T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı AĞRI SON 14 YILDA 8 MİLYAR TL'LİK

T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı AĞRI 8 MİLYAR TL'LİK SON 14 YILDA Ekim 2016 _1_

TÜRKİYE'NİN GELECEĞİ İÇİN YATIRIM YAPIYORUZ _2_

Orman, Su ve Meteoroloji Alanlarında Muhteşem Yatırımlara, İmza Atıyoruz Orman ve Su İşleri Bakanlığı olarak Son 14 Yılda 138 milyar TL'lik yatırım yaptık. Suyla alakalı 3.144 tesisi ülkemize kazandırdık... Hizmete aldığımız 3.144 tesisin 320'si büyük baraj ve HES'tir. Deriner Barajı, 249 metre ile Türkiye nin 1. Dünyanın ise en yüksek 6. barajıdır. Ermenek Barajı, 218 metre ile Türkiye nin 2. Avrupa nın en yüksek 8. barajıdır. Çine Adnan Menderes Barajı, kendi sınıfında Avrupa nın 1., Dünyanın 5. büyük barajıdır. 2012 yılında başlattığımız ve sulamaya büyük katkı veren 1000 Günde 1000 Gölet Projesini tamamladık. Şimdi yeni bir hedef belirledik, 2019 yılı sonuna kadar 1071 gölet ve sulama tesisi daha inşa edeceğiz. 2003 yılında başlattığımız sulama hamlesi ile sulanabilir arazilerimizin yüzde 73,3'ünü yani 62,3 milyon dekarını sulamaya açtık. _ 3 _

MİLLETİMİZİN HASRETLE BEKLEDİĞİ BÜYÜK HİZMETLERİ BİR BİR GERÇEKLEŞTİRİYORUZ. _ 4 _ Hizmete aldığımız tesislerle susuz şehir bırakmadık; 81 vilayetimizde yaşayan 41 milyon kişiye ilave içme ve kullanma suyu temin ettik. Asrın projesi olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti su temin projesi kapsamında, 107 kilometre isale hattı ile Mersin Anamur'dan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine içme suyu götürdük. Kıbrıs'ta 477 km ana su dağıtım hattı inşaatı gerçekleştirdik. Çevre dostu HES lerle kendi enerjimizi ürettik; 2003 yılında 26 Milyar kilowatt.saat olan yıllık hidroelektrik enerji üretimini 14 yılda 91 milyar kilowatt.saat'e çıkardık

Bölgesel projelerle Türkiye nin her köşesinin kalkınmasına katkı sağlıyoruz; Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, Doğu Karadeniz, Konya Ovası Kalkınma Projeleri ile Trakya, Batı Karadeniz, Ege, Akdeniz, Orta Anadolu ve Marmara gelişim projeleri çalışmaları aralıksız sürüyor... Ağaçlandırma çalışmalarımızda da rekorlara imza attık; Son 14 Yılda 3,5 milyar fidanı toprakla buluşturduk 133 şehir, 250 bal ormanı kurduk. Tabiatı ve biyolojik çeşitliliğimizi en iyi şekilde koruduk; Milli Park sayımızı 40 a, Tabiat Parkı sayımızı ise 210 a çıkarttık. Meteorolojide de çağı yakaladık; Türkiye genelindeki otomatik meteoroloji gözlem istasyonu sayısını son 14 yılda 31'den 1.450'ye çıkarttık. _ 5 _

AĞRI'NIN SADECE BUGÜNÜNÜ DEĞİL GELECEĞİNİ DE DÜŞÜNÜYORUZ AĞRI'YA SON 14 YILDA 8 MİLYAR TL'LİK YATIRIM VE DESTEK SAĞLANDI Ağrı'ya yapılan bazı kamu yatırımları Orman ve Su İşleri Bakanlığı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Adalet Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı TOKİ Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Gençlik ve Spor Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığı İller Bankası Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı KOSGEB KÖYDES Kalkınma Ajansı Üniversite Toplam Takriben 780 Milyon TL 1,1 Milyar TL 712 Milyon TL 260 Milyon TL 150 Milyon TL 210 Milyon TL 207 Milyon TL 681 Milyon TL 652 Milyon TL 1,2 Milyar TL 135 Milyon TL 45 Milyon TL 1,2 Milyar TL 35 Milyon TL 3,2 Milyon TL 226 Milyon TL 14 Milyon TL 140 Milyon TL 8 Milyar TL _ 6 _

Ağrı Patnos Barajı AĞRI'YA ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞINDAN REKOR YATIRIM SON 14 YILDA 780 MİLYON TL YATIRIM 1 baraj inşa ettik, Yıllık 28,3 milyon m 3 içmesuyu temin ettik, 35 derenin ıslahını tamamladık, 3,7 milyon fidanı toprakla buluşturduk, Şehir Ormanı tesis ettik, Orman köylülerimiz için yeni gelir kapıları açtık, 9 adet kara ve hava otomatik meteoroloji gözlem istasyonu kurduk. _ 7 _

Ağrı ya Menba Kalitesinde İçmesuyu Temin Ediyoruz... 2003 yılından bugüne kadar tamamlanan içmesuyu tesisleri ile toplam 213.221 kişi için yıllık 28,3 milyon m 3 içmesuyu temin edilmektedir. İŞLETME SAFHASINDAKİ İÇMESUYU TESİSLERİ (2 ADET) 1. Ağrı Yazıcı Barajı İçmesuyu İsale Hattı 12,5 km uzunluğunda olan isale hattının yıllık kapasitesi 28,3 milyon m 3 tür. Yazıcı Barajından Ağrı şehir merkezine içmesuyu götüren tesis 2011 yılında tamamlanmıştır. 2. Ağrı Yazıcı Barajı İçmesuyu Arıtma Tesisi Günlük 80.000 m 3 arıtma kapasiteli içmesuyu arıtma tesisi 2011 yılında tamamlanarak Ağrı ya menba kalitesinde içmesuyu sağlanmıştır. _ 8 _ İNŞAAT SAFHASINDAKİ İÇMESUYU TESİSİ 1. Patnos İçmesuyu Arıtma Tesisi Tesisin günlük arıtma kapasitesi 40.000 m 3 olacaktır. İnşaat ihale hazırlık çalışması devam etmekte olup, 2016 yılı sonuna kadar ihale edilecektir.

