MÜHENDİS VE MAKİNA Aralık 1997 Sayı: 455 ISSN 1300-3402 TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI AYLIK YAYIN ORGANI Türkiye'de Enerji ve Ekserji Kullanımı Türkiye'mizin En Temel Sorunu: Bilim-Teknoloji Trafik Ka en Sonlu Elemanlar deneme ^0"
r L: Qr. LL L Cr L' LLL L % Dökme dilimli kazamyla en az 20 yıl hiç sorun çıkarmaz. Bağımsız ısınma ve konfor sağlar. Mikrokompüter sistemi, iç ortam sıcaklığını dış ortamdaki değişimlere göre ayarlar. Ön ısıtmalı brülör, yakıtı yüksek verimle yakarak yüksek tasarruf sağlar. Her bütçeye uygun 79 ayrı modeli vardır. Demirdöküm Panel Radyatörlerle yüksek uyumludur. Yüksek ısıl güce sahiptir, yakıttan tasarruf sağlar. Dünyanın en gelişmiş yüzey kaplama teknolojisiyle boyandığından, korozyona, darbelere ve her türlü kimyasal etkiye karşı dayanıklıdır. Az yer kaplar, şık ve dekoratiftir. 1 3 bar basınç altında teste tabi tutulmaktadır. Montajı pratiktir. Zeminden beslemeli sistemlere de uygun zengin seçenekleri ile 5 yıl garantilidir. Dökme dilimli kazamyla en az 20 yıl hiç sorun çıkarmaz. Bağımsız ısınma ve konforj sağlar. Mikrokompüter sistemi, iç ortam sıcaklığını dış ortamdaki değişikliklere görei ayarlar. On ısıtmalı brülör, yakıtı yüksek verimle yakarak yüksek tasarruf sağlar.) Her bütçeye uygun 79 ayrı modeli vardır. Demirdöküm panel radyatörlerle yüksek: uyumludur. Kat kaloriferi ve şofben olarak görev yapar. Bağımsız ısınma sağlar. Yer kaplamaz, duvara asılır. Pilotlu veya elktronik ateşlemeli, bacalı ve hermetik tipleri mevcuttur. Doğalgaz veya LPG ile çalışır. Her türlü gaz, su, elektrik ve basınç emniyeti vardır. Çok uzun ömürlüdür, sessiz çalışır, yüksek verimlidir. 1 yıl garantilidir. Dökme dilimli kazamyla en az 20 yıl hiç sorun çıkarmaz. Bağımsız ısınma ve konfor sağlar. Mikrokompüter sistemi, iç ortam sıcaklığını dış ortamdaki derişikliklere göre, ayarlar. Ön ısıtmalı brülör, yakıtı yüksek verimle yakarak yüksek tasarruf sağlar. Her bütçeye uygun 79 ayrı modeli vardır. Demirdöküm panel radyatörlerle yüksek uyumludur.
n kaliteli ısıtma sistemlerini biz yapıyoruz" diyecek müyüz. Çünkü yüksek teknolojimiz ve bilgimiz:, yan daha üstün sözlerle ifade edilme D6 Kat Kaloriferi Otomatik ateşlemelidir. 5 ayrı emniyet temi vardır. Şık ve dekoratiftir. )ogalgaz veya LPG ile çalışır. Baca ısörü ile donatılmıştır. Uzun ömürlüdür. Yüksek ısıl güce sahiptir, yakıttan tasarruf sağlar. Dünyanın en gelişmiş yüzey kaplama teknolojisiyle boyandığından, korozyona, darbelere ve her türlü kimyasal etkiye karşı dayanıklıdır. Az yer kaplar, şık ve dekoratiftir. 13 bar basınç altında teste tabi tutulmaktadır. Montajı pratiktir. Zeminden beslemeli sistemlere de uygun zengin seçenekleri ile 5 yıl garantilidir. Yüksek verimli, uzun ömürlüdür. Üflemeli oîduğu için düzenli yanar, sessiz çalışır, havayı kirletmez. Hava ile yakıtı en uygun oranda karıştırır. aşantlan ortamı kontrollü olarak ısıtır. Gereksiz yakıt tüketimini önler, ırruf sağlar. Otomatik ateşleme sistemiyle bir düğmeye basarak, mavi r \\, tam emniyetli ısınma konforu sağlar. Bacalı ve Hermetik modelleri cuttur. Sağlam ve uzun ömürlüdür. Ayarlı termostatlı, basınç ayarlıdır. İçi tuğlalı, döküm gövdelidir. Isıyı uzun süre muhafaza eder. Önden ve üstten doldurmalıdır. Yüksek verimlidir. Uzun süre sönmeden yanar. Çiftcidarlı modellerin yüzeyleri çift kat emayedir. : GÜVENCE BELGES (I saat TÜKETİCİ DANIŞMA S E R V İ S İ 0 800 261 1950 0 800 261 1951 ÜCRETSİZDİR Q> DemirDöküm " İ N S A N İ Ç İ N H E R Y E R D E " Türk Demir Döküm Fabrikaları A.Ş. Pazarlama ve Satış Gnibu: Çamlıca İş Merkezi, B2 Blok, Ünalan Mahallesi, Ayazma Caddesi, Küçük Çamlıca 8!l 90 Usküdor-lstanbul, Tel -C-2lS 3I5 55 15-315 13 57 Faks: (0216) 317 66 99 Adana Blg. Satış Ma 1.: Ziyapaşa Bulvarı Ser Apl No: 27/A Atana, Tel: 0322) 459 30 96-97 - 98 Ankara % Salı; Ma 1.: İzmir Çad, Koç Han 25/3 Yenısehir-Ankara. Tel: (0312) 425 43 20 22 - Bursa Blg. Satış Md.: Yalova Yolu 5. Km, Borsa, Tek (0224) 257 36 10 (7 Hat), iimir Blg. Satış Md.: 1200/3 Sokak F-l Yenişehir İzmir, Tel: (0232) 458 58 58 Samsun Blg. Satış Md.: Ulugazi Mah. istiklal Cad Cerit Apl 32/A Samsun, Tel: (0362] 435 10 52 İnternet: demirdokum.com.tr
Birleşik Oksijen Sanayi A.Ş. ARGOSHIE Gaz siparişi ver rken, beklentilerinizin yeterincf karşılandığından emin misiniz? t%.*. ı fi K uy n ak c ' : " _ P ikisi.' r^! Daha temiz bir kaynak elde edilebilir mi? ı. I ' ı I ı I I : *! Daha sağlam bir kaynak yapılabilir mi? î ' ;. ; s;, i ' i!,. " ; ' i ' i ; : *! Daha az sıçrama sağlanabilir mi? i!' " ' ; :! ' ;! i i! Enerjiden tasarruf edilebilir mi f?! I Kaynak telinden tasarruf edilebilir mi? i,. - '(,V i! '. I I j! i I! Daha iyi nüfuziyet sağlanabilir ipi? I... ı.! ' '! :: t i! İhtiyaç duyulduğunda uzman kadro ile so çözümleniyor mu? Mükemmel En I) Nüfuîiyot Kaliteli Kaynak Dikişi Eğer çalıştığınız firma yukarıdaki sorulara evet di>emiyorsa, evet diy firma ile çalışmaya başlamanın zamanı değil mi? ISO 9002 Birleşik Oksijen Sanay A.Ş. Merkez Tel: 0(2) 2) 274 09 60 Gebze Tel: 0(262) 751 01 00 Büyiikdere caddesi 145/1 Aygaz Han Zincirlikuyu - İSTAN BliL 80300
a ALARKO KONFOR TEKNOLOJİSİ
I ARALIK 1997 Sayı : 455 DECEMBER 1997 No : 455 İÇİNDEKİLER CONTENTS TEKNİK YAZILAR 17 TÜRKİYE'MİZİN EN TEMEL SORUNU : BILIM-TEKNOLOJI / Bu makalenin amacı, bilim-teknoloji ortamlarının bütünleşik bir sistem yapısına kavuşturulması ereğidir. The Basic Problem of Turkey : Science-Technology İlter SERİM İLAN SAYFALARI DİZİNİ DEMİRDÖKÜM 1 B.O.S. 2 ALARKO 22 TÜRKİYE'DE ENERJİ VE EKSERJI KULLANIMI VE SEKTOREL VERİMLER / Bu makalede, Türkiye genelinde enerji ve ekserji kullanım miktar ve verimleri incelenmiştir. Energy and Exergy Utilization in Turkey Arif İLERİ, Türker GÜRER %j ; Tİ IKI FAZLı AKıMDA DIRENÇ KATSAYıSı ILIŞKILERININ KARŞıLAŞTıRı- LARAK DEĞERLENDİRİLMESİ / Bu çalışmada; C D direnç katsayısının hesabı için önerilen denklemlerin, diğer denklemlerden daha iyi sonuç verdiği gösterilmektedir. İn Two Phase Flow the Analysis of Drag Coefficient Relation by Comparing Ayla KALELİ «3 / POMPALI SİSTEMLERDE TİTREŞİM KAYNAKLARI VE SÖNÜMLENMELERİ / Bu çalışmada, titreşimlerle ilgili tam ve hesapların iyi bir şekilde yapılması konusunda bilgiler verilmiştir. The Vibration Sources in Pumping Systems and Their Attenuations Suat CANBAZOĞLU 45 SONLU ELEMAN METODU İLE MODELLEME / Bu araştırmada sonlu ele manlar metodu ile diğer sonlu farklar metodu karşılaştırılmıştır. The Principles of Modelling by Finite Element Method Cüneyt FETVACI AYIN DOSYALARI 8 YENİ ÜRÜNLER 10 ODA'DAN HABERLER 15 BAŞKENTTEN HABERLER 32 PÜF NOKTASI 33 GEÇMİŞE BAKIŞ 43 TRAFİK KÖŞESİ 49 SEMİNER-KURS-SEMP. HABERLERİ 51 37. CİLT YAZILARI SARMAK- İZOCAM- DOĞUŞ VANA- VIBRATEK- DOĞUŞVANA- MAKDOS ÖLÇSAN PETNİZ -30-31 -42-55 -59-60 YILMAZ REDÜKTÖR 61 KANTHAL 62 ANTEL 63 K.S.B.- - : 64 DEMİRDÖKÜM Ön İç Kapak S.T;F.A. Arka İç Kapak ARCTECH Arka Kapak Yayım Koşullan : Yazılar daktilo ile iki satır aralıkta iki kopya yazılmış olarak, 70-100 sözcükten oluşan Türkçe ve tngilizce özeti, yazı başlığının Ingilizcesi, yazarın kısa özgeçmişi, adresleri ve telefon numaralan ile birlikte Dergi Yönetim Yeri Adresı'ne gönderılme- Yazılar 12 daktilo sayfasını (yaklaşık 3000 sözcük) geçmemelidir. (12 daktilo sayfasını aşan yazıların 2 bölüm halinde birbirini izle yen sayılarda yayımlanabileceği düşünülerek bölümlere ayrılmış olarak gönderilmesi gerekir. Yazılarda kullanılan fotoğraflar net ve temiz olmalı, şekiller aydınger veya beyaz kağıda çini mürekkebi ile çizilmelidir. Yazılarda SI birimleri kullanılmalı, yazıların sonuna yararlanılan kaynakça eklenmelidir. Özgün ve derleme yazılardaki görüşler yazarına, çevirilerden doğacak sorumluluk ise çevirene aittir. Yazılar başka bir sürekli yaym organında yayımlanmış olmamalı, herhangibir toplantıda tebliğ olarak sunulmuş veya sunulacak ise bu açık olarak belirtilmelidir. Dergide yayımlanan yazılara bir dergi sayfası için, özgün ve derleme yazılarda 700.000.-TL., çeviri yazılarda 450.000.-TL. net ödeme yapılır. Dergideki yazılardan kaynak gösterilmek koşuluyla alıntı yapılabilir. Yazıların Değerlendirilmesi: Dergiye gönderilecek yazılar öncelikle Yayın Kurulu tarafından ön elemeden geçirilmekte daha sonra kurulun belirlediği uzmanlar tarafından değerlendirilmektedir. Uzmanların yaptığı değerlendirme sonuçları yazara da iletilecek, uzmanların önerdiği ve Yaym Kurulu'nun uygun gördüğü düzeltmelerin yapılması yazardan istenecektir. Bu düzeltmelerin yazar tarafından yapılması durumunda yazı yayınlanabilecektir.
