FOREX NEDİR? Forex, İngilizce Foreign Exchange sözcüklerinin kısaltılmış halinden oluşur. Günlük 5,5 trilyon dolar işlem hacmiyle dünyanın büyük ve hızla gelişen, ülkelerin paralarının birbiriyle değiştirildiği döviz piyasasıdır. Forex piyasası dövizin yanı sıra altın, gümüş gibi değerli metaller ile petrol ve farklı borsalara ilişkin endekslerde de işlem yapabilme özelliğine sahiptir. Forex piyasasının katılımcıları, ticari bankalar, merkez bankaları, portföy yönetim firmaları, sigorta şirketleri, büyük şirketler, korunma (hedging) fonları ve bireysel yatırımcılardır. Dünyanın farklı yerlerinde coğrafi ticari merkezler vardır, bu nedenle de emirlerin işlendiği genel bir merkez yoktur. Bu merkezler önem sıralarına göre Londra, New York, Tokyo, Singapur, Frankfurt, Zürih, Paris ve Hong Kong tur. İşlemler; bankalar, kurumlar ve bireysel yatırımcılar arasındaki elektronik ağ üzerinden yapıldığından 5 gün 24 saat boyunca işlem yapılabilir. Forex, günümüzde yatırımcıların yalnızca bir internet bağlantısıyla günün her saatinde erişebildiği aktif bir piyasadır. 6 www.zirveforex.com
FOREX PİYASASI Bankalardan aracı kurumlara, finans kuruluşlarından bireysel yatırımcılara kadar piyasadaki birçok katılımcı tarafından önceden belirlenmiş şartlarda (fiyat, zaman, hacim) gerçekleştirilen döviz alım-satım işlemlerini ifade eder. Kısacası ülke para birimlerinin 5 gün 24 saat alınıp satıldığı bir piyasadır. Ayrıca forex piyasasında altın, gümüş, petrol gibi ürünlerde de işlem yapılabilmektedir. Günlük 5 trilyon USD işlem hacmi ile forex piyasası hacim bakımından dünyanın en büyük finansal piyasasıdır ve manipüle edilmesi neredeyse imkansızdır. Forex işlemlerinin en önemli özelliği kaldıraçlı işlemlerin gerçekleştirildiği bir piyasa olmasıdır. Dövize, mala, kıymetli madenlere dayalı olarak gerçekleştirilen kaldıraçlı alım satım işlemleri, forex piyasasının yapısını oluşturmaktadır. Kaldıraç sayesinde, sahip olunan paranın misli ile alım satım yapılabilmektedir. Türkiye de yürürlükteki SPK www.zirveforex.com 7
mevzuatına göre kullanılabilecek maksimum kaldıraç oranı 1/100 dür. Kaldıraç kullanan bir forex yatırımcısı, küçük birikimlerini dünyanın en büyük piyasasında büyük bir fon gibi değerlendirme olanağına sahip olmaktadır. EURUSD veya USDJPY gibi ifadeler bir ülke para biriminin başka bir ülke para birimi ile ifade edilmesidir. Örneğin; EUR/USD paritesinin 1,3285 olması 1 EURO ile 1,3285 USD satın alınabileceğini göstermektedir. FOREXİN GELİŞİM TARİHİ Günümüzde kriz denildiğinde belki de ilk akla gelen 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı dır. 1929 da başlayan, 1930 lu yıllar boyunca devam eden Kuzey Amerika ve Avrupa yı merkez almasına rağmen, özellikle de sanayileşmiş ülkelerde yıkıcı etkiler yaratmıştır. Büyük Bunalım en çok sanayileşmiş şehirleri vurmuş ve bu kentlerde işsizlik oranı artmıştır. Bunalımdan etkilenen birçok ülkede inşaat faaliyetleri durmuş, tarım ürünü fiyatları düşmüş, çiftçileri ve kırsal bölge nüfusunu kötü etkilemiştir. Talebin düşmesi nedeniyle madencilik alanı en fazla etkilenen sektörlerden biri olmuştur. Büyük Bunalım farklı ülkelerde farklı tarihlerde sona ermiştir. 1929 Bunalımı nın temel nedeni olarak Amerika da borsanın çöküşü sebep gösterilse de, o yıllarda yeryüzündeki ekonomik koşullara, krizin büyüklüğüne ve etkisine bakıldığında Büyük Dünya Bunalımı adını almıştır. Uluslararası ticaret durma noktasına gelmiş ve bu dönemde Londra dünyanın en büyük finans merkezine dönüşmüştür. İngiliz Sterlin i ticari işlemlerde en çok kullanılan para birimi haline gelmiştir. 