Bir ay önceki yazımızda Sıcak günlerden geçiyoruz demiştik. Meteorolojik durumun ötesinde, ülke genelindeki siyasal durum maalesef çok sıcaklaştı ve hararet giderek de yükseliyor. Hadi adını da açıkça koyalım: Terör, hortladı. Neredeyse her gün çatışmalar ve ölüm haberleri izliyoruz medyada. Yani, söylemeye dilimiz varmıyor ama; Ülkemizin geldiği nokta çok üzücü, yangın hızla büyüyor. Yaşanan acılar bir yandan; yavaşlayan ekonomi, yükselen maliyetler, çıldırmış döviz kurları Böylesi bir durumda, konu başlıklarımız ne olabilir diye düşünüyorum. Yazılacak güzel şeyler bulamıyorum! Ama her şeye rağmen sağlam durmalıyız tabii ki. Sadece kendimize dair geleceği değil, çocuklarımıza,torunlarımıza dair geleceği de düşünmeliyiz. Onların da yapacağı ve yaşayacakları çok şey olacak. Bizim görev ve sorumluluğumuz da, onlara mümkün olan en iyi şartları bırakmak. Bu şartların en önemlisi çocuklarımıza; Ayırmayı, kayırmayı, bölmeyi değil, sevgiyi, saygıyı, birliği, beraberliği, paylaşmayı ve kardeşliği bırakmak. Evvet acıların yaşandığı zor günlerden geçiyoruz. Çok üzülüyoruz. Ne yapabiliriz.. hayat devam ediyor ve bizim de önümüzde yapılacak işlerimiz, gerçekleştirecek projelerimiz, ulaşılacak hedeflerimiz var. Örneğin, TOK-Otomatik Kontrol Türk Milli Komitesi nin 10 12 Eylül tarihleri arasında Denizli de yapılacak olan TOK 2015 toplantısı. Geçen ayki yazımızda da değindiğimiz üzere, TOK, Ülkemizde kontrol teorisi ve uygulamaları, robotik ve otomasyon alanlarında çalışan araştırmacıları daha etkin bir iletişim ortamında buluşturmayı amaçlayan çok önemli bir kuruluş. Bu sene 17. si gerçekleşecek olan TOK toplantılara de her yıl ülkemizin saygın üniversitelerinden çok sayıda araştırmacı ile kamu kuruluşu ve özel sektörden çok sayıda firmayı bir araya getirerek, taraflar arasında fikir ve işbirlikleri oluşmasına zemin hazırlıyor. Bugüne kadar sürekli yükselen bir verimlilik grafiğine sahip bulunan TOK toplantılarında bu yıl da bildiri sayısında çok önemli bir artış gözlenmiş. Yapılan hakem incelemeler ve elemeler sonucunda 250 ye yakın çok değerli bildirilerin sunulması kabul görmüş. Öyle ki, özel davetli konuşmacılar ile bu yıl TOK ta başarının zirve yapması beklenmekte. TOK 2015 in detay bilgilerine http://tok2015.pau.edu.tr adresinden ulaşabilirsiniz. Biz Endüstri&Otomasyon Dergisi olarak tabii ki, Dünya Harikaları ndan biri olan Pamukkale travertenlerinin de bulunduğu Denizli deki TOK toplantısına katılacağız. Toplantı izlenimlerimi gelecek sayımızda siz değerli okurlarımıza aktarmaya çalışacağım. İlgili tüm Dostlar ile orada buluşacağız. Elbette sizi de bekliyoruz. Çok değerli, çok saygın bir buluşma. Bu ayki Sektör Dosyaları mızda Bina Otomasyonu alanına eğildik. Türkiye de Bina Otomasyonu sektörüne genel bir bakışın yanı sıra, teknik verilerle desteklediğimiz bu alan bilgileri, umarız size de fayda sağlar. Daha güzel yarınlar dileğiyle editör Turan Türkmen EKSEN Yay nc l k Fuarc l k Tan t m Hiz. Ltd. fiti. Ad na imtiyaz sahibi ve Sorumlu Yaz flleri Müdürü Turan Türkmen turan@eksenltd.com Genel Yayın Yönetmeni: Prof. Dr. Ya mur Denizhan denizhan@boun.edu.tr Rek lam ve Halk la İlişki ler Md.: Birsen Salman birsen@eksenltd.com Yayın Kurulu: Prof. Dr. Abdülkadir Erden / At l m Üniversitesi Mekatronik Müh.Böl.Bşk. Prof. Dr. Me tin Gö ka flan / TÜ. Kon trol Müh. Böl. Bflk. Prof. Dr. Galip Cansever / Y.T.Ü. Elek trik Elek tro nik Müh. Fak. Dek. Kurumsal İletişim Uzmanı: Giray Karanlık giray@eksenmedyagrup.com Yayın Danışmanları: Prof. Dr. Alinur Büyükaksoy / Geb ze le ri Tek. Ens. Rek. Prof. Dr. Ayşegül Akdoğan Eker / YTÜ Makina Müh. Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bülent Eker / Namık Kemal Üniversitesi Biyosistem Müh. Böl. Prof. Dr. Er sin Tu lu nay / ODTÜ Prof. Dr. Gök sel De mi rer / ODTÜ Çevre Mühendisli i Prof. Dr. Gü ven Ön bil gin / 19 May s Üniversitesi Prof. Dr. Mübeccel Demirekler / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Mu am mer Er mifl / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Muhsin Kılıç / Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Murat Uzam / Melikşah Ü. Müh. Mim. Fak. Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Prof. Dr. Sa vafl Ay berk / Ko cae li Ü. Çev re Müh. Böl. Bflk. Prof. Dr. Tun cel Öz den / TÜ B TAK Enst. Ana liz Lab. Böl. Bflk. Prof. Dr. U ur Çel tek li gil / Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Se ta Bo gos yan / TÜ. Kon trol Müh. Böl. Prof. Dr. Yu suf Tan / Bo aziçi Ü. Medical Engineering Prof. Dr. Kemal Leblebicio lu / OD TÜ Elk. Elek tro nik Müh. Böl. Doç. Dr.. Hak k Çav dar / Karadeniz Teknik Ü. Doç. Dr. Yu suf A. Us ka ner / Özçelik A.fi. Prof. Dr. Hakan Yavuz / Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Mak. Müh. Böl. Yrd. Doç. Dr. Si bel Ulu da De mi rer / Çan ka ya Ü. End. Müh. Böl. Dr. Meh met Çe vik / Dal Engineering Dr. Müh. Ah met Din çer / Bosch Rex roth A.fi. Sevtap İnan / Siemens M. Halil Başaran / Rockwell Otomasyon Levent Fadıloğlu / Schneider Cengiz Meriç / Hipafl Emin Ol cay / Akbil A.fi. Çağrı Hekimoğlu / Esit Gök tu Gür / Schneider H. Cen giz Ce lep / Entek Otomasyon Hasan Basri Kayak ran / Emf Motor brahim Erkan Yenel / Norm Enerji smail Obut / Hidroser Mahmut Bertan / Weidmüller Niyazi Sar maden / Medel Oral Av c / Piomak Özkal Güner / Schneider Electric Sedat Sami Ömero lu / E3Tam Gökhan Yücel / Phoenix Contact fiahnur Agaik / GSD Osman Kutan / ABB Talat Avc / P nar Müh. T. Ha kan Özer / SOD Yön. Krl. Bflk. Tuncay Soydafl / Festo Yavuz Çopur / Pilz Sırrı Kardeş / Kardeş Elektrik Tolga Bizel / Mitsubishi Electric Hakan Aydın / Mitsubishi Electric Dr. Hüseyin Halıcı / Halıcı Elektronik Tunç Atıl / HKTM Teknik Editör: Emeç Erçelik editor@eksenmedyagrup.com Editör: Alper Öz editor@eksenmedyagrup.com Taluy Denizhan info@eksenmedyagrup.com Grafik Tasarım: Şükran Pala sukran@eksenmedyagrup.com Ülgen Güneş ulgen@eksenmedyagrup.com Artun Armutcu artun@eksenmedyagrup.com Esra Satır esra@eksenmedyagrup.com Reklam Koordinatörü:Cahide Avflar Demir cahide.avsar@eksenmedyagrup.com Halkla İlişkiler ve Tanıtım: Onur Narinoğlu onur@eksenmedyagrup.com Abo ne ve Ma li İşler: Şerife Yılmaz finans@eksenltd.com Uluslararası İlişkiler: Hazal Yalçın info@eksenmedyagrup.com Temsilciliklerimiz: Ne jat Cofl kun Tel: 00.44.171.377 00 76 N G L TE RE info@nejatdesign.co.uk Me tin Ya vuz Tel: 00.49.221.297 22 70 Köln - AL MAN YA metin.yavuz@gmx.net z mir Tem sil ci li i: Fatma Boyraz Tel: 0555 575 66 30 Merkez: EKSEN Yay nc l k Fuarc l k Tan t m Hiz. Ltd. fiti. Mefl ru ti yet Cad. Kıblelizade Sk. Tepe Han No: 1 Kat: 2 D: 7 34440 Beyo lu- stanbul / TÜRKİYE Tel : +90.212.292 01 89 Faks : +90.212.293 32 24 E-mail: info@eksenmedyagrup.com www.eksenmedyagrup.com Baskı: Doğa Basım Yıllık abonelik: 100.- TL. Yıllık yurtdışı abonelik: 100 Euro Endüstri ve Otomasyon Yayg n süreli bir yay nd r, Ayda bir yay nlan r Dergimizde yer alan ilanlar n sorumlulu u ilan verenlere, makalelerdeki fikirler ve yorumlar yazarlar na aittir. Tüm haklar Eksen Yay nc l k a ait olup, izinsiz kullan lamaz ve yay nlanamaz. Eksen Yay nc l k; bas n ve yay nc l k ilkelerine uymay taahhüt eder. ENDÜSTRİ OTOMASYON DERGİSİ ENDÜSTRİYEL OTOMASYON SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYESİDİR.
