Her hakkı saklıdır. Editörler Prof. Dr. Hasan Bahar Doç. Dr. Mustafa Toker Yrd. Doç. Dr. M. Ali Hacıgökmen Dr. H. Gül Küçükbezci Yayın Kurulu Prof. Dr. Hasan Bahar Prof. Dr. Bayram Ürekli Prof. Dr. Tuncer Baykara Prof. Dr. Yılmaz Koç Doç. Dr. Mustafa Toker Yrd. Doç. Dr. M. Ali Hacıgökmen İnceleyenler Prof. Dr. Âlim Gür Prof. Dr. Haşim Karpuz Prof. Dr. Özdemir Koçak ISBN 978-975-448-201-0 Baskı: Selçuk Üniversitesi Matbaası EYLÜL 2013
TARİHÇİLİĞE ADANMIŞ BİR ÖMÜR Prof. Dr. Nejat Göyünç e ARMAĞAN
TARİHÇİLİĞE ADANMIŞ BİR ÖMÜR Sunuş 6 Üniversitemiz, bünyesinde bulundurduğu akademik birimlerde deneyimli eğitici kadrosu ile meslekî alanda eğitimli, üretken ve gelişimi isteyen bireyler yetiştirmek maksadıyla ülke kalkınmasında üzerine düşen görevi başarıyla sürdürmektedir. Bu maksada hizmet etmek üzere Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü de Atatürk ün hedef gösterdiği çizgide Türk tarihi, dili, edebiyatı, sanatı ve kültürü üzerine yayınlar yapmaktadır. Enstitümüzün bu alandaki müstakil kitap yayınları yanında, Güz ve Bahar sayıları olmak üzere yılda iki defa çıkardığı uluslar arası Türkiyat Araştırmaları dergisiyle (Journal of Studies in Turkology) ülkemizde sosyal bilimler alanında Üniversitemizin yüz akları arasına girmesi bizi mutlu etmektedir. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü ayrıca gelenek hâline getirmeye çalıştığı, Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürüne hizmet etmiş yerli ve yabancı önemli bilim adamları adına armağan kitaplar yayınlayarak sosyal bilimler alanındaki geçmiş birikimleri ve tecrübeleri gençlerin önüne koyup geleceğin ilim adamlarına yol göstermekle de önemli bir iş yapmaktadır. Bu vesileyle, Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç e Armağan kitabına yazılarıyla katkıda bulunan bilim insanlarımıza ve eserin hazırlanıp basılması aşamasına kadar olan süreçte emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyorum Prof. Dr. Hakkı GÖKBEL Selçuk Üniversitesi Rektörü
Ön Söz PROF. DR. NEJAT GÖYÜNÇ ARMAĞANI 7 Atatürk ün direktifiyle kurulan Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumuna benzer olarak; Türkiyat Enstitüleri de Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürü üzerinde araştırmalar, yayınlar yapmak üzere üniversiteler bünyesinde kurulmuş kurumlardır. Selçuk üniversitesi bünyesinde kurulan Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü de kurulduğu 24 Ocak 1991 tarihinden itibaren bu amaçlar doğrultusunda panel, bilgi şöleni, seminer, konferans vb. etkinlikler düzenlemiştir. Dergimiz yılda iki defa güz ve bahar sayıları olmak üzere düzenli olarak bugüne kadar yayınlanmış, 32. sayıdan itibaren MLA (Modern Language Association) International Bibliography, Newyork/ABD, Tübitak/Ulakbim SBVT tarafından dizinlenmeye başlanmış ve uluslar arası hâle gelmiştir. Ayrıca