2016 YATIRIM KURULUŞLARI Sermaye Piyasası Kurulu Lisanslama Sınavı Okuma Dokümanı Tim Eğitim ve Danışmanlık Haziran 2016
Yatırım Kuruluşları ve İlgili Mevzuat Yatırım kuruluşu: YATIRIM KURULUŞLARI Sermaye Piyasası Kanunu nda, Aracı Kurumlar Bankalar Diğer sermaye piyasası kurumları olarak tanımlanmaktadır. Sermaye Piyasası Kurumları Bu Kanuna göre faaliyette bulunabilecek sermaye piyasası kurumları aşağıda gösterilmiştir: a)yatırım kuruluşları b) Kolektif yatırım kuruluşları c) Sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağımsız denetim ve derecelendirme kuruluşları ç) Portföy yönetim şirketleri d) İpotek finansmanı kuruluşları e) Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları f) Varlık kiralama şirketleri g) Merkezî takas kuruluşları ğ) Merkezî saklama kuruluşları h) Veri depolama kuruluşları ı) Kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumları Sermaye Piyasası Faaliyetleri Kanun kapsamına giren yatırım hizmet ve faaliyetleri ve bunlara ek olarak sunulan yan hizmetler şeklinde tanımlamaktadır Yatırım Kuruluşları Aracı Kurum: a) SP araçları ile ilgili emirlerin alınması, iletilmesi ve gerçekleştirilmesi, c) SP araçlarının kendi hesabından alım ve satımı, e) Sermaye piyasası araçlarının halka arzında satışa aracılık edilmesi, faaliyetlerini yapmak üzere SPK tarafından yetkilendirilen yatırım kuruluşu olarak tanımlanmaktadır.
Aracı Kurum Yetki Çeşitleri Dar yetkili aracı kurum - 2 mio TL sermaye Emir iletimi aracılığı ve Yatırım danışmanlığı Kısmi yetkili aracı kurum - 10 mio TL sermaye İşlem aracılığı, en iyi gayret aracılığı Sınırlı saklama ve portföy yöneticiliği Geniş yetkili aracı kurum - 25 mio TL sermaye Portföy aracılığı, Genel saklama ve Aracılık yüklenimi Aracı Kurumların Kuruluş Şartları - SPK iznine tabidir. - Anonim ortaklık şeklinde kurulmaları gerekir, - Paylarının tamamının nama yazılı olması ve nakit karşılığı çıkarılmış olması gerekir - Sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmaması gerekir - Kurucularının müflis ya da suçlu olmaması gerekir, bu madde gerçek ve tüzel kişi kurucuları aynı şekilde bağlar - Ortaklık yapısının şeffaf olması gerekmektedir. Aracı Kurum Kurucularına İlişkin Şartlar Aracı kurumların kurucu ortaklarının; - Müflis, konkordato ilân etmiş, ya da hakkında iflas erteleme kararı verilmiş olmaması - Faaliyet izini Kurul ca iptal edilmiş kuruluşlarda, bu cezayı gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması - Sermaye Piyasası Kanunu nda yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyetinin bulunmaması, - Kendileri veya ortağı oldukları kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması, - TCK ya göre; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezası almamış olması, ya da devletin güvenliğine karşı veya yüz kızartıcı suçlarından dolayı mahkûm olmaması, - Gerekli malî güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip bulunması şarttır. - Aracı kurumların tüzel kişi kurucu ortaklarının da yukarıda yer alan şartları taşıması zorunludur.
Aracı Kurum Ticaret Unvanları Yatırım hizmet ve faaliyetlerini göstermesi amacıyla, aracı kurumların ticaret unvanlarında menkul değerler veya menkul kıymetler ibarelerinden birinin yer alması şarttır. Geniş yetkili aracı kurumlar, yatırım menkul değerler veya yatırım menkul kıymetler ibarelerini kullanabilir. Aracı Kurumlar da faaliyete geçilebilmesi için aranan şartlar - Kurul dan izin alınması, - Kuruluş şartlarının kaybedilmemiş olması. - Asgari kuruluş sermayesinin nakden ve tamamen ödenmiş olması - Çalışacak personele ve yöneticilere ilişkin şartların sağlanması, - Gerekli bilgi işlem altyapısının oluşturulmuş olması, - Aracı kurumda bulunan finansal varlıklara ilişkin, sigorta dahil gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış olması, - Mevzuatta öngörülen teminatların yatırılmış olması, Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri MADDE 37 Kanun kapsamına giren yatırım hizmetleri ve faaliyetleri şunlardır: a) SP araçlarının alım ve satımı b) SP araçlarıyla ilgili emirlerin alınması, iletilmesi ve gerçekleştirilmesi c) Portföy yöneticiliği ve Yatırım danışmanlığı faaliyetleri d) Sermaye piyasası araçlarının halka arzında satışa aracılık edilmesi e) Borsa dışı teşkilatlanmış pazar yerlerinin işletilmesi f) SP araçlarının saklanması Yan Hizmetler MADDE 38 Yatırım kuruluşları ve portföy yönetim şirketlerinin verebileceği yan hizmetler şunlardır: a) SP araçları ile ilgili danışmanlık, b) Yatırım hizmetleri faaliyeti ile sınırlı olarak kredi verme ve döviz işlemleri c) SP araçlarına ilişkin finansal analiz ve genel tavsiye verme, ç) Halka arza Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetler, d) Borçlanmada aracılık hizmeti, e) Servet yönetimi ve finansal planlama, Yatırım Kuruluşları Kuruluş şartları MADDE 43 (1) Aracı kurumların kuruluşuna Kurul ca izin verilebilmesi için; a) Anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, b) Paylarının tamamının nama yazılı olması, c) Paylarının nakit karşılığı çıkarılması, ç) Sermayelerinin Kurul ca belirlenen miktardan az olmaması,
d) Esas sözleşmelerinin Sermaye Piyasası Kanunu hükümlere uygun olması, e) Kurucularının Kanun da belirtilen şartları haiz olması, f) Ortaklık yapısının şeffaf olması gerekir. Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri Yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinin her birinin düzenli ticari ve mesleki faaliyet olarak icra edilebilmesi için SPK dan izin alınması zorunludur. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ancak yatırım kuruluşları tarafından yerine getirilebilir. Yan hizmetler, ayrıca bir yetki belgesine tâbi olmaksızın SPK tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde yapılır. Yatırım kuruluşları sunmayı planladıkları yan hizmetleri de SPK ya bildirmekle yükümlüdürler, ancak bunun için ayrı bir yetki belgesi almalarına gerek yoktur. Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetleri - Sermaye piyasası araçlarının alım ve satımı - Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması, iletilmesi ve gerçekleştirilmesi - Bireysel portföy yöneticiliği (Portföy Yöneticiliği) ve Yatırım danışmanlığı - Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak ya da yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi - Çok taraflı alım satım sistemlerinin ve borsa dışı diğer teşkilatlanmış pazar yerlerinin işletilmesi - Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması - Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması Yan hizmetler - Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması. - Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması. - SP araçlarına ilişkin yatırım araştırması, finansal analiz yapılması, genel tavsiyede bulunulması. - Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması. - Borçlanmada aracılık hizmeti sunulması. - Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması. - SPK tarafından belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması. Alım Satım Aracılığı Faaliyeti - Emir iletimine aracılık
- İşlem aracılığı - Portföy aracılığı Emir İletim Aracılığı Emir iletimine aracılık faaliyeti; yapılabilir aracı kurumlar ve bankalar tarafından Müşteri emirlerinin yetkilendirilmiş bir yatırım kuruluşuna iletilmesi, Halka arz sırasında taleplerin ilgili yatırım kuruluşuna iletilmesi ve Müşteriler adına gişe hizmeti verilmesi, Emir iletimine aracılık faaliyetinde bulunmak için aranan özel şartlar; Asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmak Organizasyon yapısını oluşturmuş ve birim yöneticisini istihdam etmiş olmak Merkez veya merkez dışı örgütlerde çalışacak yeterli sayıda uzman personelini istihdam etmiş olmak Emirlerin iletileceği işlem aracılarının veya portföy aracılarının listesini belirlemiş olmak Emir iletimine aracılık faaliyetinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esaslar Emir iletimine aracılık yapacak yetkili kuruluş ile lehine faaliyet gösterilecek her bir kuruluş arasında bir sözleşme imzalanması şarttır. Her iki taraftaki yetkili kuruluşun da işlemlere başlamadan önce müşteri ile ayrı ayrı çerçeve sözleşme imzalaması esastır. Müşterilere ait hesap ve işlemlerin, lehine faaliyet gösterilen kuruluş nezdinde müşteri bazında izlenmesi gerekir. Emir iletimine aracılık faaliyetinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esaslar; İletilen emirlere ilişkin belgeler ile kayıtların birer örneğinin, emir iletimine aracılık yapan yetkili kuruluş nezdinde saklanması gerekir. Müşteriye yapılacak bildirimleri lehine faaliyet gösterilen kuruluş yapmakla yükümlüdür. Ancak istendiğinde hesapların açılması ve emirlerin iletilmesiyle sınırlı olmak kaydıyla ilgili bilgi ve belgelerin emir iletimine aracılık eden yetkili kuruluş tarafından da ibraz edilmesi zorunludur. Hem emir iletimine aracılığa yetkili kuruluş hem de lehine faaliyet gösterilen yetkili kuruluş, müşterilerine ait emirlerin gizliliğini korumakla yükümlüdür.
