SENTETİK POLİMER ESASLI BİR KANAL DOLGU MATERYALİ İLE REZİN ESASLI BİR KANAL PATININ BAZI ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DİŞ HASTALIKLARI VE TEDAVİSİ ANABİLİM DALI SENTETİK POLİMER ESASLI BİR KANAL DOLGU MATERYALİ İLE REZİN ESASLI BİR KANAL PATININ BAZI ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dt. A. Şehnaz İŞÇİ DOKTORA TEZİ DANIŞMANI Doç. Dr. H. Oğuz YOLDAŞ ADANA - 2008

T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DİŞ HASTALIKLARI VE TEDAVİSİ ANABİLİM DALI SENTETİK POLİMER ESASLI BİR KANAL DOLGU MATERYALİ İLE REZİN ESASLI BİR KANAL PATININ BAZI ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dt. A. Şehnaz İŞÇİ DOKTORA TEZİ DANIŞMANI Doç. Dr. H. Oğuz YOLDAŞ Bu tez Çukurova Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından DHF2006D2 nolu proje olarak desteklenmiştir. Tez No:. ADANA - 2008

Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı Doktora Programı çerçevesinde yürütülmüş olan Sentetik Polimer Esaslı Bir Kanal Dolgu Materyali İle Rezin Esaslı Bir Kanal Patının Bazı Özelliklerinin Değerlendirilmesi adlı çalışma, aşağıdaki jüri tarafından Doktora tezi olarak kabul edilmiştir. Tez Savunma Tarihi: ii

TEŞEKKÜR Mesleki eğitimim ve Doktora eğitimim süresince hem klinik hem de akademik düzeyde yardımlarını ve bilgilerini benden hiçbir zaman esirgemeyen, tezimin başından sonuna kadar her aşamasında yol gösterici olan danışmanım Doç. Dr. Oğuz Yoldaş a, tavsiyeleri ve gösterdiği hoşgörüden dolayı, Bilgilerini, yardımlarını esirgemeyen ve desteğini üzerimizden eksik etmeyen, hem doktora yeterlilik hem de tez jürimin değerli üyesi Prof. Dr. Tayfun Alaçam a, Tezimi okuyarak bilimsel açıdan değerlendiren ve eksiklerimi düzelten değerli abim Doç. Dr. Cem Doğan a, Kendisinden çok şey öğrendiğim sevgili hocam Doç. Dr. Haluk Öztunç a, Stereomikroskobun kullanımında ve bilgisayarlı analizler sırasında, fikirleriyle çalışmamıza ışık tutan ve odasındaki metil salisilat kokusuna gösterdiği sabırdan dolayı Doç. Dr. Mehmet Kürkçü ye, İstatistiksel değerlendirmelerdeki ve grafik tasarımlarındaki yardımlarından dolayı Prof. Dr. Nazan Alparslan ve Doç. Dr. Gülşah Seydaoğlu na, Exact cihazının ve steremikroskobun kullanımındaki yardımlarını, her türlü desteğini ve vaktini esirgemeyen sevgili arkadaşım Arş. Gör. Emre Benlidayı ya, Tezimin hazırlanması sırasında gösterdikleri anlayıştan dolayı bölüm arkadaşlarıma, Manevi desteklerini hep hissettiren sevgili arkadaşlarım, Arş. Gör. Ayşin Dumani, Arş. Gör. Neslin Aytutuldu ve Arş. Gör. Ahmet Özkömür e, Yaşamımın her anında olduğu gibi doktora eğitimim sırasında da sevgi ve desteklerini hiç eksik etmeyen sevgili aileme, Tüm içtenliğimle teşekkür ederim. iii

İÇİNDEKİLER Kabul ve Onay ii TEŞEKKÜR iii İÇİNDEKİLER iv ŞEKİLLER DİZİNİ vi ÇİZELGELER DİZİNİ ix SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ x ÖZET xi ABSTRACT xiv 1.GİRİŞ 1 2.GENEL BİLGİLER 4 2.1. Endodonti nin Tarihçesi 4 2.1.1. Türkiye de Endodonti 5 2.2. Kanal Dolgusunun Yapımı ile İlgili Temel Prensipler 5 2.3. Kanal Dolgu Materyalleri 8 2.3.1. Kök Kanallarının Doldurulmasında Kullanılan Metaller 9 2.3.2. Guta-perka 10 2.4. Kanal Dolgu Patları 11 2.5. Epiphany Kök Kanal Dolgu Sistemi 17 2.6. Kök Kanal Dolgu Materyallerinin Dezenfeksiyonu 20 2.6.1. Kimyasal Dezenfeksiyonda Kullanılan Solüsyonlar 22 2.6.1.1. Sodyum hipoklorit (NaOCl) 22 2.6.1.2. Klorheksidin (CHX) 23 2.7. Kanal Dolgusunda Dentin Duvar Adaptasyonu ve Önemi 23 2.8. Lateral Kanallar, Aksesuar Kanallar ve Kanal İçi Düzensizlikler 26 2.9. Kök Kanal Dolgu Teknikleri 27 2.9.1. Lateral Kondenzasyon 27 2.9.2. Isıtılmış Guta-Perkanın Vertikal Kondenzasyonu 28 2.9.2.1. Isı Taşıyıcısı 28 2.8.2.2. System-B Isı Kaynağı 29 iv