dergimiz gerekli şartları yerine getirdiğinden ISI-Wos/A&HCI (Arts & Humanities Citation Index)-(Thomson Reuters) e dizinlenmesi için müracaat edilmiştir. Yazışmalar sonuçlandığında Tübitak tarafından kabul edilen sosyal bilgiler alanında B grubu kategorisine dâhil edilebilecektir. Enstitümüz, Türkiyat dergisini sosyal bilimler alanında üniversitemizin yüz akı hâline getirmeye çalışırken, Türk tarihi, dili, edebiyatı ve kültürüne hizmet etmiş yerli ve yabancı önemli bilim adamları adına armağan kitaplar çıkarmayı geleneksel hâle getirmiştir. Böylece bu şahsiyetlerin hayatı, eserleri, metodu, Türk tarihine, diline, edebiyatına, kültürüne sağladığı katkılar ortaya konularak, bundan sonra yapılması gereken çalışmaların neler olduğu özellikle gençlere daha isabetli bir şekilde gösterilmiş olacaktır. Bunun için ilk olarak 1999 yılında Prof. Dr. Erol Güngör ün Anısına Armağan çıkarılmış idi. 2011 yılında ise Büyük Selçuklu dan Türkiye Selçuklu Devletine Prof. Dr. Mehmet Altay Köymen e Armağan kitabı yayınlanmış, bu geleneğin bir devamı olarak da üniversitemiz de sosyal bilimler alanında birçok bilim adamı yetişmesinde emeği olan Prof. Dr. Nejat Göyünç Hocamız anısına Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç e Armağan adıyla bir kitap yayınlamış bulunuyoruz. Bu geleneğe binaen daha sonra Türk tarihi, kültürüne hizmet etmiş büyük bir bilim adamımız olan İ. Hakkı Konyalı adına bir armağan kitabı çıkararak devam etmeyi planlıyoruz.
TARİHÇİLİĞE ADANMIŞ BİR ÖMÜR 8 Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Nejat Göyünç e Armağan kitabının yayınlanmasında Enstitümüzün Müdür Yardımcısı Yrd. Doç Dr. M. Ali Hacıgökmen e, dergimizin editör yardımcısı Dr. Hatice Gül Küçükbezci ye, armağan kitabımızın tasarımında yardımlarını esirgemeyen Okt. Harun Yıldız a, kitabın tashihini gerçekleştiren Arş. Gör. Onur Kabak, Arş. Gör. Murat Turgut ve Arş. Gör. Rıza Özbölük e, ayrıca Entitümüz çalışanlarından Mustafa Ülük e teşekkür ederim. Prof. Dr. Hasan BAHAR Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Müdürü
NEJAT HOCA YI ANARKEN PROF. DR. NEJAT GÖYÜNÇ ARMAĞANI 9 Kimi bilim adamları vardır, birçok eser yazar yani velûd dur; kimi bilim adamları vardır öğrenci yetiştirir... Nejat Hocamızı, birçok çalışması olmasına rağmen ikinci gruba dahil etmek daha uygundur diyebiliriz. Yani o hayatını sadece tarihçiliğe değil tarihçi yetiştirmeğe adamış bir gönül adamı idi. O, Hocaların Hocası idi. Öğrencilerinden pek çoğunun profesör olduğunu görebilmiştir. Bunlara örnek verecek olursak şu isimleri zikredebiliriz: Prof. Dr. Özer Ozankaya (Mardin Lisesi nden öğrencisi), Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak, Prof. Dr. Yusuf Halaçoglu, Prof. Dr. Zeki Arıkan, Prof. Dr. Mehmet İpşirli, Prof. Dr. Mehmet Akif Aydın, Prof. Dr. Mehmet Saray, Prof. Dr. Adnan Şişman, Prof. Dr. Faruk