Emir iletimine aracılık faaliyeti kapsamında tesis edilecek her yeni sözleşme ayrıca SPK ya bildirilir. İşlem Aracılığı İşlem aracılığı faaliyeti; Emir iletimine aracılık faaliyetine ek olarak, müşterilerin alım veya satım emirlerinin ; Borsalara ya da alım satıma Yetkilendirilmiş bir kuruluşlara iletilmesi suretiyle gerçekleştirilmesini ifade eder. İşlem aracılığı faaliyetinde bulunmak için aranan özel şartlar; Sınırlı saklama hizmeti vermek üzere faaliyet izni almış olmak Asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmak ( 10MİlyonTL ) Birlikte çalışacağı emir iletimine ve portföy aracılığına yetkili kuruluşların listesini belirlemiş olması, İşlem aracılığı faaliyeti; Aracı kurumlar tarafından sermaye piyasası araçlarının tamamı üzerine Bankalar tarafından paylar, kaldıraçlı işlemler hariç olmak üzere, geri kalan sermaye piyasası araçları üzerinde, yapılabilir. İşlem aracılığı faaliyetinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esaslar; İşlem aracılığına yetkili kuruluşların, emirleri portföy aracılığı faaliyetine yetkili bir kuruluşa iletmek suretiyle gerçekleştirmeleri halinde; İşlemlere başlamadan önce bu kuruluşla tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerini içeren yazılı bir sözleşme imzalaması, Müşterilere ait hesap ve işlemleri kendi nezdinde müşteri bazında izlemesi, Müşteri emirlerini öncelikli olarak yerine getirmesi, gerekir. Kaldıraçlı işlemlerle ilgili olarak yatırılan teminat tutarlarının üzerinde bir kayba uğratacak şekilde müşterilere işlem yaptırılamaz. Yatırımcının piyasa koşullarından dolayı teminatından daha fazla zarara uğraması halinde söz konusu zarar yatırımcıdan talep edilemez. Yatırım kuruluşları müşteri emirlerinin gizliliğini korumakla yükümlüdür. Portföy Aracılığı Portföy aracılığı faaliyeti; İşlem aracılığı faaliyetine ek olarak, müşteri alım veya satım emirlerinin karşı taraf olarak (yani kendi portföylerinden) yerine getirilmesi faaliyetini ifade eder. Aracı kurumlar tarafından tüm sermaye piyasası araçları üzerinde, Bankalar tarafından paylarla ilgili tüm araçlar ve kaldıraçlı işlemler hariç olmak üzere tüm sermaye piyasası araçları üzerinde Portföy aracılığı yapılabilir.
Ancak, pay endekslerine dayalı türev araç işlemleri Kuruldan izin almak kaydıyla bankalar tarafından da yapılabilir. Portföy aracılığı faaliyetinde bulunmak için aranan özel şartlar ( işlem aracılığı faaliyetine ilişkin aranan özel şartlara ek olarak); Saklama hizmeti vermek üzere faaliyet izni almak Asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olmak (25MilyonTL), Portföy aracılığı faaliyetiyle ilgili olarak risk yönetim birimini oluşturmak Finans piyasalarında en az 5 yıllık deneyime sahip birim yöneticisi ile yeterli sayıda uzman personeli istihdam etmek Birim yöneticisi ve ihtisas personelinin Düzey 3 veya Türev Araçlar lisansına sahip olması, İşlemlerin gerçekleştirileceği piyasalar ile birlikte çalışacağı yetkili kuruluşların listesini belirlemiş olması, gerekir. Portföy aracılığı faaliyetinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esaslar Yatırım kuruluşları müşteri emirlerini, o emir gerçekleştirme politikası, o çerçeve sözleşmede belirtilen esaslar, o müşteri emrini en iyi şekilde gerçekleştirme yükümlülüğü, o özen ve sadakat borcu çerçevesinde kabul ederek yerine getirir. Kaldıraçlı işlemlerle ilgili olarak yatırılan teminat tutarlarının üzerinde bir kayba uğratacak şekilde müşterilere işlem yaptırılamaz. Yatırımcının piyasa koşullarından dolayı teminatından daha fazla zarara uğraması halinde söz konusu zarar yatırımcıdan talep edilemez. Türev araç işlemleri Kaldıraçlı işlemler dışında kalan türev araçlara ilişkin emir iletimi, işlem ya da portföy aracılığı faaliyetleri, borsalar, teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde ya da tezgahüstü piyasalarda yapılabilir. Türev araç işlemi kapsamına girmeyen haller;döviz, kıymetli maden, kıymetli taş, mal veya diğer varlıkların fiziki olarak alım satımı.gerçek ve/veya tüzel kişilerin kendi aralarında bir yatırım kuruluşu aracılığı olmaksızın gerçekleştirdiği, türev araç alım satım işlemleri. Türev araç işlemi kapsamına girenler;menkul kıymetleri alma, satma veya birbirleri ile değiştirme hakkı veren türev araçlardeğeri başka bir menkul kıymet, döviz, emtia, faiz ya da endeksin fiyatına ya da seviyesine bağlı türev araçlar ve sayılan varlıkları birbirleri ile değiştirme hakkı veren türevler Kaldıraçlı İşlemler
Kaldıraçlı işlemlerde kaldıraç oranı, yatırılan teminat tutarı karşılığında alınabilecek pozisyon tutarını gösteren orandır. Kaldıraçlı işlemlerde uygulanacak kaldıraç oranı 100:1 i aşmamak kaydıyla serbestçe belirlenir. Bu oran kaldıraçlı işlemler için uygulanabilecek azami oran olup, kaldıraçlı alım satım işlemlerine konu edilen varlıklarda işlem hacmi bazında bir sınıflandırmaya gidilmiştir. Söz konusu sınıflamanın amacı piyasada işlem hacmi düşük parite varlıklarda yüksek kaldıraç kullanımının ve dolayısıyla riskli işlemler yapılmasının önüne geçmektir. Parite ve Varlık Türleri Kaldıraç Oranı EUR/USD, USD/TL, EUR/TL ve Altın 100:1 Diğer Tüm Parite ve Varlıklarda 50:1 Kaldıraçlı işlem kapsamına girmeyen haller; Kaldıraçlı alım satım işlemlerine konu edilebilecek varlıkların fiziki alım satımı. Bankalar arasında yapılan işlemler Bankalar tarafından aracı kurumlara likidite sağlanması amacıyla yapılan işlemler. Portföy Yöneticiliği Bireysel portföy yöneticiliği faaliyeti; Kolektif yatırım kuruluşlarının portföyleri hariç olmak üzere finansal varlıklardan oluşan portföylerin, her bir müşteri adına, vekil sıfatıyla yönetilmesidir. Portföy Yöneticiliği Aracı kurumlar, Yatırım ve kalkınma bankaları, Portföy yönetim şirketleri tarafından yapılabilir. Bireysel Portföy Yöneticiliği Bireysel portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunmak için aranan özel şartlar (genel şartlara ek olarak) yetkili kuruluşların, Kısmi yetkili aracı kurum veya Geniş yetkili aracı kurum olması Asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olması, 4 yıllık lisans eğitimi almış finans piyasalarında en az 5 yıllık tecrübesi olan yeterli sayıda portföy yöneticisini istihdam etmiş olması, Araştırma birimini oluşturmuş, birim yöneticisini ve yeterli sayıda araştırma uzmanını görevlendirmiş olması, zorunludur. Yerindelik Testi
Bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti sunmadan önce müşteriye sunulacak hizmet ile; Müşterinin; Yatırım amaçları, Mali durumu ve Bilgi ve tecrübesinin işlemlere uyumlu olup olmadığının tespit edilmesidir. Yetkili kuruluşun müşteriye çerçeve sözleşmesi imzalatmadan önce yerindelik testi uygulaması zorunludur. Yerindelik testinin yapılabilmesi için yetkili kuruluş müşteriden; Müşterinin yatırım amaçlarına ilişkin olarak; yatırım süresi ile risk ve getiri tercihleri. Müşterinin mali durumunun yatırımın risklerini karşılayacak yeterlilikte olup olmadığına ilişkin olarak; gelir düzeyi ve yatırım amaçlı varlığı hakkında bilgi. Müşterinin portföyünde veya hesabında gerçekleştirilecek işlemlere ilişkin riskleri anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadığına ilişkin olarak; müşterinin yaşı ve mesleği, eğitim durumu, genel ya da profesyonel müşteri olduğu, geçmişte gerçekleştirdiği işlemlere konu olan sermaye piyasası araçları, söz konusu işlemlerin türü, niteliği, hacmi ve sıklığı, hakkında yazılı bilgi alır ve cevaplara uygun bireysel portföy yöneticiliği veya yatırımdanışmanlığı hizmeti sunulur. Yetkili kuruluşun, müşterileri ile sunduğu faaliyete ilişkin yazılı bir çerçeve sözleşme imzalaması zorunludur. Yatırım Danışmanlığı Yetkili yatırım kuruluşunun, sermaye piyasası araçları hakkında yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunması faaliyetidir. Genel yatırım tavsiyeleri ile finansal bilgi sunulması bu kapsamda değildir. Aracı Kurumlar, Yatırım ve Kalkınma Bankaları, ve Portföy Yönetim Şirketleri tarafından yapılabilir. Yatırım Danışmanlığı faaliyetinde bulunabilecek aracı kurumlar, Kuruldan izin almak kaydıyla: Aracı Kurumlar Yatırım ve Kalkınma bankaları Portföy yönetim şirketleri
sıralanabilir. Yatırım danışmanlığı faaliyetinde bulunmak için aranan özel şartlar; Asgari özsermaye yükümlülüğünü (bankalar hariç) yerine getirmiş olması, 4 yıllık lisans eğitimi almış ve finans piyasalarında en az 3 yıllık tecrübesi olan yeterli sayıda yatırım danışmanını istihdam etmiş olması, Kurumun araştırma birimini oluşturmuş, birim yöneticisini ve yeterli sayıda araştırma uzmanını görevlendirmiş olması, zorunludur. Yatırım danışmanlığı faaliyetinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esaslar Yatırım danışmanlığı çerçeve sözleşmesi imzalanmadan önce yerindelik testinin yapılması zorunludur. Yatırım kuruluşları tarafından; Yerindelik testi kapsamında elde edinilen bilgiler dikkate alınarak en uygun yatırım kararını almalarını sağlayacak yönde tavsiyede bulunulması, Sunulan yorum ve tavsiyelerde yatırımcıları yanıltıcı, aldatıcı, bilgi ve tecrübe eksikliklerini istismar edici, yanlış, gerçek dışı veya en sağlam, en iyi, en güvenilir gibi subjektif ve abartılı ifadelere yer verilmemesi, Yatırım danışmanlığı faaliyetinin yürütülmesine ilişkin ilke ve esaslar Yorum ve tavsiyelerin özenli ve objektif olması, Sunulan yorum ve tavsiyelerin güvenilir kaynak, belge, rapor ve analizlerle desteklenmesi, söz konusu kaynakların kesinliği hakkında şüphelerin bulunması durumunda bu hususa açıkça yer verilmesi, Herhangi bir sermaye piyasası aracının halka arzına ilişkin olarak yapılan yorum ve analizlerde, yatırımcıların doğru ve eksiksiz bilgilendirilmesini teminen, yayımlanmışsa izahname ve satışa ilişkin belgelerde yer alan bilgilerin kullanılması, Belirli bir getirinin sağlanacağına dair herhangi bir vaat veya taahhütte kesinlikle bulunulmaması, Her türlü öngörü, tahmin ve fiyat hedeflerine, bunların öngörü, tahmin ve fiyat hedefi olduğu açıkça belirtilmeli ve bunların oluşturulmasında kullanılan tüm önemli varsayımların belirtilmesi, SPK nın faaliyet alanına giren sonuçlanmış ya da sonuçlanmamış konular hakkında yalan, yanlış, yanıltıcı ve mesnetsiz bilgi, haber ve yorum sunulmaması,
Yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek derecede önemli araştırma sonuçlarının, yatırımcılara duyurulmadan önce kendilerinin veya üçüncü şahısların lehine kullanılmaması, zorunludur. Yetkili kuruluşlar tarafından yürütülen yatırım danışmanlığı faaliyeti kapsamında; Sermaye piyasası aracı için hedef fiyat belirlenmesinde kullanılan yöntemlere ilişkin özet bilgilerin, Tavsiyede yer alan yatırım süresi de dahil al, sat veya tut gibi ifadelerin anlamlarının Yatırıma ilişkin uygun risk uyarıları ve varsayımlara ilişkin duyarlılık analizlerinin, Yorum ve tavsiyeleri hazırlayanın kimlik bilgilerinin, talep edilmesi durumunda açıklanması zorunludur. Halka arza aracılık faaliyeti Sermaye piyasası araçlarının halka arzında; yüklenimde bulunularak ve yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesini ve aşağıda tanımlanan faaliyetleri ifade eder: Aracılık yüklenimi: Sermaye piyasası araçlarının yüklenimde bulunarak ihraç edilmesinde; Bakiyeyi Yüklenim, Tümünü Yüklenim, Kısmen Bakiyeyi Yüklenim, Kısmen Tümünü Yüklenim yöntemlerinin taahhüt edilmesidir. En iyi gayret aracılığı: Sermaye piyasası araçlarının yüklenimde bulunmaksızınsatışına aracılık edilmesi ve satılamayan kısmın satışı yapana iade edilmesi veya bunları daha önce satın almayı taahhüt etmiş üçüncü kişilere satılmasıdır. Halka arza aracılık (Aracılık yüklenimi ve en iyi gayret aracılığı) faaliyeti; Aracı kurumlar, Yatırım ve kalkınma bankaları tarafından yapılabilir. Aracılık yüklenimi: Sermaye piyasası araçlarının yüklenimde bulunularak ihraç edilmesinde; Bakiyeyi Yüklenim: Halka arzda satılamayan kısmın tamamının bedeli satış süresi sonunda nakden ödenerek satın alınması, Tümünü Yüklenim: Bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle tamamının satın alınarak halka satılmasını,