2.9.3. Termoplastik Enjeksiyon Tekniği 31 2.9.3.1. Obtura II Sistemi 31 3. GEREÇ VE YÖNTEM 34 3.1. Sodyum Hipoklorit ve Klorheksidinin Resilon Konlar Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi: Atomik Kuvvet Mikroskobu Çalışması 35 3.2. Resilon ve Guta-Perkanın Kanal İçi Düzensizlikleri Doldurma Kapasitesinin Değerlendirilmesi 36 3.3. Epiphany Sistemi ile Doldurulan Kök Kanallarında Dentin Duvar Adaptasyonu ve Tübül Penetrasyonunun Değerlendirilmesi: SEM Çalışması 39 3.4. Epiphany Sistemi İle Doldurulan Simüle Eğri Kanallarda Pat ve Dolgu Dağılımının Değerlendirilmesi 41 3.5. Resilon ve Guta-Perkayla Doldurulan Dişlerde Yapay Olarak Oluşturulan Lateral Kanalların Farklı Dolgu Teknikleriyle Tıkamasının Karşılaştırılması 43 4. BULGULAR 45 4.1. Sodyum Hipoklorit ve Klorheksidinin Resilon Konlar Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi: Atomik Kuvvet Mikroskop Çalışması 45 4.2. Resilon ve Guta-Perkanın Kanal İçi Düzensizlikleri Doldurma Kapasitesinin Değerlendirilmesi Çalışması Bulgular 46 4.3. Epiphany Sistemi ile Doldurulan Kök Kanallarında Dentin Duvar Adaptasyonu ve Tübül Penetrasyonunun Değerlendirilmesi: SEM Çalışması 49 4.4. Epiphany Sistemi İle Doldurulan Simüle Eğri Kanallarda Pat ve Dolgu Dağılımının Değerlendirilmesi 57 4.5. Resilon ve Guta-Perkayla Doldurulan Dişlerde Yapay Olarak Oluşturulan Lateral Kanalların Farklı Dolgu Teknikleriyle Tıkamasının Karşılaştırılması 59 5. TARTIŞMA 68 6. SONUÇLAR 80 7. KAYNAKLAR 82 8. ÖZGEÇMİŞ 95 v

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 3. 1: Epiphany kök kanal dolgu sistemi 33 Şekil 3.1.1: Atomik kuvvet mikroskop ünitesi 34 Şekil 3.2.1: Split diş modelleri 36 Şekil 3.2.2: Kanal içi defektlerin hazırlanması 36 Şekil 3.3.1: Tarayıcı elektron mikroskop ünitesi 39 Şekil 3.4.1: Exakt hassas kesme ünitesi 41 Şekil 3.4.2: Stereomikroskop ünitesi 42 Şekil 4.1.1: NaOCl ve CHX gruplarının 1 ve 5 dakika ve kontrol grubunun üç boyutlu AFM görüntüleri 44 Şekil 4.1.2: Deney gruplarının RMS değerlerinin grafiği 45 Şekil 4.2.1: Split model üzerindeki dolgular; A, Resilon ile geniş kanal; B, Resilon ile dar kanal; C, guta-perka ile geniş kanal; D, guta-perka ile dar kanal 46 Şekil 4.2.2: Modelden çıkarılan dolgular; A-B, guta-perka; C-D, Resilon 47 Şekil 4.3.1: Lateral kondensasyon tekniği ile doldurulan bir örneğin (A) düşük büyütmedeki ( 500) ve (B) yüksek büyütmedeki ( 1500) görüntüsü. (*): Resilon konlara ait gevşek bağlı plaka şekilli doldurucular, Resilon. 49 Patın globüler yapıdaki partikülleri, D: dentin, R: :( ( Şekil 4.3.2: Lateral kondensasyon tekniği ile doldurulan bir örneğin düşük büyütmedeki ( 500) SEM görüntüsü. Doldurucu partiküller koyu renkli oklarla işaretli. 50 Şekil 4.3.3: Obtura II ile doldurulan bir örneğin yüksek büyütmedeki ( 1500) SEM görüntüsü. (*): Plaka şekilli doldurucular. 51 Şekil 4.3.4: Obtura II ile doldurulan bir örneğin yüksek büyütmedeki ( 1500) SEM görüntüsü. 51 Şekil 4.3.5: Obtura II ile doldurulan örneğin düşük büyütmedeki ( 500) SEM görüntüsü. 52 Şekil 4.3.6: Obtura II ile doldurulan örneğin yüksek büyütmedeki ( 1500) SEM görüntüsü. (*): Resilonun plaka şekilli doldurucuları, ( :( Resilon yüzeyine bağlanan pat partikülleri. 52 vi