Ağrı Yazıcı Barajı Ağrı'ya Dev Tesisler Kazandırıyoruz BARAJLAR İŞLETME SAFHASINDAKİ BARAJ 1. Ağrı Yazıcı Barajı Temelden yüksekliği 90 metre olan baraj 202 milyon m 3 su biriktirme hacmine sahiptir. Sulama ve içmesuyu temini için inşa edilen baraj 2008 yılında hizmete alınmıştır. İNŞAAT SAFHASINDAKİ BARAJLAR (2 ADET) 1. Patnos Yukarıgöçmez Barajı Proje Hazırlaması Temelden 44 metre yüksekliğe sahip olacak barajın biriktirme hacmi 700.000 m 3 tür. Barajın tamamlanması ile 3.340 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. 20.09.2016 tarihinde barajın yapım ihalesi gerçekleştirilmiş olup, ihale süreci devam etmektedir. _ 9 _

2. Taşlıçay Derecek Barajı Proje Hazırlaması Temelden 33 metre yüksekliğe sahip olacak barajın biriktirme hacmi 3,29 milyon m3 tür. Barajın tamamlanması ile 9.960 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. 01.09.2016 tarihinde barajın yapım ihalesi gerçekleştirilmiş olup, ihale süreci devam etmektedir. PLANLAMA VE PROJE SAFHASINDAKİ BARAJLAR (2 ADET) 1. Ağrı Aydıntepe Barajı Proje Hazırlaması Temelden 60 metre yüksekliğe sahip barajın biriktirme hacmi 163,2 milyon m3 tür. 237.330 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. Barajın projeleri tamamlanmıştır. 2. Tutak Çırpılı Barajı Proje Hazırlaması Temelden 43 metre yüksekliğe sahip barajın biriktirme hacmi 1,55 milyon m3 tür. Planlama çalışmaları devam etmektedir. _ 10 _

GÖLETLER İŞLETME SAFHASINDAKİ GÖLET 1. Patnos Yeşilhisar Göleti Temelden yüksekliği 28 metre olan göletin biriktirme hacmi 584.000 m 3 tür. Göletin tamamlanması ile 1.100 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. 08.09.2016 tarihinde yapım ihalesi gerçekleştirilmiş olup, ihale süreci devam etmektedir. PLANLAMA VE PROJE SAFHASINDAKİ GÖLET 1. Patnos Güvercinli İçmesuyu Göleti Temelden yüksekliği 28 metre olan göletin biriktirme hacmi 710.000 m 3 tür. Göletle yıllık 600.000 m 3 içmesuyu sağlanacaktır. 2016 yılında planlama raporlarının tamamlanması hedeflenmektedir. _ 11 _

_ 12 _ Ağrı'nın Münbit Topraklarını Sulamaya Açıyoruz İNŞAAT SAFHASINDAKİ SULAMA TESİSLERİ (4 ADET) 1. Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması Yazıcı Barajı rezervuarına takviye maksadıyla Doğu Derivasyonu ve Batı Derivasyonu olarak 3 regülatör ve 3 derivasyon kanalı ile 3.350 metre derivasyon tüneli yapılacaktır. Proje toplam 249.590 dekar arazinin sulanması ve drenaj tesislerinin yapımını ihtiva etmektedir. 182.440 dekarlık sulama sahasındaki bütün eksikliklerin 2016 yılı sonuna kadar tamamlanarak, sulamaya açılması hedeflenmiştir. Kalan 67.150 dekar zirai arazinin sulanması için Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması 2.Kısım işi 2016 yılı yatırım programına dâhil edilmiştir.

2. Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması 2.Kısım Yazıcı barajından sulanacak 249.590 dekar arazinin kalan 67.150 dekarını sulayacak tesis 2016 yılı yatırım programında olup, ihalesi yapılacaktır. 3. Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması Batı Derivasyon Tüneli İkmali Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması inşaatının tasfiyesi sonrası Batı Derivasyon Tünelinin kalan kısmının imalatları gerçekleştirilecektir. Proje ile Cuma Çayının yıllık 69,10 milyon m 3 suyunu Yazıcı Barajı rezervuarına derive ederek Ağrı Ovasındaki 249.590 dekar ve Ekincik Ovasındaki 69.590 dekar arazinin sulaması ve Ağrı İli İçmesuyunun teminine katkı sağlayacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 4. Ağrı Ekincik Ovası Sulaması Ekincik Ovasında 69.590 dekar arazinin sulanması sağlanacaktır. Yazıcı Barajı derivasyonları ihale edilip tamamlanmasına müteakip inşaat ihalesi gerçekleştirilecektir. PLANLAMA VE PROJE SAFHASINDAKİ SULAMA TESİSLERİ (6 ADET) 1. Ağrı Aydıntepe Barajı Sulaması Aydıntepe Barajı ndan ve ara havzalardan gelen sular Güzeldere Regülatörü ne alınarak 237.330 dekarlık Eleşkirt Ovası zirai arazileri sulanacaktır. Proje çalışmalarında fiziki gerçekleşme % 66 dır. _ 13 _