12 ÜRÜN ve UYGULAMALAR Enerji Tüketiminde Daha Fazla Şeffaflık Phoenix Contact IO-Linkle Akıllı Sensör Çözümleri Wago Hassas Kızak Hareketi Turck Dahili Titreşim Sönümleme ile Daha Fazla Verimlilik Schunk Akıllı Binalarda Kapsamlı Enerji Yönetimi Için Kompakt Veri Toplayıcı Beckhoff Endüstriyel Mobilite: Yeni Normal Rockwell CNC Takım Tezgahları Için Performanslı ve Ekonomik Bir Çözüm Siemens Statikten, Dinamik Emniyete Pilz Push-in Bağlantılı Yüksek Akım Klemensleri Phoenix Contact Mükemmel Algılama İçin CMOS Sensörler Entek Otomasyon 49 Dosya ve Makale Bina Yönetim Sistemi Schneider Bina Otomasyonu Türkiye de Nerede? Bina Otomasyonuna Akademik Bir Bakış Geleceğin Binaları İçin Bir Enerji İşletim Sistemi
74 ÜRÜNLER Schunk Dahili Titreşim Sönümleme İle Daha Fazla Verimlilik MItsubIshI ElectrIc Küçük Ölçekli İşletmelerin İhtiyaç Duyduğu Sade, Çok Yönlü ve Ekonomik Kontrol Sistemi Esit Bulut Bağlantı Pilz PASmsi Emniyet Doğrulaması Için Mobil Uygulama ABB Akıllı Yaşam: Basit, Bir O Kadar Da Mükemmel Beckhoff Panel PC, Danfoss un Akıllı NovoCon Aktüatörlerini Kontrol Ediyor Wago Bina Otomasyonunda Kontrolörler 106 SCHUNK, Volkswagen Yetkili Tedarikçilerinden Biri Olarak Seçildi HABERLER Türkiye, Ge Aeroderivatif Gaz Türbin Servis Merkezi İle Ortadoğu Bölgesinin Ekipman Bakım Merkezi Olacak Necdet Eraslan Proje Yarışması na Başvurular Başladı Fabrika Otomasyonunda İleri Teknoloji, Sürdürülebilir Ve Yenilikçi Çözümler Dünyaca Ünlü Profesörler Otomasyon Sektörünü İTÜ de Değerlendirdi
Ürün ve Uygulamalar Enerji Tüketiminde Daha Fazla Şeffaflık Phoenix Contact www.phoenixcontact.com Enerjinin tasarruflu kullanımı, sınırlı olan kaynaklarımızın kullanımını azaltır ve çevreyi korur. Sürekli artan enerji fiyatları imalat sanayindeki enerji tüketimininin azaltılması hususunu rekabetçi bir faktör haline getirmiş bulunuyor. Enerji tasarrufu uygulamalarını hayata geçirebilmek için enerji tüketiminin ölçülebilir olması gerekmektedir Bunun temelinde enerji akışını sürekli izlemek, kaydetmek ve analiz etmek yatmaktadır. Prosesi optimize etme önlemleri, kaydedilen veriler değerlendirilerek elde edilir. Bu yüzden verimli enerji yönetimi çeşitli makine ve tesis seviyelerindeki elektrik parametrelerinin belirlenmesine dayanır. Phoenix Contact ölçülen değerleri elde etmek için gereken bir dizi cihaz sunuyor. EMpro enerji ölçüm cihazları, makine ve sistemlerinin tüm elektriksel parametrelerini toplar ve izler. Bu cihazlar takılabilir haberleşme modülleri üzerinden ağ ve fieldbus sistemlerine entegre edilebilirler. Bu şekilde, ölçülen tüm değerler hem merkezi hem de lokal olarak sunulur. Eklenebilir fonksiyon modülleri, kullanıcılara EMpro cihazlarını uygulama gereksinimlerine göre uyarlayabilmelerini sağlar. Cihazlar gerilim, akım, güç seviyeleri ve güç faktörleri gibi ilgili tüm elektriksel parametreleri ölçer ve daha sonra enerji tüketimini değerlendirirler. Dahası ölçüm cihazları hat kalitesini belirlemek için karakteristik değerleri, örneğin hat frekansı gibi voltaj ve akımların harmonik içeriklerini analiz ederler (Şekil 1). Ölçülen Değerler ve Cihaz Konfigürasyona Doğrudan Erişim Kullanıcılar meşakatli bir biçimde herhangi bir menü yapısı içinde ilerlemek zorunda kalmadan, işaretli butonlar sayesinde kayıtlı ölçüm değerlerine erişebilirler. Konfigürasyon modunda kullanıcılar, aynı butonları kullanarak menüler yardımı ile cihazlarını yapılandırabilirler. Eğer ilave modül kullanılmış ise cihazın konfigürasyon menüsü de otomatik olarak genişler. Bu, kullanıcıların ölçüm cihazı ile yeni işlevler ya da iletişim seçeneklerini yapılandırabilecekleri anlamına gelir. Özellikle Ethernet bağlantısı ilginç avantajlar sağlar. Ethernet modülüne kullanıcıların bir ofis PC sinden ölçülen değerleri sorgulamalarına veya cihazı yapılandırmalarına olanak tanıyan bir web sunucusu entegre edilmiştir. Bunun için hiçbir özel yazılım gerekli değildir. 12 ENDÜSTRİ OTOMASYON
