ALEVİLİKTE ALEVİLİKTE HAKK A YÜRÜME ERKÂNI

ALEVİLİKTE ALEVİLİKTE HAKK A YÜRÜME ERKÂNI Hazırlayan: Cemal ŞAHİN (Hubyar Sultan Alevi Kültür Derneği Ankara Temsilcisi ve Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Yenimahalle Pir Sultan Cemevi Dedesi) Tel: 0 537 473 25 26 1

GENEL BİLGİLER Alevi öğretisini temeli hümanizm, yani insan sevgisidir. Bu öğretiye göre, yaratan ve yaratılmış birdir. Yaratan yaratılmışın bütünü, yaratılmışta yaratanın ayrılmaz bir parçasıdır. Yani tanrı ve insan birbirinin ayrılmaz birer parçalarıdır. Bu nedenle Alevi öğretisinde Tanrı anlayışı varlığın birliğine dayanır. Bu bağlamda insan Tanrı nın yeryüzündeki tecellisidir. İnsan sevgisi Tanrı sevgisi gibidir. İnsan Tanrı dandır ve Tanrı insanda tecelli etmektedir. Alevilikte: Hakk ile bir olmak, Hakk ile Hakk olmak ve Hakk tan geldik, Hakk a gidiyoruz gibi deyimler vardır. O nedenle, Alevili geleneğinde bir kimse ölmez; o kişi için öldü denmez, Hakk a yürüdü, Don değiştirdi gibi deyimler kullanılır. Bu ifade ile Dünya daki yaşamı kasteden Alevi öğretisi, canın Dünya değiştirerek Vahdet-i Mevcut a ermesi yani 2

Hakk a kavuşması ile Hak tan geldik, yine Hakk a döneceğiz diye ifade edilen Hakk a Yürüme kavramı diğer inanış biçimlerinde ölüm, vefat vb. kavramlara belki karşılık geldiği düşünülebilir. Ancak bu kavram ile hiçbir bağlantısı yoktur. Diğer inançlarda bu kavram, yok oluş, geri gelmeme, ayrılış anlatılırken; Hakk a yürüme kavramında kavuşma, yeniden birleşme anlatılır. Bu anlam farklılığı ile bir canın bu Dünya dan ayrılışı değil tam tersi, kavuşmaya yönelik hazırlık olarak niteleyeceğimiz ritüeller ile Hakk a yürümeye hazırlığı yapılır. Bu nedenle Hakk a Yürüme Erkânı diye tanımlayacağımız her türlü iş ve eylemler bu ana fikir doğrultusunda yapılmalıdır. Bunun dışındaki tüm eylem, ifade vb. asıl fikri saptıracağı için amaca hizmet etmekten uzak kalacaktır. Alevilik tarihi yolculuğunda daima asimle edilmeye, bir inanç içerisinde 3

eritilmeye çalışılmıştır. Ne yazık ki bu konuda, yer yer de başarılı olunmuştur. Osmanlı döneminde olduğu gibi, cumhuriyet döneminde de Aleviler asimle edilmeye çalışılmıştır. 1925 yılında tekke ve zaviyeler bir yasa ile kapatılınca, Bektaşi dergâhları da bu yasa içerisine alınarak kapatılmıştır. Gerek 1826 yılında ve gerekse 1925 yılında Bektaşi tekkeleri kapatılınca, Alevi köylerinden birçok kişiler alınarak, şehirlere götürülmüş ve onlara nasıl ibadet edecekleri anlatılmış ve cenazelerinin nasıl kaldırılacağı, Sünni inanca göre öğretilmiştir. Ayrıca 1950 li yıllardan sonra İmama Hatip Tekâmül Kursları adı altında kurslar verilerek yine Alevi köylerinde, hocalık görevi yapan kişiler bu kurslara alınarak, Sünni geleneğe göre cenaze erkânı öğretilmiş ve bunlar geri köylerine geldiklerinde cenazelerini, Sünni geleneğe göre kaldırmaya başlamışlardır. 4

Eğer bu kültürün yok olmasını istemiyorsak kendi yol ve erkânımıza göre cenazelerimizi kaldırmalıyız. ALEVİLİKTE HAKK A YÜRÜME ERKÂNI Yukarıda da değinildiği gibi Alevilikte: Hakk ile bir olmak, Hakk ile Hakk olmak ve Hakk tan geldik, Hakk a gidiyoruz gibi deyimler vardır. O nedenle, Alevili geleneğinde bir kimse ölmez; o kişi için öldü denmez, Hakk a yürüdü, Don değiştirdi gibi deyimler kullanılır. Ayrıca, Alevi inancında ne cennete gitme hayali ve ne de cehennem ateşinde yanma gibi bir düşünce yoktur. Bu konuda yol ulularımız bizlere: Eşim bana huri, evim de cennet ve cehennem narını ise, insanların yaşam süresi içerisinde çektikleri azaplar olarak öğrettiler. 5

