TAMAMLAYICI TERAPĠLERLE AVRUPA BĠRLĠĞĠ SATANDARTLARINDA HEMġĠRELĠK BAKIMINI GELĠġTĠRME (BestCARE) Hemşirelik bakımı bireyi, fiziksel, zihinsel, duygusal ve ruhsal boyutlarıyla birlikte bir bütün olarak benimsemiştir. Bu nedenle hemşirelik, Tamamlayıcı Terapi (CT) Yöntemlerinin kullanımı için uygundur. Kupa çekme, aromaterapi, refleksoloji, masaj terapisi, biofeedback, gevşeme egzersizleri, dokunma ve enerji alanları gibi CT yöntemleri hemşirelik bakımında kullanılmasına rağmen, kullanım alanları hala sınırlıdır. Hemşirelik bakımında CT yöntemlerini kullanmak için, sözkonusu yöntemlerin profesyonel hemşirelik uygulamalarına entegre edilmesi gerekir. Bu gereksinimlerden başlayarak, kadın sağlığı ve onkoloji servislerinde çalışan hemşirelere mesleki bilgi ve beceri kazandırmak için BestCARE projesi hazırlanmıştır. Proje ile hastaların bakım ve tedavisi, yeterli mesleki bilgi ve becerilere sahip hemşireler tarafından yapılacak. Üstelik bu proje ile doğum sonrası kadın ve kanser hastalarının komplikasyonlarını azaltmak, refah ve yaşam kalitelerini artırmak için CT eğitim müfredatına entegre edilecek. Ayrıca, proje sayesinde pratikte CT yöntemlerini kullanabilen, yeterli bilgi ve mesleki beceriye sahip nitelikli hemşireler yetişecek. Proje, ülkemizde bu alanda yapılan diğer çalışmalar ve proje ortağı ülkeler için bir rehber olacaktır. Hemşirelik eğitiminde CT yöntemlerinin kullanımı ile ilgili AB direktifleri olmasına rağmen, Türkiye'deki hemşirelik fakültelerinin çoğunun müfredatında CT yok. Deneyimler, hastane ve kliniklerde aktif çalışan hemşirelerin pratikte CT kullanımı ile ilgili zorluklar yaşadığını göstermektedir. BestCARE projesi, masaj, aromaterapi, refleksoloji, reiki, gevşeme egzersizleri, kupa çekme dahil olmak üzere CT kullanımı konusunda Türk hemşirelerinin bilgi ve beceri düzeyini artırarak güvenli hasta bakımı hizmetinin AB standartlarına ulaşmasına yardımcı olacaktır. 1
Avrupa'da Tamamlayıcı Terapilerin Popülaritesi Avrupa'da Tamamlayıcı Terapi Yöntemleri (CT) vatandaşlar tarafından sağlıklarını korumak ve tedavi etmek için bir araç olarak yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Avrupa Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Federasyonu farklı Avrupa ülkelerinde halkın % 20-80 nin sağlık hizmetlerinde CT yöntemlerini kullandığını açıklamıştır. Son yıllarda halk tarafından CT kullanımı toplumun ihtiyaçları ve değerlerindeki değişimleri de yansıtacak şekilde artmıştır. Tamamlayıcı Terapi Yöntemlerini Kullanma Nedenleri Genel popülasyonda tamamlayıcı terapilerin yaygın kullanımı, sözkonusu yöntemlerin hastaların ihtiyaçlarını karşılayacak, güvenli ve uygun yöntemler olduğuna dair sağlık profesyonellerinin karar vermesini gerektirir. Sağlığın teşviki ve hastalık tedavisi görüşleri değişen bir topluma yüksek kalitede bakım sağlamak için hemşirelerin hastaların görüş ve beklentilerini iyi bilmesi gerekir. 2
Eğer öyleyse, hemģireler Tamamlayıcı Terapiler hakkında yeterli bilgiye sahip mi? Hemşireler hasta bakımında hemşirelik fonksiyonlarından bağımsız olarak bazı CT yöntemlerini kullanabilir. Hemşireler hastaların CT uygulamaları ve mevcut kullanımı hakkında sorularını yanıtlamada önemli rol oynar. Çoğu hemşirelik müfredatı bu terapileri içermez. Hemşireliğin bütünsel doğasına rağmen, çoğu hemşire CT hakkında yetersiz bilgiye sahip ve kendilerini bu konuda hastalara bilgi sağlayacak kadar nitelikli görmezler. CT Hemşirelik eğitimine entegre edilmeli, böylece hemşirelik toplumun sağlık bakım ihtiyaçları ve değerleri ile uyumlu olur. Birkaç hemşirelik eğitim programları müfredatlarına CT dahil etmeye başladı, ancak çoğu seçmeli ders olarak okutulmaktadır. Şimdi Avrupa bir çok ülkede lisans, master ve doktora düzeyinde veya online olarak eğitim verilmektedir. Ayrıca hemşireler hasta bakımında masaj, aromaterapi, refleksoloji, reiki, gevşeme egzersizleri, meditasyon, akupunktur gibi CT yöntemlerini uygulamaktadır. Hemşireler hasta bakımında bilgi ve becerilerini artırmak için akreditasyon kuruluşlarından da eğitim almaktadır 3