Şekil 4.3.7: System B ile doldurulan örneğin yüksek büyütmedeki ( 1500) SEM görüntüsü. 53 Şekil 4.3.8: System B ile doldurulan örneklerin (A) yüksek büyütmedeki ( 2000) ve (B) yüksek büyütmedeki ( 1500) SEM görüntüsü. Resilon uzantıları koyu renkli oklarla işaretli. 54 Şekil 4.3.9: System B ile doldurulan örneğin (A) düşük büyütmedeki ( 500) ve (B) yüksek büyütmedeki ( 1500) SEM görüntüsü. Resilon uzantıları koyu renkli oklarla işaretli. 55 Şekil 4.4.1: System B ile doldurulan bir örneğin koronal, orta üçlü ve apikal kesitleri. 56 Şekil 4.4.2: Obtura II ile doldurulan bir örneğin koronal, orta üçlü ve apikal kesitleri. 56 Şekil 4.4.3: Lateral kondensasyon ile doldurulan bir örneğin koronal, orta üçlü ve apikal kesitleri. 57 Şekil 4.5.1: Lateral kanalların tıkanmasının kullanılan yöntemlerle olan ilişkisinin grafiği. 60 Şekil 4.5.2: Lateral kanalların tıkanmasının kullanılan materyallerle olan ilişkisinin grafiği. 60 Şekil 4.5.3: Lateral kondensasyon ile guta-perka kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 10 ve 30 büyütme) 61 Şekil 4.5.4: Obtura II yöntemi ile guta perka kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 10 büyütme) 61 Şekil 4.5.5: Obtura II yöntemi ile guta perka kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 30 büyütme) 62 Şekil 4.5.6: System B yöntemi ile guta perka kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 10 büyütme) 62 Şekil 4.5.7: System B yöntemi ile guta perka kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 30 büyütme) 63 Şekil 4.5.8: Lateral kondensasyon yöntemi ile Resilon kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 10 büyütme) 63 Şekil 4.5.9: Lateral kondensasyon yöntemi ile Resilon kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 30 büyütme) 64 vii

Şekil 4.5.10: Obtura II yöntemi ile Resilon kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 10 büyütme). 64 Şekil 4.5.11: Obtura II yöntemi ile Resilon kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 30 büyütme) 65 Şekil 4.5.12: System B yöntemi ile Resilon kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 10 büyütme) 65 Şekil 4.5.13: System B yöntemi ile Resilon kullanılarak doldurulan şeffaflaştırılmış örnekler. ( 30 büyütme) 66 viii

ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 2.1: Kök kanal patları 13 Çizelge 4.1.1: Deney gruplarının RMS değerlerinin ortalama değerleri 45 Çizelge 4.2.1: Materyal, cihaz ve kanalların boşluk oluşturma durumunun karşılaştırılması 47 Çizelge 4.2.2: Materyal, cihaz ve kanalların kanal içi defektleri doldurma kapasitesinin karşılaştırılması 48 Çizelge 4.2.3: Replikasyon ve boşluk oluşumunu etkileyen faktörler için çoklu regresyon analizi sonuçları 48 Çizelge 4.4.1: Tekniklere ve düzeye göre kesitlerin ortalama dolgu yüzdeleri 57 Çizelge 4.4.2: Tekniklere göre düzeylerin birbirleriyle olan ilişkileri 57 Çizelge 4.4.3: Tekniklere ve düzeylere göre p değerleri 58 Çizelge 4.5.1: Kullanılan materyal ve yönteme göre lateral kanalların dolgu durumları 59 Çizelge 4.5.2: Kullanılan yöntem ve materyalin lateral kanalları doldurma kapasitesinin çoklu regresyon analizi değerleri 59 ix

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ AFM: PCS: SEM: CRCS: EDTA: UDMA: PEGDMA: EBPADMA: BISGMA: ANSI/ADA: J/g: MPa: MTAD: PCR: NaOCl: CHX: CMI: RMS: CWT: TET: FE-SEM: Atomik Kuvvet Mikroskobu Pulpa kanal patı Tarayıcı elektron mikroskobu Kalsibiyotik kök kanal patı Etilendiamintetra asetik asit Üretan dimetakrilat Polietilen glikol dimetakrilat Etoksilat bisfenol A dimetakrilat Bisfenilglisidil dimetakrilat American National Standard/American Dental Association Joule/gram Mega pascal Tetrasiklin izomeri, asit ve deterjan karışımı Polimeraz zincir reaksiyonu Sodyum hipoklorit Klorheksidin Temas modu görüntüsü Root mean square Sürekli ısı ile obturasyon tekniği Termoplastik enjeksiyon tekniği Alan emisyonlu elektron mikroskobu x