MÜHENDIS^FMAKINA TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI AYLIK YAYIN ORGANI ARALIK / December 1997 Cilt /Vd : 38 Sayı /No: 455 Yönetim Yeri - Head Office Sümer Sokak 36/1-A Dcmirtepe - ANKARA Tel :(0-312)231 31 59 Fax: (0-312) 231 31 65 MMO Adına Sahibi Publisher Mehmet SOĞANCI Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Managing Editör Emin KORAMAZ Yayın Kurulu - Publishing Board Melih ŞAHİN AnılKAREL Devrim Erinç ASLAN Utku TÜZÜNER Engin AYKOL Yayın Sekreteri Publishing Coordinatpr Nilgün KARAKÜÇÜK Teknik Sorumlu Technical Manager Mehmet AYDIN İlan Sorumlusu Advertising Representative Ayten YILDIZ Nuray ÖZER (İstanbul) Değerli Okuyucularımız,- 1 997 yılı gündemi; siyasal belirsizlikler, Avrupa Topluluğu'na J_ giriş bunalımı, temiz toplum arayışları ve neden olduğu toplumsal hareketliliklerle dolu idi. Ülkemiz böylesine ilginç bir yılı geride bırakıyor. Umarız aydınlık dolu bir yeni yıl bizleri bekliyor. Bildiğiniz üzere her yeni yıl dergimiz için yeni bir yayın dönemi başlangıcı, her geçen yıl ise bir yayın döneminin sonu. Yayın Kurulu olarak geçen yayın dönemine ilişkin kısa da olsa birşeyler söylemek artık gelenekselleşmeye başladı. 1997 yılı yaşanan aksaklıklara rağmen 1994 yılında başladığımız yayın anlayışımızı sürdürmeye gayret ettik. Önceden yayın planına alınan Özel Sayı uygulamalarımız, şubelerimizin de desteğiyle; "Ulaşım ve Trafik", "Kaynak", "Çevre ve Enerji", "Bilgisayar", "Otomotiv", "Kalite" olmak üzere yıl boyunca yayınladığımız 12 sayıdan 6'sını kapsadı. Böylelikle Oda'mız mesleki disiplin alanlarına giren ihtisas konularında uzman kişi ve kuruluşların birikimlerini, çalışmalarını siz okuyucularımız için bir araya getirmiş oldu. Dergimizin- içerik, nitelik, nicelik açılarından sunduklarının daha da geliştirilmesi gerektiği düşüncesini taşırken, sunulanların kalite açısından değerlendirmesini de sizlere bırakmak istiyoruz. Yılın bu son sayısında, karma yazılarla karşınıza çıkarken yazıların ilginizi çekeceğini umuyoruz. Yeni yayın dönemimizde dergimize gösterdiğiniz ilgi ve desteğin süreceği düşüncesiyle... Saygılarımızla Mühendis ve Makina Yayın Kurulu Komisyon İlişkileri Redactor Şehnaz KAPLAN Dizgi Type Setting Ali Rıza FALCIOĞLU (MMO) Baskı Printed by Özkan Matbaacılık Tel (0-312) 229 59 74 TMMOB Makina Mühendisleri Yayın Orgam olan Mühendis ve Makina Dergisi TMMOB'ye bağlı Odaların üyelerine, mühendislik eğitimi yapan öğrenci, araştırma ve öğretim görevlilerine yıllık abone bedeli -özel sayılar dahil- karşılığında gönderilmektedir. Dergimize abone olabilmek ve daha detaylı bilgi alabilmek için yukarıda verilmiş olan adresimize başvurabilir ya da telefon ve faksla bilgi alabilirsiniz. ÖZÜR Dergimizin Ekim 1997 453. sayısı olan "Otomotiv" özel sayısının 19. sayfasında yer alan "Çevre Dostu Yağlama Yağlan" başlıklı makalenin yazarlarından Aykut ÖZGÜLSÜN'ün ismi makalede unutularak yazılmamıştır. Bu hatamızı düzeltir, yazardan ve okuyucularımızdan özür dileriz. DÜZELTİ Dergimizin 444 (Ocak '97) ve 445 (Şubat '97) sayılarında yayınlanan "Sonlu Eleman Kodu Epdan Üzerinde Yapılan Dinamik Boyutlandırma Tanımlamaları" ve "Sonlu Eleman Kodu EPDAN için Etkileşimli Ön İşlemci: DATOR" adlı makalelerde sayın Prof. Dr. A. Erman Tekkaya'nın ismi bilgisi dışında yayınlanmıştır. Bu düzeltiyi bilginize sunarız.
İzocam Prefabrik Boru İZOCAM'DAN, ISITMA, SOĞUTMA VE SOĞUK SU BORULARINDA ISI KAYBINI ÖNLEMEK İÇİN ÇOK PRATİK, ÇOK HESAPLI BİR URUN: BİNDİRME PAYI YAPIŞKAN BANTLI ALÜMİNYUM FOLYO KAPLI PREFABRİK BORU... İZOCAM ALÜ-FOLYO KAPLI PREFABRİK BORU, YÜKSEK BİRİM AĞIRLIKTA CAMYÜNÜNDEN ÜRETİLİR. ALÜMİNYUM FOLYONUN BUHAR KESİCİ ÖZELLİĞİ SAYESİNDE, İZOLASYON ÖZELLİKLERİ KORUNUR, BUHAR DİFUZYONU KONTROL ALTINA ALINIR İZOCAM ALÜ-FOLYO KAPLI PREFABRİK BORU, KENDİNDEN YAPISKANLI BANDIYLA UYGULAMAYI KOLAYLAŞTIRIR, HIZLI MONTAJ İMKÂNI SAĞLAR. İŞÇİLİK, ZAMAN VE MALİYETTEN KAZANDIRIR. İZOCAM ALU-FOLYO KAPLI PREFABRİK BORU'nun kullanım alanları: Sanayi borularında. Kalorifer tesisatlarında. Merkezi ısıtma tesisatlarında. Soğuk su borularında ısınmaya karşı. Güneş enerjisi tesisatlarında. Boruların terlemeye karşı korunmasında. Yüksek basınçlı su borularında fitresime ve sese karsı. Boruların donmaya karşı korunmasında. İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş. DANIŞMA MERKEZLERİ İSTANBUL Tel (2 12) 275 72 22 (8 hol) Fob [2\1) 266 97 69»ANKARA Tel (312) 4 18 66 67-4 18 30 32 Fob (3 12) 425 05 15 İZMİR Tel (232) 484 57 85-484 3 1 78 İZOCAM Fob (232J 489 00 52 -ADANA Tel (322) 352 29.80 Fob (322) 352 02 54 -BURSA Tel (224) 253 95 35 Fob (224) 255 60 13 ELAZIĞ Tel (424) 218 66 00 Fob (424) 233 19 96 -ANTALYA Tel (242) 24 1 19 50 Fob (242J 242 39 84»GAZİANTEP Koc Tel (342) 233 97 00 Fob (342) 233 97 00
YENİ ı ÜRÜNLER Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK MMO Genel Merkezi KOLAY SÜRÜŞ Küçük motorsiklet sürücüleri için kırmızı ışıkta durmak tehlikeli olabilmektedir. Çünkü iki ayaklarını da yere koyamayabilirler. Yamaha'nın V Star modeli diğer bütün modellerden daha düşük olan 25.6 inçlik oturak yüksekliği ile sürüşü daha güvenli hale getiriyor. 40 inç 3 'lük V-çift motorla çalışan motorsiklet 4.3 galonluk gaz deposu ile benzerleri arasında en geniş kapasiteye sahip. Fiyatı 5.899$. www. yamaha.com ŞOK DEĞERI Normal bisikletlerin şok yutucularını hafiften serte kadar ayarlayabilirsiniz, ancak istenen düzgün sürüşü sağlamak çok ender gerçekleşir. Pieozoelektrik malzeme kullanan ACX adlı şok kontrolcüsü değişik sönümlemeleri sürekli olarak sağlayan ilk alet. Bir alıcı şok pistonun saniyede 50 hareketini kaydeder. Eğer piston hızlı hareket ederse -aşırı sarsıntı nedeniyle piston hızı artarmaksimum sönümleme uygulanır. Piston daha yavaş hareket ettiğinde -düzgün yüzey üzerinde- uygulanan sönümleme daha azdır. K2 Bisikletlerinin Pro-Flex somart shock serisinde uygulanan bisiklet fiyatları 2.249$ ile 4.000$ arasında. www.acx.com Manyetik alıcı Pieozoelektrik malzeme Mıknatıs Pil Elektronik kontrol ROBOTLARıN BIR SONRAKI ADıMı Honda'nın P2 insansı robotundan sonra geliştirilen P3 modeli daha düzgün çalışıyor. Yönünü değiştirirken dengesini düzelterek 3 boyutlu hareketleri daha bağımsız yapabiliyor, insandan daha güçlü olan ve merdivenleri tırmanabilen P3'ü nükleer veya tıbbi tesislerde kullanmak mümkün olabilecek. 7 :V Popüler Science Dergisi'nden çevrilmiştir. Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Say> : 455 8
YENİı ÜRÜNLER ROBOT BAHÇESI Robot Bahçesi Sergisinde bulunan 8 tane robot hayvan ve bir düzineden fazla etkinlik hayvanların nasıl hareket ettiğini gösteriyor. Çocuklar bir bukalemunun nasıl renk değiştirdiği ve bir böceğin tavanda nasıl yürüdüğü gibi biomekanik işlemleri öğrenebiliyor. Atlanta Doğal Tarih Müzesi ve Pittsfield Berkshire Müzesinde bulunan sergiler önümüzdeki beş yıl içinde değişik yerlere gidecek. www.sgi.com/robot200 KÜÇÜK KARANLıK ODA Sadece 30x60x38 inç boyutunda olan küçük "Desk Zig" ile 20x24 inç'e kadar baskı yapılabiliyor. Sol tarafa konulan küvetler film baskısının her bir aşamasında kayarak dışarı çıkıyor. Damlalar küvetler hareket ettiği için bir lavabo tarafından toplanıyor. Paslanmaz çelikten olanın fiyatı 8500$, plastik ise 35.000$. Ziggy Zig Photgraphic Studio Systems, 51 Lispenord St, New York NY 10013 ÇOK ÖLÇEKLI BıÇAK Delme presinizle yassı bir parçaya değişik büyüklükte delik açmanız için farklı bıçaklar kullanmanız gerekiyordu. Şimdi, VVolfcraft'ın ayarlanabilir tahta delme bıçağını 5/8'ten 1 1/2 inç çapa kadar ayarlayabilirsiniz. Bıçak bir vidayla genişletilip daraltılarak ayarlanıyor. wolfcraft Inc., Box 687, Itasca İL 60143 KLAVUZ DELIŞ En son çıkan el matkapları değişik pozisyonlarda delme yapabiliyor olmalarına rağmen bunlar düşey ve ya tay yönlerle sınırlı. Drill Guide (Delme Klavuzu) ise ayar bileziği ile istenilen açıda delme yapmanıza olanak veriyor. Fiyatı 25$ Ciro Products, Box 1432, Hickory NC 28603-1432 9 Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 455