2. Tutak Projesi Planlama Revizyonu Nadirşeyh ve Karahalit Barajları ve sulamaları ile Tutak ilçesine ait 31 köy ve Malazgirt ilçesine ait 11 köye ait toplam 270.120 dekar zirai arazi sulanacaktır. Planlama çalışmalarında fiziki gerçekleşme % 45 tir. 3. Patnos Yeşilhisar Göleti Sulaması 1.100 dekar arazi sulanacaktır. Sulama tesisinin projeleri hazırlanarak tamamlanmıştır. 4. Taşlıçay Derecek Barajı Sulaması 9.960 dekar arazi sulanacaktır. Sulama tesisinin projeleri hazırlanarak tamamlanmıştır. 5. Ağrı Patnos Yukarıgöçmez Barajı Sulaması 3.340 dekar arazi sulanacaktır. Sulama tesisinin projeleri hazırlanarak tamamlanmıştır. 6. Tutak Çırpılı Barajı Sulaması 4.000 dekar arazi sulanacaktır. Planlama çalışmalarında fiziki gerçekleşme %25 tir. Ağrı Yazıcı Barajı _ 14 _

Patnos Yürekveren Köyü Yandereleri Islahı Ağrı'yı Taşkınlardan Koruyoruz Tamamladığımız 35 dere ıslahı ile; Ağrı şehir merkezi, 25 meskûn mahal ve 12.500 dekar arazi taşkından korunmuştur. İŞLETME SAFHASINDAKİ DERE ISLAHLARI (35 ADET) 1. Ağrı Merkez Murat Nehri Islahı 2. Ağrı İli Merkez Murat Nehri Taşkın Koruma 2. Merhale İnşaatı 3. Ağrı İl Merkezi Fırat Mahallesi Karasu Deresi Islahı 4. Ağrı Merkez Fırat Mahallesi Karasu Deresi Islahı 2. Kısım 5. Ağrı Merkez Gümüşyazı Köyü Büyükdere ve Yamaç Sulaması _ 15 _

6. Ağrı Merkez Ahmak Deresi Taşkın Koruma İşi Ağrı Patnos Karayolu Geçişi Menfez İnşaatı 7. Diyadin İlçe Merkezi Çakana Deresi Islahı 8. Diyadin İlçe Merkezi Göl Mahallesi Kuru Dere Islahı, 09.10.2016 tarihinde açılışı yapılmıştır. 9. Doğubeyazıt İle Merkezi Taşkın Koruma Tesisi İkmali 10. Doğubeyazıt Buyuretti Köyü Taşkın Koruma Tesisi 11. Doğubeyazıt Sağdıç Köyü 2. Kısım Taşkın Koruma Tesisi 12. Doğubeyazıt Karabulak Köyü Taşkın Koruma Tesisi 13. Doğubeyazıt İlçe Merkezi Taşkın Koruma Tesisi 14. Doğubeyazıt Karabulak Köyü 2.Kısım Taşkın Koruma Tesisi 15. Eleşkirt Kaşasor Deresi Islahı 16. Eleşkirt Dedemaksut Köyü Taşkın Koruma Tesisi 17. Eleşkirt Tahir Beldesi Taşkın Koruma Tesisi 18. Eleşkirt İlçe Merkezi Arazileri Alakış Deresi Islahı 19. Eleşkirt Yayladüzü Beldesi Taşkın Koruma Tesisi 20. Eleşkirt Aşağı Kopuz Köyü Taşkın Koruma Tesisi 21. Hamur Seyithanbeyi Köyü Taşkın Koruma Tesisi 22. Hamur Karaseyitali Köyü Taşkın Koruma Tesisi 23. Hamur Aşağı Karabal Adımova Köyü Arazileri Taşkın Koruma Tesisi 24. Hamur İlçe Merkezi Murdar Dere Islahı 25. Hamur Soğanlıtepe Köyü Taşkın Koruma Tesisi 26. Patnos Dedeli Beldesi Taşkın Koruma Tesisi _ 16 _

27. Patnos İlçesi Yürekveren ve Baltacık Köyleri Yandereleri Islahı 28. Patnos Erkeçli Köyü Kilise Dere Islahı 29. Patnos Hasandolu Köyü Taşkın Koruma Tesisi 30. Patnos Çaputlu ve Sarıdirek Köyleri Taşkın Koruma Tesisi 31. Patnos Çakırbey Deresi Islahı 2. Kısım, 09.10.2016 tarihinde açılışı yapılmıştır. 32. Taşlıçay Aşağı Dumanlı Köyü Taşkın Koruma Tesisi 33. Taşlıçay Aşağı Dumanlı Köyü Taşkın Koruma Tesisi İkmali, 09.10.2016 tarihinde açılışı yapılmıştır. 34. Tutak Aşağı Kargalık Köyü Kılıçlar Mahallesi Murat Nehri Islahı 35. Yukarı Gözlüce Köyü Taşkın Koruma Tesisi Karasu Deresi Islahı _ 17 _

_ 18 _ İNŞAAT SAFHASINDAKİ DERE ISLAHLARI (11 ADET) 1. Ağrı Merkez Şeryan Çayı Islahı 3 köy ve 23.170 dekar arazi taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 2. Ağrı Merkez Taşlıçay Deresi Islahı Ağrı şehir merkezi taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 3. Ağrı Merkez Tezeren ve Yakınca Köyleri Taşkın Koruma Tesisi Tezeren ve Yakınca köyleri ile 80 dekar arazi taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 4. Doğubeyazıt Tanıktepe Köyü Taşkın Koruma Tesisi Tanıktepe köyü taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 5. Diyadin İlçe Merkezi Göl Mahallesi Kuru Dere Islahı İkmali Göl Mahallesi taşkınlardan korunmuştur. İhale hazırlık çalışmaları devam etmektedir. 6. Eleşkirt İlçe Merkezi Alakış Deresi Islahı 2. Kısım ve Yücekapı Beldesi Çetinsu Köyü Taşkın Koruma Tesisi 1 ilçe, 1 belde ve 1 köy taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 7. Eleşkirt Değirmenoluğu Köyü Şamyan Deresi Islahı Değirmenoğlu köyü taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır.