ÖZET SENTETİK POLİMER ESASLI BİR KANAL DOLGU MATERYALİ İLE REZİN ESASLI BİR KANAL PATININ BAZI ÖZELLİKLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Bu çalışmanın amacı, 1) %2 lik klorheksidin ve %5.25 lik sodyum hipokloritin Resilon konların yüzey özellikleri üzerindeki etkilerinin atomik kuvvet mikroskobu ile değerlendirilmesi, 2) guta-perka ve Resilonun iki farklı dolgu yöntemi (System B ve Obtura II) kullanarak kanal içi düzensizlikleri doldurma özelliklerinin karşılaştırılması, 3) Epiphany kök kanal dolgu sisteminin dentin tübül penetrasyonu ve duvar adaptasyonunun tarayıcı elektron mikroskobu ile incelenmesi, 4) Epiphany kök kanal dolgu sisteminin üç dolgu yöntemi ile pat dağılımının gözlenmesi ve 5) Epiphany sistemi ile guta-perkanın yapay olarak oluşturulan lateral kanalları doldurma özelliklerinin karşılaştırılmasıdır. 1) Resilon konlar 1 ve 5 dakikalık zaman aralıklarında dezenfektan ajanlarda (%5.25 lik sodyum hipoklorit ve %2 lik klorheksidin) bekletildi. Resilon konların yüzey değişikliklerini değerlendirmek için atomik kuvvet mikroskobu kullanıldı. Yüzey değişikliklerinin artış ve azalışlarını ölçmek için root mean square (RMS) parametreleri hesaplandı. Sodyum hipoklorit ve klorheksidin solüsyonlarında 5 dakika bekletilen gruptaki konların diğer gruplara göre istatistiksel olarak anlamlı derecede düşük RMS değerleri gösterdiği belirlendi (p<0.05). 1 dakika bekletilen Resilon konların yüzeyinde anlamlı bir bozulma görülmedi (p>0.05). Sonuç olarak, dezenfeksiyon için kullanılan sodyum hipoklorit ve klorheksidin solüsyonları Resilon konların RMS değerlerini 5 dakika uygulamada anlamlı derecede düşürdüğü saptandı. 2) Çekilmiş iki adet insan üst santral kesici dişi sement-dentin birleşiminden akrilik rezin bloklara gömüldü. Koronal genişlikleri farklı apikal genişlikleri aynı iki adet split diş modeli elde edildi. Kök kanal genişletmesinden sonra, rond frezle dentin duvarlarına 4 adet yapay defekt yapıldı. Her bir split model sıcak vertikal kondensasyon (System B) ve termoplastik enjeksiyon yöntemi (Obtura II) kullanılarak guta-perka ve Resilon ile her grup için 10 ar kez dolduruldu. Örnekler defekt replikasyonu ve boşluk oluşumu yönünden incelendi. Guta-perka xi

ve Resilon arasında boşluk oluşumu açısından istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı (p>0.05). System B ile Obtura II teknikleri arasında boşluk oluşumu yönünden istatistiksel olarak anlamlı fark bulundu (p<0.05). Dar kanal geniş kanala göre anlamlı derecede fazla boşluk oluşturduğu belirlendi (p<0.05). Gutaperkanın istatistiksel olarak Resilondan ve aynı şekilde geniş kanallarda dar kanallardan istatistiksel olarak daha iyi kanal içi defekt replikasyonu gösterdiği saptandı (p<0.05). System B ve Obtura II grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmadı. 3) Çekilmiş 30 adet tek ve düz köklü insan anterior dişleri toplandı ve kronları sement-dentin birleşiminden su soğutmalı elmas frezle uzaklaştırıldı. Kök kanalları dönen aletlerle genişletildi ve üç gruba ayrıldı. Gruplar lateral kondensasyon, sıcak vertikal kondensasyon (System B) ve termoplastik enjeksiyon yöntemi (Obtura II) kullanılarak guta-perka ve Resilon ile dolduruldu ve vertikal yönde kırıldı. Köklerin orta üçlüsünden Resilon-dentin ara yüzeyinde SEM incelemesi yapıldı ve dijital fotoğraflar alındı. Epiphany kök kanal patının dentin tübül penetrasyonu ve duvar adaptasyonu değerlendirildi. Sıcak vertikal kondensasyon yönteminin diğer gruplara göre daha iyi penetrasyon gösterdiği bulundu. 4) Bu çalışma için 30 adet eğri kanallı simüle rezin bloklar kullanıldı. Kanallar dönen aletlerle genişletildi ve üç gruba ayrıldı. Gruplar lateral kondensasyon, sıcak vertikal kondensasyon (System B) ve termoplastik enjeksiyon yöntemi (Obtura II) kullanılarak guta-perka ve Resilon ile dolduruldu. Rezin bloklar, koronalin 5 ve 10 mm, apikalin 3 mm uzağından uzun aksa dik olacak şekilde su soğutmalı elmas kaplı testere ile kesildi. Her bir kesitten stereomikroskopa bağlı dijital kamera ile dijital fotoğraflar alındı. Görüntüler Adobe Photoshop programı ile analiz edildi ve pat ve dolgu alanları hesaplandı. Lateral kondensasyon yöntemi koronal kesitlerde en az dolgu oranı gösterdi (p<0.05). Obtura II yöntemi apikal üçlüde koronal ve orta üçlülere göre daha yüksek pat oranı gösterdi (p<0.05). System B tüm düzeylerde istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermemiştir. Sonuç olarak, sıcak vertikal kondensasyon tekniği hem Resilon hem guta-perka için diğer gruplara nazaran daha homojen bir dolgu oluşturduğu belirlendi. xii