HAKK A YÜRÜME ERKANINDA UYGULANAN YÖNTEMLER Eğer bir can Hakk a evinde yürüdü ise, yanında bulunan bir kişi Bismişah! Hakk Muhammet ya Ali! der, o canın gözlerini kapatır. Temiz bir tülbent, bez veya bunlar gibi bir şeyle çenesini bağlar. Hakkk a yürüyen canın giysileri üzerinden çıkarılır ve bir döşek üzerine sırt üstü yatırılır. Bu döşeğe Hakk döşeği ya da Rahat döşeği denir. Döşeğe yatırılan canın kolları düzgün bir şekilde yanlara uzatılır. Ayrıca ayakları da düzgün bir şekilde uzatıldıktan sonra, ayak başparmakları birbirine bağlanır. Bundan sonra canın üzeri temiz bir çarşaf veya bir örtü ile örtülür. Sonra o yöreye göre usul ve erkân var ise (düvaz imam, deyiş okumak gibi) o uygulanır. Duvazimamlara iki örnek: 6 HUDA İÇİN BAĞIŞLA Hata ettim Huda için bağışla Muhammet Mustafa için bağışla

Safi nesli Cüneyt oğlu Haydar Ali-yel Murtaza için bağışla Ali nin Düldül ü ile Kamber i Zülfükar-ı gaza için bağışla Fatima-i Zühre, Hatice-i Kibriya İmamlar silsilesi için bağışla Hasan pir aşkına girdim meydana Hüseyin-i Kerbela için bağışla İmam Zeynel, İmam Bakır-ı Cafer Musa Kazım, Rıza için bağışla Muhammet Taki mdir Şah Ali Naki Hasan Ali Askeri için bağışla Muhammet Mehdi ey sahip zamanı Eşiğinde geda için bağışla 7

Bilirim günahım çoktur ey Şahım Ali oğlusun eba için bağışla On İki İmam nur oldu Hatayi Gel ol nur-u Huda için bağışla... TÖVBE GÜNAHIMA Hatalar etmişim noksandır işim Tövbe günahıma estağfurullah Muhammet Ali ye bağlıdır başım Tövbe günahıma estağfurullah Hasan, Hüseyin balkıyan nur ise İmam Zeynel sır içinde sır ise Özümüzde kibir, benlik var ise Tövbe günahıma estağfurullah Muhammet Bakır ın izinden çıkma Yükün Cafer den tut, gayriye bakma Hatıra dokunup gönüller yıkma Tövbe günahıma estağfurullah 8

Musa-i Kazım a daim niyazım İmam Rıza ya bağlıdır özüm Eksiklik, noksanlık, hep kusur bizim Tövbe günahıma estağfurullah Taki ile Naki benziyor aya Ali emekleri vermeye zaya Ettiğimiz kem işlere bed-huya Tövbe günahıma estağfurullah Hasan Askeri nin gülleri bite Mehdi gönlümüzün gamını ata Ettiğim yalana, koğu gıybete Tövbe günahıma estağfurullah Kul Himmet Ustadım Bağdat, Basra Böyle güne kaldık, böyle asıra Ya Ali cömertsin kalma kusura Tövbe günahıma estağfurullah 9

1) Yıkama İşlemleri Öncelikle teneşirin temiz olmasına dikkat edilir ve Hakk a yürüyen can özenle teneşire taşınır. Kafasının altına bir yastık konur. Edep yerleri uygun bir bezle örtülür. Cenaze kadın ise, kadın; erkek ise, erkek tarafından yıkanır. Yıkamaya başlarken görevli kişi aşağıdaki sözleri veya bildiği bir duayı sessizce kendi içinden okur. Bismi Şah! Aramızdan ayrılıp Hakk a yürüyen ve önümüze gelen bu canı, dünya kirlerinden temizlemeye niyet ettim. Noksan ve eksiklerimizi olursa Hakk yüce katında af eyleye! 10 Ya Hakk! Sana yürüyen can senin aşığındı. Sen canansın, o da candır. Şimdi can bedeni terk etti.

Bedeni toprağa dönüp, don değiştirecek. Canı, ruhu ise sana dönecek. Ehlibeyt'in, erenlerin, evliyaların hakkı için, sana dönen bu canın kusurları af, ruhunu şad eyleyesin. Gerçeğe Hû! Mümine Ya Ali! Yukarıdaki söylenen sözlerin yerine sadece Hakk Muhammet Ali ya da: Bismi Şah! Aramızdan ayrılıp Hakk a yürüyen ve önümüze gelen bu canı, dünya kirlerinden temizlemeye niyet ettim. Noksan ve eksiklerimizi olursa Hakk yüce katında kabul eyleye! Nuri nebi, kerem Ali, Pirimiz Hünkar Hacı Bektaşi Veli! Gerçek erenlerin demine Hû! Mümine Ya Ali! desede yeterlidir. 11

Yıkama işlemleri için önceden sabun, sünger ve eldivenler hazırlanır. Cenazeye abdest aldırma diye bir kural Alevi geleneğinde yoktur. Yıkama işlemleri ile görevli kişi eldivenlerini taktıktan sonra, yıkama işine öncelikle edep yerlerinden başlar. Daha sonra vücudunun üst kısmından başlayarak, vücudunun her tarafı iyice yıkanır. Yıkama işlemi bittikten sonra, cenazenin yakınları, eşi, dostu cenazeye helallik suyu dökebilirler. Bundan sonra cenaze temiz havlularla kurulanır. Kurulama işleminden sonra, önceden hazırlanan kefene sarılır. Erkek kefeni üç parçadır: Ahret gömleği, eteklik ve sargıdan oluşur. Kadın kefeni ise beş parçadır: Gömlek, eteklik, sargı, başörtüsü ve göğüs örtüsünden ibarettir. 12