8. Eleşkirt Aydoğdu Köyü Taşkın Koruma Tesisi Aydoğdu köyü taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 9. Eleşkirt Yücekapı Beldesi Şeryan Çayı Islahı Yücekapı beldesi taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılmıştır. 10. Taşlıçay Kumluca Köyü Taşkın Koruma Tesisi Kumluca köyü taşkınlardan korunacaktır. Fiziki gerçekleşmesi %66 dır. 11. Taşlıçay Aşağı Dumanlı Köyü Taşkın Koruma Tesisi 2. Kısım Aşağı Dumanlı köyü taşkınlardan korunacaktır. İhale hazırlık çalışmaları devam etmektedir. PROJE VE PLANLAMA SAFHASINDAKİ DERE ISLAH TESİSLERİ (25 ADET) 1. Ağrı Merkez Yazici Ovasi Yan Dereleri Taşkın Koruma Tesisi 2. Ağrı Merkez Çukuralan Köyü Taşkın Koruma Tesisi 3. Ağrı Merkez Karasu Köyü Taşkın Koruma Tesisi 4. Ağrı Merkez Taşkın Kontrol ve Rehabilitasyonu 5. Diyadin Kuşburnu Köyü Taşkın Koruma Tesisi 6. Doğubeyazıt Başkent (Başköy) Köyü Taşkın Koruma Tesisi 7. Dogubeyazit Incesu Köyü Taşkın Koruma Tesisi 8. Doğubeyazıt Buyuretti Köyü Taşkın Koruma Tesisi _ 19 _

9. Doğubeyazıt Çetenli Köyü Taşkın Koruma Tesisi 10. Doğubeyazıt Kalecik Köyü Taşkın Koruma Tesisi 11. Doğubeyazıt Dolaklı Köyü Taşkın Koruma Tesisi 12. Doğubeyazıt Karakent Köyü Taşkın Koruma Tesisi 13. Eleşkirt Akyumak Köyü Taşkın Koruma Tesisi 14. Eleşkirt Türkeli Köyü Taşkın Koruma Tesisi 15. Eleşkirt İlçe Merkezi Taşkın Kontrol ve Rehabilitasyonu 16. Hamur Aşağı Gözlüce Köyü Taşkın Koruma Tesisi 17. Hamur İlçe Merkezi Taşkın Kontrol ve Rehabilitasyonu 18. Patnos Zirekli Köyü Taşkın Koruma Tesisi 19. Patnos İlçe Merkezi Taşkın Kontrol ve Rehabilitasyonu 20. Patnos İlçesi Çakırbey ve Badişan Dereleri Taşkın Kontrol ve Rehabilitasyonu 21. Taşlıçay Aras Köyü Taşkın Koruma Tesisi 22. Tasliçay Tanriverdi Köyü Köyü Taşkın Koruma Tesisi 23. Tutak İlçe Merkezi Köyü Taşkın Koruma Tesisi 24. Tutak Palandöken Aksu Mezrası Taşkın Koruma Tesisi 25. Tutak Zegerek Köyü Taşkın Koruma Tesisi _ 20 _ HİDROELEKTRİK ENERJİ SANTRALLERİ aaplanlama ve Proje Safhasındaki HES ler 5 HES in kurulu gücü 173,257 MW, yıllık toplam enerji üretimi ise 360 milyon kilowatt.saat tir.

Yedisu Barajı Ağrı Artık Daha Yeşil Daha Yaşanılır ORMAN VARLIĞI VE AĞAÇLANDIRMA FAALİYETLERİ Ağrı ilinin ormanlık alanı 59.050 dekar olup, yüzölçümünün %1 i ormandır. Ağrı ili ormanlarının tamamı bozuk ormanlardan oluşmaktadır. Ağaçlandırma çalışmaları kapsamında 2003-2015 yılları arasında 153.560 dekar arazide çalışma yapılarak 3.706.000 adet fidan dikilmiştir. Ağrı ilinde 2016 yılında; 1.740 dekar alanda ağaçlandırma tesisi, 30.000 dekar alanda toprak muhafaza tesisi yapılacaktır. 750.000 adet fidan üretilecektir. 10.000 dekar alanda Eleşkirt ilçesi Aşağıkopuz ve Yukarıkopuz köylerinde mera ıslahı çalışması yapılacaktır. _ 21 _

2003-2016 yılları arasında; _ 22 _ Sosyal Ağaçlandırma Projelerimiz İle; 487 okul bahçesine 1820 dekar alanda 72.836 adet fidan dikilmiştir. Okul bahçelerinde öğrencilere ve vatandaşlara 134.000 adet fidan dağıtılmıştır. 272 ibadethane ve mezarlık sahasına 1020 dekar alana 41.129 adet fidan dikilmiştir. 20 Sağlık Ocağı bahçesine 140 dekar alana 5.549 adet fidan dikilmiştir. Ağrı ili dâhilindeki 57 km lik otoyol ağına bugüne kadar 6.111 adet fidan dikilmiştir. 2015 yılında 35 km karayolu ağaçlandırması yapılmıştır. Ağrı merkezde 500 dekar alanda şehir ormanı kurulmuştur.