5) Çekilmiş 60 adet düz köklü insan anterior dişleri toplanarak ve kronları sement-dentin birleşiminden su soğutmalı elmas frezle uzaklaştırıldı. Kök kanalları dönen aletlerle genişletildi ve koronal, orta ve apikal üçlülere yapay olarak lateral kanallar açıldı ve rasgele 6 gruba ayrıldı. Bu gruplar şu yöntemlerle dolduruldu; (1) guta-perka-ah Plus ile lateral kondensasyon, (2) guta-perka-ah Plus ile sıcak vertikal kondensasyon, (3) guta-perka-ah Plus ile Obtura II, (4) Resilon ve Epiphany ile lateral kondensasyon, (5) Resilon ve Epiphany ile sıcak vertikal kondensasyon, (6) Resilon ve Epiphany ile Obtura II. Dişler 72 saat %5 lik nitrik asitle demineralize edildi, metil salisilat ile şeffaflaştırıldı ve stereomikroskop ile değerlendirildi. Apikal, orta ve koronal üçlüdeki aksesuar kanallar değerlendirildi. Dolgu materyalinin ve patın lateral kanallara penetrasyon derinliği 5 skor derecesi ile numaralandı. Sıcak vertikal kondensasyon tekniği tüm düzeylerde en iyi penetrasyonu gösterdi (p<0.05). Guta-perka ve Resilon arasında teknikler açısından anlamlı fark bulunmadı. Ancak, apikal üçlüde guta-perka Resilona göre anlamlı derecede iyi penetrasyon gösterdi. Obtura II. Anahtar kelimeler: Resilon, guta-perka, lateral kondensasyon, System B, xiii

ABSTRACT THE EVALUATION OF SOME PROPERTIES OF A SYNTHETIC POLYMER BASED ROOT CANAL FILLING MATERIAL AND A RESIN BASED ROOT CANAL SEALER The purpose of this study is (i) to evaluate the effects of 2% chlorhexidine and 5.25% sodium hypochlorite on the surface properties of Resilon cones with the atomic force microscopy, (ii) to compare gutta percha and Resilon by using two root canal obturation system (System-B Heat Source and Obtura II) on capability to replicate intracanal depressions with split tooth models, (iii) to assess the dentine tubule penetration and dentin wall adaptation of Epiphany root canal filling system with a scanning electron microscopy, (iv) to observe sealer distribution in root canals obturated with Epiphany root canal filling system by three obturation techniques, and (v) to compare the filling capability of Epiphany system and gutta percha on artificial lateral canals by using three obturation techniques. The Resilon cones were immersed in disinfecting agents (5.25% sodium hypochlorite and 2% chlorhexidine) at 1 and 5 min time intervals. Atomic force microscopy was used to evaluate topographical deviations of Resilon cones. Root mean square (RMS) parameters for topographic amplitudes were calculated. The cones exhibited statistically significant low RMS values at 5-min immersion in sodium hypochlorite and chlorhexidine groups compared to the all other groups (p<0.05). One-minute immersion did not show any significant deterioration on the Resilon surface (p>0.05). In conclusion, sodium hypochlorite and chlorhexidine solutions used for disinfection significantly decreased (p<0.05) the RMS values of Resilon cones at 5-min applications. Extracted two human maxillary central incisors were embedded in a clear acrylic resin blocks just below the CEJ. After root canal preparation, 4 artificial defects were created by using round bur on dentinal walls. Split models were obturated with gutta percha and Resilon using by warm vertical compaction (System B Heat Source) and thermoplastic injection technique (Obtura II) for 10 times for each groups. The samples were detected for defect replication and void formation. No statistically significant differences were found between the gutta xiv

