştur. Bu rakamın 6.494.073.013 $ ı yabancı ziyaretçilerden, 2.238.134.996 $ ı ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerimizden elde edilmiştir. Geçen yılın aynı döneminde ise 8.037.028.744 $ turizm geliri gerçekleşmiştir. 13
Giriş Yapan Vatandaş Ziyaretçiler Anketi çalışması sonuçlarına göre 2007 yılı III. dönem turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 1,2 oranında azalarak 809.465.651 $ olmuştur. Bu rakamın 772.465.344 $ ı kişisel, 37.000.308 $ ı ise paket tur harcamalardan oluşmuştur. III. Dönemde en yüksek turizm gideri 360.304.051 $ ile Temmuz ayında gerçekleşirken, Ağustos ayında 247.855.761 $, Eylül ayında ise 201.305.840 $ turizm gideri gerçekleşmiştir. Temmuz-Eylül döneminde kişi başı ortalama harcama 712 $ dır. 2008 yılı değerlendirmesi: Türkiye turizm sektörü 2008 yılında %13,5 büyüme gerçekleştirerek 22 milyar USD ın üzerinde gelir kaynağı olmuştur. Geçen yıl Türkiye ye 30 milyon 929 bin turist giriş yapmiş olup giriş yapan turistlerin 6 milyonu kültür turizmi kapsamında Anadolu yu gezmişlerdir. THY ve özel havayolu şirketleri ile birlikte, hava yolcu taşımacılığının cirosu 7,5 milyar USD olmuştur. Bu rakamların 2009 yılında %20 büyüme kaydetmesi beklenmektedir. Krizin etkisi ile birlikte teşvikli turizm sektörü yatırımlarında geçen yıla gore %3 lük bir gerileme yaşanmıştır. Ancak turizm tanıtımına 2009 yılı için ayrılan kaynağın 100.000.000 TL olması sebebiyle ve 1 Ocak 2008 tarihinde yürülüğe giren turizm işletmelerine %8 KDV uygulaması sonucunda 2009 yılı büyüme rakamları için düşüş beklenmemektedir. Rakamlarla 2008 Turizm geliri yaklaşık 22 milyar dolar olmuştur. Türkiye yi 30 milyon 929 bin turist ziyaret etmiştir. En fazla turist yaklaşık 4 milyon kişiyle Ağustos ayında gelmiştir. Turistler kişi başı ortalama 708 dolar harcamıştır. Turizm Bakanlığı Belgeli Konaklama Tesisleri 2 YILLARA GÖRE TURİZM BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİNİN SAYISI (1970-2007) Number of Tourism Licenced Accommodation Establishments by Years (1970-2007) TURİZM YATIRIMI BELGELİ TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ YILLAR Years Tourism Investment Licenced Tourism Operation Licenced Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı Number of Number of Number of Number of Number of Number of Establishments Rooms Beds Establishments Rooms Beds 1970 301 13 372 25 872 292 15 243 28 354 1971 259 13 116 25 619 337 17 282 32 114 1972 157 10 400 19 874 363 18 578 34 628 1973 180 12 564 24 605 388 20 517 38 528 1974 185 13 232 25 739 400 21 699 40 895 1975 202 12 846 25 956 421 23 860 44 957 1976 227 12 802 26 068 439 24 983 47 307 1977 261 14 359 28 230 446 26 496 50 379 2 Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerinden derlenmiştir. 14