Vatandaşlarımıza Ek Gelir Sağlıyoruz 2013-2015 Yılında Gelir Getirici Türlerle Yapılan Ağaçlandırma Çalışmaları Ağrı ilinde toplam 4 köyde 30 dekar alanda 10.000 adet gelir getirici yabani armut, kuşburnu, zerdali, badem fidanı ile gelir getirici tür ağaçlandırması yapılmıştır. 2016 Yılında Gelir Getirici Türlerle Yapılacak Ağaçlandırma Çalışmaları Ağrı ilinde toplam 2 köyde 40 dekar alanda kuşburnu ve ahlat gelir getirici türlerle ilgili ağaçlandırma yapılarak 2.500 adet fidan dikilecektir. _ 23 _

AĞRI _ 24 _

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI AĞRI İLİ SU YATIRIMLARI _ 25 _

Ağrı Dağı Milli Parkı Tabiat Varlığımıza Gözümüz Gibi Bakıyoruz Ağrı ilinde; 1 milli park, 2 yaban hayatı geliştirme sahası, 25 avlak ve 2 sulak alan bulunmaktadır. _ 26 _

Milli Park Ağrı Dağı Milli Parkı Ağrı ve Iğdır illerinde bulunan Ağrı Dağı Milli Parkının toplam alanı 880.148 dekar olup Ağrı ilinde kalan kısmı 446.148 dekardır. 17.11.2004 tarihinde ilan edilmiştir. Ağrı Dağı Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı 2015 yılında onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Ağrı Dağı, Büyük Tufan dan sonra Nuh un Gemisi ne ev sahipliği yaptığı inanışı dolayısıyla efsanevi kimliğiyle ön plana çıkmaktadır. Çok sayıda tehlike altında bitki türü, yırtıcı kuşlar ile kelebekler açısından önem taşıdığı, ülkemize has bir tür olan Eremias suphani (Süphan kertenkelesi) nin görüldüğü ve alanda varlığı tespit edilen Allium baytopiorum(baytop soğanı), Sedum hewitt, Sesleria araratica (öz bozkıryumağı) nın bütün Dünyada yalnızca Ağrı Dağı nda yaşadığı bilinmektedir. 2016 yılında Ağrı Dağı Milli Parkına yol ve sanat yapıları tesis edilecektir. Ağrı Dağı Milli Parkı _ 27 _

Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Adilcevaz Süphan Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Bitlis, Muş ve Ağrı İlleri sınırları içerisinde yer alan 307.375 dekarlık saha (107.810 Dekar Ağrı il sınırında) tarihinde Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ilan edilmiş olup, hedef türü çengel boynuzlu dağ keçisi ve yaban keçisidir. Sarıkamış-Kağızman Yaban Hayatı Geliştirme Sahası Kars İli, Sarıkamış ve Kağızman İlçeleri ile güneyde Ağrı ili Merkez içerisinde yer alan 1.389 (9.380 Dekar Ağrı sınırında) dekarlık saha 2006 da Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ilan edilmiş olup, hedef türü Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi dir. _ 28 _

Doğubeyazıt Sazlıkları Sulak Alanı Ulusal Öneme Haiz Sulak Alanlar ve RAMSAR Alanları Sarısu Ovası Sulak Alanı Patnos ilçesinde yer alan 100.920 dekarlık sahanın 09.04.2015 tarihinde ilan edilmiştir. Alanda kuş gözetleme kulesi ve kuş gözlem evi bulunmaktadır. Sarısu Ovası Sulak Alan Alt Havzaları Biyolojik Çeşitlilik Araştırması tamamlanmıştır. Doğubayazıt Sazlıkları Sulak Alanı Doğubayazıt ilçesinde yer alan 221.791 dekarlık saha 10.06.2016 yılında tescil edilmiştir. Su kuşlarının habitat alanı olması bakımından önemlidir _ 29 _

Kış Yemleme Çalışmaları 2003-2015 yılları arasında toplam 97 adet yaralı yaban hayvanının tedavisi ve rehabilitasyonu yapılarak tabii alanlarına bırakılmıştır. 2003-2016 yılları arasında yaban hayatının devamı için tabiata 55.058 kg yem bırakılmıştır. 2016 yılında 33 adet kuş ve memeli hayvana yaralanma, yakalanma vb. sebeplerden el konulmuştur. 5 adedi üretim merkezine teslim edilmiştir. 16 yaban hayvanının tedavisi ve rehabilitasyonu yapılarak tabii alanlarına bırakılmış olup, 11 yaban hayvanının tedavisi ve rehabilitasyonu devam etmektedir. _ 30 _ Tabii Hayatın Desteklenmesi Hayvanları Koruma Faaliyetleri 2003-2015 yılları arasında 216 hayvan aşılanmış, 112 kısırlaştırılmış, 216 hayvana ise işaretleme ve kayıt işlemi gerçekleştirilmiştir. Söz konusu hayvanlardan 1 adeti sahiplendirilmiştir. Hayvanları koruma faaliyetleri kapsamında 300 adet mama ve su kabı dağıtımı yapılmıştır.