Kocacık, Prof. Dr. İhsan Güneş ve Prof. Dr. Ali Birinci... Vefatından sonra ise Prof. Hasan Bahar, Prof. Dr. Ramazan Çalık, Prof. Dr. Alaeddin Aköz, Prof. Dr. İzzet Sak gibi profesör olanların yanında, doçent, yardımcı doçent, gibi burada isimlerini sayamayacağımız birçok tarihçi bilim adamı da, Hocamızın öğrencisi olmuştur. Yetişmelerinde elinden gelen ne varsa yapan Hocamız onlarda derin etkiler bırakmış birisidir... Zaten armağan kitabında bu durum açıkça görülecektir. Hocamızı tanıyanlar armağan kitabına bir bilimsel çalışma vermek yerine, onunla ilgili hatıralarını yazmak istediler; çünkü rahmetli Hocamız her zaman öğrencilerine destek olmuş, onların elinden tutmuştur. Yazılan yazılarda görülecektir ki buna dair herkesin bir hatırası vardır. Bazen, bir öğrencisinin maddi sıkıntı içinde olduğunu dolaylı yoldan duymuş, bir zarfın içine ihtiyacını giderecek miktarda para koymuş, incitmeden, bunu harçlık gibi vermiş, bazen de bir Osmanlıca metni okuyamayan öğrencisini Bu metni bana daha evvel okumuştu diyerek başkalarının yanında rencide olmasını engellemiştir. Hocamızın bu insani özelliği herkesin gönlünde derin bir yer etmiştir. Armağan kitabımızda 60 lı yıllar için Prof. Dr. Rudi Lindler, Prof. Dr. Tuncer Baykara, Prof. Dr. A. Yaşar Ocak, 80 li yıllar için Prof. Dr. Halil Cin, Prof. Dr. Hasan Bahar, Prof. Dr. Alaeddin Aköz, Prof. Dr. İzzet Sak, Prof. Dr. Yılmaz Koç, Prof. Dr. Bayram Ürekli, Doç. Dr. Caner Arabacı, Yrd. Doç Dr. Mustafa Arıkan gibi ilim adamları anılarıyla Hocamızın insani yönünü yazmışlardır. Onu görmeyip de hocalarından dinlemek suretiyle tanıyanlardan Dr. H. Gül Küçükbezci ve Okt. Hüseyin Torun un yazdıkları da dikkat çekicidir. Armağanımızda hiç kuşkusuz bilimsel makaleler de bulunmaktadır. Bu makalelerin her biri birer emek mahsülü, Türk tarihine katkı saylayan çalışmalardır. Bu çalışmanın yararlı olacağı kanaatiyle... Editör Prof. Dr. Hasan Bahar
İçindekiler Rektör Sunuş... Müdür Ön Söz... Editör Nejat Hoca yı Anarken... Halil CİN Prof. Dr. Nejat Göyünç e Vefa... İsmail GÜLEÇ Prof. Dr. H. Nejat Göyünç Bibliyografyası... Ercan KARAKOÇ Kısa Biyografisiyle Nejat Göyünç... Rudi Paul LINDNER Rahat İle Kalsın... Tuncer BAYKARA Prof. Dr. Nejat Göyünç (1924-2004)... Halil CİN Ceux Quı Unıversalısent L Islam Dans L histoire Et Dans Notre Epoque: Mevlana, Yunus Emre Et M. Ikbal... Ahmet Yaşar OCAK Prof. Dr. Nejat Göyünç: Hayatını Yalnız Tarihçiliğe Değil Tarihçi Yetiştirmeğe De Adamış Bir Gönül Adamı... Durmuş YILMAZ Prof. Dr. Nejat Göyünç ile Hayatın İçinden... Mehmet YILMAZ Nejat Hocamdan Hatırladıklarım... Hatice Gül KÜÇÜKBEZCİ Nejat Göyünç Hoca ve Kişiliği Üzerine Bir Yazı... Hasan BAHAR Sevgili Hocam Prof. Dr. Hasan Nejat Göyünç... Altay BİZBİRLİK Bir Yılbaşı Öncesi... Caner ARABACI Hatıraların Sisi Altında Nejat Göyünç ile Yüksek Lisans ve Doktora