percha and Resilon in void formation (p>0.05). Twenty five samples obturated with System-B and four samples obturated with Obtura II had voids (p<0.05). Narrow canal split model generated statistically more voids than wide canal split model (p<0.05). Gutta percha was statistically better than Resilon, and likewise wide canal was found better than narrow canal in replication of intracanal defects (p<0.05). No statistically significant differences were found between the System-B and Obtura II groups. Extracted thirty human anterior teeth with uncurved roots were collected and the crowns were seperated at the CEJ with a high speed water-cooled diamond bur. The root canals were instrumented with rotary instruments and divided into three groups. The groups were obturated with Resilon and epiphany by using lateral condensation, warm vertical condensation (System B) and thermoplastic injection technique (Obtura II). The roots were seperated vertically. SEM investigation was performed on Resilon-dentin interface at the medial third and digital images were captured. The dentin tubule penetration and dentin wall adaptation of the Epiphany root canal sealer was evaluated. Warm vertical condensation technique has had the best dentin penetration relative to the other groups. Thirty simulated resin blocks with curved canals were used for this part of the study. The canals were instrumented with rotary instruments and divided into three groups. The groups were obturated with Resilon and Epiphany by using lateral condensation, warm vertical condensation (System B) and thermoplastic injection technique (Obtura II). The resin blocks were sectioned perpendicular to the long axis at 5 mm and 10 mm from the canal orifice and 3 mm from the apex with a water cooled diamond coated saw. The digital images were captured with a digital camera attached to stereomicroscopy from each cross-section samples. The images were transferred to computer and analyzed by using Adobe Photoshop programme and the proportion of sealer to root canal fillings were calculated. Lateral condensation technique showed less root canal filling ratio at coronal section (p<0.05). Obtura II technique showed more sealer at apical third than coronal and medial thirds (p<0.05). System B didn t show statistically significant xv

differences among the sections. In conclusion, warm vertical condensation exhibited more homogen root canal fillings relative to other groups. Extracted sixty human anterior teeth with uncurved root were collected and the crowns were removed at the CEJ with a high speed water-cooled diamond bur. The root canals were prepared with rotary instruments and lateral canals at coronal, medial and apical thirds of the roots were created artificially and randomly divided into six groups. The groups were obturated with the following techniques; (1) gutta percha Ah Plus by using lateral condensation, (2) gutta percha Ah Plus by using warm vertical condensation, (3) gutta percha Ah Plus by using Obtura II, (4) Resilon and Epiphany by using lateral condensation, (5) Resilon and Epiphany by using warm vertical condensation, (6) Resilon and Epiphany by using Obtura II. The teeth were demineralized with a 5% nitric acid for 72 hours, cleared in methyl salicylate and examined under a stereomicroscope. Accessory canals were evaluated in the apical, middle and coronal thirds of each root canal and the depth of penetration of root filling material and cement into lateral canals was scored using a 5 grade scale. Warm vertical condensation technique showed significantly better penetration at all levels (p<0.05). Gutta percha and Resilon didn t show any significant difference among the techniques, but significant differences were found at apical thirds. II. Key Words: Resilon, gutta percha, lateral condensation, System B, Obtura xvi