1930 yılında İsviçre nin Basel şehrinde Uluslararası Hesaplaşma Bankası (Bank for International Settlement -BIS) kurulmuştur. BIS ın kurulmasındaki temel amaç ise yeni bir düzene ulaşan ve ödemelerinde sıkıntı yaşayan ülkelere finansal yardımda bulunmaktı. 1944 yılına gelindiğinde dünya ekonomisinin içinde bulunduğu ağır koşullardan çıkabilmesi için ortak bir çalışma yapıldı (Amerika/İngiltere) ve ABD de Bretton Woods konferansı düzenlendi. Konferansın ardından bir anlaşma imzalandı ve bu konferans ile ortaya çıkan sisteme Bretton Woods Sistemi ismi verildi. Bretton Woods ta, konferansa 45 ülke katıldı. Bu konferans sonunda imzalanan anlaşma ile Uluslararası Para Fonu (IMF) merkezi kuruluş olarak kabul edildi. Ayarlanabilir sabit kur sistemi olan Bretton Woods Sistemi aynı zamanda bir altın döviz standardı oluşturmuş oldu. Çünkü bu anlaşma ile ABD Doları altına, diğer paralar da ABD Doları na bağlanmıştı. Bu anlaşma ile 35$, 1 ons altın sabit değerine eşitlendi. Ellerinde Amerikan Doları olan ülkeler merkez bankaları kanalıyla bu dolarları, ABD de altına dönüştürebiliyorlardı. Yine ellerinde Amerikan Doları bulunan özel kişiler ise bunları ancak serbest piyasada altına dönüştürebiliyorlardı. Bretton Woods un amacı, kısa dönemli dalgalanmalar karşısında döviz kurlarına istikrar sağlayacak bir düzen getirmek, döviz kuru değişimlerinde devalüasyonların doğmasına engel olmaktı. 8 www.zirveforex.com
1971 yılının aralık ayında Belçika, Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, İsveç, İsviçre, İngiltere ve ABD den oluşan ülkeler Washington da Smithsonian enstitüsünde toplandılar ve Smithsonian anlaşmasını imzaladılar. Bu anlaşma ile ABD Doları nın esas yabancı ülke paralarına göre %8 oranında değeri düşürülmüş oldu. Fakat spekülatif hareketler o kadar yoğundu ki, 1-18 Mart 1973 tarihleri arasında döviz piyasasını kapatmak zorunda kaldılar. Döviz piyasası 19 Mart ta yeniden açıldığında Japon ve esas Avrupa para birimleri dolar karşısında serbest dalgalanmaya bırakıldı. Başlangıçta bu geçici bir düzenleme olarak düşünülse de, yeni bir dönem olan esnek kur sistemleri dönemi başlamış oldu. 1999 yılına gelindiğin ise euro ilk kez uluslararası düzeyde Avrupa Para Birimi (ECU) yerine piyasaya sunuldu. Avrupa Birliği ülkesi ulusal para değerlerini euroya oranla sabit tutma kararı aldılar. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Avrupa Birliği için döviz politikasını hayata geçiren kurum haline getirilmiş oldu. www.zirveforex.com 9
TÜRKİYE DE FOREXİN GELİŞİM TARİHİ Hızla artan teknolojik gelişmelere parelel olarak ülkemizde de forex piyasası yatırımcılar tarafından ilgi çekici bir piyasa haline gelmiştir. Bu nedenlede 2011 yılında Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan düzenleme ile forex piyasası sağlıklı ve güvenli bir altyapıya kavuşmuştur. Yatırımcıyı koruma motivasyonunun ön planda olduğu ve dünya üzerinde benzerlerine rastlanmayan tedbir mekanizmalarını içeren bu düzenleme ile sektör kısa zamanda önemli bir gelişme kaydetmiştir. FOREX PİYASASININ AVANTAJLARI Forex piyasası, güvenilirliği ve hizmet koşulları açısından diğer yatırım araçlarına göre daha avantajlı bir piyasadır. Forex Piyasasının Sunduğu Avantajlar; 5/24 saat işlem yapabilme Yüksek likidite 10 www.zirveforex.com