Av Yönetimi Faaliyetleri Ağrı ilinde 25 Genel Avlak sahası bulunmaktadır. 2003-2015 yılları arasında 13 avcı kursu açılmış ve 115 kişiye avcılık belgesi verilmiştir. 2016 yılları arasında 2 avcı kursu açılmış ve 7 kişiye avcılık belgesi verilmiştir. 2003-2015 yılları arasında av koruma çalışmalarında 295 avcı kontrol edilmiştir. Kanun dışı av yapan 118 kişi hakkında işlem yapılmış ve 232 yaban hayvanına, 32 araç gerece el koyulmuştur. 2016 yılında arasında av koruma çalışmalarında; 15 avcı kontrol edilmiştir. Kanun dışı av yapan; 9 kişi hakkında işlem yapılmıştır. 19 yaban hayvanına ve 29 araç gerece el koyulmuştur. _ 31 _

Biyolojik Çeşitlilik Çalışmaları Biyoçeşitlilik Envanter ve İzleme Projesi Ağrı İlinin Karsal ve İç Su Ekosistemleri Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme projesi tamamlanmıştır. Çalışma neticesinde 1.345 adet flora, 193 adet fauna (102 adet kuş türü, 32 adet sürüngen türü, 37 adet memeli türü ve 22 adet balık türü) türü tespit edilmiştir. Biyokaçakçılıkla Mücadele Çalışmaları Biyokaçakçılıkla Mücadele Çalıştayı düzenlenmiştir. Tabiat Turizmi Master Planı Ağrı ilinin turizm potansiyelinin değerlendirilmesi ve tabiat turizmi potansiyelinin ortaya çıkarılarak geliştirilmesini sağlamak maksadıyla Ağrı ili Tabiat Turizmi Master Planı hazırlanmıştır. Tabiat Turizmi Master Planında genel olarak çerçevesi çizilen aktivitelerin planlı olarak uygulanmasını sağlamak, geleneksel ve kültürel değerlerin yaşatılmasına katkı sağlamak maksadıyla Ağrı ili Tabiat Turizmi Uygulama Eylem Planı hazırlanmıştır. İshakpaşa Sarayı _ 32 _

Meteorolojik Gözlem İstasyonu Hava Tahmin İsabet Oranını % 90'ların Üzerine Çıkardık Ağrı'ya 8 adet Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu (OMGİ) kurulmuştur. 1. Ağrı 2. Diyadin 3. Doğubeyazıt 4. Eleşkirt 5. Hamur 6. Patnos 7. Taşlıçay 8. Tutak 2016 yılında da 3 adet Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu (OMGİ) kurulacak olup, tamamlanma safhasındadır. 1. Doğubeyazıt/ Suluçem Beldesi 2. Doğubeyazıt/ Ortaköy Köyü 3. Merkez/ Cumaçay Beldesi Ahmed-i Hani Havalimanı na Havaalanı Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu (H-OMGİ) kurulmuştur. 2016 yılında Ağrı ya 1 adet Yıldırım Tespit ve Takip sistemi (YTTS) kurulacaktır. _ 33 _

Doğubeyazıt Devlet Hastanesi Ağrı ilimize 2003-2016 yılları arasında 260 Milyon TL yatırım gerçekleştirilmiştir. Tamamladığımız bazı önemli sağlık tesisleri; Ağrı Devlet Hastanesi (150 yataklı) ve Ek Bina Patnos Devlet Hastanesi (150 yataklı) ve 15 Daireli Lojman Doğubayazıt Devlet Hastanesi.(150 yataklı) ve 15 Daireli Lojman Diyadin Devlet Hastanesi (75 yataklı) ve 10 Daireli Lojman Hamur Devlet Hastanesi (30 yataklı) ve 10 Daireli Lojman Eleşkirt Devlet Hastanesi (30 yataklı) Ağrı Merkez Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi Tadilat ve Onarımı Ayrıca toplam 20 adet sağlık ocağı ve aile sağlığı merkezini de vatandaşlarımızın istifadesine sunduk. Ağrı da 112 Acil İstasyon sayısını 1 den 5 e, 112 Acil Ambulans sayısını ise 2 den 40 a çıkardık. Ayrıca 7 Kar Paletli Ambulansı da vatandaşlarımızın istifadesine sunduk. _ 34 _ SAĞLIK BAKANLIĞI Vatandaşlarımızın Sağlığı Önceliğimiz...

Ağrı Merkez İmamhatip Ortaokulu MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Eğitimin Kalitesi Her Geçen Gün Artıyor 2003-2016 yılları arasında 712 Milyon TL eğitim yatırımı yapılmıştır. Okullaşma oranının artmasıyla ortaya çıkan öğretmen ihtiyacını gidermek için her kademede çok sayıda yeni öğretmen istihdam ettik. Ağrı da görev yapan öğretmen sayısını son 14 yılda 3.417 den 7.610 a çıkarttık. Çocuklarımız artık sınıflarına girdiklerinde kitaplarını sıralarının üstünde buluyorlar. 2003-2016 yılları arasında Ağrı daki öğrencilerimize 33 Milyon TL maliyetle 23 milyon adet ders kitabını ücretsiz olarak dağıttık. _ 35 _

Eğitimle teknolojiyi tanıştırdık bu kapsamda Ağrı da; Okullara 8.440 adet bilgisayar gönderdik, 289 sınıfa ADSL bağlantısı sağladık, Toplam 151 Bilişim Teknoloji Sınıfı kurduk. 653 Akıllı Tahta, 29 Çok Fonksiyonlu Yazıcı ve 6.768 tablet bilgisayar gönderdik. Ağrı Üniverstesi 2007 de kurulan Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi bünyesinde; fakülte, enstitü, yüksekokul ve meslek yüksekokulunun bulunduğu 17 birim kurulmuştur. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi ne kurulduğu 2007 yılından bu yana 140 milyon TL yatırım ödeneği gönderilmiştir. _ 36 _