1. GİRİŞ Endodontik işlemlerin ana hedefi kök kanal boşluğunun tamamıyla doldurulması olmalıdır. Biyolojik koşullar, nekrotik ve gangrenli kök kanallarından kaynaklanan protein bozulma ürünlerinin, bakteri ve bakteri toksinlerinin uzaklaştırılmasını gerekli kılar. Başarılı kök kanal tedavisi, pulpa boşluğu enfeksiyonunun kontrolüne bağlıdır. Son çalışmalar, endodontik başarı için kompleks kök kanal sisteminin periodontal ligament ve kemikle olan ilişkisinin kesilerek tıkanması ile birlikte, periapikal dokuların sağlığını tehlikeye atan endodontik kökenli etkenlerden de korunması gerektiğini göstermektedir 1. Bununla birlikte, esas istenen kök kanallarının kendi bütünlüğünü bozmadan temizlemek ve şekillendirmek ve tamamını doldurmaktır. Kök kanal tedavilerini değerlendirmede kullanılan yöntemlerle, ne enfeksiyon kontrol aşamaları ne de dolgu kalitesi hakkında tam bir bilgi elde etmek mümkündür. Radyografik durum, yalnızca kök dolgusunun uzunluğu ve dansitesi gibi parametrelerle ilgili bilgi vermektedir. Guta-perka ve Resilon konlar aseptik koşullar altında üretilmiş olsa da, kullanım sırasında veya saklama koşullarında aerosollerle ve fiziksel nedenlerle kontamine olabilirler 2-4. Resilon henüz yeni bir materyaldir ve henüz kimyasal dezenfektanların kon yapısında meydana getirebileceği etkiler bilinmemektedir. Bu kimyasalların gutaperka üzerindeki etkileri daha önce araştırılmış ve sodyum hipokloritin yalnızca %0,5 lik konsantrasyonunun kon yapısında bozulmaya neden olmadığı bulunmuştur 3. Atomik kuvvet mikroskobu (AFM), tarayıcı bir uca sahip olan ve bu ucun hareketini çok hassas bir şekilde algılayan diod lazer alıcı ile yüzeyin topografyasını ortaya koyan bir mikroskoptur. Bu uç ile örnek arasındaki taramayı ölçülebilir bir değere dönüştürerek örnek hakkında bilgi vermektedir 5. Bu nedenle, kon yapısının ve yüzeyinin dezenfektan solüsyonlarından nasıl etkilendikleri hakkında AFM cihazı yardımıyla bilgi alınabilmektedir. Kök kanallarının tıkanmasında guta-perka ve kök kanal patı kullanımının kanal duvarı boyunca yeterli bir tıkama oluşturmayacağı bilinse de, standart bir yaklaşım haline gelmiştir. Apikal ve koronal sızıntıyı azaltmak için hem total hem de self etch adezivler deneysel olarak kullanılmıştır. Metakrilat esaslı dentin adezivler, epoksi rezin veya çinko oksit öjenol esaslı kök kanal patları ve guta-perka arasındaki polimerizasyon 1

yetersizliği bu tekniği güçleştirmektedir. Bu patların tek başlarına kullanımı ise retreatment olgularında zorluklara neden olmaktadır. Self-etch ve total-etch dual cure yani hem ışıkla hem de kimyasal olarak polimerize olan adeziv sistemler deneysel olarak çok kez denenmiştir 6-7. Dolayısıyla, yeni üretilen metakrilat esaslı kanal dolgu patı olan Epiphany nin de uygun kontrollerinin yapılması ve dentin duvarına adaptasyonunun değerlendirilmesi gerekmektedir. Guta-perkayla lateral kondensasyon tekniği en çok kabul gören kök kanal dolgu yöntemlerinden biridir. Fakat boşluk oluşumu, spreader izleri, guta-perka konların birbirlerine kaynaşmasının yetersizliği ve yüzey adaptasyonundaki yetersizlik gibi nedenlerle kanal dolgusunun iç yüzeyinde tam bir uyum elde edilememektedir 8. Eguchi et al 9, bu tekniğin kanal dolgusunun büyük miktarda pat içermesine ve apikal bölgede boşluklar oluşmasına neden olduğunu bildirmişlerdir. Termoplastik yöntemler pat oranını azaltarak daha homojen bir dolgu ve daha iyi yüzey adaptasyonu sağlayabilirler. Guta-perkanın farklı teknikler kullanıldığında görülen pat guta-perka oranı birçok çalışmada değerlendirilmiştir 10,11. Bu değerlendirmeler ışığında, yeni üretilen Epiphany sistemi ile elde edilecek dolgunun pat-dolgu oranı ve dağılımının bilinmesi faydalı olacaktır. Kök kanal dolgusunun başarısı kullanılan pata, kanal dolgu materyaline, dolgu yöntemine ve kanalların anatomik yapısına bağlıdır. Bugüne kadar birçok kanal patı guta perkayla birlikte kullanılarak dolgu kalitesi değerlendirilmiştir. Aynı şekilde farklı tekniklerin avantaj ve dezavantajları saptanmış ve birbirlerine göre üstünlükleri ortaya konmuştur 8-11. Bunların yanı sıra, kök kanal sisteminin tıkanmasında tıkamanın değerlendirilmesinde anatomik yapıya bağlı iki önemli faktöre dikkat etmek gerekir: 1- Cerrahi olmayan bir işlemle kök ucu tıkamasını bilmedeki yetersizlik 2- Lateral kök apselerine yol açma potansiyeline sahip birçok aksesuar kanal varlığı 1. Bu faktörler gözönünde tutulduğunda kök kanal dolgusu yapılırken kullanılacak yöntem ve materyallerin seçiminin önemi ortaya çıkmaktadır. Venturi et al 12 ın dişleri demineralize ederek yaptıkları bir çalışmada, sıcak vertikal kondensasyon tekniği AH- Plus ve Pulp Canal Sealer (PCS) ile birlikte kullanılmış ve aksesuar kanalları doldurma kapasitesi değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, AH-Plus ın dar ve derin boşluklara daha iyi penetrasyon gösterdiği bulunmuştur. Bowman ve Baumgartner 13, hazırladıkları split 2