Derslerinden Bir Demet... Dursun GÖK Bir Gönül İnsanı Prof. Dr. Nejat Göyünç Hocamız... Alaattin AKÖZ Hocam Prof. Dr. Nejat Göyünç ü Anmak Üzerine Birkaç Basit Söz... Bayram ÜREKLİ Merhum Hocam Nejat Göyünç Bey... Ruhi ÖZCAN Hocaların Hocası: Prof. Dr. Nejat Göyünç... Abdülbaki BOZKURT Hocam Nejat Göyünç... Hüseyin TORUN Anılarla Prof. Dr. Nejat Göyünç... Mustafa ARIKAN Hocam Nejat Göyünç ü Anarken... Ali ÖZDEMİR Nejat Hocam Hakkında Birkaç Söz... Yılmaz KOÇ Saygıdeğer Rahmetli Prof. Dr. Nejat Göyünç Hocamın Anısına... Ali Galip BALTAOĞLU Prof. Dr. H. Nejat Göyünç ün Amerika Mektuplarından Bir Örnek... İzzet SAK Prof. Dr. Nejat Göyünç Hoca İle İlgili Bir Hatıra... Çağatay BENHÜR Deneme Liseli Nejat Göyünç... Ahmet KANLIDERE Yaşar SEMİZ İttihat ve Terakki nin Gölgede Kalmış Simalarından Doktor İshak Sükûtî (1868-1902)... Türk Basınında Dumlupınar Denizaltı Faciası (4 Nisan 1953) ve Sonrası... 6 7 9 13 15 35 49 53 59 69 75 81 91 97 107 109 131 133 139 147 149 153 169 175 177 183 197 201 205 217
Doğan YÖRÜK XVIII. Yüzyılda Konya Çevresinde Güvenlik Meselesi ve Derbentlerle İlgili Düzenlemeler... Hasan BAHAR Avrasya da Ölüm ve Türklerde Mezar Kültürü... Mevlüt ESER-Y.KÜÇÜKDAĞ Ermenek Mevlevihanesi/Karamanoğlu Halil Bey Tekkesi... Alpay BİZBİRLİK Manisa Hüsrev Ağa Camii Haziresinde Bulunan Mezar Taşları Üzerine... Mehmet İPÇİOĞLU Osmanlı-Fransa ve İngiltere İlişkileri Çerçevesinde Mısır Sorunu ve Osmanlı nın Fransa yı Boykotu... İbrahim SOLAK Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Anadolu da Arıcılık... Hüseyin MUŞMAL Xvııı. Yüzyılda Beyşehir Sancak Yönetimi ve Yöneticileri... Mehmet Ali HACIGÖKMEN Türklerde Yas Âdeti Temelleri ve Sonuçları... M. Murat ÖNTUĞ Osmanlı Dönemi Balıkesir Hamamları (XVI.-XVII. Yüzyıl)... Nemci UYANIK Mübadele Sürecinde Bazı Ada Halklarının Yaşamış Olduğu Sorunlar Üzerine Tespitler... Cemal ÇETİN Osmanlılarda Mesafe Ölçümü ve Tarihî Süreci... Hamit ŞAFAKÇI Bozkırlı Şeyh Bedrettin in Hayatı, Türbesi ve Vakıfları... Necat ÇETİN Bayındır Kazası Elifli Köyü nde R.1320 (M.1904) Yılı Osmanlı Nüfus Tahriri... Yunus İNCE Osmanlı Devletinde Barutun ve Ateşli Silahların Kullanımının Yaygınlaşması. Ahmet DÖNMEZ Yeniden Tesis Sürecinde Osmanlı Daimî Elçiliklerinin Finansmanı... Cem DOĞAN II. Meşrutiyet Dönemi Çalışma Hayatına Bakışlar: Gümrük Hamalları Grevi Örneği... Sefer SOLMAZ İngiltere de Asırlık Bir Doğu Araştırmaları Okulu: School of Oriental Studies (SOAS)... Murat TURGUT Konya ve Karaman Çevresinde Hitit Dağ Kültünün Yansımaları... Zehra ODABAŞI Celâleddin Karatay ın Hayatı ve Siyasi Kariyeri... Döndü ÇAVDAR-Y.ÇAVDAR 1913 Tarihinde İlkokullarda Okutulmak Üzere Hazırlanan Mamulat-ı Dâhiliyeden Mensucat (Yerli Mallarından Dokumalar) Dersi: Ders Planı ve Münakaşası... 249 267 305 311 329 347 365 393 423 435 443 467 487 503 525 539 549 559 575 603