İTÜ İNŞAAT FAKÜLTESİNDE MATEMATİK HOCASI SELMA SOYSAL IN YAZILARI ANILAR MEHMET BİLDİRİCİ AKYAKA 06.06.2016 1
İÇİNDEKİLER -İçindekiler 2 -Selma Soysal Hayatı 3 -Tarihte Büyük kadın Matematikçiler 4-10 -Selma Soysal İTÜ de 11 -Sevgili Hocalarım Cahit Arf & Ratıp Berker 12-23 -Celalettin Çiftçi, Selma Soysal 24 -Mehmet Bildirici Anılar 25-27 -Selma Soysal ın Ölümü 28 2
Prof. Dr. Selma SOYSAL (1924-2011) MATEMATİK Zonguldak'ta doğmuştur. Babası Osman Muhtar Bey, Zonguldak Liman komutanıdır. Annesi aydın bir kadın olan Samiye Hanım dır. Soysal'ın çocukluğu Fransız mühendislerinin, Rumların bulunduğu Zonguldak'ta geçer. Rumca öğrenir. Zonguldak'ta ilkokulu bitirdikten sonra, öğrenimine İstanbul'da devam eder, Kandilli Kız Lisesi'ni ve 1941 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi "Matematik" Bölümü nden 1945 yılında mezun olur. Önce Prof. Cahit Arf'ın asistanı olur. Doktora tezini İstanbul Üniversitesi Matematik Enstitüsünde "Sonsuz Boyutlu Hilbert Uzayları" üzerine yapar. 1951 yılında bir süre "Henri Poincare" Enstitüsünde dünyanın en önde gelen matematikçileri ile çalışır. 1952 yılında İTÜ de Matematik hocası olarak göreve başlar. Görevi emekli olduğu 1991 yılına kadar devam eder. Türkiye nin ilk kadın Matematik Profesörüdür. Evlenir, eşinin işi İzmir'dedir. İTÜ çevresinden kopmamak için İzmir'e gitmez. Evliliği bitirir. Hukukçu Prof.Dr. Mümtaz Soysal'ın ablasıdır. Matematik konularında çeşitli anı yazıları bulunmaktadır. Kaynak: 1. Gümüşoğlu F, 2001, "Cumhuriyette İz bırakanlar" s. 229-234 Yazıları 1."Sevgili Hocalarım Ratip Berker, Cahit Arf" ( İTÜ Vakıf Dergisi 1998/26 ) 2. "Tarihte Büyük Kadın Matematikçiler" İTÜ Vakıf Dergisi 118-124 Selma Soysal 2011 yılında aramızdan ayrılmıştır. 3
4
5
6
7
8
9
10
Sevgili Hocam Selma Soysal İTÜ de bir törende 11
İTÜ Vakıf Dergisi 1998 sayı 26 sayfa 86-97 12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
CELALETTİN ÇİFTÇİ Sevgili hocam, Mümtaz Soysal Sevgili Sınıf Arkadaşımın Hocamız hakkında yazısı 2005 yılı 24 Ocak UĞUR MUMCU anma gecesi nedeniyle TRABZON-CUMOK un davetlisi olarak geldiğiniz kentimizde kısa da olsa görüşüp tanışmış; sizin ablanız, bizim de çok değerli hocamız Sayın Selma SOYSAL ın da bu arada kulaklarını birlikte çınlatmıştık. Onun CAHİT ARF tarafından yetiştirildiğini ilk defa o zaman sizden öğrenmiştim ve saygılarımı iletmenizi rica etmiştim. Onun ilerlemiş yaşına karşın sağlığının bozulmadan daha uzun yıllar yaşamasını hep dilemişizdir. Ama dünkü gazetelerden elim haberi okuyunca kuşkusuz çok üzüldüm. Bu arada belleğim beni çok gerilere; İTÜ İnşaat fakültesi 1957-58 ders yılına götürdü. Sizin ABLAM! demeyi bile bir kenara bırakarak kaleme aldığınız çok mütevazı makalenizi de okuduktan sonra onunla ilgili eksiklerinize inandığım aşağıdaki özelliklerini tekrar anımsamak istedim. (oysa o görüşmemizde anlatmıştım ) -Ders anlatırken hitap ettiği 146 kişilik sınıfın eksiksizce duyabilmesi ve anlayabilmesi için olağanüstü güç sarf ettiğini; tane tane anlatmaya büyük özen gösterdiğini; Bu yüzden her defasında -tebeşir tozlarına bulanmış