Alevi öğretisinde, Rızalık Meydanı, Hakk Meydanı ve sırlama/toprakla buluşturma diye üç meydan vardır. SONSUZLUĞA UĞURLAMA Hakk a yürüyen can için yürütülecek olan uğurlama töreni evi, Cemevi ya da musalla taşında; bunlardan sadece birinde olabileceği gibi birden fazla yerde de olabilir. Bunun nerede alındığından ziyade anlamı önemlidir. Uğurlama töreni, Hakk a yürüyen canın yakınlarının, çevresinin önem verdiği kişilerin toplandığı gündüz ve aydınlık vakitte yapılır. Burada önemli olan halkın toplanmasıdır. Hakk a yürüyen cana rızalık verecek canların mümkün olduğunca meydanda toplanmış olması gerekir. Ehil kişi, Hakk a yürüyen canın yanında uygun bir yerde durur. Kadın erkek ayrımı olmaksızın cümle canlar, halka/yarım ay şeklinde cemal cemale durur. Hakk a yürüyen Can ın yakınları önde yer alır. 13

Ehil kişi: -Geldi geçti ömrüm benim, Şol yel esip geçmiş gibi. Hele bana söyle gelir, Bir göz açıp yummuş gibi. Değerli canlar! Yunus Emre nin söylediği gibi, bugün yine bir canımız bir göz açıp yummuş gibi aramızdan ayrılarak, Hakk a yürüdü. Onun canını Hak katına, bedenini ise ebedi yurduna, toprak ananın kucağına uğurlamak için toplanmış bulunmaktayız: Dedikten sora, canın yaşamı hakkında kısa bir bilgiyide canlarla paylaşabilir. Daha sonra: Bu nedenle hepimiz üzgünüz, acımız büyük. Ama canlar; Kâinatta hiçbir şey olduğu gibi ve olduğu yerde kalmıyor ki. Her şey değişiyor. 14

Her şey, her zaman bir yaşamın sonu ve başka bir yaşamın da başıdır. Bu da Hakk ın değişmez yasasıdır. Bizler Hakk tan geldik ve Hakk a geri döneceğiz. Aslında, bütün canlar aslına geri dönüyor. Böylece Hakk ın hükmü de kesintisiz sürüyor. Şahı Merdan Ali nin dediği gibi: Hakk a yürüme ne babayı bırakır ne de evladı alıkor. Orası öyle bir geçittir ki, o geçitten geçmeye herkes mecburdur. O nedenle, bütün canlar Hakk a yürür. Hakk yolculuğu ansızın bizi bir yerde yakalıyor. Ama bizler yaşarken zamanı fırsat bilmeliyiz. Sevgi, saygı, merhamet duygularımızı yeniden geliştirip; birbirimizi sevip, saymalı ve birbirimizin hakkına, hukukuna saygı göstermeliyiz. 15

Kimliğimize, kültürümüze, öğretimize sahip çıkmalıyız. Bizim Hakk tan dileğimiz; (Hakk a yürüyen canın ismi söylenerek) canı erenlerin/evliyaların makamına eriştirmesi ve geride kalan ailesine, ev halkına, sevenlerine ve gönül dostlarına sağlıklı ve mutlu bir yaşam vermesidir. -Değerli Canlar: Yol ve erkânımızda cenazede üç hizmetimiz vardır. Birincisi Rızalık Meydanı hizmetimiz, ikincisi Hakk (birleme, tevhit) Meydan hizmetimiz, üçüncüsü ise Sırlama/toprakla buluşturma hizmetimiz. Eğer Helallik Hizmeti ve Hakk (Birleme/Tevhit) Meydanı Hizmeti aynı yerde yapılacaksa- Rızalık ve Hakk meydanı hizmetlerimizi burada yapacağız. Sırlamayı/toprakla buluşturmayı ise 16

mezarlıkta yapacağız. Ben sizlere Bu can için rızalık veriyor musunuz? dediğimde, sizler Allah eyvallah diyeceksiniz, bunu üç defa tekrarlayacağız, der. Not: Kırsalda veya bazı yörelerde, Hakk a yürüyen canın evinin önünde rızalık alınır. Mezarlığın yanında da Musalla taşı vardır. Orada da Hakk Hizmeti görevi yerine getirilir. Rızalık Meydani Hizmeti Ehil Kişi: -Sevgili canlar! Şimdi rızalık görevimizi yerine getireceğiz. Geldim gider oldum illerinize, Dostlar safa ile gönderin bizi. Doyamadım tatlı dillerinize, Dostlar safa ile gönderin bizi. 17 Himmet eylen, şu dağları aşalım, Pir aşkına kaynaşalım, coşalım. Gelin birer birer rızalaşalım, Dostlar safa ile gönderin bizi.