ODA'DAN HABERLER Hazırlayan : Nilgün KARAKÜÇÜK MMO Genel Merkezi V. OTOMOTİV VE YAN SANAYİİ SEMPOZYUMU SONUÇ BİLDİRGESİ 7-8 Kasım 1997 tarihleri arasında Hotel Almira-Bursa'da düzenlenen V. Otomotiv ve Yan Sanayi Sempozyumu ana teması GÜMRÜK BİRLİĞİ İÇİNDE OTOMOTİV ve YAN SANAYİİ olarak belirlenmiştir. Bu perspektiften bakılarak oluşturulan sempozyum programı içerisinde aşağıda yer alan konu başlıklarında 14 adet bildiri sunulmuştur. Sempozyum konu başlıkları; Otomotiv Sektörü île ilgili Mevzuat Ve Hukuksal Süreçler Otomotiv ithalatı Ve İthalatın Denetlenmesine İlişkin Uygulamalar Sektörün Rekabet Gücü Ve Rekabetin Unsurları Gümrük Birliği ile Entegrasyon, Olasılıklar, Sonuçlar Otomotiv Ve Yan Sanayii Ve KOBl'ler Ve Gelişme Beklentileri Sempozyum daha önce yapılanlarda da olduğu gibi sektörde yer alan tüm tarafların görüşlerinin ve beklentilerinin tartışıldığı bir platform olma özelliğini taşımıştır. Gümrük Birliği ile entegrasyon ülkemiz için oldukça önemli bir dönüşüm momentini işaret etmektedir. Bu kararla birlikte ülkemizdeki tüm sektörler bu süreçteki değişikliklerden derinden etkilenecektir. Ayrıca Otomotiv ve Yan Sanayii açısından olguya bakıldığında otomotiv sanayiinin etkilenmesi daha köklü ve kapsamlı olacaktır. Sempozyumda sunulan tebliğler bu noktada konuyu enine boyuna irdelemiştir. Sempozyumdan çıkan en somut sonuç ise iki temel noktada toplanabilir. Bunlardan birincisi bu günkü durumun belirlenmesi, ikincisi ise sektörün potansiyel yapısı ve geleceğinin belirlenmesidir. Bugünkü durumu belirlerken ilk söylenmesi gereken şey ise 1996 yılında ülkemizde kurulu kapasitenin % 36'sınm kullanılabildiğidir. Diğer bir ifade ile otomotiv sektörü %64'lük bir atıl kapasiteye sahiptir. Otomobil üretiminde 1996 yılında 5 firma ile 580.000 adet/yıl olan kapasitenin devam eden yeni yatırımların da devreye girmesi ile 7 firma ve 780.000 adet/yıl kapasiteye ulaşacağı kesindir. 1993 yılındaki "yerli" otomobil satış rakamı 1996 yılında yarıya inmiştir. Bedelsiz ithalat kararnamesi ile sektörde zaten bulunmayan istikrar iyiden iyiye kaybolmuşur. Sektördeki belirsizlik sektörün işçi devir hızını yükseltmekte kimi dönemlerde binli sayılarda işçi işten çıkarılmaktadır. Bu noktada tarafımızdan belirlenebilecek önemli bir nokta ise konuya taraf olan sendikalardan hiç birisinin çağrılı oldukları halde sempozyuma katılmamış olduklarıdır. Aynı biçimde tek tek çağrılan parti il örgütlerinin de hiç birisi sempozyumu izlememiştir. Gelir dağılımındaki adaletsizlik nedeniyle alım gücünün olumsuz etkilenmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Global olarak ise sektörde üretim yapan kuruluşların üretim ölçekleri yetersizdir. Bu ölçekte üretim yapıldığı sürece rekabet gücünün sağlanamayacağı bizzat sektörün temsilcileri tarafından ifade edilmiştir. ikinci olarak saptanan ise otomotiv sanayiinin ülkenin gelişme potansiyeli bulunan en öncelikli sektör olduğu yönünde oluşan görüştür. Sempozyum katılımcıları sektörün yeterli teknolojik birikimi ve yetişmiş insan gücü ve de AR-GE faaliyet potansiyelinin bulundu- ğunda,- Ana sanayii yan sanayii entegrasyonu ile fabrika düzeyindeki fiziksel yatırımların yeterli olduğu konusunda, Sektörde, özellikle ana sanayiide toplam kalite anlayışına bağlı uygulamaların yerleşmiş olduğunda; Sektöre ilişkin bir master planının olmayışının ulusal bir otomotiv politikası olamaması sonucunu doğurduğu konusunda zımni bir anlaşma içerisinde olmuşlardır. Sektörün ülkedeki lokomotif sektör olabilmesi için, iç pazarda istikrar sağlayıcı önlemlerin alınabilmesi için, ivedilikle bir OTOMOTİV MASTER PLANI hazırlanmalıdır. Verilen tüm teşviklerde mevcut potansiyelin kullanılmasına yönelik değerlendirilmeler esas alınmalıdır. KAYNAK TEKNOLOJİSİ 1. ULUSAL KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 13-15 Kasım 1997'de Makina Mühendisleri Odası'nca Ankara Şube yürütücülüğünde Ankara'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kültür ve Kongre Merkezi'nde düzenlenen Kaynak Teknolojisi I. Ulusal Kongre ve Sergisi'ne bu alanda faaliyet gösteren 65 firmadan 216 kişi katılmıştır. Kongre kapsamında düzenlenen ve iki bölümden oluşan serginin birinci bölümünde üretici-kullanıcı firmalar, ikinci bölümde ise Fotoğraf Sanatı Kurumu ile birlikte düzenlenen ve oldukça ilgi gören "Kaynak ve Yaşam" konulu fotoğraf yarışmasında dereceye giren ve sergilemeye değer görülen fotoğraflar yer almıştır. Kongre süresince 6 teknik oturumda kaynak konusunda eğitim - belgelendirme, bilimsel-teknolojik araştırma ve uygulamaya yönelik konularda toplam 20 bildiri sunulmuştur. Ve kongrenin son gününde gerçekleştirilen panelde kaynak alanında örgütlenme tartışılmıştır. Kongre panelinde, konuya yakın ve hakim, panelistler ve katılımcılar birlikte tartışmış ve tartışmaların sonucunda ortak görüşler oluşmuştur. Salondaki tüm kişiler bu tür çalışmaların devamının gerekli olduğu konusunda birleşmiş ve bundan sonra yürütülecek çalışmalar için aşağıdaki eğilimler oluşmuştur. Ülkemiz dahilinde teknik anlamda yardımcı ve özellikle düzenleyici olacak, uluslararası platformda Türkiye'yi temsil ederek özellikle eğitim-belgelendirme alanında dünya kaynak organizasyonları ile paralel haklar elde edebilecek nitelikte bir örgütlenme çalışması gereklidir. 10 Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Say : 455
ODA'DAN HABERLER Makina Mühendisleri Odası örgütlenme çalışmasında da sekreteryalığı yürütmeli, koordinasyon, duyuru ve yazışmaları gerçekleştirmelidir. Örgütlenme çalışmasını başlatmak üzere öncelikle Ankara, İstanbul ve İzmir'de "alt çalışma grupları 1 ' oluşturulmalıdır. Alt çalışma grupları sekreterya tarafından panelistlerle yapılacak yazışmalarda gelen öneriler doğrultusunda oluşturulacaktır. Alt çalışma gruplarının koordinasyon toplantısı en kısa zamanda Ankara'da sekreteryanm çağrısı ile yapılacaktır. III. ULUSAL KAĞLT SEMPOZYUMU SONUÇ BİLDİRGESİ TMMOB Makina Mühendisleri Odası tarafından 1993 yılından bu yana her iki yılda bir düzenlenen Ulusal Kağıt Sempozyumu'nun üçüncüsü 14-15 Kasım 1997 tarihlerinde Izmit'de Kocaeli Sanayi Odası tesislerinde gerçekleştirildi. "AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİ İÇİNDE KAĞIT SANAYİNİN DURUMU VE GELECEĞİ" ana tema kapsamında gerçekleştirilen sempozyumda; aşağıdaki konular tartışmaya açıldı. Kağıt Sanayiinin AB İle Gümrük Birliği Sürecindeki Durumu, Bugünü ve Geleceği Gümrük Birliği'nin Bugüne Değin Sektöre Etkileri ve Geleceğe İlişkin Beklentileri Sektördeki Teknolojik Durum, Hedef ve Politikalar ve Son Bir Yılda Gerçekleştirilen Yatırımlar ve Başarı Durumları Teknolojik Gelişmeler, Teknolojik Gelişmelerin Kullanım Alanlarındaki Değişmeler. Dünyadaki Gelişmeler, Pazar ve Yatırım Kaymaları Sektörün Uluslararası Rekabet Gücü ve Unsurları ve Sektörde Yaşanan Haksız Rekabet Sektörün Hammadde Sorunları ve Geleceği Sektörün Enerji Sorunları ve Rekabet Gücüne Etkileri AB İle Gümrük Birliği İçinde Baskı Sektörünün Kağıt Sanayi İle İlişkilerindeki Değişmeler Gümrük Birliğinin Endüstriyel İlişkilere Etkileri Kağıt Sanayinde İş Gücü Bileşimi ve İş Gücünün Eğitimi Sektörün İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Açısından Durumu Kağıt Sanayiinin Destek Kuruluşlarının Durumu ve Uluslararası İlişkileri Kağıt Sanayiinde Toplam Kalite Çalışmaları İki gün boyunca, yedi oturumda ondört bildirinin sunularak tartışıldığı sempozyumun sonunda 'DÜN- YADAKİ GELİŞMELER IŞIĞINDA TÜRK KAĞIT