Ağrı-Doğubeyazıt Yolu ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK ve HABERLEŞME BAKANLIĞI Ağrı'de Ulaşım Artık Daha Kolay 2003 ten günümüze kadar toplam 1,1 Milyar TL yatırım yapılmıştır. Ağrı ya 2002 yılına kadar 16 kilometre bölünmüş yol yapılmışken, 2002-2016 yılları arasında büyük bir atılımla Ağrı nın toplam bölünmüş yol mesafesini 323 km ye çıkardık. Yol standartlarının yükseltilmesi maksadıyla; 62 km yol iyileştirme, 1.201 km asfalt, 15 adet kaza kara noktası, 16 köprü ve 45 km oto korkuluk çalışmaları tamamlandı. _ 37 _

GIDA, TARIM ve HAYVANCILIK BAKANLIĞI Çiftçimizin Yüzünü Güldürüyoruz Ağrı'da çiftçilerimize 2003 ten bugüne 652 Milyon TL karşılıksız zirai destek verilmiştir. Ağrı da çiftçilerimize toplam 83,4 milyon TL mazot desteği verdik. Toplam 79 milyon TL gübre desteği, 12 milyon TL toprak analizi desteği ödedik. Ağrı ya ayrılan zirai destek ödemelerini 14 yılda 3 kat artırdık. 2002 yılında 29,4 milyon TL olan destek ödemesini 82 milyon TL ye çıkarttık. Hayvancılık desteklerini 63 kat artırdık. 2002 yılında 583 bin TL olan hayvancılık desteğini 2015 yılında 36,7 milyon TL ye çıkarttık. _ 38 _

Diyadin Sosyal Konut Uygulaması TOKİ TOKİ ile Vatandaşlarımızı Ev Sahibi Yaptık TOKİ vasıtasıyla 2003 ten bugüne 681 Milyon TL lik yatırım yapılmıştır. Ağrı'ya; 4.243 Konut 3 Lise 6 İlköğretim Okulu 10 Spor Salonu 7 Hastane 7 Aile Sağlığı Merkezi 2 Cami 3 Ticaret Merkezi 4 Pansiyon 1 Sevgi Evi 1 Yurt kazandırdık. _ 39 _

KÖYLERE GÖTÜRÜLEN HİZMETLER (KÖYDES) Köylülerimizin Bütün İhtiyaçlarını Gideriyoruz KÖYDES Projesi kapsamında Ağrı'ya 2005-2016 yılları arasında 226 Milyon TL yatırım yaptık. Ağrı da toplam 1.120 birimin içmesuyu problemini ortadan kaldırdık. Böylece, Ağrı nın mahalle ve köylerinin tamamına temiz içmesuyu götürdük. Ağrı Böyle Muazzam Yatırımları Hükümetimizle Birlikte Gördü _ 40 _

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI NDAN AĞRI'DA DEV YATIRIMLAR DEVAM EDİYOR Prof. Dr. Veysel Eroğlu 18.05.2014 Tarihinde Ağrı'ya Verdiği 287 Milyon TL lik 18 Müjdeye İlave Olarak 108 MİLYON TL LİK 18 MÜJDEYLE GELİYOR Böylece Ağrı'e Toplam Maliyeti 395 Milyon TL Olan 36 Müjde Vermiş Oluyoruz Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Müjdeleri 10 adet müjdenin toplam yatırım maliyeti 100.397.000 TL Orman Genel Müdürlüğü Müjdeleri 4 adet müjdenin toplam yatırım maliyeti 4.590.000 TL Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Müjdeleri 2 adet müjdenin toplam yatırım maliyeti 3.500.000 TL Meteoroloji Genel Müdürlüğü nün Müjdeleri 2 adet müjdenin toplam yatırım maliyeti 190.000 TL _ 41 _

_ 42 _ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü nün Müjdeleri (10 Adet) DSİ ye ait 10 müjde olup, Ağrı İlinde; 1 i içmesuyu Tesisi, 1 i tünel 2 si baraj, 1 i gölet, 5 i taşkın koruma tesisidir. Bu işlerle; Günlük 40.000 m 3 içmesuyu temin edilecektir. 14.400 dekar zirai arazi suya kavuşacaktır. Ağrı şehir merkezi, 1 belde ve 3 köy taşkın zararlarından korunacaktır. 1. Patnos İçmesuyu Arıtma Tesisi Tesisin günlük arıtma kapasitesi ise 40.000 m 3 olacaktır. İnşaat ihale hazırlık çalışması devam etmekte olup, 2016 yılı sonuna kadar ihale edilecektir. 2. Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması Batı Derivasyon Tüneli İkmali Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması İnşaatının tasfiyesi sonrası Batı Derivasyon Tünelinin kalan kısmının imalatları gerçekleştirilecektir. Proje ile Cuma Çayının yıllık 69,10 milyon m 3 suyunu Yazıcı Barajı rezervuarına derive ederek Ağrı Ovasındaki 249.590 dekar ve Ekincik Ovasındaki 69.590 dekar arazinin sulaması ve Ağrı ili içmesuyunun teminine katkı sağlayacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılacaktır.