Kısmen Bakiyeyi Yüklenim: Halka arzda satılamayan kısmın bir bölümünün bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınması, Kısmen Tümünü Yüklenim: Bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle bir kısmının satın alınarak halka satılmasının, satışı yapana karşı taahhüt edilmesidir. Aracılık yüklenimi faaliyet izni en iyi gayret aracılığı faaliyet iznini de kapsar. Sermaye piyasası araçlarının halka arzedilmesi ile ilgili olarak; Halka arz edenler ile birlikte ihraç fiyatı, miktarı ile halka arz sürecinin belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılması, İzahnamenin onayı için bilgi ve belgelerin hazırlanarak Kurula başvuruda bulunulması, Konsorsiyum oluşturulması, Talep toplanması, Halka arza yönelik olarak yurt içi ve yurt dışı organizasyonlar düzenlenmesi gibi faaliyetler halka arza aracılık faaliyeti kapsamına dahildir. Halka arz edilmeksizin satışta bu ihraçların belli bir grup yatırımcıya tahsisinde aracılık yapılması da halka arza aracılık faaliyeti kapsamında sayılır. Halka arza aracılık faaliyetine ilişkin özel şartlar Sınırlı saklama hizmeti vermek üzere faaliyet izni almış olmak, Asgari özsermaye yükümlülüğünü (bankalar hariç) yerine getirmiş olmak (En iyi Gayret Aracılığı: 10.000.000TL ve Aracılık Yüklenimi:25.000.000TL), Halka arza aracılık faaliyetlerinin yürütülmesini teminen bir birim yöneticisini ve ona bağlı olarak çalışacak yeterli sayıda kurumsal finansman uzmanını görevlendirmiş olması, gerekir. Halka arza aracılık sözleşmesi Sermaye piyasası araçlarının halka arzının, sermaye piyasası aracını ihraç eden ile yetkili yatırım kuruluşu arasında akdedilecek yazılı bir halka arza aracılık sözleşmesine bağlanması şarttır. Aracılık konsorsiyumu Halka arza aracılık sözleşmesi yapıldıktan sonra konsorsiyum oluşturulması söz konusu olduğunda, bunun için ihraççı onayının alınması şarttır. Konsorsiyumun yönetimini yetkili yatırım kuruluşlarından biri konsorsiyum lideri olarak üstlenir. Konsorsiyum sözleşmesi çerçevesinde eş liderler belirlenebilir. Konsorsiyum sözleşmesi
Konsorsiyuma katılan yatırım kuruluşları arasında bir konsorsiyum sözleşmesi düzenlenir. Halka arza aracılık sözleşmesi ile konsorsiyum sözleşmesi tek sözleşmede birleştirilebilir ve sözleşme, en az 2 iş günü öncesinden paylaşılmak suretiyle ihraççı, konsorsiyum lideri ve konsorsiyuma katılan yatırım kuruluşları tarafından birlikte imzalanır. Saklama hizmeti: Sermaye piyasası faaliyetleri sebebiyle, kayden veya fiziken tevdi ve teslim edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin merkezi saklama kuruluşlarında ya da yetkili kuruluşun kendi nezdinde, müşteri adına izlenilen her türlü hesap ve yatırım hizmet ve faaliyetleri sebebiyle verilen gişe hizmetlerini ifade etmektedir. Yatırım hizmet ve faaliyetleri sebebiyle veya her ne nam altında olursa olsun müşteriye ait kayden veya fiziken tevdi veya teslim edilen sermaye piyasası aracının; - Merkezi saklama kuruluşlarında, - Yatırım kuruluşunun kendi nezdinde, - Başka bir yatırım kuruluşu nezdinde - Müşteri hesabına tutulmasını ve izlenmesini, - Müşteri hesabına sermaye piyasası araçlarına ilişkin anapara, faiz, temettü ve benzeri gelirlerin tahsili, ödenmesi, yeni pay ve bedelsiz pay alma haklarının kullanılması ve paylardan doğan oy haklarının kullanılması ve sermaye piyasası araçlarına ilişkin teminat takibi yapılması gibi hizmetlerin sunulması ve yatırım kuruluşu nezdindeki müşteri hesaplarına yansıtılmasını, ifade eder. Saklama hizmeti ilk defa düzenleme altına alınmıştır ve sınırlı ve genel saklama hizmeti olarak ikiye ayrılmıştır. Sınırlı saklama hizmeti, aracı kurumların kendi yaptığı işlemler için saklama yetkisidir. Genel saklama hizmeti ise yetkili olunan ve işlemi yapılan yatırım hizmet ve faaliyetlerinden bağımsız olarak sunulan saklama hizmetidir ve ayrıca yetki belgesi gerektirir. Sınırlı saklama hizmeti işlem aracılığı, portföy aracılığı, portföy yöneticiliği veya halka arza aracılığa yetkili yatırım kuruluşları tarafından; Genel saklama hizmeti ise Kurul dan izin almak kaydıyla bankalar ve işlem aracılığı, portföy aracılığı, portföy yöneticiliği veya halka arza aracılığa yetkili aracı kurumlar tarafından gerçekleştirilebilir. Saklama hizmetinde bulunabilecek yatırım kuruluşları Sınırlı saklama hizmeti, Kuruldan izin almak kaydıyla
İşlem aracılığı, Portföy yöneticiliği, SP araçlarının halka arzında yüklenimde bulunarak veya bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi, faaliyetlerinden herhangi birini yapmaya yetkili yatırım kuruluşları tarafından yapılabilir. Genel saklama hizmeti, Kuruldan izin almak kaydıyla Bankalar Portföy yöneticiliği, SP araçlarının halka arzında yüklenimde bulunarak veya bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi faaliyetlerinden herhangi birini yapmaya yetkili aracı kurumlar tarafından yapılabilir. Bankalar, halka arz gibi müşteriler tarafından ilgili sermaye piyasası aracının bedeli olarak tevdi edilen nakdin tahsili veya geri ödenmesi gibi gişe hizmetleri hariç olmak üzere, emir iletimine aracılık ettikleri müşterilerine ilgili sermaye piyasası araçları için genel saklama hizmeti veremezler. Saklama hizmetine ilişkin özel şartlar Yatırım kuruluşlarının; Asgari özsermaye yükümlülüğünü yerine getirmiş olması (bankalar hariç), SSH-10.000.000TL GSH-25.000.000TL. Saklama hizmetinden sorumlu birimleri kurmuş ve yeterli sayıda uzman personelini istihdam etmiş olması, Gerekli bilgi işlem sistemlerini ve teknolojik altyapıyı kurması, Saklama hizmeti sunulması sırasında müşteriye ait bilgilerin müşteri çıkarlarına aykırı olarak kurum içinde ve dışında paylaşılmasını engelleyecek tedbirleri almış olması, zorunludur. Saklama sözleşmesi Saklamaya yetkili yatırım kuruluşlarının saklama hizmeti sunmadan önce müşterileri ile asgari hususları Kurulca belirlenecek yazılı bir sözleşme yapmaları zorunludur. Müşteri hesaplarına ilişkin gizlilik Yatırım kuruluşlarının saklama hizmeti verdikleri müşteri hesaplarına ilişkin bilgilerin gizliliği esastır. Saklanan müşteri varlıklarına ilişkin mutabakat Saklamaya yetkili yatırım kuruluşu müşteriye ait sermaye piyasası araçlarına ilişkin müşteri bazında, nakitlere ilişkin olarak ise toplu bazda veya müşteri bazında kendi nezdindeki hesap ve kayıtlar ile merkezi saklama kuruluşları ve/veya başka bir saklamaya yetkili kuruluş nezdindeki hesap ve kayıtlar arasında günlük mutabakat sağlamak zorundadır.