SEK- TÖRÜNÜN AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİ İÇİNDE RE- KABET GÜCÜ" konulu panel gerçekleştirildi. Selüloz ve Kağıt Sanayii Vakfı, Kamu ve Özel Sektör Kuruluşlarının, T.C. Başbakanlık ve Devlet Planlama Teşkilatı, Üniversiteler, Sendika Temsilcileri, konu ile ilgili uzmanların katılımıyla yapılan Sempozyumun sonucunda; Türk Kağıt Sanayiinin AB İle Gümrük Birliğinin gerçekleşmesinden, bugüne değin karsı karşıya kaldığı rekabet koşulları irdelenmiş ve aşağıdaki sorunları ve bu sorunların çözümü doğrultusunda alınması gerekli önlemler önceki Sempozyumlarda olduğu gibi bir kez daha vurgulanmıştır. AB ülkeleri kağıt ve karton sektöründeki talep artışlarına paralel olarak teknolojik gelişmelerine hız vermişler ve büyük kapasiteki geniş makinalar tesis et m işlerdir. Dünyadaki gelişmeler değerlendirildiğinde rekabet edebilirliğin en önemli kriterlerinden birini teşkil eden olgu; teknolojinin öneminin anlaşılması, teknoloji geliştirmeye büyük önem verilmesini gerektirmektedir. Türk Kağıt Sanayiinin en önemli sorunlarından bas ta geleni üretim makinalarmm hız ve genişlik bakımından yetersizliğidir. Sektörün (incelikle Avrupa Kırlığı ile fakat aynı zamanda da uluslararası rekabet gücünü arttırabilmck için birim zamandaki üretimi yüksek; geniş ve hızlı kağıt makinalarmın tesisine yönelik yatırımların desteklenmesi gerekmektedir. Türk Kağrt Sanayiinin uluslararası rekabetinin ancak teknolojik düzeyinin yükseltilmesiyle gerçekleşebileceği, bu bağlamda mevcut kağıt makinalarmın modernizasyonuyla birlikte, modern teknolojiye sahip ma kınaların kullanılmasının özendirilmesi, ölçek ve standartları itibarıyla ekonomik olmayan ikinci el ma kına ların ithalatının önlenmesi gereklidir. Ülkemizde; tüm sanayi sektörlerini olumsuz etkilemekte olan enerji sorunu, kağıt sanayii için de önemli bir sorundur. Hemen kullanılmakta olan elektrik enerjisi AB ve EFTA ülkelerinden %40 %80 oranında daha yüksektir ve standart kalitenin altındadır. Bu olgu ürün kalitesi ve maliyeti açısından olumsuz bir faktör teşkil etmekte ve rekabet gücüne çok olumsuz bir etkide bulunmaktadır. Yoğun enerji kullanan sektörün elektrik enerjisi ve doğal gazdan kaynaklanan maliyetlerinin azaltılmasına yönelik olarak; Yakıt ve elektrik fiyatlarının tespitinde politik çıkarlar hır yana bırakılarak, ülke çıkarları gözetilmelidir. Özellikle Gümrük Birliği Anlaşmasının yürürlüğe girmesiyle çok önem kazanan Avrupa'daki rakip firmalar ile rekabet edilebilmesi için, Avrupa'daki enerji politikaları yakından izlenılmeli, doğabilecek haksız rekabet ortamından sektörün korunması için gerekli önlemler alınmalıdır. Yeni Kojerasyoıı tesislerinin kurulması desteklenmeli ve bu sektörün yakıt ve finansman sıkıntılarının aşılması için devletin gerekli kaynağı aktarmasının ülke ekonomisi için gereği gözönüne alınmalıdır. Mühendis ve Makina- Cilt: 38 Say> : 455 1 I
ODA'DAN HABERLER Sektörün başta ve AB ve EFTA ülkeleri olmak üzere rekabetinin söz konusu olduğu ülkelerde tesis edilmiş çeşitli kuruluşlar sektöre kalifiye eleman yetiştirmekte, AR-GE faaliyetleriyle teknolojilerinin geliştirilmesinde öncülük yapmaktadırlar. Ülkemizde de bu tür kuruluşların oluşturulmasıyla, Kağıt Sanayi rantabilitesini artırabilecektir. Bu amaçla, Bir araştırma-geliştirme enstitüsü kurulmalıdır. Kağıt sanayiine eleman yetiştiren mevcut meslek okullarının programları yeni teknolojilere uygun olarak güncelleştirilmeli, uygulama ağırlıklı olmalı ve sektörle işbirliği içinde çalışır hale getirilmelidir. Konuda faaliyet gösteren ileri teknoloji sahibi ülkelerdeki benzer kuruluşlarla işbirliği olanakları araştırılmalıdır. Sektörümüzün önemli hammaddesini teşkil eden, çevre ve orman varlıkları bakımından önemi tartışmasız kabul edilen atık kağıdın geri kazanılması konusuna önem verilmeli, halkın bu konuda bilinçlendirilmesi ve eğitimi sürekli hale getirilmelidir. Kağıt toplama çalışmalarında sektör ve belediyelerin işbirliği esasları düzenlenmeli ve bu çalışmalarda AB ve EFTA ülkelerindeki başarılı uygulamalar örnek alınmalıdır. Hammadde konusundaki dışa bağımlılığın azaltılması doğrultusunda; Kenaf, Kendir gibi yıllık bitkilerden ve saman gibi tarımsal atıklardan selüloz elde edilmesi ve özel sektörün Selüloz Sanayii yatırımlarının etkin özendirmelerle desteklenmesi, ve bu suretle kendi kaynaklarımızın değerlendirilmesi sağlanmalıdır. Yerli hammadde kaynaklarının öneminden hareketle; kağıt sektörünün ana hammadesini temin ettiği orman alanlarının sektöre tahsis edilmesi ve aynı zamanda orman yetiştirmek için verilen alanların sektör kuruluşları tarafından ekilmesi suretiyle belirli bir rotasyon çevriminin gerçekleşmesi sağlanmalıdır. Hızlı büyüyen ağaç plantasyonunu, GAP çerçevesinde elverişli alanların hızla ormanlaşmasına, hem de sektörün ormana dayalı hammadde sorunun çözümüne katkısı değerlendirilmelidir. Ürün kalitesinin büyük ölçüde kullanılan hammadde kalitesine bağlı olduğu gerçeğinden hareketle Orman Genel Müdürlüğü tarafından sektöre verilen kağıtlık odunun uygun kalitede olmasının sağlanması bir zorunluluktur. Öte yandan hammadde kalitesinin standardize edilmesine yönelik olarak kültür ormanı plantasyonu orta vadeli projeksiyonlarda değerlendirilmelidir. AB Ülkelerinde önemli bir duyarlılık konusu olan,- "Sosyal Damping Uygulamalarına dayalı haksız rekabet iddiaları nedeniyle rekabet olanaklarımızı daha başından risk altına sokmamak amacıyla, devlet tarafından yapılan yasal düzenlemeler etkin bir şekilde çalışacak denetim mekanizmaları ile desteklenmelidir. Yine aynı denetim mekanizmaları nitelik ve nicelik açısından kalitesiz kağıt ve kağıt ürünlerinin ülkemize girişine engel olmalı ve kalitesizliğin oluşturacağı sektöre yönelik haksız rekabeti önlemelidir. Türkiye, AB ile entegrasyon hareketinin içinde yer almasını istediği her konuda, hukuk düzenini AB sistemine uygun hale getirme çalışmalarını hızlandırmalıdır. Bu konular arasında tarım mevzuatı, çevre mevzuatı, çalışma hayatına ilişkin düzenlemeler, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımına ilişkin mevzuata öncelik verilmelidir. Ülkemiz Kağıt Sanayi Sektörünün,- Uluslararası alanda haklarını savunacak, uluslararası hukuk konusunda uzman kişileri istihdam etmesi gerek maliyet gerekse temini açısından mümkün görülmemektedir. Bu nedenle sektör kuruluşlarının haklarını arayabilmeleri için gerekli prosedürlerin açık olarak anlatılması ve bu alanda başvurulabilecek ulusal nitelikteki kurumsal yapının oluşturulup, sektörün hizmetine sunulması gerekli görülmektedir. Ayrıca AB ülkelerindeki sektör kuruluşlarının dolaylı korunma yöntemlerinin etüd edilmesi, aynı yöntemlerle örgütlü bir karşı ticari tutum edinilmesi uygun olacaktır. Selüloz ve Kağıt Sanayiinde kirlilik parametreleri ve sınırları ile ilgili yönetmeliğin bir an önce güncelleştirilmesi, AB mevzuatının gözönünde bulundurulması, birbirleriyle çelişen yasa ve yönetmeliklerin gözden geçirilmesi kontrol mekanizmasının teke indirilerek tanımlanması gereklidir. Gittikçe sıkılaşan AB deşarj kriterlerine uyum sağlayabilmek için atıksu arıtma tesislerinin rehabilitasyonu ve modernizasyonu gerekmektedir. Bunun için sektörün uzun vadeli düşük faizli destek kredilerine ivedi olarak gereksinim duyulmaktadır. Ayrıca gün geçtikçe daha çok önem kazanan katı atıkların değerlendirilerek enerjiye dönüştürülmesi veya tekrar kullanılarak değerlendirilmesi için gerekli yatırımların desteklenmesi uygun olacaktır. Dış rekabet karşısında maliyetlerin düşürülmesi gereğinin bilincinde olan kağıt sanayimiz Toplam Kalite Yönetimi Yaklaşımını benimsemiş olup, üzerinde yoğun biçimde çalışmakta ve bu çerçevede ilave kaynak yaratma çabası içinde bulunmaktadır. Bu konuda AB ülkelerinde uygulandığı gibi. Toplam Kalite Yönetimine yönelik araştırma, geliştirme ve eğitim harcamalarında sektör, çeşitli uluslararası fonlardan sonuna kadar yararlanma olanaklarını iyi değerlendirmelidir. III. ULUSAL TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ KONGRESİ SONUÇ BİLDİRGESİ 20-23 Kasım 1997 tarihleri arasında, Makina Mühendisleri Odası adına İzmir Şubesi yürütücülüğünde İzmir'de Büyük Efes Oteli'nde gerçekleştirilen III. ULUSAL TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ KONGRE- Sİ'ni 20 dernek, kurum ve kuruluş desteklemiş, Kongre 1 de 64 bildiri oturumlarda sunulmuş, Kongre kapsamında 3 panel gerçekleştirilmiştir. Kongre'ye paralel olarak düzenlenen sergiye ülkemizin tesisat mühendis- 12» Mühendis ve Makina- Cilt : 38 Say> : 455