Ürün ve Uygulamalar Şekil 1 - EMpro ürün ailesi, farklı ihtiyaçlara hitap edecek üç enerji ölçüm cihazını içermektedir. Ürün Gamı Mevcut EMpro ürün ailesi üç ölçüm cihazından oluşuyor. EEM-MA250 versiyonu doğrudan makine kontrol kabinlerine monte edilebilir ray monteli kompakt bir cihazdır. Cihazın maksimum ölçme gerilimi 500 V AC dir. EEM- MA250 bir RS485 arayüzüne sahiptir; ancak bu haberleşme arayüzü gerekli değilse, EEM-MA200 versiyonu da mevcuttur. Entegre dijital çıkış bir alarm olarak - bir elektriksel parametrenin eşik değeri aşıldığında - ya da aktif veya reaktif güç ölçmek için bir darbe girişi olarak konfigüre edilebilir. Cihaz harici bir kontak üzerinden değişen çift tarife sayaç fonksiyonunu içerir. 51. Harmoniğe kadar harmonikler tespit edilir. Ön panel montajı için evrensel ölçüm cihazı olarak EEM- MA400, 500 V AC ölçülü bir gerilime kadar sahip olan standart ölçüm uygulamaları için uygundur. 51. harmoniğe kadar kayıt yapan bu cihaza ayrıca RS485 haberleşme modülü takılabilmektedir. EEM-MA600 kullanarak, 700 V AC ye kadar gerilimler harici bir trafoya ihtiyaç olmadan ölçülebilir. Bu cihaz 63. harmoniğe kadar algılar ve harmonik analizi gerçekleştirebilir. EEM-MA600 bir RS485, Profibus veya Ethernet haberleşme modülü ile genişleyebildiğinden dolayı farklı iletişim yapıları içine entegre edilebilir. Phoenix Contact ayrıca EEM-MA600 için bir gateway modülü sunmaktadır. Bu, master görevini yapacak şekilde ölçüm cihazının doğrudan Ethernet ağına bağlı olması anlamına gelir. Genişleme modülüne entegre web sunucusu, master ın yanı sıra slavelerin de sorgulanması ve yapılandırılmasını sağlar. RS485 arabirimi üzerinden 246 slave e kadar EEM-MA250 veya EEM-MA400 bağlantı kurulabilir. (Şekil 2). Fonksiyonel Genişleme Seçenekleri EEM-MA600 performans kapsamını daha da artırmak için ek fonksiyon modülleri mevcuttur. Dijital giriş/çıkış modülü, analog çıkış modülü, sıcaklık ve bellek modülü vardır. EEM-2DIO-MA600 dijital genişleme modülünde iki dijital giriş ve iki dijital çıkış vardır. Girişler puls sayaçları olarak kullanılabileceği gibi, çıkışlar her ölçülen parametre için eşik değer anahtarları olarak konfigüre Şekil 2 - EMpro haberleşme modülleri, EEM-MA600 ölçüm cihazını farklı iletişim ağlarına esnek bir biçimde entegre edebilir. edilebilir. Analog EEM-2AO-MA600 çıkış modülü elde edilen parametreleri standart 0-20 ma veya 4-20 ma sinyallere dönüştürür. EEM-TEMP-MA600 sıcaklık modülü, -20 C den 150 C ye kadar sıcaklık aralığını ölçmek için üç adet PT100 sıcaklık sensörünün bağlanmasına imkan verir. PT100 sensörleri iki, üç ya da dört telli olabilir. Cihazın içine entegre bir sıcaklık algılayıcı ayrıca etkili olarak ortam sıcaklığı ve modülün kontrol kabini içindeki sıcaklığı ölçer. Son olarak EEM-MEMO-MA600 bellek modülü, ölçülen değerler ve alarmları arşivlemek için kullanılır. Örneğin aktif güç, her 10 dakikada bir örnek alındığı takdirde 62 gün kaydedilebilir. Kapsamlı Ağ Yapıları EMpro ölçüm cihazları RS485 haberleşme modülleri ile birleştirildiği zaman maksimum 1200 metre veri transfer mesafesine ve 31 ölçüm cihazına kadar bağlantı kurulabilir. Bununla birlikte, RS485 sistemleri saf bir hat topolojisi ile sınırlıdır. Yapılandırma ve kapsamlı ağ yapıları veya daha uzun mesafelere veri aktarımını kullanmak için tekrarlayıcılar (örneğin Phoenix Contact PSI ürün ailesinden biri) kullanılır. Bu, ölçüm cihazlarının sayısı ile birlikte veri transferi uzunluğunun da artışını sağlar. Sonuç olarak, kullanıcılar, ağaç ve yıldız topolojileri gibi farklı kurulum kavramlarını uygulayabilirler. Bir ILC 1xx küçük PLC sistemi her EMpro cihazından bu bilgileri toplar ve bir SQL veritabanına girer (Şekil 3). ENDÜSTRİ OTOMASYON 13
Ürün ve Uygulamalar Şekil 3 - Elektriksel parametreler yerel ve merkezi olarak izlenmektedir. Güvenilir Veri İletimi Eğer enerji verisi merkezi olarak izlenmek isteniyorsa, kullanıcılar EMpro ölçüm cihazları ve ana kontrol odası arasında çeşitli ağ yapıları kurabilir. Phoenix Contact, zorlu endüstriyel ortamlarda yüksek veri hızlarında enerji verilerinin güvenilir aktarımını sağlamak için ek ağ bileşenleri sunar: Uzak makine ve sistemlere veri bağlantısı için çeşitli endüstriyel modemler Seri verilerin Ethernet ağlarına çıkışı için Comserver Seri Fieldbus ve Ethernet uygulamalarına gürültüsüz veri transferini sağlamak için fiber optik kablo dönüştürücüleri (Şekil 4). Daha önce belirtildiği gibi bir RS485/Ethernet gateway kullanılırken, EEM-MA600 cihazı master olarak doğrudan Ethernet ağına bağlanabilir. Bu kurulum bir RS485 arayüzü üzerinden slave olarak 246 EMpro ölçüm cihazının bağlanmasına olanak sağlar. Gateway üzerinde entegre olarak bulunan web server, hem yapılandırma hem de görselleştirme amacıyla kullanılabilmektedir. Sonuç EMpro ölçüm cihazları endüstriyel ortamlarda elektrik parametrelerin toplanması ve değerlendirilmesi amacıyla kullanılabilir. Takılıp çıkartılabilen haberleşme ve fonksiyon modülleri sayesinde farklı uygulamalar ve ağ yapılarına entegre edilebilirler. Kullanıcılar bir düğmeye basarak ölçülen değerleri görebilirler. Menü rehberliği sayesinde aygıt yapılandırması basit bir işlem haline gelir. Şekil 4 - Çeşitli ağ yapıları uygulanabilir. 14 ENDÜSTRİ OTOMASYON