Bizler de yol ulularımızdan Pir Sultan Abdal ın dediği gibi, bu canla birer birer rızalaşıp, yol ve erkânımıza göre bu canı ebedi yurduna, sonsuz yolculuğuna uğurlayacağız. Bu nedenle: Ey canlar! Kendi amelince Hakk'ı, hakikati özünde görüp ve bu yüzden Enel-Hak diyen, yetmiş iki millete bir nazarla bakıp; eline, diline, beline sahip olmayı kendisine ilke edinen; dini sevgi, kıblesi insan olan bu can, sizin içinizde yiyip içti, kondu göçtü. Hakk a yürüyen bu can cümle dostlarının, yakınlarının ve sevenlerinin huzurundadır. Bilerek ya da bilmeyerek bazılarınızın gönlünü kırmış, incitmiş olabilir. Ya da üzerinde haklarınız kalmış olabilir. 18

Hakk a uğurladığımız bu cana gönül birliğiyle can-ı gönülden bütün maddi ve manevi haklarınız için; -Rızalık veriyor musunuz? Hazır bulunan canlar: -Allah Eyvallah! Ehil kişi: -Rızalık veriyor musunuz? Hazır bulunan canlar: -Allah Eyvallah! Ehil kişi: -Rızalık veriyor musunuz? Hazır bulunan canlar: Allah Eyvallah! Dedikten sonar, görevli kişi: - Allah Eyvallah! diyen diller dert, keder, ağrı, acı görmeye. Verilen rızalıklar, Hak-Muhammed- Ali Divanı nda kabul ola. Hakk a yürüyen cümle canlarımızın devr-î daim ola, der. 19

Böylece Rızalık Meydanı Hizmeti görevi tamamlanmış olduktan sonra, eğer Hakk Meydanı Hizmeti görevi de burada yapılacaksa Hakk Hizmeti Görevi ne başlanır. Hakk Meydanı Hizmeti görevi, bazı yörelerde genellikle köylerde- mezarlığın yanında bulunan musalla taşlarında yapılmaktadır. Hakk Meydanı (Birleme/Tevhit) Hizmeti Bu bölümde bölgesel farklılıklarda gözetilerek, Hakk a göçü anlatan bir nefes, bir düvaz imam ve bir gülbank (dua) okunur. Yine burada ehil (görevli) kişi tarafından aşağıdaki gibi kısa bir açıklama yapılır. -Değerli Canlar: Yol ve erkânımıza göre Hakk Meydanı Hizmeti görevimizde devriye ile ilgili bir 20

nefes, bir düvaz imam ve bir gülbank okuyarak tevhit olacağız. Yani birleşip, bir araya gelip, birlikte düşüneceğiz. Bütün varlıkların Hakk ta bir olduğuna ikrar getireceğiz. Ayrıca Hakk tan, can için iyi dileklerde bulunacağız. Düvaz imamlar 12 imamların isminin geçtiği nefeslerdir. Düvaz imam ve gülbanklarımız okunurken mümkün olduğunca ayaklarımızı birleştirip, sağ elimizi kalbimizin üzerine koyarak dar a duracağız. Dar canlara karşı bir saygı duruşudur. diye bir açıklama yaptıktan sonra: Ya Hakk! Divana Geldik Darına Durduk! Hal ile halleştik, özümüzü öze bağladık, Hakk a yürüyen bu can için bir yâr olup, birleştik. 21

Senden saklımız gizlimiz yoktur. Sen bilirsin halimizi. Senden geldik sana döneceğiz. Ey Canlar! Ay dan, Güneş ten ezel bu mülke geldik gittik, bu âlemi seyrettik. Bu mülkte bir zaman ana rahmine düştük bir can olduk. Özümüzü tanıdık, yol olduk. Geleceğe koştuk umutla. Yeri geldi bulut olup nehirleri, vadileri, dağları, denizleri aştık. Sonra rüzgârla buluşup başladık damla damla çimenlerin, çiçeklerin üzerine düşmeye. İşte böyle böyle kendimize döndük. Ama sonunda yine tekrar Hakk a döneceğiz. Çünkü Hakk tan geldik.. (Kışının isim söylenecek) canımızda bir devrini daha 22

tamamlayarak Hakk a geri döndü. Hakk la buluştu. Böylece yeni bir dona, yeni bin bir cana karışacak. Bu canımız ölmeden evvel binlerce kez ölmüş, binlerce kez dirilmişti. Şimdi başka bedenlerde yeniden dirilecek. Bedeni canlı, cansız her şeye sinecek ve Kâinat durdukça da yaşayacaktır. Not: Aşağıda devriye ile ilgili nefes ve düvaz imamlardan örnekler verilmiştir. İsteyen bunlara benzer, bunların yerine kendi bildiği ya da bölümün sonundaki nefes ve düvaz imamlardan istediğini okuyabilir. 23 KİM BİLİR Katre idim ummanlara karıştım Kaç bulandım kaç duruldum kim bilir Devre edip âlemleri dolaştım Bir sanata kaç sarıldım kim bilir

Bulut olup ağdığımı bilirim Boran ile yağdığımı bilirim Alt ı anadan doğduğumu bilirim Kaç ebeden kaç soruldum kim bilir. Kaç kez gani oldum kaç kere fakir Kaç kez altın oldum kaç kere bakır Bilmem ki kaç kâtip ismimi okur Kaç defterde kaç dürüldüm kim bilir Bazı nebat oldum toprakta sürdüm Bilmem kaç atanın sulbünde durdum Kaç defa cenneti alaya girdim Cehenneme kaç sürüldüm kim bilir Kaç kez alet oldum elde bakıldım Semadan kaç kere indim çekildim Balcık olup kerpiç kerpiç döküldüm Kaç bozuldum kaç kuruldum kim bilir 24