1978 261 13 127 26 190 473 27 233 52 385 1979 265 12 803 25 727 494 28 013 53 956 1980 267 13 019 26 288 511 28 992 56 044 1981 278 15 159 30 291 529 30 050 58 242 1982 339 18 172 36 332 569 32 011 62 372 1983 376 21 410 43 425 611 33 694 65 934 1984 412 26 372 53 615 642 34 666 68 266 1985 501 34 251 71 521 689 41 351 85 995 1986 638 48 615 101 383 731 44 342 92 129 1987 892 73 537 153 786 834 51 040 106 214 1988 1 268 105 736 218 445 957 58 914 122 306 1989 1 662 139 497 288 896 1 102 70 603 146 086 1990 1 921 156 702 325 515 1 260 83 953 173 227 1991 1 987 158 379 331 711 1 404 97 260 200 678 1992 1 938 148 017 309 139 1 498 105 476 219 940 1993 1 788 132 395 276 037 1 581 113 995 235 238 1994 1 578 114 913 240 932 1 729 128 065 265 136 1995 1 334 96 517 202 483 1 793 135 436 280 463 1996 1 309 96 592 202 631 1 866 145 493 301 524 1997 1 402 110 866 236 632 1 933 151 055 313 298 1998 1 365 116 286 249 125 1 954 151 397 314 215 1999 1 311 114 840 245 543 1 907 153 749 319 313 2000 1 300 113 452 243 794 1 824 156 367 325 168 2001 1 237 106 683 229 047 1 998 177 371 368 819 2002 1 138 102 972 222 876 2 124 190 327 396 148 2003 1 130 111 894 242 603 2 240 202 339 420 697 2004 1 151 118 883 259 424 2 357 217 664 454 290 2005 1 039 128 005 278 255 2 412 231 123 483 330 2006 869 123 326 274 687 2 475 241 702 508 632 2007 776 112 541 254 191 2 514 251 987 532 262 15
16
17
TÜRLERİNE VE SINIFLARINA GÖRE TURİZM BELGELİ KONAKLAMA TESİSLERİNİN SAYISI Number of Tourism Licenced Accommodation Establishments by Types and Classes TURİZM YATIRIMI BELGELİ TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ TÜRÜ SINIFI Tourism Investment Licenced Tourism Operation Licenced Type Class TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI TESİS SAYISI ODA SAYISI YATAK SAYISI Number of Number of Number of Number of Number of Number of Establishments Rooms Beds Establishments Rooms Beds 5 YILDIZLI / 5 Stars 141 40 897 91 923 238 74 330 159 016 4 YILDIZLI / 4 Stars 188 34 648 75 170 432 62 765 131 168 OTELLER (Hotels) 3 YILDIZLI / 3 Stars 171 10 982 23 020 615 43 676 88 875 2 YILDIZLI / 2 Stars 72 2 785 5 572 643 25 535 50 522 1 YILDIZLI / 1 Star 24 705 1 385 105 3 665 7 326 TOPLAM - Total 596 90 017 197 070 2 033 209 971 436 907 1.SINIF / 1st Class - - - 1 68 136 MOTELLER (Motels) 2.SINIF / 2nd Class - - - 8 193 381 Motel / Motel 4 93 188 9 211 436 TOPLAM - Total 4 93 188 18 472 953 1.SINIF / 1st Class (5 YILDIZLI / 5 Stars) 23 6 996 15 551 70 22 609 50 645 TATİL KÖYLERİ (Holiday Villages) 2.SINIF / 2nd Class (4 YILDIZLI / 4 Stars) 11 2 972 6 268 25 4 554 10 632 TOPLAM - Total 34 9 968 21 819 95 27 163 61 277 5 YILDIZLI / 5 Stars 6 1 587 4 348 3 748 1 692 4 YILDIZLI / 4 Stars 1 400 1 593 1 