Kaldıraç Çift yönlü kazanç imkânı Düşük al-sat farkları Otomatik emir girebilme Erişilebilirlik 5/24 saat işlem imkanı: Forex piyasası zaman kısıtlaması olmayan bir piyasadır. Forexte internet üzerinden online olarak 5 gün 24 saat boyunca dilediğiniz an döviz ve emtia piyasalarında kolayca işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Yüksek Likidite: Dünyanın en büyük finansal piyasası olan forex piyasası, günlük yüksek işlem hacmi ile her yatırımcıya istediği büyüklükte gerçek zamanlı işlem yapma olanağı sağlamaktadır. Kaldıraç: Forex piyasasını cazip kılan unsurların başında kaldıraç yer almaktadır. Kaldıraç sayesinde az sermaye ile yüksek kazanç elde edebilirsiniz. Yatırımcılar için SPK nın belirlediği kaldıraç oranı ise 1/100 dür. Kaldıraçtan kar elde edeceğiniz gibi zarar da edebilirsiniz. Bu yüzden kaldıraç oranını iyi ayarlamalısınız. www.zirveforex.com 11
12 www.zirveforex.com
Çift Yönlü Kazanç İmkânı: Forex piyasasında hem alış hem de satış işlemi yapabilir, fiyatlar yükselirken alış, düşerken de satış işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Örneğin USDTRY nin yükseleceğini düşünüyorsanız alış, düşeceğini düşünüyorsanız satış işlemi yaparak kazanç elde edebilirsiniz. Kısacası forex piyasasında hem yükselişten hem de düşüşten kar edebilirsiniz. Düşük Al- Sat Farkları: Bankalar ve döviz bürolarına göre alım ve satım farkı yeni (spread) çok daha düşüktür. Otomatik Emir Girebilme: Forexte alış ve satış işlemlerinizi otomatik emir vererek yapabilirsiniz. İsterseniz manuel olarak emir gerçekleştirebileceğiniz gibi, isterseniz de işlem yaptığınız aracı kurumunuza otomatik al-sat emri verebilirsiniz. Erişebilirlik : Forex piyasasına, internet erişiminin olduğu herhangi bir bilgisayar, cep telefonu veya tablet ile online ulaşabilirsiniz. FOREXİ ETKİLEYEN TEMEL FAKTÖRLER Faiz Artışı ve Faiz Artışı Beklentisi: Kar amacı güden kişi veya kuruluşlar, fonlarını en yüksek getiriyi sağlayacak para cinsine yönlendirmektedir. Avrupa daki faiz oranı Amerika dan yüksekse euro cinsi tahvillere talep artacağından euro da değer kazanacaktır. Amerika da faiz oranı yüksekse, Amerikan Doları değer kazanır. Ayrıca faiz artırım beklentisi, faiz artırımı yapacak ülkenin para biriminin değer kazanması sonucunu doğuracaktır. Ekonomik Etkenler: Enflasyon oranı yüksek olan ülkenin ürettiği mallar yurt dışına kıyasla pahalı olacaktır, ithal mallara ve dövize olan talep ise yükselecek, ülkenin parası yabancı paralar karşısında değer kaybedecektir. Fakat kısa vadede merkez bankası enflasyonun yükselme tehlikesi karşısında faiz artırımı yapacağından, bu durumda, ülke parası değer kazanacaktır. Ekonomik büyümenin etkisini anlamak için, büyümenin tüketime mi yoksa üretime mi dayandığı önemlidir. Tüketime dayalı büyüme ithalatı arttıracağından döviz talebi de artmış olacaktır. Bunun sonucunda da ülkenin para birimi değer kaybedecektir. Yatırıma dayalı büyüme gerçekleşirse de ülkede üretim artıp maliyetler düşeceğinden ihracat artacak ve sonuçta ülke para birimi değer kazanacaktır. www.zirveforex.com 13