Müşteri ile saklamacı kuruluş arasında mutabakat Saklama hizmeti sunulan müşteriler ile yetkili kuruluş arasında müşteriye ait SP araçları ve nakde ilişkin, her yıl en az 1 defa yazılı veya elektronik ortamda mutabakat sağlanması zorunludur. Müşteri varlıklarına ilişkin bildirim Saklamaya yetkili yatırım kuruluşu tarafından müşterilere ait sermaye piyasası araçlarına ve nakde ilişkin olarak en az ayda bir bildirim yapılması esastır. Yan hizmetler Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması. SP araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması. Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması. Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması. Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması. Sermaye Piyasaları ile ilgili Danışmanlık - Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri kapsamındaki hizmetler. Şirketlerin uzun ve kısa vadeli finansal hedefleri, risk tercihleri, nakit gereksinimleri ve vergi mevzuatı karşısındaki durumları dikkate alınarak yatırım planlarının oluşturulması. - Şirketlerin, aktif-pasif yönetimi çerçevesinde finansal durum tablosu analiz edilmesi, gelir kaynaklarının ayrıştırılması, finansman seçeneklerinin tespit edilmesi, risklerin tanımlanması ve azaltılması veya gelirlerin artırılması yoluyla mali profillerinin geliştirilmesi gibi konularda yazılı, sözlü yorum-tavsiyelerde bulunulması. - Şirketlerin, birleşme, bölünme, ele geçirme ve iş ortaklıklarının kurulması ve benzeri sermaye veya ortaklık yapılarındaki değişikliklerle ilgili yeniden yapılandırılma faaliyetleri ve tasfiye sürecinde yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulması. Sermaye piyasaları ile ilgili yukarıdakilere benzer mahiyetteki diğer danışmanlık hizmetlerinin sunulmasıdır.
Kredi/Ödünç/Döviz Hizmetleri Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması hizmetidir. Yatırım kuruluşları, yatırım hizmet ve faaliyetleri ile sınırlı olarak döviz hizmetleri sunabilirler. Bu hizmeti sunacak aracı kurumların işlem veya portföy aracılığı faaliyet izni almış olması gereklidir. Aracılık yüklenimi yan hizmetleri Yatırım kuruluşları, sermaye piyasası araçlarının halka arzedilmesi planlanan ve aracılık yükleniminde bulunacakları ihraççı ile ilgili olarak, Mali analiz ve pazar araştırmaları yapılması, İlgili şirketin mali tablolarının sermaye piyasası mevzuatına uygunluğunun sağlanması, İlgili mevzuat çerçevesinde gerekli esas sözleşme değişikliklerinin yapılması, Kamuoyuna açıklanacak bilgi ve belgelerin belirlenmesi yönünde çalışmalar yapılması gibi faaliyetlerde bulunabilirler. Finansman sağlanmasında aracılık yan hizmeti sunulması Yatırım kuruluşları, şirketlerin, Yurt içi ve yurt dışı piyasalardan finansman ihtiyaçlarının karşılanmasına, Alternatif finansman stratejilerinin belirlenmesine, Mali risklerden korunmaları konularında yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulmasına, Finansman ihtiyacı olan ve finansman sağlayacak tarafların bir araya getirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunabilirler. Bu hizmetleri sunacak aracı kurumların kısmi veya geniş yetkili olması gerekir. Servet Yönetimi ve Finansal Planlama Yatırım kuruluşları, müşterilere Mali, hukuki, vergisel ve benzeri hususlarda danışmanlık hizmeti sunulması, Bu kişilerin finansal ve finansal olmayan varlıklarından oluşan servetlerine yönelik planlama yapılması ve Servetlerinin yatırım hedeflerine ve tercihlerine uygun olarak yönetilmesi faaliyetlerinde bulunabilirler.
Bu hizmeti sunacak aracı kurumların kısmi veya geniş yetkili olması gerekir. Genel yatırım tavsiyesi sunulması, Bir veya daha fazla sermaye piyasası aracı veya bu araçları ihraç edenler hakkında hazırlanan ve SParaçlarının mevcut veya gelecekteki fiyatlarına ilişkin yorum da dâhil, açıkça veya zımnen bir yatırım stratejisini tavsiye eden yönlendirici nitelikteki her türlü araştırma veya bilgi sunulması faaliyetidir. Sunulan yorum ve tavsiyelerde yatırımcıları yanıltıcı, yanlış veya en sağlam, en iyi, gibi abartılı ifadelere yer verilmemesi, Belirli bir getirinin sağlanacağına dair bir vaat veya taahhütte kesinlikle bulunulmaması gerekmektedir. Her türlü öngörü ve fiyat hedefi verilirken, bunların öngörü, ve tahmin olduğunun açıkça belirtilmesi, Kurulun faaliyet alanına giren sonuçlanmış ya da sonuçlanmamış konular hakkında yanlış, yanıltıcı ve mesnetsiz bilgi, haber ve yorum sunulmaması, Yatırım kararlarını etkileyebilecek araştırma sonuçlarının, yatırımcılara duyurulmadan önce kendilerinin veya üçüncü şahısların lehine kullanılmaması, Açık ve dikkat çekici bir şekilde, tavsiyenin dağıtım için ilk hazırlandığı tarih ile tavsiyede yer alan tüm fiyatların tarihine yer verilmesi, SP aracı ya da ihraççı için yapılan yeni tavsiyenin son 12 aylık sürede yayımlanmış olan eski tavsiyeden farklı bir yatırım stratejisi içermesi durumunda, açıkça ve dikkat çekici şekilde, bu değişikliğe, değişikliğin gerekçesine ve eski tavsiyenin tarihine, yer verilmesi zorunludur.. Finansal bilgi sunulması Finansal bilgi; SP araçları ve bunları ihraç eden kuruluşlar ile piyasanın finansal eğilimleri hakkında, yönlendirici nitelikte olmayan yazılı veya sözlü bilgidir. Finansal bilginin sunulması yatırım danışmanlığı faaliyeti ya da genel yatırım tavsiyesi sunulması kapsamında sayılmaz. Ancak sunulan bilgilerin tarafsız ve dürüst olması, belli bir kişi ya da grubunihtiyaçlarının karşılanması amacını taşımaması gerekir. Yat. Kur. nın Yapamayacakları İşlemler