150 303 TERMAL OTELLER (Thermal Hotels) 3 YILDIZLI / 3 Stars 3 216 458 7 350 758 2 YILDIZLI / 2 Stars - - - 1 21 42 TOPLAM - Total 10 2 203 6 399 12 1 269 2 795 PANSİYONLAR (Boarding Houses) 24 496 1 000 67 1 048 2 080 KAMPİNGLER (Campings) 4 873 2 511 9 517 1 499 OBERJLER (Inns) - - - 1 246 481 APART OTELLER (Apart Hotels) 35 3 155 10 227 107 4 756 11 988 ÖZEL BELGELİLER (Special Licenced Establishments) 13 547 1 142 160 4 959 10 662 GOLF TESİSLERİ (Golf Facilities with Accommodation) 4 373 930 2 199 485 EĞİTİM VE UYGULAMA TESİSLERİ (Training and Practice Establishments) - - - 2 180 408 TURİZM KOMPLEKSİ (Tourism Complex) 5 2 175 4 993 2 916 1 987 BUTİK OTEL (Boutique Hotel) 36 1 392 3 437 3 171 361 B TİPİ TATİL SİTESİ (B Type Holiday Site) 8 1 065 4 150 1 25 112 DAĞ EVİ (Mountain House) 1 24 120 1 51 152 ÇİFTLİK EVİ - KÖY EVİ ( Farm House - Village House ) 2 160 205 1 44 115 T O P L A M / T o t a l 776 112 541 254 191 2 514 251 987 532 262 2008 Yılı Ocak-Aralık Analizi: Ocak-Aralık Ayında Ulaşım Yoluna Göre Ülkemize Giriş Yapan Ziyaretçiler (2006 2008*) Toplam Değişim Yabancılar Değişim Vatandaşlar 2 006 2 007 2008* Oranı % 2 006 2 007 2008* Oranı % 2 006 2 007 2008* Havayolu 19 683 478 22 967 702 25 368 296 10,45 14 084 727 16 807 681 18 838 735 12,08 5 598 751 6 160 021 6 529 561 6,00 Karayolu 6 359 353 7 040 683 8 168 164 16,01 4 206 198 4 721 569 5 388 308 14,12 2 153 155 2 319 114 2 779 856 19,87 Demiryolu 90 354 81 831 85 463 4,44 71 707 68 755 72 320 5,19 18 647 13 076 13 143 0,51 Denizyolu 1 854 018 2 105 483 2 408 567 14,39 1 457 201 1 742 906 2 037 314 16,89 396 817 362 577 371 253 2,39 Toplam 27 987 203 32 195 699 36 030 490 11,91 19 819 833 23 340 911 26 336 677 12,83 8 167 370 8 854 788 9 693 813 9,48 Günübirlik 903 398 1 092 583 1 345 669 903 397 1 092 583 1 342 670 1 2 999 Değişim Oranı % Geçici verilere göre; 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde ülkemize giriş yapan vatandaş ziyaretçi sayısında geçen yılın aynı dönemine göre % 9,48 lik bir artış (9.693.813), çıkış yapan vatandaş ziyaretçi sayısında ise % 10,46'lık bir artış (9.872.520) kaydedilmiştir. Ocak-Aralık Aylarında Ulaşım Yoluna Göre Ülkemizden Çıkış Yapan Ziyaretçiler (2006 2008*) Toplam Değişim Yabancılar Değişim Vatandaşlar 2 006 2 007 2008* Oranı % 2 006 2 007 2008* Oranı % 2 006 2 007 2008* Havayolu 19 516 678 22 931 678 25 634 963 11,79 13 790 412 16 681 417 18 921 565 13,43 5 726 266 6 250 261 6 713 398 7,41 Karayolu 6 099 635 6 817 529 8 197 715 20,24 3 970 198 4 524 309 5 425 201 19,91 2 129 437 2 293 220 2 772 514 20,90 Demiryolu 87 331 77 112 80 610 4,54 67 193 63 439 67 171 5,88 20 138 13 673 13 439-1,71 Denizyolu 1 847 104 2 128 422 2 390 356 12,31 1 448 152 1 747 916 2 017 187 15,41 398 952 380 506 373 169-1,93 Toplam 27 550 748 31 954 741 36 303 644 13,61 19 275 955 23 017 081 26 431 124 14,83 8 274 793 8 937 660 9 872 520 10,46 Günübirlik 903 398 1 092 583 1 345 669 903 397 1 092 583 1 342 670 1 2 999 (*): Veriler geçicidir. Not: Günübirlikçi ziyaretçiler denizyolu toplamına dahil edilmiştir. Değişim Oranı % 18