ODA'DAN HABERLER ligi alanında ürün ve hizmet üreten 76 kurum ve kuruluşu katılmıştır. Kongreyi 671 kayıtlı delege olmak üzere 1000'e yakın mühendis, mimar ve teknik eleman izlemiş, sergi ise 3000'i aşkın kişi tarafından ziyaret edilmiştir. Teknik oturumlarda insan sağlığı ve üretkenliği açısından konforlu yaşam hacimlerinin oluşturulması, çağdaş bilgi ve teknolojiye uygun ısıtma, soğutma, havalandırma, iklimlendirme endüstrisindeki yem teknolojiler, Tesisat Mühendisliği Eğitimi, Mimarlık Hizmetleri, Tasarım, Çevre, Hava Kalitesi ve Kontrolü, Enerji Tasarrufu, Isı Teknolojisi, Buhar Kazanları, Isı Geri Kazanım Sistemleri, Tekstil Sektörü, Klima, Hastahane Atıkları, Yanma Sistemleri, Atık Gaz Arıtması ve Teknolojisi, Boru ve Sanayi Kuruluşlarında ve Binalarda Enerji Tasarrufu, Yangın Güvenliği, Doğal Gaz Tesisat Uygulamaları, LPG tesisleri, HVAC Sistemlerinde çeşitli yenilikler, Teotermal Enerü ile Isıtma, Su Basmçlandırma Sistemleri, Tesisat Mühendisliği ile ilgili Şartnameler, Lejyoner Hastalığı konuları 18 oturumda ele alınmıştır. Panellerde ise "Mühendislik Etiği", "Gümrük Birliği Sürecinde Tesisat Malzeme Ekipmanları Sanayi ve Tesisat Mühendislerinin Durumu" ve "Tesisat Mühendisliği ile İlgili Yasal Mevzuata Bakanlıklar, Yerel Yönetimler, Odalar ve Dernekler Açısından Bakış" konulan tartışılmıştır. Kongre 1 de bu dönem ilk kez uygulanan sabah toplantılarında ise "MMO Tesisat Mühendisliği Yayınlarının Geliştirilmesi", Tesisat Mühendisliği Meslek içi Eğitimi" ve "MMO Tesisat Mühendisliği Uzmanlık ve Belgelendirme Yönetmeliği Hazırlıklarına İlişkin Görüş ve Öneriler" başlıklarında çalışmalar yapılmıştır. Kongre sırasında tesisat mühendisliği ve ilgili alanlarda gerçekleştirilen yukarıdaki tartışma ortamlarında katılımcıların eğilimleriyle aşağıdaki konuların kamuoyuna duyurulmasına karar verilmiştir. Genelinde Makina Mühendisliği, özelinde Tesisat Mühendisliği ahlakı (etiği) ile ilgili hususların (kendine, örgütüne, topluma karşı görev, sorumluluk ve ödevlerinin) MMO önderliğinde sektörle ilgili sivil, resmi kurum ve kuruluşların görüşlerinin de alınarak MMO Tüzük ve Yönetmeliklerinde ödül ve yaptırımları ile birlikte düzenlenip uygulanması için çalışma yapılmasına yönelik olarak, bu düzenlemelerin 1998 yılı ilk 6 ayı içinde bitirilmesi, aynı konunun TMMOB Genel Kurulu'na taşınması hedefi belirlenmiştir. Tesisat konusundaki MMO yayınları çevre bilinci ve gelişen teknolojiye bağlı olarak, değişen standartlar ışığında geliştirilmelidir. Tesisat alanı ile ilgili meslek kuruluşları, üniversiteler, dernekler, kamu ve özel sektör kuruluşları ile işbirliğinin güçlendirilerek yapılan meslek içi eğitim programlarına süreklilik kazandırılmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Türkiye'nin hukuki ve teknik alt yapısal hazırlıklarını tamamlayamadan Gümrük Birliğine girmesinin sancıları tüm sektörlerde olduğu gibi tesisat sektöründe de hissedilmektedir. Standart, kalite, belgelen dirme ve benzen sistemlerimizin Birlik Mevzu.itina uyumlaştırma çerçevesinde, tüm ilgili kesimlerin yer alacağı Ulusal Akredıtasyon Kurul ve alt kurumları ivedilikle oluşturulmalıdır. Gümrük Birliğinin uzun erimde ekonomik birliğe gidişin bir ön adımı olduğu ve ileride işgücünün de serbestçe dolaşacağı bilinciyle gerek üniversiteler, gerekse de Odanuzca mühendislerin akreditasyonuna ilişkin yapılan çalış malar hızlandırılmalıdır. Birinci ve ikinci kongrede ele alınan konular çerçevesinde "uzman mühendislik" uygulamasına geçiş amacıyla Odamızca sürdürülen çalışmalar sonucunda hazırlanan "Uzmanlık ve Belgelendirme Yönetmeliği" taslağının geliştirilmesi doğrultusunda ilgili tüm kesimlerin görüş ve önerilen alınarak gerekli düzenlemeler yapılmalı ve Oda Genel Kurulu'na taşınmalıdır. t Tesisat Mühendisliği alanında mevcut olan üst yapı (kanunlar, yönetmelikler, standartlar, yapı kolları) gözden geçirilip, mevcutlar uluslararası yapıya uygun hale getirilmeli, eksiklikler tamamlanmalı ve bu çalışmalar kısa bir zamanda sonuçlandırılarak uygulamaya sokulmalıdır. Yapı İşleri Makina Tesisatı Genel Teknik Şartname si, Birim Fiyat Tarifeleri ve Devlet ihale Kanunu gelişen teknolojiye uygun hale getirilmelidir. Tesisat mühendisliği alanında kavram kargaşasının önüne geçilmesi doğrultusunda "dil birliği" çalışmalarına ivedilikle başlanmalı ve tesisat konusunda ortak bir teknik dil yaratılmalıdır. Kamu yatırımlarında tesisat denetimlerinde gerekli özen gösterilmemekte, ulusal ve uluslararası standart dışı uygulamalarla karşılaşılmaktadır. Bu durum özellikle hastanelerde kamu sağlığını tehdit eder boyutlara ulaşmıştır. Bu konuda kamuoyu bılinçlendirilmeli ve ilgililerin gerekli önlemleri alması yönünde kamuoyu baskısı oluşturulmalıdır. II. Kongrede oluşturulan "Yapı Teknolojisi Tesisat Danışma Konseyi" çalışmaları; kuruluş amaçlan doğrultusunda "Yapı Teknolojisi Tesisat Danışma kurulu" adıyla tesisat alanındaki ilgili diğer tüm kurumla mı katılımını hedefleyerek, Odanın başkanlığında sürdürülmelidir. ENDÜSTRİ-İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ 29 Kasım 1997 tarihinde Makina Mühendisleri Odası adına İzmir Şubesi yürütücülüğünde izmir'de ismet inönü Kültür Merkezinde gerçekleştirilen EN- DÜSTRİ-İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ KURULTAYlnda Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 455 13
ODA'DAN HABERLER 2 oturumda 10 bildiri sunulmuş, Kurultay kapsamında 2 panel gerçekleştirilmiştir. Kurultayı Endüstri - İşletme Mühendisleri ve Endüstri - İşletme Mühendisliği öğrencilerinin çoğunluğunu oluşturduğu 403 kişi izlemiştir. tik Oturumda Endüstri - İşletme Mühendisliği Eğitimine ilişkin,- Türkiye'de ve Dünya'da Endüstri Mühendisliği bölümlerinde uygulanan eğitim programları ve uygulanış şekilleri, İTÜ İşletme Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü öğrencilerinin profili ve öğrencilerin bölümü değerlendirmesi, bir holdingde eğitim uygulamaları ve Endüstri - İşletme Mühendisliği, Üniversite sonrası eğitim ve özel danışmanlık, eğitim kuruluşları başlıklarında 4 adet bildiri sunulmuştur. İkinci Oturum ise daha çok mesleği uygulayan Endüstri - İşletme Mühendislerinin kuruluşlarında yaptıkları uygulamaları anlatan ve gelecekte Endüstri - İşletme Mühendislerinin uygulama alanlarını sorgulayan, mesleği uygulama aşamasında karşılaşılan problemlere ve Endüstri - İşletme Mühendislerinin istihdamı hakkında bilgiler vcren ; İşletmelerde MRP II uygulamaları, Küçük ve orta ölçekli işletmelerin Endüstri - işletme Mühendislerinden beklentileri, Üretim işletmelerinde Endüstri - İşletme Mühendisliği uygulamaları, Endüstri - İşletme Mühendisliği, otomatik tanımlama ve veri toplama, 21. Yüzyıla girerken sanayide çalışan Endüstri Mühendislerinin durumu, Endüstri - İşletme Mühendisleri ve bilgisayarla bütünleşik imalat sistemlerinin yeniden projelendirilmesi konularında 6 adet bildiri sunulmuştur. Panellerde ise "Endüstri - İşletme