Dünyayı dolaştım hep karabatak Görmedim bir karar bilmedim durak Üstümü kaç örtü bu kara toprak Kaç serildim kaç dirildim kim bilir Gufrani yim tarikatım boş değil İyi bil ki kara bağrım taş değil Felek ile hiç hatırım hoş değil Kaç barıştım kaç darıldım kim bilir Bu ve bunlara benzer bir nefes okunduktan sonra, bir de düvaz imam okunur. 25 BUGÜN BEN MİHMANIM Çok cevir eyleme aziz sultanım Bugün ben mihmanım canlar içinde Sakın incitmeyesin cananım Bugün ben mihmanım canlar içinde Evliyalar katarına dizildim

Kırklar ile bile oldum ezildim On İki İmam defterine yazıldım Bugün ben mihmanım canlar içinde İmamı Hasan dan gördüm bir nişan Şah Hüseyin oldu gözüme gülşen Zeynel Abidin den aklım perişan Bugün ben mihmanım canlar içinde İmam Bakır dan da bir himmet gördüm İmam Cafer-i Sadık idi virdim Muhabbete beli, meydana girdim Bugün ben mihmanım canlar içinde Musa-i Kazım dır dilimde kelam Şah İmam Rıza ya verdim bir selam Taki ye, Naki ye eylerdim divan Bugün ben mihmanım canlar içinde Askeri, Mehdi âlemin serveri Gül gibi kokar Muhammet in teri 26

Erenler vermezler gizlidir sırrı Bugün ben mihmanım canlar içinde Şah Hatayi m tanıyalım bizi de Kamber Ali den getirirdi meze Can bir emanettir kulağım seste Bugün ben mihmanım canlar içinde Düvaz imam da okunduktan sonra bir gülbank okunur: -Destur-u Pir, Hakk ın himmetiyle! Hakk a yürüyen.. canın ve cümle geçmişlerimiz için, gönül birliğiyle; Diyelim bir Allah Allah! Hak Muhammed Ali birliğine, Hünkâr Hacı Bektaş Veli pirliğine, Evliyalar keremine, Gerçek erenler demine, 27

Merhumun ruhu şad, mekânı aydınlık, toprağı bol ola! Hakk erenleri geride kalanların gözlerinden yaş, duvarlarından taş düşürmeye! Kötülerin şerrinden, zalimin zulmünden, görünür görünmez kazalardan, belalardan uzak eyleye! Yolumuzu yolsuza, pirsize, uğursuza uğratmaya! Hastalarımıza şifa, dertlerimize deva buluna! Gökten hayırlı rahmet, yerden hayırlı bereketler ola! Hakk a yürüyen ( can) daima gönlümüzde ola! Onun sevgisi gönlümüzde eksik olmaya! Sonsuz yolculuğa uğurladığımız.. can ve cümle canlar, erenler katarına didarına nail ola. 28

Nur-u Nebi, Kerem-i Ali, Pirimiz Hünkâr Hacı Bektaş Veli cümlemizin güler yüzünü soldurmasın! İyilikten, birlikten ve dirlikten ayırmasın! Dil bizden, nefes Pir den, kabul Hakk tan ola. Gerçeğe Hû, mümine ya Ali!.. Sırlama/Toprakla Buluşturma Hizmeti Mezarlığa (kabire) götürülmek üzere Hakk a yürüyen can omuzlara alınarak taşınır. Can mezarına konulurken ehil kişi: Cümle canlılar aslına döner, Hakk tan geldik, Hakk a gideceğiz. Muhammed Mustafa nın gül cemaline, Aliyyel Murtaza nın yoluna, Hasan ve Hüseyin in kemaline, Allah eyvallah Hû dost! Der. 29

Mezarlıkta; sırlama/toprakla buluşturma zaman süresindce nefes, düvaz imam ve gülbank okunmalıdır. İsteyen bunların yerine bildiği başka nefes, düvaz imam ve gülbankı ya da bölümün sonundaki nefes, düvz imam ve gülbanklardan da söyleyebilir. 30 SELAM OLSUN Bu dünyadan gider olduk, Kalanlara selam olsun. Bizim için hayır dua, Kılanlara selam olsun. Ecel büke belimizi, Söyletmeye dilimizi. Hasta iken halimizi, Soranlara selam olsun. Tenim ortaya açıla, Yakasız gömlek biçile. Bizi bir arı veçhile, Yuyanlara selam olsun. Azrail alır canımız

Kurur damarda kanımız Yağlıcağın kefenimiz Saranlara selam olsun Selam verin kastımıza, Gider olduk dostumuza. Niyaz için üstümüze, Duranlara selam olsun. Sözdür söylenir araya Kimse değmez bu yaraya Beni alıp mezarıma Koyanlara selam olsun Devri gelenler gider, Hepsi gelmez yola gider. Bizim halimizden haber, Soranlara selam olsun. Âşık oldur Hakk ı seve Hakk derdine kıla deva Bizim için hayır dua Edenlere selam olsun Derviş Yunus söyler sözün, 31