2006 2008(*) YILLARI OCAK-ARALIK DÖNEMİNDE ÜLKEMİZE GELEN YABANCILARIN MİLLİYETLERE GÖRE DAĞILIMI - İLK 10 ÜLKE ÜLKELER 2008* MİL.PAY% 2 007 MİL.PAY% 2 006 MİL.PAY% ALMANYA 4 415 525 16,77 4 149 805 17,78 3 762 475 18,98 RUSYA FED. 2 879 278 10,93 2 465 336 10,56 1 853 442 9,35 İNGİLTERE 2 169 924 8,24 1 916 130 8,21 1 678 845 8,47 BULGARİSTAN 1 255 343 4,77 1 239 667 5,31 1 177 906 5,94 HOLLANDA 1 141 580 4,33 1 053 675 4,51 997 556 5,03 İRAN 1 134 965 4,31 1 058 206 4,53 865 941 4,37 FRANSA 885 006 3,36 768 167 3,29 657 859 3,32 GÜRCİSTAN 830 184 3,15 630 979 2,70 549 328 2,77 UKRAYNA 730 689 2,77 593 302 2,54 487 917 2,46 A.B.D. 679 445 2,58 642 911 2,75 532 419 2,69 DİĞER 10 214 738 38,79 8 822 733 37,82 7 256 145 36,62 GENEL TOPLAM 26 336 677 100,00 23 340 911 100,00 19 819 833 100,00 (*): Veriler geçicidir. 2008 yılı Ocak-Aralık döneminde ülkemize en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında Almanya % 16,77 (4.415.525) ile birinci, Rusya Federasyonu % 10,93 (2.879.278 ) ile ikinci, İngiltere % 8,24 (2.169.924) ile üçüncü sıradadır. İngiltere yi Bulgaristan, Hollanda, İran, Fransa,Gürcistan, Ukrayna ve A.B.D izlemektedir. 19
2006-2008(*) YILLARINDA ÜLKEMİZE GELEN YABANCILARIN MİLLİYETLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI (OCAK-ARALIK) YILLAR MİLLİYET PAYI(%) % DEĞİŞİM ORANI MİLLİYET 2006 2007 2008(*) 2006 2007 2008(*) 2007/2006 2008(*)/2007 ALMANYA 3 762 475 4 149 805 4 415 525 18,98 17,78 16,77 10,29 6,40 AVUSTURYA 429 709 472 482 520 334 2,17 2,02 1,98 9,95 10,13 BELÇİKA 459 824 542 712 596 442 2,32 2,33 2,26 18,03 9,90 DANİMARKA 235 755 265 429 276 805 1,19 1,14 1,05 12,59 4,29 FİNLANDİYA 78 766 84 378 102 883 0,40 0,36 0,39 7,12 21,93 FRANSA 657 859 768 167 885 006 3,32 3,29 3,36 16,77 15,21 HOLLANDA 997 556 1 053 675 1 141 580 5,03 4,51 4,33 5,63 8,34 İNGİLTERE 1 678 845 1 916 130 2 169 924 8,47 8,21 8,24 14,13 13,25 İRLANDA 88 973 109 287 115 388 0,45 0,47 0,44 22,83 5,58 İSPANYA 234 334 288 358 342 104 1,18 1,24 1,30 23,05 18,64 İSVEÇ 326 254 338 182 404 092 1,65 1,45 1,53 3,66 19,49 İTALYA 402 568 514 803 600 261 2,03 2,21 2,28 27,88 16,60 LÜKSEMBURG 5 365 6 785 10 852 0,03 0,03 0,04 26,47 59,94 PORTEKİZ 18 148 30 512 36 977 0,09 0,13 0,14 68,13 21,19 YUNANİSTAN 413 162 447 950 572 212 2,08 1,92 2,17 8,42 27,74 ÇEK CUMHURİYETİ 94 450 129 730 158 858 0,48 0,56 0,60 37,35 22,45 İSVİÇRE 210 277 229 688 252 925 1,06 