Sermaye Hareketleri: Son yıllarda sermaye hareketlerinin büyük oranda artışı, dış ticaretten bile daha önemli hale gelmiştir. Bankaların her ülkede şube açması ve para tranferslerinin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi ile uluslararası sermaye kar edeceğini düşündüğü bölgeye hareket etmektedir. Böylece sermayenin vade ve amacı önem kazanmaktadır. Uzun vadeli yatırım için gelen sermaye ülke ekonomisi ve istihdam üzerinde olumlu etki yaparken, sıcak para olarak nitelenen, kısa vadeli spekülatif hareketler, sermaye hareketlerinin beklediği karı sağladığında aynı hızla çıkarak döviz dengelerini bozmaktadır. Spekülasyon: İleride olacak muhtemel piyasa fiyatlarını tahmin ederek piyasa düşerken ucuzladığını düşünerek alış, yükselirken ise piyasanın pahalı olduğunu düşenerek satış yapmaktır. Siyasi Faktörler: Ulusal, bölgesel ve uluslararası siyasi koşul ve ortamların para birimlerinin üzerindeki etkisi oldukça fazladır. Siyasi belirsizlik/güvensizlik ülke ekonomilerini olumsuz yönde etkilemektedir. Örneğin para politikasını veya ekonomik faktörleri etkileyen bir menfaat grubunun güçlenmesi piyasalarda etkili olabilir veya bir ülkede meydana gelen olaylar aynı bölgedeki başka ülkelerin de ekonomisini ve para birimini etkileyebilir. 14 www.zirveforex.com
FOREX PİYASASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Forex piyasası ülkelerin para birimlerinin değişim yeridir. Yani bir ülkenin para birimi karşılığında diğer bir ülkenin para biriminin alındığı veya satıldığı piyasadır. Bu nedenle para birimlerini ilk önce iyi tanımalı, analiz etmeli ve özellikle pariteler hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Aracı kurumların parite kurlarını grafik halinde gösteren istatistiklerini takip etmeli, bu grafiklerin okunması ve analiz edilmesi iyi öğrenmelidir. Forexi yeni öğrenen yatırımcılar için en büyük özelliklerden birisi, deneme hesapları yoluyla pratik kazanmaktır. Demo hesaplar yatırımcının platformu ve ürünleri tanımasını sağlarken, işlem yapma yeteneğini de geliştirir. Forex piyasasına girerken yatırılan tutar ve tutarın ne kadarının kullanılacağı önemlidir. Yatırılan tutar büyük oranlı ve hayatınızı etkileyecek bir tutar olmamalıdır. Yatırım yapmakta sabırlı olunmalıdır. Paritenin taban yaptığı noktalarda alış, tavan yaptığı noktalarda satış yapmaya gayret edilmelidir. Yatırımcıların aracı kurum seçimi, aracı kurumun SPK ve Takasbank güvencesinde oluşu önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra erişilebilirlik, kurumun sunduğu avantajlar, para yatırma çekme maliyetleri ve analiz desteği gibi konularda da dikkat edilmesi gerekmektedir. İşlemlere başlamadan önce piyasayı etkileyen ekonomik veri yorumlarını ve haberlerin piyasa üzerindeki etkisi konusunda bilgi sahibi olunmalıdır. Yatırım yaparken veya yaptıktan sonra belli bir kar hedefi olmalıdır. Sermayenin sabit tutulması ve kar belirlemede sağlıklı bir stratejinin olması gerekmektedir. İşlem yapılan platformun sunduğu avantajlar hakkında bilgi sahibi olunmalı ve işlem yaparken bu avantajların sunacağı katkılar göz ardı edilmemelidir. Pozisyona ne zaman girileceği ve pozisyondan ne zaman çıkalacağı, pozisyonun hangi vadede taşınacağı, sermayenin ne kadarının riske edileceği gibi sorulara cevap verebilmek için strateji belirlenmelidir. Aracı kurumların sunduğu ücretsiz eğitimlerden faydalanmak pozisyon açarken alacağınız kararlarda pratik kazanmanızı sağlayacaktır. Ekonomik ve siyasi beklentiler, yorumlar, ekonomik veri takviminden takip edilmelidir. Tutarlı öngörülerde bulunabilmek ve strateji belirlemek için ekonomik veri takviminin takip edilmesi gerekmektedir. www.zirveforex.com 15