3. Patnos Yukarıgöçmez Barajı Temelden 44 metre yüksekliğe sahip olacak barajın biriktirme hacmi 700.000 m 3 tür. Barajın tamamlanması ile 3.340 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. 20.09.2016 tarihinde barajın yapım ihalesi gerçekleştirilmiş olup, ihale süreci devam etmektedir. 4. Taşlıçay Derecek Barajı Temelden 33 metre yüksekliğe sahip olacak barajın biriktirme hacmi 3,29 milyon m 3 tür. Barajın tamamlanması ile 9.960 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. 01.09.2016 tarihinde barajın yapım ihalesi gerçekleştirilmiş olup, ihale süreci devam etmektedir. 5. Patnos Yeşilhisar Göleti Temelden yüksekliği 28 metre olan göletin biriktirme hacmi 584.000 m 3 tür. Göletin tamamlanması ile 1.100 dekar arazinin sulamaya açılması hedeflenmiştir. 08.09.2016 tarihinde yapım ihalesi gerçekleştirilmiş olup, ihale süreci devam etmektedir. 6. Ağrı Merkez Taşlıçay Deresi Islahı Ağrı şehir merkezi taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılacaktır. 7. Doğubayazıt Tanıktepe Köyü Taşkın Koruma Tesisi Tanıktepe köyü taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılacaktır. 8. Eleşkirt Yücekapı Beldesi Şeryan Çayı Islahı Yücekapı beldesi taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılacaktır. _ 43 _

9. Eleşkirt Aydoğdu Köyü Taşkın Koruma Tesisi Aydoğdu köyü taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılacaktır. 10. Eleşkirt Değirmenoluğu Köyü Şamyan Deresi Islahı Değirmenoğlu köyü taşkınlardan korunacaktır. 09.10.2016 tarihinde temeli atılacaktır. Orman Genel Müdürlüğü nün Müjdeleri (4 Adet) 11. 1.740 dekar alanda ağaçlandırma tesisi, 30.000 dekar alanda toprak muhafaza tesisi yapılacaktır. 12. 10.000 dekar alanda Eleşkirt ilçesi Aşağıkopuz ve Yukarıkopuz köylerinde mera ıslahı çalışması yapılacaktır. 13. 750.000 adet fidan üretilecektir. 14. 2 köyde 40 dekar alanda kuşburnu ve ahlat gelir getirici türlerle ilgili ağaçlandırma yapılarak 2.500 adet fidan dikilecektir. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Müjdeleri (2 Adet) 15. Ağrı Dağı Milli Parkına yol ve sanat yapıları tesis edilecektir. 16. Balık Gölü Tabiat Parkını halkımızla buluşturacağız. _ 44 _

Meteoroloji Genel Müdürlüğü nün Müjdeleri (2 Adet) 17. Anlık hava durumu bilgilerinin vatandaşımıza sunulması, tahminlerin hazırlanması, tahmin tutarlılıklarının artırılması ve yapılan tahminlerin doğrulanması, başta iklim ve iklim değişikliği olmak üzere birçok araştırma faaliyetinin gerçekleştirilmesi, çeşitli sektörlerin ihtiyaç duyduğu meteorolojik ürün ve hizmetlerin hazırlanması maksadıyla kullanılmak üzere 3 adet Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu (OMGİ) kurulacaktır. 1. Doğubeyazıt/Suluçem Beldesi 2. Doğubeyazıt/Ortaköy Köyü 3. Merkez/Cumaçay Beldesi 18. Ağrı ya 1 adet Yıldırım Tespit ve Takip sistemi (YTTS) kurulacaktır. Doğubeyazıt OMGİ _ 45 _

Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu Tarafından 18.05.2014 Tarihinde Ağrı'ya Verilen 287 Milyon TL'lik 18 Müjdenin Nihai Durumu Tamamlanan Müjdeler (13 Adet) 1. Eleşkirt Aşağı Kopuz Taşkın Koruma Tesisi 2. Patnos Hasandolu Köyü Taşkın Koruma Tesisi 3. Ağrı Taşlıçay Aşağı Dumanlı Köyü Taşkın Koruma Tesisi 4. Hamur Yukarı Gözlüce Köyü Taşkın Koruma Tesisi 5. Ağrı Hamur İlçe Merkezi Murdar Dere Islahı 6. Patnos Çakırbey Deresi Islahı 2. Kısım 7. Patnos Çaputlu ve Sarıdirek Köyleri Taşkın Koruma Tesisi 8. Diyadin İlçe Merkezi Göl Mahallesi Kuru Dere Islahı 9. Hamur Soğanlıtepe Köyü Taşkın Koruma Tesisi Patnos Hasandolu Köyü Taşkın Koruma Tesisi _ 46 _

10. Doğubeyazıt Karabulak Köyü Taşkın Koruma Tesisi 2. Kısım 11. 2014 yılında 32.000 dekar alanda ağaçlandırma, rehabilitasyon ve erozyon kontrol çalışması yapılarak toplam 1.322.820 adet fidan dikilmiştir. 12. 2014 yılında 2.000.000 adet fidan üretilmiştir. 13. Gelir getirici türlerle birlikte toplam; 3 köyde 30 dekar alanda 1.500 adet badem, zerdali ve kuşburnu fidanı dikilmiştir. Devam Eden Müjdeler (5 Adet) 14. Ağrı Ovası Yazıcı Sulaması 15. Ağrı Merkez Şeryan Çayı Islahı 16. Ağrı Merkez Tezeren ve Yakınca Köyleri Taşkın Koruma Tesisi 17. Ağrı Eleşkirt İlçe Merkezi Alakış Deresi 2. Kısım ve Yücekapı Beldesi Çetinsu Köyü 18. Ağrı Taşlıçay Kumluca Köyü Taşkın Koruma Tesisi Ağrı Hakettiği Yatırımları Almaya Devam Edecek _ 47 _

AĞRI'YA 14 YILDA 8 MİLYAR TL'LİK YATIRIM YAPTIK 51 Milyon TL Maliyetinde 8 Tesisin Temelini Atıyoruz, 2 Tesisin Açılışını Yapıyoruz Ağrı'mıza Hayırlı Olsun T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı _ 48 _