Mühendisliği Eğitimi" ve "Endüstriyel Kuruluşların Değişim ve Rekabet Ortamına Uyum Sürecinde Endüstri - işletme Mühendislerinin Katkısı Nedir, Ne Olmalıdır?" konuları tartışılmıştır. Endüstri - İşletme Mühendisliği Meslek Dalı Komisyonunun çalışmalarının bir ürünü olan ve Türkiye'de Endüstri -İşletme Mühendisliği alanında ilk kez gerçekleştirilen bir etkinlik olan kurultay sırasında Endüstri- İşletme Mühendisliği ve ilgili alanlarda gerçekleştirilen yukarıdaki tartışma ortamlarında katılımcıların eğilimleriyle aşağıdaki konuların kamuoyuna duyurulmasına karar verilmiştir. Kurultayın çok faydalı olduğu, sonraki yıllarda daha geniş kesimlerin katılımları ile Makina Mühendisleri Odası önderliğinde kurultay periyodik olarak tekrarlanmalıdır. İnsan kaynaklarının geliştirilmesine yönelik olarak sanayi-üniversite işbirliği geliştirilmeli ve bu işbiriiğinin geliştirilmesini sağlayacak gerekli platform yaratılmalıdır. Meslek alanının düzenlenmesine önemli katkılarda bulunacak olan akreditasyon sistemi oluşturulmalı ve gerekli olan yasa ve yönetmelikler için çalışmalar ivedilikle başlatılmalıdır. Değişen üretim sürecinin gerektirdiği yeni teknik ve uygulamalar, tüm kesimlerin katılımları sağlanarak sürekli eğitim hedefi doğrultusunda tüm Endüstri - İşletme Mühendislerine aktarılmalıdır. A K O N G R PROGRAM 18 ARALIK 1997 Perşembe 14.oo-18.oo 1. Oturum "Anadolu Sanayisi Araştırma Raporun Sunulması ve Tartışmalar" Doç. Dr. Sevil Kişioğlu, Dr. Ahmet Haşim Köse, Dr. Ahmet Öncü, Dr. Gülsen E. Çakar Doç. Dr. Hacer Ansal "Üretim Organizasyon Biçimi Olarak Anadolu Kaplanları ve Dünyadaki Benzerleri" 19 ARALIK 1997 Cuma 09.3o - 12.3o 2. Oturum Prof. Dr. Erdoğan Soral "Otunun Açış Konuşması" Prof. Dr. Haldun Gülalp "Sanayileşme ile Kalkınma Özdeş midir? Yrd. Doç. Dr. Mehmet Türkay "Küreselleşme : Değişen Ne?" Doç. Dr. Cem Somel "Teknoloji, Rekabetçilik ve Kalkınma" Prof. Dr. Melih Ersoy, Öğr. Gör. H. Tarık Şengül "Küreselleşme ve Yarışan Yerellikler!" 14.oo - I8.00 3. Oturum Doç. Dr. Oktaı Türel "Türkiye'de Kamu Sektörünün Yeniden Yapılanması" Dr. Galip Yalman "Sermayenin Yeniden Yapılanması" Doç. Dr. Fuat Ercan "Neo-Liberal Küreselleşme Sürecinde Sermayenin Yeniden Yapılanması" Dr. Sungur Savran "Devletin Yeniden Yapılanması" Doç. Dr. Tülin Ongen "İşçi Sınıfının Yeniden Yapılanması" 20 ARALIK 1997 Cumartesi 09.3o - 12.3o 4. Oturum Prof. Dr. Yakup Kepenek "Otun un Açış Konuşması" Doç. Dr. Murat Güvenç "Türkiye'de Demografik Değişim Prof. Dr. Sencer Âyata "Anadolu Sanayisinde Toplumsal Boyut" Doç. Dr. Mehmet Ecevit "Emek Formları ve Yeniden Üretim" Prof. Dr. Oğuz Oyan, Yrd. Doç. Dr. Aziz Konukman "Esnekİşgücü Piyasaları, 'Anadolu Kaplanları've Sendikalaşma' 14.oo - 18.00 5. Oturum, Aykut Göker "Niçin Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikası" Prof. Dr. Metin Durgut "Bilim ve Teknoloji Stratejik Planları" Doç. Dr. Haluk Geray "Avrupa Birliği 'nin Enformasyon Toplumu Yaklaşımı Haluk Zontul "Enformasyon Teknolojisi 14 Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Sayı : 455
-BAŞKENTTEN ı HABERLER Hamlayan: Şehnaz KAl'LAN MMO Genel Merkezi Teknolojide sanayi üniversite işbirliği Devrim DÖRDÜNCÜ, Dünya Gazetesi, 28 Nisan 1997 Türkiye'nin yurt dışından teknoloji transfer etmesinin uzun vadede \ üksek maliyetler getireceğini ileri süren üniversite öğretim üyeleri, ülkemizde yüksek teknoloji üretilebilmesi için üniversite-sanayi işbirliğinin sağlanması gerektiğine dikkat çektiler Dokuz Eylül Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sefa Kuralay, mevcut yüksek teknolojinin transfer edilerek kullanılması başlangıçla ucuz gibi görünse de. dışa bağımlılığı artırarak ileride yüksek maliyetler getireceğine dikkat çekerek "İyi bir teknoloji alıcısı ve kullanıcısı olmamızın yanısıra, bu yüksek teknolojilerin ülkemizdeki üretimini de yaygınlaştırmamız gerekiyor" dedi. Yüksek teknolojiyi Türkiye'de üretmeye yardım edecek "temel teknolojilerin" aktarılması ve üniversitelerde kullanılabilmesi için gerekli tüm belgelerin temin edilmesi gerektiğini belirten Kurulay, şunları söyledi: "Bunun için teknoloji üretecek ve kullanacak olan üniversite-sanayi sektörlerinin işbirliği mutlaka sağlanmalı. Çağımızda teknolojilerin üretildiği ve dünyada henüz yaygınlık kazanan teknokent,teknoloji bölgesi veteknoparkların bir an önce oluşturulması gerekiyor. İzmir'de bölgemiz sanayicilerinin yurt dışından katılan bir ortakla bir kaç yıldır üzerinde çalıştığı teknopark projesi son aşamaya geldi." İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Rektörü Prof. Dr. Erdal Sayurın verdiği bilgiye göre; Türkiye'nin gelişmiş ülkeler ile arasındaki teknoloji açığını kapatması için mevcut teknolojilerin transfer edilmesi ve geliştirilerek yeni teknolojilerin üretilmesi gerekir. Elektronik, bilgisayar, telekomünikasyon, çeşitli fen, mühendislik bilimlerini ilgilendiren araştırma-geliştirme birimlerinin oluşturulması, varolan rekabet gücünün korunmasına ve teknoloji transferinin daha rahat yapılmasına olanak sağlar. Türkiye'nin kal kınına planlarında bilimsel ve teknolojik araştırma-geliştirme faaliyetlerini özendirici önlemlerin yer aldığını hatırlatan Saygın şunları söyledi: "Ancak, uygulamada belirlenen ve kalkınma planlarında yer alan konular bir türlü hayata geçirilemiyor. Bu konuda daha ti tiz davranıl masını bekliyoruz.. Oluşturulan 5 adet teknopark. 2 adet yüksek teknoloji enstütüsünün üniversite-sanayi işbirliğine büsıık katkısı olacağı 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı'nda da belirtiliyor. İzmir ve çev resinde araştırma-geliştirme faal i set leri ve teknoparklann örgütlenme ça lışmaları da hızlandırılmalı." Teknoloji vakfı Üniversite öğretim üyeleri, belediye başkanları, işadamları tarafından kuru lan 57 üyeli Ege Teknoloji ve Başarı Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı İsken derodabaşoğlu'.vakfmamacının iş \a samı için gerekli olan teknoloji trans leri ne katkıda bulunmak olduğunu be linti. Bilginin stratejik bir kaynak haline geldiğini ifade eden İskender Odabaş oğlu. "Gelecekte toplumlar bilgi stoku na ne kadar katkıda bulunurlarsa \aşam hakkını da o ölçüde elde edecekler. Türkiye'nin bu hızla gelişmelere a)ak uydurması gerekiyor. Amacımı/, özellikle gençlere \0nelik projelen geliştirmek" dedi. Cumhurbaşkanı Demirci'den Türk Mühendislerine övgü Cumhurbaşkanı Süleyman Demirci, Türk mühendis ve mimarlarını dünya ile boy ölçüşecek güçte olduğunu belirterek, "Türk mühendis ve mimarları Türkiye'nin sınırlarını aşmıştır, onların meydana getirdiği eserleri dünyanın çeşitli yerlerinde görmekten memnunluk duyuyorum" dedi. İTÜ'nün 224. yıldönümü dolayısıyla düzenlenen törene katılan Demirci, törende yaptığı konuşmada. İTÜ'nün Türkiye'nin imar ve inşaasında, ihyasında ve kalkınmasında fevkalade büyük rol oydaşını vurguladı. İTÜ'nün 224. sene boyunca Türkiye'ye hizmet eden değerli mühendis ve mimarlar yetiştirdiğini anlatan Demirci, okulun kuruluşuna bakıldığında. Dünya Gazetesi, 31 Mayıs 1997 bugünkü gayretlerle ne kadar paralel olduğunun görüleceğini ifade etti. Demirci, o dönemde donanmanın düşmanlar tarafından ülkenin göziiönünde yakıldığını hatırlatarak, "O zaman düşündük ki. biz çağı kaçırmışız. İTÜ bir mimarlık, mühendislik kurumu olduğu kadar, çağı yakalamak için de bir fırsat haline gelmiştir" dedi. Dcmirel, "Türkiyemühendis ve mimarları Türkiye'nin sınırlarını aşmıştır. Onların meydana getirdiği eserleri dünyanın çeşitli yerlerinde görmekten memnunluk duyuyorum. Türk mühendis ve mimarları dünyayla boy ölçüşecek güçtedir. Çağdaş Türkiye, demokratik se laik Türkiye hepimizin hedefi oldu, bundan sonra da öyle olacaktır" dedi. m LPG standardı değiştirildi Mecburi standart kapsamında bulunan TS 1449 "Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)- Dondurma ve Boşaltma Kuralları" standardında değişiklik yapıldı. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın bu konudaki değişikliği Resmi Gazete'de yayımlandı. Buna göre, sözkonusu standart yeni şekli ile 3 ay sonra imalat ve satış safhalarında mecburi olarak uygulanmaya başlayacak. Dünya Gazetesi, 31.10.1997 Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Say : 455 15