Ürün ve Uygulamalar Hassas Kızak Hareketi Turck www.turck.com.tr Turck, Precitrame firması için M8 konnektörlü Özel bir Li sensör geliştirmiştir. Turck un Li-Q17 kompakt lineer pozisyon sensörü, Precitrame Machines SA firmasının dönel CNC transfer makinesinin içindeki takım kızağının hareketini kararlı bir şekilde ölçmektedir. Saat vadisi Hassas ülke, İsviçrede ki Jura bölgesi içindeki vadinin kendinden emin adıdır. Ve haklıdırlar, İsviçredeki saat yapımı endüstrisinin %90 ı bu bölgede yoğunlaşmıştır.biel genellikle İsviçre saat endüstrisinin başkenti olarak adlandırılır. Örneğin, 53,000 nüfuslu bu kasaba, saat üretiminin devleri Swatch Grup ve Rolex in de merkezidir. Makine üreticisi Precitrame SA, Tramelan da, Biel den çok da uzak olmayan bir yerdedir. Bu şirketin kökenleri de saat yapımı endüstrisine dayanmaktadır.ancak 80 li yılların başlarında Precitrame için saatin hareketli parçaları için uygun işleme merkezleri bulmak bir sorun idi. Yüksek hassasiyette makineler mevcut olmasına rağmen, bileşenlerin her zaman işleme merkezinin ayrı yerlerine sabitlenmesi gerekiyordu ve bu da hassasiyeti azaltmaktaydı.precitrame bu nedenle bir kaç işleme merkezinden oluşan kendi dönel transfer makinesini geliştirdi. Burada işlenecek parka bir kez sabitlenir ve bir işlemeden diğerine tamamıyla işleninceye kadar makine tarafından transfer edilir. Şirketin kendi gereksinimleri için bu makinenin üretimi hiç durmadı. Rakipler ve diğer endüstriyel sektörlerden firmalar bu dönel transfer makinesiyle ilgilenmeye başladılar. 2001 yılında saat yapımı işi terk edilip makine imalatı alanine yöneldiler. O zamandan beri Ebauches Micromécanique Precitrame SA (EMP), hareketli saat parçaları üretmekte, Precitrame Machines SA ise CNC transfer makinesi ve diğer makineleri üretmektedir. Bu gün, Precitrame Machines SA dünya genelinde 160 çalışana sahiptir, bunların 140 tanesi Yakın bir şey : The Li-Q17, standart tezgah modülünün içinde kızağın sol tarafına monte edilir Tramelan da genel merkezde görev yapmaktadır. Günümüzde Bernese Jura CNC işleme merkezleri üretimi nedeniyle, otomotiv tedarikçileri, haberleşme ve medikal teknoloji şirketleri ve yanı sıra saat yapımı endüstri açısından oldukça değerli bir bölgedir. İsviçrelilerin en kuvvetli yönlerinden biri hassas ve esnek makineleridir. Tipine bağlı olarak makineler, sıcaklık değişimi nedeniyle takılması ve değiştirilmesi amacıyla kendi tezgahlarına sahiptir ve işlenecek parçanın istenen tolerans değerleri arasında kalması için işleme üniteleri yeniden ayarlanır.makinenin modüler tasarımı tezgahın iyileştirilmesi ve işlenecek parçaların taşınmasını kolaylaştırır. CNC transfer makineleri 4 ila 20 istasyon ile donatılmıştır. Besleme ve boşaltma istasyonun yanında ünitelerin her biri işlenecek parçanın freze, delme ve kesme işlemleri için genişleyebilir sıkma sistemine sahiptir.bu modüllerin her biri için. kontrolör sıkma sisteminin gerginliğini, düzgün çalışıp çalışmadığını ve işlemenin bitişini tespit etmelidir. Ancak o zaman dönel indeksleme tablosu dönebilir ve işlenecek parçaların tümü serbest kalabilir. Memnun kalınmayan önceki sensör seçimleri Burada sıkma sistemi bir tezgah üzerinde ileriye ve geriye doğru hareket eder. Bu hareket mutlaka ölçülmelidir. Uzunca bir süre oprasyon boyunca jhareketi sınırlamak için yaklaşım sensörü kullandık. Kızağı DC motorumuzla sensör algılayıncaya kadar hareket ettirdik. Precitrame de elektrik tasarım ekibinin lideri Daniel Kunz, tezgahın hareketini algılamak için alternative çözüm arayışlarının nedenini açıklarken Bu çözümdeki sorunumuz hızlı hareket ettiremeyişimizdi öte yandan kızak, mekanik sınırlara çarpabiliyordu. diye açıklıyor. 16 ENDÜSTRİ OTOMASYON