olarak- sınıftan nefes nefese ayrılışını geçen 54 yıl süresince hiçbir zaman unutmamışımdır. Makalenizde bu özelliğine yeterince değinmemiş olmanızı -tevazuya gerek olmaksızın- kendimce eksiklik olarak yorumladım. -Yüksek Matematik gibi kitabı olmayan bir dersi anlatırken kara tahtayı kullanışındaki mükemmelliği, satırlarındaki fotoğraflanası düzgünlüğü, ancak daha sonraki yıllarda anıt insan MUSTAFA İNAN da görebilecektik. Tasarı Geometri hocamız H.HORNINGER i ayrı bir yere koyarsak bu özen ve başarıyı başka hiçbir hocada yeterince görememişizdir. -Matematiksel ifadeler ve örneğin (x), (y) ve (z) gibi harflerindeki kusursuz üslup ve tarzı, 49 yıllık meslek hayatım boyunca bana ödünsüz bir düstur olmuştur. O gün bu gündür bu matematiksel ifade ve simgeleri onun tarzından hiç sapmaksızın yazmaya özen göstermiş, her defasında bilinç altından bile olsa- sevgili hocamı anmışımdır. Keza aman ne güzel yazıyorsunuz! diyenlereyse ismini de anarak anlatmaktan gurur duymuşumdur hep. Sizlerin, İTÜ lülerin ve değerini bilen tüm insanlarımızın başı sağ olsun, sevgili hocam IŞIKLAR İÇİNDE YATSIN Celalettin Çiftçi- Trabzon, 2011 24
SELMA SOYSAL İLE ANILARIM Matematik hocamız SELMA SOYSAL ile İTÜ de 2002 yılında 40 yıl törenleri sonrasında tanıştım. İTÜ MASLAK BAHÇEDE 10.MAYIS 2002 Matematik Hocamız Selma Soysal ile Soldan: Necdet Ersoy (ikinci) Fatin Saltık Prof. Dr. Selma Soysal Mehmet Bildirici M. Kemal Oyman Mustafa Gür Bahaddin Obdan PROF. DR. SELMA SOYSAL TELEFON ETTİ Prof. Dr. Selma Soysal, 1958-1959 ders yılında İTÜ İnşaat Fakültesi'nde bizlerin Matematik hocası idi. Aynı zamanda Türkiye'nin ilk Matematik Profesörü olan değerli hocamın, İTÜ Vakıf Dergisinde "Dünyanın Kadın Matematikçileri" gibi çok değerli yazılarını okuduğum halde kendisi ile hiç karşılaşmamış idim. Maslak İTÜ Kampüsü nde yapılan Kırkıncı Yıl Törenleri çıkışında karşılaştık. Bizlerle fotoğraf çektirdi. Ben telefon numarasını aldım. Ara ara konuştuk. Kendisi benim İTÜ Vakıf dergisinde çıkan yazımı okumuş, kendisinden de bahsetmem üzere 29.12.2002 tarihinde teşekkür için aramış. Uzun uzun konuştuk. Kardeşi Prof. Dr. Mümtaz Soysal'ın 28 Aralık tarihli "Cumhuriyet" gazetesinde kendisi hakkında çıkan yazısından bahsetti, benim de edinmemi söyledi. Babasının Kuvai Milliyeci Osman Muhtar Bey, annesinin aydın bir kadın olan Seniye Hanım olduğunu ölen ağabeyinin Muzaffer Soysal olduğunu anlattı. İTÜ de bir hocam tarafından aranmamın verdiği keyfi doğrusu anlatamam. 25
Törenden sonra Beşiktaş ta deniz kenarında birlikte olduk. Uzun uzun İTÜ deki yaşantısından bahsetti. Aşağıda değerli hocam Selma SOYSAL a yazılmış mektubum bulunmaktadır. Prof. Dr. Selma Soysal 24.02.2003 2. Kısım M1 Blok, Kapı 6, kat 7, D 13 Ataköy-İstanbul İstanbul Değerli Hocam Işık aldığım okullarıma (Konya Lisesi + İTÜ İnşaat Fakültesi), hocalarıma ve arkadaşlarıma ilgi duyan biriyim. Bu bağlamda daha önce İTÜ Vakıf dergisinde yayınlanan Mitolojik olayların yer aldığı "Her şey en iyisi içindir" ve "Tarihte büyük kadın matematikçiler" isimli yazılarınızı zevkle okumuştum ve onlar