BAŞKENT'TEN ı HABERLER Takograf tartışması İçişleri Bakanlığı'nın kamyon, çekici ve otobüslerde "takograf" bulundurulmasına dair son çıkardığı genelgede, uygulamaya tabi olacak araçların sınıflandırılması imalatçıları güç durumda bırakırken, "trafik canavarı" ile mücadelede de "geri adım" olarak nitlendirildi. 1997 Eylül'ünde araç ve sürücülerin daha sıkı denetimi için tüm ağır vasıta ve otobüslere takılması zorunlu kılınan takografın,şok bir genelge ile "okul ve personel servis aracı, uluslararası yolcu ve yük taşımacılığı yapan ve Ulaştırma Bakanlığı'ndan Bl ve C-2 yetki belgesine sahip araçlarda" bulunmasının zorunlu olmadığı açıklandı. Takograf üreticileri bu karardan sonra yılda 100 bin üretim olan takograf pazarında yüzde 75'lik daralma olacağını belirtirlerken, "kapanmaların" gündeme gelebileceğini öne sürdüler. Yük ve yolcu nakliyatı yapan otobüs, kamyon ve çekici türü araç sürücülerin hız limiti ve çalışma sürelerini denetlemek için 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 31. maddesine göre İçişleri Bakanlığı'nınemriyle bu araçlarda takograf bulundurmak 1988 Eylül'ünde başlamı ştı. Tal i mata rağmen bazı illerde uygulamaya geçirilmeyişi sonucunda 1997 Eylül'ünde yönetmeliğin 99. maddesini değiştiren Bakanlık gerek şehir içi gerekse şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığında kamyon, çekici ve otobüslerde ayrım yapmadan takograf uygulamasını zorunlu hale getirdi. Ekim ayının sonunda ise İçişleri Bakanlığı yeni bir genelge daha yayınlayarak, uluslararası yolcuyük taşımacılığı ve öğrencipersonel servisi yapan firmalardan gelen istekler gerekçesiyle uygulamaya sınırlama getirdi. Bakanlık yeni uygulamada, "Uluslararası yolcu taşımacılığı yapan ve ulaştırma bakanlığı'ndan B-l yetki belgesi olan firmaların kendi araçlarında ve firma adına sözleşme karşılığı çalıştırılan ve taşıt kartı bulunan araçların tescil işlemleri ve trafik kontrollerinde elektronik takograf takma mecburiyeti aranmayacağını" belirtirken, yük taşımacılığı yapan C-2 yetki belgesi olanlarla, "okul servis ve personel araçlarını" da takograf uygulamasından muaf tuttu. Mehmet Ali KANTARCI, Dünya Gazetesi, 18 Kasım 1997 Kapital Sigorta'dan mühendislik sigortaları Kapital Sigorta, mühendislik sigortaları adı altında "makine kırılması", "montaj bütün riskler" ve "inşaat bütün riskler" sigortalarını pazara sundu. Milyonlarca lira değerindeki makinelerin uğradığı hasar, para, zaman ve üretim kaybını önlemek ve bu tür kayıpları güvence altına almak için Kapital Sigorta Poliçesi ile güç üreten üniteler, güç dağıtım tesisleri, trafolar, üretim makineleri, dokuma tezgahları, kağıt makineleri, kalorifer tesisleri, klimalar, asansörler, diğer makine ve tesisler sigortalanabiliyor. Bu poliçe ile işletme kazaları, yağlama unsurları, imalat ve işçilik hataları, voltaj dalgalanmaları, kısa devre, makineye giren yabancı maddelerin vereceği zararlar, işletme personeli ya da üçüncü şahısların dikkatsizliği veya sabotaj, ani ve aşırı soğuma-ısınma, merkezkaç kuvvetiyle meydana gelecek parçalanmalar, kapalı kaplardaki alçak basınçla eğilme, yırtılma ve deformasyonlar, buhar kazanları ve kaplarında su noksanlığı, fırtına, kasırga, don gibi riskler güvence altına alınıyor. Grev, lokavt, kargaşalık, halk hareketleri ve terör, hareketli makineler geniş kasko teminatı, fiziki infilak teminatı, makinelerin temel ve kaideleri, seri vasıtalarla yapılacak nakliye masrafları gibi ek primlerle bu riskler de güvence altına alınıyor. Montaj bütün riskler sigortasın da ise inşaatı bitmiş tesisin içine montaj yapılacak makine ve teçhizatta meydana gelecek zararlar güvence altına alınıyor. Bu poliçe ile hidroelektrik santraller, elektrik şebeke ve tesisler, trafo, enerji nakil hattı,jeneratör, transformatör, arıtma tesisi, telefon santralı, vinçler, diğer inşa- Dünya Gazetesi, 28 Mart 1997 at makine ve ekipmanları, sanayi makineleri, haberleşme sistemleri, laboratuvar cihazları, asansörler, çelik köprüler ve her türlü montaj işleri sigortalanabiliyor. Bu sigortada da doğal afetler, yangın, hırsızlık, dikkatsizlik, sabotaj, hava taşıtları çarpması ve işçilik hataları güvenceye alınan riskleri oluşturuyor. Teminat kapsamına giren her hangi bir hasar sonucu enkaz kaldırma masrafları, grev, lokavt, kargaşalık, halk hareketleri ve terör, seri vasıtalarla yapılabilecek nakliye masrafları, fazla mesai ve tatil günleri ücret zamları, montajın geçici kabulünden sonra başlayan üçüncü şahısların maruz kalacağı zararlar, makine, ekipman ve yardımcı tesisler, montajın bitiminden sonra 4 haftayı geçen deneme devresi teminatı gibi riskler de ek primlerle teminat altına alınabiliyor. 16» Mühendis ve Makina- Cilt : 38 Say : 455
MAKALE Teknik TÜRKİYE'MİZİN EN TEMEL SORUNU BİLİM-TEKNOLOJİ İlter SERİM* Ö Z E T Bu incelemenin amaç ve kapsamı : Dünyada bilim ve teknolojide ileri ülkelerin hepsinde yıllar önce gerçekleştirilmiş uluslararası standart ve çapta kurulmuş bilim-araştırma enstitülerine büyük gereksinimi olan Türkiye'mizin sahip olmasını mutlak zaruret gördüğüm ve yıllar önce yapılan çalışmaların süzgecinden geçirerek beraberinde Türk bilim teknoloji hayatım canlandırmak ve motivasyon, rasyonalizasyon ve entegrasyon sağlamak üzere yapılanmayı tamamlamak işlevleri doğrultusunda yasal, idari, mali ve eğitsel düzenlemelerle önlemleri belirli bir sistematik içerisinde ele almaktır. The ainı and the scope of this study ıs to tackle the necessary steps and the requisites m the fromework of legal, administrative, fıscal and educational organizations within a systemic approach for the reconstruction of Turkish selence and technology life in order to stimulate, and to provide motivation, rationalization and integration. This is specially compulsory, giving regard to science and technology (aplied research) institutes at inlernational standards which have been esuıblished in countries developped in science technology for which Turkey must have such instıtutions based on our efforts made many years ago. SUNUŞ Bu makalenin hazırlanışının ve referans olarak verilen yayınların basit ve temel tek nedeni bu ülkede bilim-teknoloji ortamlarının bütünleşik bir sistem yapısına kavuşturulması ereğidir. Bu yapılmadan Türkiyede bilim teknolojiyle ilgili her tür hizmet ve faaliyetler sonuçlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve yaygın olarak yararlanılması imkan dahiline giremez. Bunu doğrulayan çok güçlü ve yeterli bir misal Türkiyede yapılan doktora tezlerinin seksenli yılların başından beri, evvelce TÜBİTAK tarafından yayımlanmakta iken, yayımlanmamasıdır. Tam dokuz asır önce Ömer Hayyam kendi çağının bilimde en önde gelenlerinden biri olduğu halde, insanlığın bilim-teknoloji, edebiyat yolunda sürekli gelişmeye olan ihtiyacım ve yoksulluğunu şu dörtlükle dile getirmiştir: Anan ki muhiti fazl-ı adab şüdent Der cem'i ulum şem'i ashab şüdent Zin şeb'i tarik ne bürdent birun Güftend fesanci ve derhab şüdent Onlar ki edebiyat çevrelerinde artışlar sağlayıp yükseklere yer aldılar, Bilimlerde birikimli olanlar, etrafındaki insanlara ışık saçtılar, insanlığın karanlık gece yolunda aydınlatan meşale oldular, Hepsi masallar söylediler ve uykuya dalıp gittiler... Bu rubai ilme, gelişmeye olan büyük tutkuyu