Aracı kurumlar; Hiçbir sınaî ve zirai faaliyette bulunamaz, SP araçları dışında, kendi mali taahhütlerini içeren evrak çıkaramaz, Ticari amaçlı gayrimenkul alım satımında bulunamaz, Mevduat veya katılım fonu toplayamaz, Sermaye piyasası araçlarının, belli bir getiri sağlayacağı yönünde herhangi bir yazılı veya sözlü taahhütte bulunamaz, Fiktif hesap açamaz, Müşterilerden geniş yetkiler içeren vekâletname alamaz, alarak dahi müşteri adına veya hesabına işlem yapamaz, Müşteri talimatı olmaksızın müşteri hesabına işlem yapamaz, Müşteriye ait SP araçları ve nakit üzerinde yetkileri olmaksızın kendileri veya üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta bulunamaz, Çalışanlarına ve müşterilerine olağan müşteri-aracı kurum ilişkisi dışındaki imkânlardan yararlanmak suretiyle kendi nam ve hesaplarına işlem yapmalarına olanak sağlayamaz. Fiktif hesap açamaz, işlemlerini kayıt dışı bırakamaz, Portföy yöneticiliği faaliyeti saklı kalmak üzere, yöneticileri ve merkez dışı örgütleri ve tüm çalışanları dahil; Müşterilerinden sermaye piyasası aracı alım satım emri verme, Ordino ve diğer belgeleri imzalama, Nakit ve sermaye piyasası aracı yatırma ve çekme, Geniş yetkiler içeren vekâletname alamaz, alarak dahi müşteri adına veya hesabına işlem yapamaz, Müsaade edilen haller hariç olmak üzere, ihraç ettikleri payları kendi nam ve hesaplarına alıp satamaz, Müşterilerin hak ve yararlarını zedeleyici işlemlerde bulunamaz, iyi niyet kurallarına aykırı hareket edemez, piyasa hakkındaki bilgisizlik ya da tecrübesizliklerinden yararlanıp müşterilerin alım-satım kararlarını etkileyerek kendi lehlerine kazanç sağlayamaz, Herhangi bir şekilde gelirlerini artırmak amacıyla müşteriye tanınan limitleri aşamaz, gereksiz ve aşırı miktarda alım-satım yapmaları için müşterileri yönlendiremez Müşteri talimatı olmaksızın müşteri hesabına işlem yapamaz, Bir malî yılda özsermayelerinin binde beşini aşacak miktarda bağış yapamaz.
III.Bölüm Personel ve Organizasyon Yapısı Personele ilişkin şartlar Yönetici ve konu ihtisas personelinin kurucu ortaklara ilişkin aranan şartları taşıması ve işlem yasaklı olmaması gerekir. Kurumda çalışan yönetici, ihtisas personelinin Kurul un lisanslama lisans belgesine sahip olması zorunludur. Yöneticiler (YK hariç), müfettiş, iç kontrol elemanı ve risk yönetim elemanı ile araştırma uzmanı, yatırım danışmanı, kurumsal finansman uzmanı ve portföy yöneticisi olarak çalışacakların, en az 4 yıllık lisans eğitimi; Müşteri temsilcisi, türev araçlar müşteri temsilcisi, borsa üye temsilcisi, takas ve operasyon sorumlusu ve türev araçlar muhasebe ve operasyon sorumlusu olarak çalışacakların ise en az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren okullardan mezun olmaları gerekir. Genel müdür ve yardımcılarına ilişkin şartlar: Aracı kurum GM ve GMY mali piyasalar veya işletmecilik alanında en az 7 yıllık meslekî deneyime sahip olması gerekir. Aracı kurum GM münhasıran bu görev için istihdam edilmiş olması zorunludur. GM görevine 6 aydan fazla vekalet edilemez. Yönetim kuruluna ilişkin şartlar: Aracı kurum yönetim kurulu, asgari olarak üç üyeden oluşur. YK üyelerinin çoğunluğunun 4 yıllık lisans eğitimi veren okullardan mezun olmaları şarttır. Aracı kurum YK üyelerinin, yönetim kurulunun alacağı kararlarda taraf olan kimselerle son iki yılda istihdam, sermaye veya ticari anlamda bir ilişki kurmuş olmaları ya da eş dâhil üçüncü dereceye kadar kan ve sıhrî hısımlığının bulunması durumunda, bu hususları gerekçeleri ile birlikte
yönetim kuruluna bildirmeleri ve toplantı tutanağına işlenmesini sağlamaları gerekir. Yatırım Kuruluşları Personeli Yöneticiler, Yönetim kurulu üyeleri, Genel müdür ve genel müdür yardımcıları, İhtisas personelinin görev aldığı tüm kademelerdeki yöneticiler, Bu birimlerde yönetici ile ihtisas personeli arasındaki kademelerde görev yapan personel (müdür yardımcısı, yönetmen vb.), Şube müdürü ve irtibat bürosu sorumlusundan oluşur. İhtisas personeli, Müşteri temsilcisi, - 2 yıl Türev araçlar müşteri temsilcisi, - 2 yıl Borsa üye temsilcisi, - 2 yıl Araştırma uzmanı, 4 yıl Yatırım danışmanı, 4 yıl Kurumsal finansman uzmanı ve portföy yöneticisi, 4yıl Takas ve operasyon sorumlusu ile türev araçlar muhasebe ve operasyon sorumlusudur. 2 yıl Müfettişler, 4 yıl İç kontrol elemanları ve 4 yıl Risk yönetim elemanlarından oluşur. 4 yıl Aracı Kurum İhtisas Personelleri Müşteri Temsilcisi; Müşteri emirlerini alan ve bunları ilgili piyasa veya kuruluşlara ileten, Müşterilere genel yatırım tavsiyesi veya finansal bilgi sunan, Müşterilerin teminat durumlarını takip eden, Müşterileri hesapları hakkında bilgilendiren, Yatırım hizmet ve faaliyetleriyle ilgili pazarlama faaliyetlerini yürüten Benzeri işlemleri kısmen veya tamamen yerine getiren personeldir. Çağrı merkezlerinde ve banka şubelerinde yatırım fonu katılma payları ile kamu borçlanma araçlarına ilişkin müşteri emirlerini alarak sisteme aktarmakla ve genel
olarak müşteri hesabıyla ile ilgili bilgilendirme yapmakla görevli olan personel, müşteri temsilcisi kabul edilmez. Yatırım danışmanı; Yetkili kuruluşlarda müşterilere SP araçları ve ihraççıları konularında yönlendirici nitelikte yorum ve yatırım tavsiyelerinde bulunulmasındansorumlu olan personeldir. Yatırım danışmanlığı faaliyeti; sermaye piyasası araçları hakkında yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunması faaliyetidir. Genel yatırım tavsiyeleri ile finansal bilgi sunulması bu kapsamda değildir. Aracı kurumlar, Yatırım ve kalkınma bankaları, Portföy yönetim şirketleri tarafından yapılabilir. Kurumsal finansman uzmanı; Yetkili kuruluşlarda SP araçlarının halka arz edilmesi ile ilgili olarak fiyat tespit raporu hazırlanmasından, İhraççı ile birlikte izahname, ihraç belgesi ve diğer belgelerin hazırlanmasından, ihraç fiyatı, miktarı ile halka arz süreci gibi hususların belirlenmesine yönelik çalışmalar yapılmasından kısmen veya tamamen sorumlu olan personeldir. Portföy yöneticisi; Yetkili kuruluşlarda vekil sıfatıyla, müşterilerin portföylerinin oluşturulmasından ve yönetilmesinden sorumludur Takas ve operasyon sorumlusu; Yatırım kuruluşlarında emirlerin gerçekleşmesini takiben sermaye piyasası araçlarına ilişkin Netleştirme, takas ve saklama işlemlerinin yürütülmesi Günlük bakiye kontrollerinin yapılması, Müşteri kimlik bilgilerinin takibi,gibi işlemleri kısmen veya tamamen yerine getiren personeldir. Personelle İlgili İlkeler Mesleki yeterlilik ilkesi: Alınan ön lisans, lisans ve üniversite sonrası eğitimlerin ilgili görev için gerekli düzeyde olmasını ifade eder. Mesleki özen ve titizlik ilkesi: Dikkatli ve basiretli bir personelin aynı koşullar altında işinde göstereceği dikkat, özen ve gayreti ifade eder.