diş modelinde sıcak vertikal kondensasyon tekniğinin farklı penetrasyon derinliklerinde yüzey düzensizliklerini ve lateral kanalları doldurma kapasitesini değerlendirmişler ve sıcak vertikal kondenzasyonun guta-perkaya akışkanlık kazandırarak lateral kanalları ve kanal içi düzensizlikleri penetrasyon derinliği 3 mm olduğunda doldurduğunu, diğer derinliklerde ise hiç doldurmadığını bildirmişlerdir. Geçmişte katı kor materyali olarak kullanılan gümüş konların yanı sıra gutaperka 100 yılı aşkın süredir kanal dolgu materyali olarak sıklıkla tercih edilmektedir. Self-etch primer ile kanal dolgusu ile dentin arasında sızdırmaz bir ilişki sağlamayı hedefleyen bir sistem olan Epiphany, sentetik polimer esaslı bir kök kanal dolgu materyali ve rezin esaslı bir kök kanal patından oluşmaktadır. Bu sistem üretilirken hedeflenen kanal dolgusunda monoblok yapının oluşumu ve tekniğin ve materyallerin kullanılmakta olan materyallere göre üstünlüğünün çok yönlü olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Çalışmamızın amacı, farklı dolgu teknikleriyle kullanıldığında Epiphany ve Resilon un anatomik düzensizlikleri doldurma özelliği, dolgu kalitesi, dentin duvar adaptasyonu ve dezenfektan solüsyonların Resilon konlar üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. 3

2. GENEL BİLGİLER 2. 1. Endodonti nin Tarihçesi Endodonti, pulpa ve periapikal dokuların hastalıkları ile bu hastalıkların etiyolojisi, önlenmesi, tanı ve tedavisini konu edinen bir diş hekimliği dalı olarak tanımlanır. Bu alan, 19. yüzyıla kadar antik çağ ve orta çağ tıp tedavi metodları yardımıyla yalnızca ağrının dindirilmesi şeklinde sınırlı kalmıştır. Bilinen ilk endodontik tedavi vakası 2000 yıl öncesine dayanmaktadır. Bu vakada kök kanal dolgusu olarak bronz bir pin kullanılmıştır. J. C. F. Maury (1786 1840), bir tel çubuğa birçok telciği lehimlemiş ve bu teli döndürdükçe pulpa dokusunu çıkartan bir çeşit sinir çekme iğnesi (tirnerf) olarak kullanmış, ayrıca pulpayı sülfürik asit, nitrik asit veya gümüş nitratla koterize etmeyi denemiştir 14. Edward Hudson (1772 1833) ön dişlerin kanallarını apeksten geçecek şekilde altınla doldurarak bilinen ilk kanal dolgusunu yapmıştır 14. 1800 lü yıllardan önce kök kanal dolgusu altınla sınırlı kalmıştı. Bunun dışında çeşitli metaller, çinko oksiklorit, parafin ve amalgam da farklı derecede başarı ve memnuniyet göstermiştir. 1847 de Hill, Hill s stopping olarak bilinen ilk guta-perka dolgu maddesini geliştirmiştir 15. Guta-perkanın ilk hazırlandığı formülasyon beyazlaştırılmış guta-perka, karbonat ve cam ile ortaya çıkmış ve 1848 yılında patentli olarak diş hekimliğinde kullanıma geçmiştir.1867 de Bowman guta-perkayla ilk kanal dolgusunu çekilmiş bir molar dişte yapmıştır 16. 20. yy dan önce guta-perkanın kök kanal dolgusunda kullanımıyla ilgili elimizde çok az ve desteksiz bilgi mevcuttur. 1883 te Perry ince bir altın telin etrafını guta-perkayla sararak kanal dolgusunda kullanarak, bugünün taşıyıcı sistemli tekniğinin temellerini atmıştır. Tabaka halinde üretilen guta-perka ince parçalar halinde kesilip, ısıtılarak istenilen kon yapısında hazırlanıp, kullanılırdı. Perry daha sonra konları ısıtarak kanal şekline ve uzunluğu esas alınarak belirli boyutta hazırlamıştır. Son guta-perkayı koymadan önce kaviteye alkol yerleştirip, kapiller aktivite ile kanala hareketi sağlanıp, guta-perkanın yumuşaması ve kompakte edilebilmesini sağlamıştır. Böylece kimyasal yumuşatma işleminin temelleri atılmıştır 17. 1887 de S. S. White Company guta-perka üretmeye başlamıştır 18. Kök kanal dolgusunun değerlendirilmesinde radyografların kullanımıyla birlikte, kanalların silindirik olmadığı gerçeği görüldü ve ek bir dolgu materyaline ihtiyaç ortaya 4