Ürün ve Uygulamalar Yakın bir şey : The Li-Q17, standart tezgah modülünün içinde kızağın sol tarafına monte edilir Precitrame bu cihazı, çalışanların gerekli 55 milimetre ölçüm mesafesini butonlara basarak öğretebilmesini sağlamak için yapmıştır. Kunz Ardından tüm hareketin izleyebileceğimiz bir lineer pozisyon sensörü baktık. Ancak, kullandığımız ilk manyetik pozisyon sensörü önemli dezavantajlara sahipti diye devam ediyor. İlk olarak, sensör, kızağın tüm hareketi boyunca lineer bir sinyal sağlayamıyordu. Son bölgenin, son beş milimetresinde lineer bir sinyal çıkışı yoktu. First of all, the sensor did not supply a linear signal over the entire travel of the slide. The last five millimeters at the end areas were not output as a linear signal. Bu tam olarak ilgili pozisyonları tespit edemediğimiz anlamına geliyordu. Dahası, 400 serisi transfer makinelerinde bir senkron motorun sensöre yakınlığı nedeniyle manyetik sensörde sık sık sorunlar oluştu. Orjinal sensörün ölçüm değeri herhangi bir sıcaklık kararlığı da göstermiyordu. Bir önceki sensörün doğruluğunun yeterli olmadığı çok açıktı. Elektrik motorunun etkisi nedeniyle alternative bir sensör aramaya başladık diye açıklıyor Kunz Elektrik tasarım ofisi toplamda 10 yıl kadar optimum sensmr çözümünü aramış. Potansiyometrik lineer pozisyon ölçümü ve bir endüktif sensörle geçiştirilen karma bir çözüm inandırıcı sonuçlar doğurmadı. Araştırmalar sonucunda Kunz ve iş arkadaşları Turck un Li lineer pozisyon sensörleriyle tanıştılar. Li sensör, endüktif bir sistem olarak çalışmaktadır ve mıknatısı yoktur böylece manyetik alanlara ve bozunmalara karşı yüksek derecede bağışıklığa sahiptir. Precitrame ilk olarak Q25 gövdeli Li sensörü test etti. Ancak, sınırlı ve dar alan nedeniyle montajı oldukça zordu. Daha kompakt bir versiyon olan Q17 optimum çözüm olduğunu kanıtladı. Kunz iki ana kriteri vurgulayarak Kompakt tasarım ve basit öğretme özelliği Li sensörün bizim için en ömenli faydalarıdır demektedir. Mevcut bağlantı çözümleriyle uyumlu olması için Turck, Precitrame firmasına özel tümleşik M8 konnektörlü bir sensör çeşidi geliştirdi. Bu ürün normalde standart olarak bir kablo ucunda M12 pigtail soketle üretilmektedir. Bir butona basarak basitçe öğretme Precitrame in standart tezgah modüllerinde, lineer pozisyon sensörü 100 milimetrenin tamamını algılamak zorunda 400 serisi makinelerde işlenecek parka tutucuları parçaları serbestçe işleyebilmek için dönel bir eksene sahiptir. Turck un Li-Q17 lineer pozisyon sensörü sıkıcıyı algılar ve taşıyıcı serbest bırakır. değil. Precitrame de tüm sensörler için 55milimetrelik bir ölçüm mesafesi düşünülebiir. Pozisyonlama modülünün herhangi bir yüksek çözünürlüklü analog/dijital çeviricisi yoktur. Kunz öğretme özelliği, kısa mesafelerde dahi, sensörden gelen 4-20 miliamperin tüm çözünürlüğünü almamızı sağladı ve hassasiyet kaybolmadı diye açıklamaktadır. Bunu yapmak için çalışanlarımız, her bir Li sensöre özel tasarımlı bir öğretme standı yerleştirdi ve ölçüm noktaları iki butona basılarak öğretilebilmektedir. Olukça iyi 12-bit çözünürlüğünün ve bize gereken manyetik alan bağışıklığının yanı sıra Li-Q17 sensörler, etkileyici bir sıcaklık hassasiyeti sunmaktadır. Sıcaklık sapması - -25 ila 70 derece çalışma aralığının üzerinde Kelvin başına 0.01 den azdır. Günümüzde Precitrame, 300 ve 400 serisi dönel transfer makinelerinde- makinenin büyüklüğüne bağlı olarak 4 ila 20 adete kadar- Li sensörleri standart olarak kullanmaktadır. Sensörler, işlenecek parçanın mil üzerinde sıkılmış veya serbest mi olduğunu kontrolöre bildirmektedir. Bazı makine tipleri için ortalama pozisyonunda algılanması gerekmektedir ve bu analog çıkış sinyali ile sorun oluşturmamaktadır. Turck sensörlerin yüksek çözünürlüğü sayesinde, makine haraketini daha dinamik bir şekilde tamamlayabilmekte, böylece çevrim süresi azalmaktadır. Daniel Kunz şöyle özetliyor Bu sensörlerden çok memnunuz. Tüm ihtiyaçlarımızı karşılıyor. ENDÜSTRİ OTOMASYON 17
Ürün ve Uygulamalar Dahili Titreşim Sönümleme ile Daha Fazla Verimlilik Schunk www.tr.schunk.com Büyük miktarda hassas torna parçaları üreten üreticiler, bir çok faktörü göz önünde bulundurmak zorundadırlar. Toleranslar ve yüzey kalitesi kusursuz olarak korunmalı; kurulum zamanı, ölü zaman ve takımların aşınması azaltılmalıdır. SCHUNK, sunduğu TENDOturn hidrolik genleşmeli takım tutucular ile bunların tamamının uygulanabilmesini sağlar. İş bağlama teknolojisi ve tutucu sistemleri lideri SCHUNK, en son üretilen takım tutucusunda hazırlanma işlemini daha da basitleştirdi. ER tutucu kullanıcıları SCHUNK TENDOturn e geçtikten sonra etkileyici başarılarını ifade ediyor. SCHUNK TENDOturn; salgı ve tekrarlanabilirlik hassasiyetinin 0.003 mm den az ve sürekli olması, kolay takım değiştirme, olağanüstü titreşim sönümleme, sayısız