Dürüstlük ilkesi: Aracı kurum personelinin çalışmaları sırasında ortaya çıkabilecek çıkar çatışmalarından uzak kalarak dürüstlük ve tarafsızlıklarından ödün vermemesi gerektiğini ifade eder Sır saklama ilkesi: Aracı kurum personelleri işleri dolayısıyla öğrendikleri sırları açıklayamazlar, kendilerinin veya üçüncü kişilerin menfaatine kullanamazlar. İştirak ve İştirak Sınırları Aracı kurumların başka finansal kuruluşlara iştirak edebilmeleri için %10 veya daha fazla paya sahip olmaları ve Şirketin yönetim kuruluna katılıp genel kurulda asaleten oy kullanmaları gerekir Aracı kurumlar, borsalar, bireysel emeklilik, finansman ve varlık yönetim şirketleri, factoring gibi SPK tarafından uygun görülecek diğer finansal kuruluşlara herhangi bir sınıra tabi olmaksızın iştirak edebilirler. Aracı kurumların yukarıda sayılanlar dışındaki ortaklıklara yapabilecekleri iştirakleri toplamı ise öz sermayelerinin %25 ini aşamaz. Geniş yetkili aracı kurumlar için bu sınır %50 dir. Sermaye artırımları dolayısıyla bedelsiz edinilen ortaklık payları ile ortaklık paylarının herhangi bir fon çıkışı gerektirmeyen değer artışları iştirak sınırının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Aracı kurumlar, ödenmiş sermayelerinin %10 undan fazlasına sahip olan ortaklıklara ve yöneticilerinin ayrı ayrı veya birlikte sermayelerinin %25 inden fazlasına sahip oldukları ortaklıklara iştirak edemezler. Merkez Dışı Örgütler Aracı kurumların merkez dışı örgütleri; şube ve irtibat bürolarından oluşur. Aracı kurumların şube açmaları için; Gerekli mekân ve teknik donanımın sağlanmış ve iş yerinin amaca uygun olarak düzenlenmiş olması gerekmektedir. Uygun muhasebe sisteminin kurulmuş olması ve şubede bulunacak varlıklara ilişkin gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış bulunması gerekmektedir İstenen nitelikleri haiz bir şube müdürü ile şubenin ihtiyacına göre yeterli sayıda ihtisas personelinin istihdam edilmiş olması şarttır. İrtibat büroları, aracı kurum faaliyetlerinin tanıtımını yapmak amacıyla aracı kurumu temsilen kurulan hizmet birimleridir. İrtibat büroları sadece müşteri emirlerini aracı kuruma iletebilir. Aracı kurumların irtibat bürosu açmaları için;
Hizmetin gerektirdiği mekân ve teknik donanımın sağlanmış olması ve En az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren okullardan mezun büro sorumlusu ile yeterli sayıda ihtisas personelinin istihdam edilmiş olması şarttır. IV.Bölüm Yükümlülükler Müşteriye risklerin bildirilmesi yükümlülüğü Yatırım kuruluşları alım satıma aracılık faaliyeti kapsamında müşterilerine hizmet sunmadan önce işleme konu sermaye piyasası araçlarının risklerini müşteriye açıklamak ve açıklamaların müşteri tarafından okunup anlaşıldığına dair yazılı bir beyan almak zorundadır. Söz konusu açıklamaların bir örneğinin müşteriye verilmesi zorunludur. Çerçeve sözleşme imzalama yükümlülüğü Yatırım kuruluşları müşterileriyle işlem yapmaya başlamadan önce, sunulacak faaliyet ve hizmete ilişkin yazılı bir sözleşme yapmak zorundadır. Çerçeve sözleşmelerde SP mevzuatına aykırı hükümlere Müşterilerin haklarını zedeleyici hükümlere Yatırım kuruluşları lehine tek taraflı olağanüstü haklar sağlayan hükümlere Emirlerin ispatının müşteriye yüklenmesine ilişkin hükümlere yer verilmez. Müşteri numarası ve müşteri hesapları Çerçeve sözleşme imzalanan her müşteriye ayrı bir müşteri numarası tahsis edilir. Müşteri numarası ve hesap numarası, sözleşmenin sona erme tarihi üzerinden 10 yıl geçmedikçe başka bir müşteriye verilemez. Sözleşme yapılan her müşteri için yetkilitakas ve saklama kuruluşu ve MKK nezdinde bir müşteri saklama alt hesabı açılır ve sicil verilir. Yatırım kuruluşları, sicil almamış hesaplardan emir kabul edemez. Müşteri Sınıflandırması Yatırım kuruluşları tüm müşterilerini profesyonel ya da genel müşteri olarak sınıflandırmak, bu sınıflandırmaya uygun olarak hizmet sunmak zorundadır. Profesyonel Müşteri
a) Aracı kurumlar, bankalar, portfo y yo netim s irketleri, sigorta s irketleri,emekli ve yardım sandıkları, Kamu kurum ve kurulus ları, Tṳrkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Dṳnya Bankası gibi uluslararası kurulus lar ile Nitelikleri itibarıyla bu kurumlara benzer olduğu Kurulca kabul edilebilecek diğer kurulus lardır. b) Aktif toplamı 50 milyon TL, yıllık net ha sılatı 90 milyon TL, o z sermayesi 5 milyon TL nin üzerinde olması kıstaslarından en az ikisini taşıyan kurulus lar da profesyonel müşteri sınıfına girer. c) Ayrıca Talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilen müşteriler. Ayrıca Talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilen müşteriler de vardır. Bir müşterinin profesyonel müşteri olarak kabul edilebilmesi ic in aşağıdaki şartlardan en az ikisini sağlaması gerekir: a) İşļem yapılması talep edilen piyasalarda son 1 yıl ic inde, her 3 aylık do nemde en az 500.000 TL hacminde ve en az 10 adet is lem gerc ekles tirmis olmaları b) Nakit ve finansal varlıkları toplamının 1.000.000 TL tutarını as ması c) Finans alanında üst düzey yönetici pozisyonlarından birinde en az 2 yıl görev yapmış olması ve İleri Düzey Lisansı veya Tu rev Arac lar Lisansına sahip olması gerekmektedir Profesyonel Müşteriler; Yazılı onay alınarak, saklamadaki varlık mutabakatı yapılmaz Varlıkların bakiyesine ilişkin aylık bildirim yapılmak zorunda değildir Uygunluk testi yapılması zorunlu değildir Yerindelik testinde yatırım süresi ile risk ve getiri tercihleri hakkında bilgilerin alınması yeterlidir: Talebe dayalı olarak kabul edilenler hariç olmak ṳzere profesyonel müşteriler için; - Gelir düzeyi ve yatırım amaçlı varlığı - Müşterinin portföyünde veya hesabında gerçekleştirilecek işlemlere ilişkin riskleri anlayacak bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadığına ilişkin bilgilerin alınması zorunlu değildir Genel risk bildirim formu dışında ilave risk bildirimleri talep halinde ac ıklanır: Yatırım kurulus ları genel müşterilerine hizmet sunmadan o nce yapılan genel risk bildirimine ek olarak, işleme konu sermaye piyasası arac larının risklerini müşteriye açıklamak ve müşteri tarafından okunup anlas ıldığına dair yazılı bir beyan almak zorundadır. Uygunluk testi Uygunluk testi, pazarlanan ürün ya da hizmetin müşteriye uygun olup olmadığının değerlendirilmesi amacıyla, müşterilerin söz konusu riskleri anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadıklarının tespit edilmesidir. Müşteriye yaşı, mesleği, eğitim durumu, SP araçlarıyla işlem sıklığı gibi sorular sorulur. Yatırım kuruluşları yalnızca genel müşterilere uygunluk testi yapmakla yükümlüdür.