Yaş doldurur iki gözün. Bilmeyen ne bilsin bizi, Bilenlere selam olsun. Sırlama işi bittikten sonra,yani üzeri topraklara örtüldükten sonra ehil kişi, destur canlar der ve her dar vaziyetine (ayaklar birleşik, sağ el kalp üzerinde) geçer. 32 SANA SIĞINDIM Muhammet Mustafa ey Şah-ı Merdan Aliyyel mürteza sana sığındım Hatice, Fatima, Hasan Mücteba Hüseyn-i Kerbela sana sığındım İmam Zeynel ile Muhammet Bakır Cennet bahçesinde bülbüller şakır Cafer-i Sadık a erdik çok şükür Kâzım Musa, Rıza sana sığındım Muhammet Taki ye verdim selavat Aliyün Naki den isterim imdat

Hasan ül Askeri el aman mürvet Mehdi sahib liva sana sığındım On Dört Masum-u Pâk Güruhu Nâci On Yedi Kemerbest derdim ilacı Pirim Hacı Bektaş serimin tacı Hünkâr-ı evliya sana sığındım Virdi Derviş senin kulun kurbanın Yarın arasatta ulu divanın Senin mücrimlere çoktur ihsanın Pirim Süca Baba sana sığındım. Destur-u Pir! Hakk ın himmetiyle! Görünen, görünmeyen, bilinen, bilinmeyen; göklerde, yerlerde ve tüm Kainatta varlığını her nesneye nakş eyleyen, kendini ademe bahş eyleyen Hakk ın himmetiyle, toprağa sırladığımız (..) canımız ve hazırda bulunan cümle 33

canların geçmişleri için gönül birliğiyle diyelim bir Allah, Allah!.. Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin, On İki İmamların, On Dört Masumu Pakların, On Yedi Kemerbestlerin, Kırkların hakkı için! Kerbela da şehit düşen canların hakkı için! Pirimiz Hünkâr Hacı Bektaş Veli ve bütün erenlerin/evliyaların hakkı için! Bu uğurda yakılan, yıkılan, asılan, kesilen, derisi yüzülen ve katledilen tüm canların hakkı için! Âşıkların, sadıkların, ariflerin, bilgelerin hakkı için! Bütün insanları aynı gözle görenlerin, Eline, beline, diline sahip olanların, Enal Hak deyip de ezilen ve çilesini çekenlerin ve kâmil insanlık yolunda yürüyen canların hakkı için! Hakk Erenleri; Merhum (..) candan rahmetini esirgemeye! 34

Ulu dergâhında mahcup ve mahrum eylemeye! Erenlerin, ermişleri makamına eriştire! Kötülükleri var ise iyiliğe çevrile! Güruh-u Naci den, Ehlibeyt ten, erenlerin/evliyaları aydınlık yolundan ayırmaya! Geride kalan ev halkına, yakınlarına, sevenlerine ve gönül dostlarına sağlık, sabır, metanet ihsan eyleye! Cümle dostlarına acı ve keder gösterilmeye! Cümle geçmişlerimiz Hakk-Muhammet- Ali katarına/didarına nail olalar! Her an pir, mürşit huzurunda yüzleri ak, gönülleri pak ola! Tenini toprağa sırladığımız.. canımızın ve cümle geçmişlerimizin ruhları şad, mekânları aydınlık, toprakları bol ola! Der. Son olarak da: Hakk a yürüyen canın yakınları, bir canlarını kayıp ettikleri için 35

ya da insanlık için büyük hizmetleri olmuş ulu bir kişinin cenazesinde de herkes haliyle üzgün olurlar. Onları bir nebze rahatlatmak için hizmeti yapan ehil kişilere, aşağıdaki sonusuza yolculuk nefesini söylemelerini önerim. SONSUZA YOLCULUK Erenler, canlar, dostlar, yarenler... canımızı ebedi yurduna, sonsuz yolculuğune, toprak ananın kucağın uğurladığımız için hepimiz üzgünüz, acımız büyük. O nedenle sevgili canlar: Yüzümüz yerde, özümüz dâr'da Elimiz bağlı, yüreğimiz dağlı Gözümüz yaşlı, bağrımız ateşli Yaşam bitimli, acılar bitimsiz Sevgi acı ile kardeş, yaşam, ölümle eş. Yer anamız, gök atamız Doğada doğduk, topraktan var olduk 36

Bir tende can bulduk, bir bilinçle özgür olduk Yaşam koşusu engebeli, yaşam yolu dikenli Taş taşa değmeden duvar olamaz, Birbirini üzmeyen insan olamaz. Kimileyin insan yükü ağır, Kimileyin duyguların dili sağır An olur öfke kabarır, Öfke geçer yüz kararır Dünya işi dünyada kalır Kişi kötü demeyelim, işi kötü diyelim Ağrınan incinen kötü geçmişi unutsun Giden yolcuya gönül çiçeklerini sunsun! 37 Sevgi en güzel çiçek, Bağışlamak en büyük emek

Emeğiniz varsa bağışlayın Toprak ana bir canı bağrına basıyor Hakk ın vadisinin gölgeli yolu Tümümüzü bekliyor yaratılmışların sonu Tanrı yaşam için sabır, umut sundu. Ateş külde söner, acı yürekte diner. Acı paylaşıldıkça azalır, Sevgi paylaşıldıkça çoğalır. Acılar azalsın, sevgiler artsın. Kinler bitsin, dostluklar pekişsin. Yeni yaşamlarda yeni çiçekler yeşersin. Tanrı kalanlara uzun esenlik dolu yaşam versin. Erenlerin, evliyaların ruhu sinsin. Hacı Bektaş Veli ve bütün erenler/evliyalar ruhunu pak etsin. 38