0,98 0,96 9,23 10,12 İZLANDA 6 667 9 103 9 374 0,03 0,04 0,04 36,54 2,98 POLONYA 190 774 276 783 397 682 0,96 1,19 1,51 45,08 43,68 MACARİSTAN 78 275 82 718 95 414 0,39 0,35 0,36 5,68 15,35 NORVEÇ 165 580 184 446 250 458 0,84 0,79 0,95 11,39 35,79 SLOVAKYA 36 151 54 729 69 168 0,18 0,23 0,26 51,39 26,38 AVRUPA OECD 10 571 767 11 955 852 13 424 264 53,34 51,22 50,97 13,09 12,28 A.B.D 532 419 642 911 679 445 2,69 2,75 2,58 20,75 5,68 AVUSTRALYA 99 580 109 865 124 400 0,50 0,47 0,47 10,33 13,23 JAPONYA 125 755 168 852 149 731 0,63 0,72 0,57 34,27-11,32 KANADA 97 925 128 567 147 631 0,49 0,55 0,56 31,29 14,83 G.KORE 108 140 135 124 119 500 0,55 0,58 0,45 24,95-11,56 MEKSİKA 20 000 25 630 26 997 0,10 0,11 0,10 28,15 5,33 YENİ ZELLANDA 17 868 21 058 23 466 0,09 0,09 0,09 17,85 11,44 TOPLAM OECD 11 573 454 13 187 859 14 695 434 58,39 56,50 55,80 13,95 11,43 ESTONYA 15 952 24 369 33 752 0,08 0,10 0,13 52,76 38,50 KARADAĞ - - - 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 KOSOVA - - - 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 MALTA 4 596 2 999 3 412 0,02 0,01 0,01-34,75 13,77 LİTVANYA 48 458 71 791 92 939 0,24 0,31 0,35 48,15 29,46 G.KIBRIS RUM YÖNETİMİ 4 996 5 800 9 617 0,03 0,02 0,04 16,09 65,81 LETONYA 34 177 57 436 58 460 0,17 0,25 0,22 68,05 1,78 BOSNA HERSEK 40 489 50 437 58 910 0,20 0,22 0,22 24,57 16,80 HIRVATİSTAN 22 321 29 470 31 186 0,11 0,13 0,12 32,03 5,82 SLOVENYA 23 139 35 412 41 301 0,12 0,15 0,16 53,04 16,63 SIRBİSTAN VE KARADAĞ 163 765 137 100 170 399 0,83 0,59 0,65-16,28 24,29 MAKEDONYA 118 387 93 705 106 645 0,60 0,40 0,40-20,85 13,81 ARNAVUTLUK 50 328 57 601 63 146 0,25 0,25 0,24 14,45 9,63 BULGARİSTAN 1 177 906 1 239 667 1 255 343 5,94 5,31 4,77 5,24 1,26 ROMANYA 245 941 390 505 447 419 1,24 1,67 1,70 58,78 14,57 DİĞER AVRUPA ÜLKELERİ 23 426 37 359 24 961 0,12 0,16 0,09 59,48-33,19 TOPLAM AVRUPA 12 545 648 14 189 503 15 821 754 63,30 60,79 60,07 13,10 11,50 AZERBAYCAN 380 133 434 577 459 593 1,92 1,86 1,75 14,32 5,76 B.RUSYA (BELARUS) 85 336 106 578 152 961 0,43 0,46 0,58 24,89 43,52 ERMENİSTAN 41 692 53 142 63 855 0,21 0,23 0,24 27,46 20,16 GÜRCİSTAN 549 328 630 979 830 184 2,77 2,70 3,15 14,86 31,57 KAZAKİSTAN 135 637 195 219 213 072 0,68 0,84 0,81 43,93 9,15 KIRGİZİSTAN 41 455 44 638 47 730 0,21 0,19 0,18 7,68 6,93 MOLDOVA CUM. 109 206 145 341 141 514 0,55 0,62 0,54 33,09-2,63 ÖZBEKİSTAN 28 607 43 082 69 127 0,14 0,18 0,26 50,60 60,45 RUSYA FEDERASYONU 1 853 442 2 465 336 2 879 278 9,35 10,56 10,93 33,01 16,79 TACİKİSTAN 11 950 36 415 36 262 0,06 0,16 0,14 204,73-0,42 TÜRKMENİSTAN 48 857 76 334 88 915 0,25 0,33 0,34 56,24 16,48 UKRAYNA 487 917 593 302 730 689 2,46 2,54 2,77 21,60 23,16 B.D.T 3 773 560 4 824 943 5 713 180 19,04 20,67 21,69 27,86 18,41 20