FOREX PİYASASINDA SIK YAPILAN HATALAR Yüksek Hacimli İşlemler Yapmak: Kaldıraçlı işlemler spot piyasalara göre farklı bir risk algısı gerektirir. İşlem büyüklüğü ve ana para arasındaki kaldıraç mutlaka göz önünde bulundurulması gereken bir unsurdur. Forex piyasasında sermayenin tamamını ya da büyük çoğunluğunu kullanarak pozisyon almak anaparanın kısa sürede kaybedilmesine neden olacaktır. Karı Al ve Zararı Durdur Seviyeleri Belirlememek: Bir strateji dahilinde hareket ediliyorsa pozisyona girildiğinde bir hedef fiyatı bulunmaktadır ve riskin gerçekleşmesi durumunda hangi fiyattan pozisyonun kapanacağı, ne kadarlık bir kayıbın söz konusu olacağı karı al ve zararı durdur emirleriyle belirlenmiş olur. Zarardaki Pozisyonu Uzun Süre Taşımak: Zarardaki pozisyondan çıkılacak seviye önceden belirlenmediyse ve piyasanın lehimize döneceği beklentisiyle zararları uzun süre taşıyorsak sermaye büyük oranda eriyebilir. 16 Karlı Pozisyondan Kısa Sürede Çıkma: Yatırımcı olarak kayıp riskini yüklenmenin nedeni kar beklentisidir ve kar maksimize edilmek istenir. Aksi durumda zararlar finanse edilemez ve her geçen zaman portföyün küçüldüğünü görürüz. Bunun olması istenmiyorsa yapılması gereken karlı pozisyonlarla olabildiğince beklemek, zararı durdur emirlerini karın www.zirveforex.com
içine taşımak ve iz süren zarar durdurucu kullanmaktır. Duygusal Kararlar Vermek: Bir trader için bütün kararların duygulardan arınmış olması beklenir ve her zaman işin en zor kısmı duygulardan izole kararlar alabilmektir. Bu maksimize edilebildiği ölçüde başarılı olunur. Yapmış Olmak İçin İşlem Yapmak: Finans piyasalarında işlem yapmak dikkat gerektiren ciddi bir iştir. Ciddiyetin olmadığı işlemler yatırımcıya kazanç sağlamayacaktır. Çok Kısa Vadeli İşlemler Yapmak: Çok kısa vadeli öngörülerle bir sistem inşa edebilmek imkansız değildir. Ayrıca bir yatırımcı için takip gerektiren oldukça zor ve stresli bir iştir. Tecrübe Kazanmadan İşlem Yapmak: Deneme hesapları ile pratik kazanmadan işlemlere başlamak nasıl işlem yapıldığını öğrenmek için en maliyetli yol olabilir. Sadece İndikatörleri Referans Alarak İşlem Yapmak: Sadece indikatörler alış ve satış işlemi için yeterli referans değildir. İndikatörler çizgi analizi yaptıktan sonra pozisyona girerken teyit amaçlı kullanılırlar. Plansız Hareket Etmek: Piyasadaki tüm hareketlerin irrasyonel olduğu varsayılır. Böylesi bir ortamda kayıp yaşamanın önemli gerekliliklerinden birisi de mutlaka bir plana sahip olmaktır. Stop Seviyesine Sadık Kalmama: Stop seviyesi büyüyen bir zararla karşılaşmadan korkulduğu için değiştiriliyorsa bu daha büyük bir zararın habercisi olabilir. Oluşturulan Stratejiden Bağımsız Olarak Hareket Etmek: Bir stratejinin en önemli parçası ona sadık bir uygulayıcıdır. Çok Sık İşlem Yapmak: Yüksek işlem maliyetleri, yüksek risk demektir. Bununla birlikte sık işlem yapmak yatırımcı için yorucu ve stresli olabilir. Duyumlarla Hareket Etmek: Sadece duyumlarla pozisyona giriyorsak yanılma ihtimalimiz yüksektir. Rasyonel kararlarla pozisyona girmek gerekir. Yetersiz Bilgi ile Pozisyon Açmak: Yatırımcı, yetersiz bilgiye sahip olduğunu düşünüyorsa kendini yeterli hissedene kadar pratik yapmalı ve eksiklerini tamamlamak için aracı kurumundan destek almalıdır. Aşırı Özgüven: Yatırımcının kendisine güvenmesi, istenen bir durumdur. Fakat aşırı özgüven hataların analiz edilememesine ve kabullenilmemesine neden olur. www.zirveforex.com 17