Türkiye'de durum nedir? Tamamlayıcı terapilerin kullanımı Türkiye'de giderek daha popüler hale gelmektedir. CT kullanımındaki artışın bir sonucu olarak toplumun gereksinimlerini karşılama amacını edinmiş hemşirelerin CT uygulamaları içinde olmaları ve bu konuda bilinçli olmaları önemlidir. CT hakkında çok az sayıda hemşire resmi eğitim almaktadır. Özellikle internet, televizyon, radyo, gazete, dergi gibi araçlardan CAM terapileri ile ilgili bilgi sahibi olmaktadır. Türkiye de geleneksel tıp eğitimi sistemi vardır ve CT yeterince hemşirelik okullarının müfredatına dahil edilmemiştir. Türkiye'de yürütülen bir önceki çalışmada (Uzun & Tan 2004) hemşirelik öğrencileri, CT modüllerinin uygulama programlarına entegre edilmeden önce müfredata entegre edilmesi gerektiğini belirtti. Son yıllarda tamamlayıcı terapiler Türkiye de birkaç hemşirelik okulunun lisans ve yüksek lisans müfredatına seçmeli ders olarak eklenmiştir. Bu dersler pratik olarak değil teorik olarak verilmektedir. 4
BestCARE Projesinin Amaçları Projenin genel amacı, Türkiye deki hemşirelerin masaj, aromaterapi, refleksoloji, reiki, gevşeme egzersizleri, akupresür, güvenli hasta bakımı konularında bilgi ve beceri seviyesini artırarak Avrupa Birliği standartlarına erişmesine yardımcı olmaktır. Proje bu gereksinimlerden başlayarak kadın sağlığı ve onkoloji hemşireliğinde kaliteli ve profesyonel deneyim kazanmayı planlamaktadır. BestCARE ile beraber hastaların bakım ve tedavisi yeterli mesleki bilgi ve becerilere erişmiş hemşireler tarafından yapılmış olacak. Dahası bu proje ile beraber refah ve yaşam kalitesini artırmak ve kadın sağlığı ve kanser hastalarının komplikasyonlarını azaltmak için CT müfredata entegre edilecek. Bunun yanı sıra pratikte CT yi kullanan ve CT hakkında profesyonel bilgi sahibi nitelikli hemşireler yetişmiş olacak. Bu proje Türkiye ve ortak ülkelerde daha ileri çalışmalar için rehber olacak. Hemşire Eğitiminde CT de belirli Avrupa Birliği direktifleri olmasına rağmen Türkiye deki birçok hemşirelik fakültesinin müfredatlarında CT bulunmamaktadır. Deneyimler hastane ve kliniklerde yoğun olarak çalışan hemşirelerin CT yi pratikte kullanmakta zorluklar yaşadığını göstermektedir. Proje Ortakları Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi (Koordinatör-Türkiye) Antalya Valiliği (CEUPA) (Türkiye) CESPI (Centro Studi Delle Professioni Sanitarie) (İtalya) Athena School of Natural Thrapies (İngiltere) EURO-CERT Akademi (Almanya) Antalya Kamu Hastaneleri Birliği (Türkiye) Sağlık ve Doğal Terapiler Derneği (Türkiye) 5
Hedef Gruplar Birinci Hedef grup, kadın sağlığı ve onkoloji kliniklerinde en az 15 yıl deneyimi olup CT alanında hiç deneyimi olmayan Türkiye kamu hastaneleri birliğine bağlı kamu veya özel sektörde aktif olarak çalışan kadın sağlığı ve onkoloji hemşireleri olacak. İkinci hedef grup en az 15 yıllık çalışma deneyimi olup CT alanında hiç tecrübesi olmayan İtalya daki kamu veya özel hastanelerde aktif olarak çalışan hemşireler olacak. Bu hemşireler İngiltere de 2 hafta sürecek eğitimcilerin eğitimi programına katılacaklar. Üçüncü hedef grup Türkiye ve İtalya da kadın sağlığı ve onkoloji kliniklerinde çalışan hemşireler olacak ve İngiltere deki eğiticilerin eğitimine katılacak eğitmen hemşireler tarafından eğitilecekler. Müfredat, eğitim program ve materyalleri gibi proje çıktıları İngiltere, Almanya ve İtalya daki diğer hemşire fakültelerinde yakınlaştırılacak. Sözkonusu ülkelerdeki hemşire ve Hemşirelik Fakültesi öğrencileri projenin hedef grubu olacak. 6
BestCARE Projesinden Haberler : BestCARE Projesi AçılıĢ Toplantısı GerçekleĢti. Erasmus+ Programı Mesleki eğitim ve öğretim için Stratejik Ortaklıklar Ana Eylem 2 başlığı altında yürütülecek olan BestCARE projesinin ilk Ulus Ötesi Proje Toplantısı (TPM) 15 Ocak 2015 tarihinde Antalya Porto Bello Otel de gerçekleştirildi. Açılış Konferansı öncesi gerçekleşen toplantıya, proje yönetim ekibinin yerel ve Avrupalı ortaklarının temsilcileri katıldı. 7