makina spindel tipine uyumluluğu ve birçok takım şaftına uygun olması gibi sayısız fayda sağlar. Takım tutucular işleme sırasında titreşimleri minimize ederek takımın kesici ucunda aşınmanın azalmasıyla sonuçlanmaktadır ve bu da takımın ömrünü uzatır. Yüksek kalitede makinalar kullanırken takım tutucular için yapılan yatırım kısa sürede kendini amorti eder. Üstelik, imalat devamlılığı artarken can sıkıcı tekrar ayarlamalara gerek kalmaz, ıskartaya çıkma oranı düşer, makinanın durma süresi azaltılır. Uğraştıran takım ayarlaması yerine SCHUNK TENDOturn ile takım değişimi operatör az deneyimliyken bile çok kolay şekilde yapılır. Sıkma vidası bir alyan anahtarıyla dibe ulaşıncaya kadar döndürüldüğünde, yüksek hassasiyete sahip takım tutucu kullanıma hazırdır. Takım tutucu eksenel boy ayar vidası rahat bir şekilde ayarlanır. Takım tutucunun boyutlarının kompakt olması nedeniyle makina içinde kusursuz bir şekilde kullanılabilir. Yüksek tutma kuvvetine ve hassas sıkmasına bağlı olarak yaygın bir şekilde döndürülebilir, tutuculara ve delik katerlerine uygundur. Geleneksel taret ve arayüzler için üç farklı çözüm SCHUNK TENDOturn de üç tip bağlama çeşidi mevcuttur. 1. Çözüm komple VDI bağlantılar için olan çözümdür. VDI 25, VDI 30 ve VDI 40 bağlantısında sunulan takım tutucularda sıkma çaplarında 12 mm, 30 mm ve 32 mm sıkma çapı bulunmaktadır. 2.çözüm komple silindir, tahrikli takımlara uygun çift genleşmeli olan sıkma sistemidir. Sıkma çapı kombinasyonları 20/12 ve 25/20 dir. Bu versiyonda iki vidanın tahriğiyle hem kesici takım tutucusuna hem de takım tutucu torna tezgahı taretine bağlanabilir. Üçüncü çözüm de, tüm torna tezgahlarında genel olarak kullanılan Weldon bağlama sistemidir, fakat bu Weldon sisteminde hidrolik takım tutucu sisteminin avantajlarını kullanmaktadır. SCHUNK TENDOturn DKE + DSE SCHUNK TENDOturn delik kater tutucusu sıkma ekipmanı (solda), canlı takımlar için sıkma ekipmanı (sağda) ve VDI arayüzüne komple çözüm olarak mevcuttur. SCHUNK TENDOturn uygulaması Geleneksel iş bağlama sistemleriyle karşılaştırıldığında SCHUNK TENDOturn yüzey kalitesini %300 e kadar iyileştirir. Sıkma işlemi SCHUNK TENDOturn takımların çok çabuk, güvenli ve hassas bir şekilde sıkılmasını sağlar. 18 ENDÜSTRİ OTOMASYON
Ürün ve Uygulamalar CNC Takım Tezgahları İçin Performanslı ve Ekonomik Bir Çözüm Siemens www.siemens.com.tr SINUMERIK 808D Advanced CNC Router makinaları için biçilmiş kaftandır. Dijital Gantry opsiyonu ile bir ekseni iki motor ile hassas bir şekilde kontrol eder. Divizör gibi döner eksenler eklenebilir. Siemens, 60 yıllık CNC tecrübesi ile makine imalatçılarına ekonomik ve performanslı bir çözüm sunuyor. En üst düzey CNC fonksiyonlarını ve yüksek seviye programlama dilini kompakt ve ekonomik bir kontrolcüde birleştiriyor. CNC makina üreten veya revizyon ihtiyacı olan herkesi bu yeni kontrolcüyü keşfetmeye davet ediyoruz. SINUMERIK 808D Advanced tornalama veya frezeleme için özelleştirilmiş kontrol üniteleri 5 eksen/iş miline kadar kontrol desteği sunar. Daha iyi pozisyon kontrolü ve data alışverişi için CNC ve sürücüler arasında DriveBus haberleşme protokolü kullanılır. DriveBus haberleşme sayesinde daha iyi yüzey kalitesi, tekrarlama hassasiyeti ve AST (Auto Servo Tuning) ile kolay bir servo optimizasyonunu da kalıpçılık uygulamalarına sunulmuş olur. 2,500ppr inkremental veya 20-bit çözünürlüklü mutlak enkoder seçenekleri ile Simotics S 1FL6 servo motorları IP65 koruma seviyesinde 40Nm ye kadar tork seçeneği sunar. Transmit / Tracyl fonksiyonları sayesinde torna uygulamalarında gerçek bir Y ekseni kullanmadan düşük maliyetli tornalama merkezi (canlı takım) uygulaması sunar. SINUMERIK 808D Advanced en üst düzey kalıpçılık fonksiyonlarını standart olarak sunar. COMPCAD (sıkıştırma) fonksiyonu bir çok NC satırını bir polinoma sıkıştırarak oldukça hızlı ve hassas bir işlemenin kapısını açar. CYCLE832 Yüksek hızda işleme çevrimi ile sıkıştırma, köşe dönüş yumuşatmaları, önden satır okuma, ivmelenme gibi fonksiyonlar tek bir komut ile kolayca programlanır. DSC (dinamik servo kontrol) özelliği eksenleri yüksek hızlarında bile hassas çalışmasını sağlar. Fan, pil ve harddisk gibi komponentlerin kullanılmaması can sıkıcı bakım maliyetlerinde kurtarır. NV-RAM teknolojisi sayesinde pil kullanmadan datalar saklanabilir. Parça programları ekranın ön tarafındaki USB girişi ile çalıştırılabileceği gibi kontrolcü bir fabrika ağına da bağlanabilir. 22 ENDÜSTRİ OTOMASYON