ve derin iç çekişine kadar güzel ifade etmekte,- hele o zamanın nisbeten daha az gelişmiş ve maddeci insanlarının (ortalama) bilime olan ilgisizliğinin ve kayıtsızlığının verdiği keder ve sıkıntıdan dolayı Ömer Hayyam'm düştüğü umarsızlığı ne denli lirik biçimde dile getirmektedir. İnsanlığın yüzlerce asır eskiye dayanan kültür ve medeniyetlerinin temel gelişme taşlarına nisbetle günümüzün eriştiği modern bilim teknoloji imkan ve vasıtaları ancak son 150 yılın çalışma, keşif, icat ve mühendislik katkılarının ürünüdür. Buhar makinaları, buhar ve gaz türbinleri, elektrik üreteç ve motorları, trenler, uçaklar, gemiler, karayolu taşıtları hep son yüzyılın önemli ürünleridir. Bütün bunlar matematik (matrisler, ağaçlar, matematik mühendisliği...) ve fizikteki (katı hal fiziği, elektrik, mekanik, optik, hidrolik..) ve de kimya, malzeme alanlarındaki önemli bilimsel-teknolojik gelişmelerin sonucu değil midirler? Son kırk yıllık gelişine ise daha baş döndürücü olarak görülebilir: Elektronik (zayıf akım bilim ve teknolojisi), mekatronik (mekanik ile elektroniğin kombinasyonu), yine fizik ve kimya alanlarındaki gelişmeler (buluş ve yenilikler)... bunların hepsi bilimsel ve uygulamalı araştırmaların, onca emek, bilgi, bilimsel-teknolojik donanım ve beyin gücüyle meydana gelmiştir-sayesindedir ki sanayi robotları, otomatik ev aletleri yüksek hızlı muhtelif taşıt araçları, bi- * Dr., Yüksek Mühendis Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Say> : 455 17
MAKALE Teknik lişim-iletişim donanımları (bilgisayarlar, telsiz telefonlar, faks ve sair cihazlar) da bilinen ve geliştirilmiş mekanik ve fizik teori ve tatbikatının (transistor, bütünleşik devre, mikro yonga, optik elyaf gibi ve laser teknolojisi) devrim niteliğindeki oluşumlarla desteklenme ve birlikteliğinden kaynaklanmıştır. Günümüzde optik, katı hal fiziği, yüzey fiziği, elektronik, elektroteknik alanlarındaki gelişmelerin hepsi; uzaya araç, insanlı araç gönderme projelerinin tümü bilimsel-teknolojik araştırma ve geliştirmeye giderek daha fazla zaman, para ve insan gücü ayırmakla mümkün olmuştur. Ülkelerin AR-GE'ye yaptıkları yatırımlar sonuçta, orta ve uzun vadede ancak bununla, hasıl olan bilimselteknolojik gelişmeler yoluyla birkaç yıl sonra mali, maddi, sosyal gelir ve kazanımlar biçiminde birkaç kat artarak geri dönüşler sağlar. Gelelim Türkiyemize... 1980'li yılların başından bu yana, Türk Bilim Politikası 1983-2003' adlı T.C. Devlet Bakanlığı (kollektif) yayını ile başlayan bilim-teknoloji politikaları için çok kapsamlı çalışmalar, ilkeler, hedefler ortaya koyan yapıtlar ile bir çok kere vurgulandığı halde,- genelde bilim-teknoloji alanındaki araştırma-geliştirme ortamları (onbeş önemli enstitü), fonksiyonları ve insan gücünden oluşan sistem yapısı, ne kadar maddi kayıplar pahasına kurulup çalıştırılamadığı bu ülkede ar.-ge. harcamaları onyedi yıldır, bilim-teknoloji konusunda- ki hemen her toplantı, seminer, konferans, rapor ya da yayında %0.3 {top. ar.-ge harcamalan/gsmh) düzeylerinden 8-10 kat artırılarak %2-3'lere, bir an önce yükseltilmesinin vazgeçilmez gereği dillerde pelesenk olduğu halde ne icranın başları, ne ilgili bir devlet bakanı, ne de bütçe komisyon başkanları bu konuda olumlu tek bir adım atmışlardır. Fransızcada 'sensibiliser' diye bir kelime vardır. Bunun anlamı duyarlı hale getirmek, hassaslaştırmak-tır. Bu makalenin yazarı, konuyla ilgili bir kamu görevlisi olduğu ve işgal ettiği mevki dolayısı ile görevleri arasında yer aldığı cihetle 1980 yılından 1995'e geçen onbeş yılda ne kadar hükümet ilgili- yetkilisi (en üst düzey) gelip geçmişse, bunlar nezdinde hazırlayıp oluşturmaya çalıştığı konu edilen yasal idari, mali entegrasyon sisteminin gerçekleşmesi yolunda ne bir duyarlı tepki ne de ilerleme elde edebilmiştir. Araştırma için gerekli mali ve maddi imkan ve kaynakların sağlanması, bunların gerçekleştirileceği ortam ve donanımların ortaya konulması, bulunmayanların temin ve tedarik edilmesi, AR-GE. faaliyetlerinin zaman ve beyin gücü itibariyle oriyantasyonunu bütünleştirme ve işlevselliği sağlamak amacıyla: (a) 'Araştırma-Geliştirme Fonları Yasası (tasarı)'; (b) Araştırma Geliştirme Hizmet ve Faaliyetlerine Dair Kanun Hükmünde Karar (tasarı); (Tanımlar ve vergi kolaylıkları yönünden, tek sayfa). 1980'den bu yana.. (c) T.C.'nin İhtiyacı Olan Fizik ve Teknoloji Enstitüleri (uygulama ens.) Bu çalışmada öngürülen 16 enstitüden bir tek İleri Ölçme ile belki biri daha, dışında, gerçekleşme olmadı; bunları Devlet Planlama Teşkilatı ilke olarak benimsediyse de yedi yıldır, siyasetçi-icracı kesimin ilgisizliğinden ya da dile getirilemiyecek nedenlerden mi bilinmez bir arpa boyu yol alındı. Oysa ki bu çalışmanın yapıldığı 1989'dan iki yıl geçmeden Cumhurbaşkanı sayın Turgut Özal'm himayesinde düzenlenen uluslararası bilim-teknoloji sempozyumunda konuşan G. Kore'li bilim adamı bu öngürülenlerden onikisini kurup işlettiklerini açıklamıştır. Ref.l'den bakılabilecek olmakla birlikte öngürülen bu uygulamalı araştırma-geliştirme enstitülerinin isimlerini belirtmek yerinde olacaktır: (1) İleri Ölçme (2) Isı-Termodinamik (3) Atmosferik fizik ve Uzaktan Algılama (4) Genel ve uygulamalı Mekanik (5) Takım Tezgahları ve Üretim Teknolojisi (6) Metalürji (7) Hidrolik-Pnömatik (8) Genel ve Uygulamalı Optik (9) Elektrik Teknolojileri (a) elektronik (b) elektroteknik (10) Soğuk ve Soğutma Tekniği (11) Refrakter, Seramik ve Kompoze malzeme (12) Polimer Kimya (13) Atom ve Molekül Fiziği (14) Tıbbi Makina ve Teçhizat (15) Katı Hal Fiziği (16) Hassas ve İnce Mekanik. (Bunların kuruluş yerleri de önemlidir). UnlG 96 adıyla İstanbul'da, Boğaziçi Üniversitesi'nin UNESCO işbirliğiyle düzenlenen uluslararası konferansta bilimsel ve teknolojik çok değerli tebliğlerin müzakere edildiği, son aşamalar, teknoloji edinme, yöntemler ve teknoloji yönetimi (sempozyumun ana başlığı bu idi) konularının incelendiği malumlarıdır. Burada verilen tebliğler arasında 'proceedings'te yayımlanan 'Türkiyede Kalkınmanın Hızlandırılması İçin Teknoloji Kazanımı ve Araştırma-Geliştirme Faaliyetlerinin Entegrasyona Yönelik Yeniden Yapılanması') (Ref.2) başlıklı İngilizce bildiri ve diğer resmi ve gayrı resmi raporlar ve inceleme yazılarıyla da konunun vazgeçilmezliği vurgulandığı halde, onüç yıl aynı müsteşarlık görevini ve TÜBİTAK bilim kurulu üyeliği yapan kişi olsun, sayın bakanlar olsun hiç kimseden sonuca gidecek bir tepki alınamamıştır... Yalnız, teorik fizik prof.'ü Başbakan yardımcısınca. Rcf (l)'i teşkil eden yapıtı incelemek zahmetinde bulunmadan o zamanın Sanayi ve Ticaret Bakanına 'kurulması istenen bu fizik enstitüleri nedir?' diye sorulduğunu dolaylı olarak öğrendiğimi çok iyi hatırlıyorum. Oysa ki (uygulamalı) bilim teknolojinin, teknoloji ise biliminin gelişmesinde sebep-sonuç ilişkisini ya da ortamını ve teşvikçisini oluşturur. Boşa giden zamanların zarar ziyanını kim ödeyecek? Bilgili, şuurlu insanlar gerekeni yapmadıklarından da sorumludurlar! Einstein'm izafiyet teorileriyle enerji madde denkliği, zamanın göreceli, hız, kütle enerji bağıntıları sayesinde nükleer enerjinin enerji üretimi, tıp, bioloji ve savunma sanayii alanlarındaki ilerlemeler mümkün olmuş; E. Schrödinger ve De Broglie'nin başını çektiği kuantum fiziğindeki gelişmelerle uzaya araç, insan gönderme projeleri gerçekleştirilebilmiştir. Yüksek magnetik alanlar, çok yüksek frekans fiziği, laser ve ötesi yüksek güçlü yönlendirilmiş ışık enerjisi gibi alanlarda ve daha bir çok fizik dalında insanlık ilerleme potansiyel gücüne ^chiptiiü İlim sınırsızdır. Önümüzde yüzölçümü ve nüfus yönlerinden küçük devlet örnekleri var: Hollanda, İsviçre, Belçika gibi. 18 Mühendis ve Makina - Cilt : 38 Say : 455