Projeyi halka tanıtmak amacıyla Akdeniz Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İsrafil Kurtcephe, Antalya Vali Yardımcı Recep Yüksel ve diğer proje paydaşlarının katılımıyla 16 Ocak 2015 tarihinde BestCARE Açılış Konferansı gerçekleştirildi. Proje Logo ve Kimliği GeliĢtirildi Projeyi yaygınlaştırmak ve projenin toplumdaki farkındalığını artırmak için Antalya Valiliği tarafından Proje Logo ve Kimliği geliştirildi. Proje Logo ve Kimliği proje web sitesi de dahil olmak üzere Proje ortaklarınca tüm materyallerde kullanılacaktır. Eğitimciler Seçildi BestCARE Projesi kapsamında 3 tane eğitim gerçekleştirilecek. Bunlardan ilki İngiltere de gerçekleştirilecek Hemşirelerin eğitimi olacak. Bu eğitim kapsamında Türkiye den 12 ve İtalya dan 3 hemşire olmak üzere toplamda 15 hemşire teorik ve pratik eğitim alacak. Katılımcılar teorik eğitim için masaj terapi, aromaterapi, reiki ve refleksoloji 8
eğitimi alacaklar. Teorik eğitimin yanı sıra tüm katılımcılar CT yi pratikte gözlemleme şansı bulacaklar. Katılımcılara ayrıca eğitim sonunda katılım sertifikası verilecektir. Bu bağlamda, belirlenen seçim kriterleri çerçevesinde Türkiye den 13 hemşire CT konusundaki mesleki becerilerini geliştirmek üzere Athena School Natural Thrapies Merkezi tarafından verilecek 14 günlük eğitime katılmak üzere seçildi. YaklaĢan Etkinlikler İngiltere de gerçekleştirilecek Eğitimcilerin Eğitimi (12-28 Ağustos 2015) Almanya da gerçekleştirilecek Ulus Ötesi Proje Toplantısı (17-18 Eylül 2015) Kaynakça: Cooke, M., Mitchell, M., Tiralongo, E., Murfield, J. (2012). Complementary and alternative medicine and critical care nurses: A survey of knowledge and practices in Australia, Australian Critical Care (2012) 25, 213-223. Edirne, T., Arica, S.G., Gucuk, S.G., Yildizhan, R., Kolusari, A., Adali, E., Can, M. (2010). Use of complementary and alternative medicines by a sample of Turkish women for infertility enhancement: a descriptive study, BMC Complementary and Alternative Medicine, 10:11, 2-7. Engebretson, J. (1999). Alternative and complementary healing: implications for nursing. Journal of Professional Nursing 15, 214-223. Halcon, L.L, Chlan, L.L., Kreitzer, M.J. & Leonard, B.J. (2003). Complementary therapies and healing practices: faculty/student beliefs and attitudes and the implications for nursing education. Journal of Professional Nursing, 19, 387-397. Helms, J.E. (2006). Complementary and alternative therapies: a new frontier for nursing education?. Journal of Nursing Education, 45, 117-123. Malak, A.T., Karayurt, Ö., Demir, E., Yümer, A.S. (2009). Complementary and alternative medicine in cancer patients analysis of ınfluencing factors in Turkey, Asian Pacific J Cancer Prev, 10, 1083-1087 Nazik, E., Nazik, H., Api, M., Kale, A., Aksu, M. (2012). Complementary and alternative medicine use by gynecologic oncology patients in Turkey, Asian Pacific Journal of Cancer Prevention, 13, 21-25. Ozcakir, A., Sadikoglu, G., Bayram, N., Mazicioglu, M.M., Bilgel, N. & Beyhan, I. (2007). Turkish general practitioners and complementary/alternative medicine. Journal of Alternative and Complementary Medicine, 13, 1007-1010. Smith, G.D. (2009). The need for complementary and alternative medicine familiarisation in undergraduate nurse education. Journal of Clinical Nursing, 18, 2113-2115. Turan, N., Ozturk, A., Kaya, N. (2010). Hemsirelikte yeni bir sorumluluk alanı: Tamamlayıcı terapi, Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3,1, 93-97. Uzun, O. & Tan, M. (2004). Nursing students opinions and knowledge about complementary and alternative medicine therapies. Complementary Therapies in Nursing and Midwifery, 10, 239-244. Yom, Y.H & Lee, K.E. (2008). A comparison of the knowledge of, experience with and attitudes towards complementary and alternative medicine between nurses and patients in Korea. Journal of Clinical Nursing, 17, 2565 2572. 9