Kontrolcü ekranı uzak bir bilgisayardan konrol edilebilir. SINUMERIK 808D on PC yazılımı bilgisayarınızda kontrol ünitesi ekranını simule etmenizi sağlar. Bu yazılım eğitim amaçlı kullanılabileceği gibi bilgisayar başında parça programı yazmak veya simule etmek için de kullanılabilir. Üstelik siemens.com.tr/cnc4you web sitesinden ücretsiz tam sürümünü indirebilirsiniz. Ürün ve Uygulamalar
Ürün ve Uygulamalar Statikten, Dinamik Emniyete Pilz www.pilz.com.tr Bir ön koşul olarak sensör, kontrol ve aktüatör teknolojisinin entegre çalışmasının değerlendirilmesi Eskiden, makine emniyeti konusu Acil Duruş fonksiyonu ile eşdeğerdi. Normlara dayalı olarak imkânlar dâhilinde bulunan çözümler ile emniyet görevlerine yönelik yeni teknik çözümlerin ve müşterek uygulama bilgisinin birleşimi, verimliliğin giderek artmasını ve karşılanması gereken makine kullanılabilirlik gereksinimlerinin karşılanmasını sağlamaktadır. Esnek, dinamik emniyete yalnızca, sensör, kontrol ve aktüatör teknolojisinin entegre çalışmasıyla ulaşılabilmesi mümkündür. İnsan ve makinenin birlikte çalıştığı her ortamda, makinenin daima tehlikeli bir eylemi ortaya çıkartma olasılığı bulunmaktadır. Emniyet, acil durum durdurma cihazının çalışması, bir emniyet kapısının açılması veya ışık perdesinin kesintiye uğraması gibi ikili olaylar ile nitelendirilir. Günümüzde bile, çoğu işletme ve makine için emniyet kavramı, bütün işletme olmasa bile; korunan alana erişilip erişilemediği, tüm sürücülerin elektriğinin kesilip kesilemediği gibi unsurlar dâhilinde tasarlanmaktadır. Artan otomasyon ve işletmelerin, makinelerin ve süreçlerin birbiriyle bütünleşik hale gelmesi ile bilhassa emniyet teknolojisinin işlevsel gereksinimleri bir yükseliş seyri içerisindedir. Verimliliğin sürekli olarak artmasıyla, tüm üretim sürecini kesintiye uğratmaksızın, işletme içinde tanımlanan tespit alanları içerisinde çalışabilmek mümkün hale gelmelidir. Sonuç olarak, makinelerin kapatılması genellikle, verimlilik kaybı, karmaşık devreye alma prosedürlerine bağlı uzayan duruş zamanları veya makinenin çalışma ve bakım kavramında sınırlama gibi dezavantajlarla birlikte anılmaktadır. Emniyet diğer unsurlardan ayrı olarak değerlendirilmemelidir İmalat sanayi, ilerleyen otomasyon düzeyi ve bütünleşen işletme ve süreçlerle nitelendirilmektedir. Bu nedenle, emniyet konusunun haricen ve yalnızca, bir işletme içerisindeki bağımsız alan veya bileşenlerle ilgiliymiş gibi görülmesi mümkün değildir. Emniyet, işletmenin genel işleyişi ve genel maliyet analizi kapsamında önemli bir bileşen halini almıştır. Duruş ve denetim süreleri, makinenin genel yaşam döngüsü değerlendirmesinde önemi git gide artan bir rol oynamaktadır. Tüm bu gereksinimler dolayısıyla dinamik emniyete; başka bir deyişle, değişen korunma gereksinimlerine göre emniyet fonksiyonlarını daha fazla esneklik sağlayarak ayarlama becerisine giderek daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durum, emniyete bakışı değiştirmekte ve emniyet; daha az bir ürün ve daha çok cihazlar arası bir fonksiyon olarak görülmektedir. Standartlar ve direktifler çerçeveyi sağlar İlgili yasalar ve standartlar, emniyete ilişkin çözümlere yönelik çerçeveyi sağlar. Avrupa Birliği sınırları içerisinde, Makine Direktifi; işletme ve makinenin işlevsel fonksiyonunda baz alınması gereken değerlendirme unsurudur. Aşağıda, Makine Direktifi kapsamında hayati önem arz eden standartlara yer verilmiştir: EN 62061 (Makine emniyeti Elektrikli ve elektronik programlanabilir kontrol sistemlerinin işlevsel emniyeti) ve EN ISO 13849-1 (Makine emniyeti - Kontrol sistemlerinin emniyete ilişkin parçaları). Selefi olan EN 954-1 standardıyla kıyaslandığında, güncel standart emniyetin uygulanması bakımından daha uygulanabilir bir yönlendirme sağlamaktadır ve bu yönüyle, dinamik emniyet açısından önemli bir ön koşuldur. EN 954-1 de tanımlanmamış olan Emniyet kapısı açıkken çalıştırma, buna verilebilecek örneklerden bir tanesidir. Şekil 1 - Eskiden, emniyete ilişkin çözümler sabit ve temel ilkelere dayalıydı: Emniyet kapısı açıldığında, sensör bunu algılar ve emniyetli makine kontrol sistemine bir kapatma sinyali gönderirdi. Şekil 2 - Artan otomasyon ve işletmeler, makineler ve süreçlerin birbiriyle bütünleşik hale gelmesi ile bilhassa emniyet teknolojisinin işlevsel gereksinimleri bir yükseliş seyri içerisindedir. 24 ENDÜSTRİ OTOMASYON