Ey..can: Hava, su, toprak ve ateşten varlığa geldin; önce can idin sonra beden oldun. Hakk kapısından doğdun: Dil oldun, tel oldun, söz oldun. Sese dönüşüp canlı-cansız her şeye sızdın; toprak donuna büründün, ateş donuna büründün, su donuna büründün, hava donuna büründün; devriye oldun miracını tamamlamak için koştun durdun. Yolun açık, ruhun şad, mekânın aydınlık, toprağın bol olsun. Hak- Muhammet-Ali yolunu aydınlatsın. Bütün erenler/evliyalar didarın olsun! Her hizmetin görüldü. Bizden yana helali hoş olsun. Bu meydan senden razı oldu, Hakk da senden razı olsun. Hoşça kal (canın ismi söylenerek) can! Hoşça kal (canın ismi söylenerek) can! Hoşça kal (canın ismi söylenerek) can! Der ve böylece sırlama işlemide tamamlanmış olur. 39

Orada bulunan canlar, Hakk a yürüyen canını yakınlarına başsağlığı diledikten sonra oradaki tören sona erer. HAKK A YÜRÜYEN CAN İÇİN VERİLEN LOKMA HİZMETİ 40

Verilen lokmalardan önce aşağıdaki gibi ya da okuyacak kişinin bildiği bir dua (gülbank) okunur. Dua (1) Destur-u Pir, Hakk ın himmetiyle! Tenini toprağa sırladığımız (..) canımız ve hazırda bulunan cümle canların geçmişleri için gönül birliğiyle diyelim bir Allah, Allah!.. Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin, On İki İmamların, On Dört Masumu Pakların, On Yedi Kemerbestlerin, Kırkların hakkı için! Kerbela da şehit düşen canların hakkı için! Pirimiz Hünkâr Hacı Bektaş Veli ve bütün erenlerin/evliyaların hakkı için! Bu uğurda yakılan, yıkılan, asılan, kesilen, derisi yüzülen ve katledilen tüm canların hakkı için! Âşıkların, sadıkların, ariflerin, bilgelerin hakkı için! 41

Bütün insanları aynı gözle görenlerin, Eline, beline, diline sahip olanların, Enal Hak deyip de ezilen ve çilesini çekenlerin ve kâmil insanlık yolunda yürüyen canların hakkı için! Hakk Erenleri; Merhum (..) candan rahmetini esirgemeye! Ulu dergâhında mahcup ve mahrum eylemeye! Erenlerin, ermişleri makamına eriştire! Kötülükleri var ise iyiliğe çevrile! Güruh-u Naci den, Ehlibeyt ten, erenlerin/evliyaları aydınlık yolundan ayırmaya! Geride kalan ev halkına, yakınlarına, sevenlerine ve gönül dostlarına sağlık, sabır, metanet ihsan eyleye! Cümle dostlarına acı ve keder gösterilmeye! Cümle geçmişlerimiz Hakk-Muhammet- Ali katarına/didarına nail olalar! 42

Her an pir, mürşit huzurunda yüzleri ak, gönülleri pak ola! Tenini toprağa sırladığımız.. canımızın ve cümle geçmişlerimizin ruhları şad, mekânları aydınlık, toprakları bol ola! Merhum can için verilen bu lokmalar: Eranler sofrası ola! Pir lokması ola! Yiyene helal, yedirene delil ola! Gittiği yerler ağrı acı görmeye! Hakk erenler sofrayı kucaklardan, Bereketi bucaklardan, Evladı ocaklardan eksik eylemeye! Hakk erenleri lokmaları kazanıp getirenlerin, pişirip hazırlayanların; dilde dileklerini, gönülde muratlarını vere! Verilen lokmalar bütün canlara helal ola! Lokma hakkına, sofra hürmetine, erenlerin keremine, cömertlerin demine: 43

Nur-u Nebi, Keremi Ali, Pirimiz Hünkâr Hacı Bektaşi Veli cümlenizin güler yüzlerini soldurmasın! İyilikten, birlikten, dirlikten ayırmasın! Dil bizden, nefes Pir den, kabul Hakk tan ola! Gerçeğe Hû! Mümine Ya Ali!.. Dua (2) - Destur-u Pir, Hakk ın himmetiyle! Tenini toprağa sırladığımız (..) canımız ve hazırda bulunan cümle canların geçmişleri için gönül birliğiyle diyelim bir Allah, Allah!.. Allah, Allah! Merhumun ruhu şad, mekânı aydınlık, toprağı bol ola! Merhum can için hizmet yapan canlara hayırlı muratlar verile! Cümlesi ele, avuca düşürülmeye! Yolları şaşırılmaya! 44

Dilde dilekleri, gönlündeki muratları verile! Sağlıklı ve mutlu bir yaşamları ola! Hızır yoldaşları ola! Ve tüm Hakk a yürüyen canlarımızın ruhu şad, mekânı aydınlık, toprağı bol ola! Geride kalanların: Günleri hayır ola! Hayırlar fet ola! Şerler def ola! Meydanlar abat ola! Hizmetleri kabul ola! Muratları hasıl ola! Kötüler yok ola! İyiler her zaman var ola! Kısmetleri bol ola! Gönülleri sevinçle dola! Canlar birbirlerinin yardımcısı ola! Hakk Erenleri burada bulunan canlarımıza ve dünya üzerinde bulunan can kardeşlerimize doğrusunu, düzgününü, hayırlısını vere! 45