halen arşivimdedir. Bundan bilgi ve bunun ötesinde çok keyif aldım. Daha sonra 10.05.2002 tarihinde İTÜ de yapılan 40.Yıl törenlerinde karşılaştık, bir fotoğraf karesi içinde yer aldık. Bu fotoğrafı bu mektupla sunuyorum. Bu karşılaşmayı da bir şans olarak niteliyorum. Beni lisede hocalarım hep tanırdı, hem öğrenci sayısı azdı, hem de matematik derslerinde önde gelen başarılı bir öğrenci idim. Ama üniversite yıllarında hocalarım beni tanımaz. Çünkü o yıllarda öğrenci çok fazla idi. Ayrıca tanıması için dikkat çekecek kadar herkesten üstün olmak, ya da problemli bir öğrenci olmak gerekirdi. Ben ortalarda her iki gruptan da değildim. Ben 1991 yılından bu yana araştırmacılığa yöneldim. Tarihi (savaşlardan ziyade bilim ve sanatın içinde bulunduğu uygarlık tarihini) çok seviyordum, bu konuda çok okuyordum, bunu matematik ve inşaat mühendislik formasyonum ile birleştireyim dedim. Karşıma tarihi su yapıları çıktı. Konu ile ilgili halen yayın ve araştırmalarımı sürdürüyorum. Bu çalışmalarımda büyük Grek filozofu Eflatun'un "Geometri bilmeyen benim Akademime gelmesin" sözü kulağıma küpe olmuştur. Gerçekten matematik formasyonundan gelmemim çalışmalarıma değişik bir yön verdiğine inanıyorum ve bu sayede ilginç analizlere ulaştığımı sanıyorum. Bu düşünce disiplini aldığım insanlar ise matematik ve felsefe hocalarımdır. Konya Lisesi'nde felsefe hocam, yayınları olan Selman Erdem ve matematik hocam İzmir'de yaşayan Şükran Gözen (her ikisi ile görüşür, telefonlaşırım) başta olmak üzere üniversite öğrenimimde siz Prof. Dr. Selma Soysal, Prof. Okyay Kabakçıoğlu, ilk yıl Makine Fakültesi'nde hocalarım Mahmut Tanrıkulu ve Bahri Vedat Alpman'dır. Eğer bu formasyonu alabilmiş isek bunları başta siz olmak üzere sizler verdiniz. Sizde Türkiye'de bir ilksiniz. İlk kadın Matematik Profesörü Selma Soysal sınız. İTÜ Vakıf dergisinde çıkan yazım üzerine, bana telefon ederek uzun uzun konuştunuz. Bu telefonunuzun beni nasıl mutlu ettiğini anlatamam. Ancak sevgili 26
hocam bu telefonunuzda bahsettiğinin kardeşiniz Prof. Mümtaz Soysal'ın sizin için yazdığı 28.12.2002 tarihinde Cumhuriyet gazetesindeki yazıyı temin edemedim. Bu arada hafızamdan hiç silinmeyen ve bize çok şey verdiğine inandığım değerli hocam Bahri Vedat Alpman hakkında hiç bilgi sahibi değilim. Bu konuda bana yardımcı olabilirseniz sevinirim. Kızını tanıdığınızı belirtmiştiniz. Bu düşünce ve duygularımın kalıcı olmasını istediğim için yazıya döktüm. Bu vesile ile ellerinizden öper, saygılar sunarım. Mehmet BİLDİRİCİ İnş.Y.Müh (İTÜ 1962) -Araştırmacı-Yazar Atakan sok. 11/7 Mecidiyeköy -Tel: 212 217 46 15 GSM: 542 241 03 02 27
SELMA SOYSAL IN ÖLÜMÜ Selma Soysal ile yıllar sonra buluştuğumuzda yaşlı ve bir trafik kazası atlatmasından dolayı rahatsızdı. Beni evine davet etti, çok yaşlı olduğu için rahatsız etmemek için gitmedim. Daha sonra pek görüşmemiz olmadı. Gazete ilanından ölüm haberini aldım. Taşkışla girişinde bir anma toplantısı yapıldı. Ben de bulundum. Hocamı buradan sonsuzluğa uğurladık. Işık içinde uyu değerli hocam 06.06.2016 Akyaka mahallesi Ula- Muğla 28