Erenler/evliyalar bizleri; birliğimizden, dirliğimizden ve kardeşliğimizden ayırmaya! Tüm insanlara barış içerisinde kardeşçe yaşamayı nasip eyleye! İnsanlar yine insan eliyle sevdiklerinden ve yurtlarından koparılmaya! Darda kalmışların imdadına Hızır yetişe! Dertlerimize deva, hastalarımıza şifa verile! Dert verip, derman aratılmaya! Münkire, münafığa dal attırılmaya! Kötülerin şerrinden, zalimin zulmünden, görünür/görünmez kazalardan, belalardan uzak oluna! Ve cümle canlar; doğruluktan, dürüstlükten ayrılmaya! 46 Merhum can için verilen bu lokmalar! Erenler sofrası ola! Pir lokması ola!

Yiyene helal, yedirene delil ola! Gerisi daima var ola! Gittiği yerler ağrı acı görmeye! Dertlere derman, hastalara şifa ola! Er Hakk kabul eyleye! Hızır uğraya! Kazananlar sağola! Gadalarına, belalarına kalkan ola! Arta eksilmeye, taşa dökülmeye! Biz bir yedik, Hakk Erenleri binini vere! Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin, On İki İmamların, On Dört Masumu Pakların, On Yedi Kemerbestlerin, Kırkların, Kayıp Erenlerin ve pirlerin dergâhına yazıla! Hakk erenleri lokmaları kazanıp getirenlerin, pişirip hazırlayanların; dilde dileklerini, gönülde muratlarını vere! Verilen lokmalar bütün canlara helal ola! Lokma hakkına, sofra hürmetine, erenlerin keremine, cömertlerin demine: 47

Nur-u Nebi, Keremi Ali, Pirimiz Hünkâr Hacı Bektaşi Veli cümlenizin güler yüzlerini soldurmasın! İyilikten, birlikten, dirlikten ayırmasın! Dil bizden, nefes Pir den, kabul Hakk tan ola! Gerçeğe Hû! Mümine Ya Ali!.. 48

DEVRİYE İLE İLGİLİ NEFESLERDEN ÖRNEKLER BİR KANDİLDEN BİR KANDİLE ATILDIM Bir kandilden bir kandile atıldım Türap olup yeryüzüne saçıldım Bir zaman hakk idim Hakk ile kaldım Gönlüme od düştü yandım da geldim 49 Ezelden evveli bir Hakk'ı bildik Hakk'dan nida geldi Hakk'a Hakk dedik Kırklar meydanında yunduk pak olduk

İstemem taharet yundum da geldim Şunda bir kardaşla kayda düşmüşüm Pirler makamında yanmış pişmişim Kırklar meydanında hem görüşmüşüm İstemem yanmayı yandım da geldim Şah Hatayı eydür senindir ferman Olursun her kulun derdine derman Güzel Şah'ım sana bin canım kurban İstemez kurbanı kestim de geldim CİHAN VAR OLMADAN KETMİ ADEMDE Cihan var olmadan ketmî ademde, Hak ile birlikte yekdaş idim ben. Yarattı bu mülkü çünkü o demde, Yaptım tasvirini nakkaş idim ben. 50 Anasırdan bir libasa büründüm, Nar-ü bad-ü hak-ü abdan göründüm. Hayrülbeşer ile dünyaya geldim, Adem ile bile bir yaş idim ben.

Ademin sulbünden Şit olup geldim, Nuh-u nebi olup Tufana girdim. Bir zaman bu mülke İbrahim oldum, Yaptım Beytullahı taş taşıdım ben. İsmail göründüm bir zaman ey can, İshak, Yakub, Yusuf oldum bir zaman. Eyyub geldim çok çağırdım el aman, Kurt yedi vücudum kan yaş idim ben. Zekeriya ile beni biçtiler, Yahya ile kanım yere saçtılar. Davut geldim çok peşime düştüler, Mührü Süleyman ı çok taşıdım ben. Mübarek asayı Musa ya verdim, Ruhu l kuds olup Meryem e erdim. Cümle evliyaya ben rehber oldum, Cibril-i Emin e sağdaş idim ben. Sulb-i pederinden Ahmed-î Muhtar, 51

Olup da cihana geldim aşikar Ali ile çok takındım zülfikar Kul iken zat ile sırdaş idim ben. Tefekkür eyledim ben kendi kendim, Mucize görmeden imana geldim. Şah-ı Merdan ile Düldül e bindim, Zülfikar bağladım tığ taşıdım ben. Sekahüm hamrından içildi şerbet, Kuruldu aynül cem ettik muhabbet. Meydana açıldı sırrı hakikat, Aldığım esrarı çok taşıdım ben. Hidayet erişti bize Allah tan, Biat ettik cümle Resulullah tan. Haber verdi bize seyr-i fillahtan, Şah-ı Merdan ile sırdaş idim ben. Bu cihan mülkünü devredip geldim, Kırklar Meydanı nda erkâna girdim. 52