Yatırım kuruluşunun, ürün veya hizmetin müşterinin kendi talebi doğrultusunda sunulması şartlarıyla; Yatırım fonu katılma payları Kamu borçlanma araçları için uygunluk testi yapması zorunlu değildir. Uygunluk Testi ve Yerindelik Testi Farkları Nelerdir? Uygunluk testi:bu anketin amacı size sunulacak ürün veya hizmetin risklerini anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olup olmadığınızın anlaşılması, böylece size daha uygun hizmet sunulmasının sağlanmasıdır. Yerindelik testi: Bu anketin amacı, bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı kapsamında size sunulacak hizmet ile yatırım amaçlarınız, mali durumunuz ile bilgi ve tecrübenizin uyumlu olup olmadığının değerlendirilmesidir Müşterinin uygunluk testi için yatırım kuruluşuna bilgi vermemesi ya da eksik bilgi vermesi halinde yatırım kuruluşu, hangi ürün ya da hizmetin müşteriye uygun olduğunun tespit edilmesine imkân bulunmadığı hususunda müşteriyi yazılı olarak uyarır. Yatırım kuruluşu uygunluk testi sonucunda herhangi bir ürün ya da hizmetin müşteriye uygun olmadığı kanaatine ulaşırsa, müşteriyi yazılı olarak uyarır. Yatırım kuruluşunun uyarıda bulunmuş olmasına rağmen, müşterinin söz konusu hizmet ya da ürünü almak istemesi durumunda yatırım kuruluşu müşteriye söz konusu talep yönünde hizmet verip vermemek hususunda serbesttir. Yerindelik testi ile farklılık buradadır. Yerindelik testinde müşteri istese de yatırım kuruluşu müşteriye hizmet vermez ve bunu yazılı olarak müşteriye bildirir. Çıkar Çatışması Yatırım kuruluşunun, yatırım hizmet ve faaliyetleri ile yan hizmetleri sunarken müşterilerinin çıkarını gözeterek adil ve dürüst davranması gerekir. Yatırım kuruluşunun yazılı bir çıkar çatışması politikası oluşturması gerekir. Çıkar çatışması politikasının, müşterinin çıkarlarına aykırı olabilecek olası durumları ve bu durumların önlenmesi için alınabilecek tedbirleri içermesi gerekir. Yatırım kuruluşu, çıkar çatışması politikasını oluştururken hizmeti sunan ilgili kişilerin; Müşteri aleyhine mali kazanç elde edebilecekleri Müşterinin bir çıkarı olmadığı halde müşteriye sunulan hizmet ve faaliyetten çıkar elde edebilecekleri Bir müşterinin diğer bir müşteriye tercih edilmesi sonucunda çıkar elde edebilecekleri
Müşteriye sunulan hizmet ve faaliyet nedeniyle müşteri dışında kalan başka bir kişiden mali kazanç elde edebilecekleri durumları çıkar çatışması politikası oluşturulurken asgari kıstas olarak dikkate alınır. Olası çıkar çatışmalarının önlenmesi için kabul edilen tedbirlerin asgari olarak aşağıdaki hususları içermesi gerekir: Yatırım kuruluşu içinde bilgi akışının önlenmesi veya yönetilmesine dair tedbirler. Çıkar çatışmasına konu olan birimleri ile bu birimlerde çalışanların gözetimine dair tedbirler. Çıkar çatışmasına konu olan birimlerinde çalışanların ücretlendirilmesine dair tedbirler. Yatırım kuruluşu çalışanlarının görev yerlerinin çıkar çatışmasına yol açmayacak şekilde belirlenmesine dair tedbirler. Çıkar çatışması ile ilgili politika ve tedbirler aşağıdaki durumlar için belirlenmelidir: Portföy aracılığı faaliyeti kapsamında sunulan hizmet ya da ürünün niteliği gereği müşterinin zarar etmesinin yatırım kuruluşunun kar elde etmesiyle sonuçlanması. Müşterilere portföy aracılığı faaliyeti kapsamında hizmet sunarken aynı anda yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği hizmetlerinin birlikte verilmesi. Halka arzına aracılık edilen sermaye piyasası araçları için aynı zamanda yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği hizmetlerinin verilmesi. Halka arza aracılık kapsamında elde edilen ihraççı bilgilerinin gizliliğinin sağlanması. Saklama hizmeti kapsamında elde edilen müşteri bilgilerinin diğer hizmet birimlerine karşı güvenliğinin sağlanması. V.Bölüm Belge ve Kayıt Düzeni
Yatırım kuruluşları tarafından düzenlenecek belgeler Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt a) Nakit Alındı/Nakit Ödendi Belgesi. b) Müşteri Emir Formu. c) Türev Piyasalar Emir Takip Formu. ç) Seans Takip Formu. d) İşlem Sonuç Formu, Türev Araç İşlem Sonuç Formu ve Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri İşlem Sonuç Formu. e) İşlem Talimat Formu. f) Türev Piyasalar Teminat Durum Raporu. g) Türev Piyasalar Pozisyon Limit Aşımı Raporu. ğ) Hesap Ekstresi (aylık bildirimler). III-37.1 sayılı Tebliğde tanımlanan emir iletimine aracılık faaliyeti kapsamında gişe hizmetinin verilmesi sırasında yatırım kuruluşları yukarıda belirtilen belgelerden müşteri emir formu ile işlemlerin niteliğine göre nakit alındı-ödendi belgesi düzenlemekle yükümlüdür. Not: Piyasa yapıcılığı faaliyeti kapsamında iletilen kotasyon emirleri için Müşteri Emri Formu düzenlenmesi zorunlu değildir. Saklama Süreleri Müşteri Emri Formları; Faks kayıtları ve internet de dahil olmak üzere elektronik ortamda alınan müşteri emirlerine ilişkin kayıtlar düzenleme tarihinden itibaren 10 yıl süreyle saklanır. Sözlü emirlerde ilişkin ses kayıtları emir tarihinden sonra gelen takvim yılı başından itibaren 3 sene süreyle saklanır. (Türev araçlara ilişkin sözlü emirlerde bu süre 6 aydır) Aracı kuruluşlar, müşterilerine ait hesap ekstrelerini aylık dönemler itibariyle ilgili dönemi izleyen 7 gün içinde müşterilerin adreslerine taahhütlü olarak göndermek zorundadır. Müşterinin yazılı talebiyle mail adreslerine de gönderilebilir. Nakit Alındı Belgesi/Nakit Ödendi Belgesi: Müşterilerden tahsilat ya da ödeme yapıldığında "Nakit Alındı Belgesi" ve "Nakit Ödendi Belgesi" düzenlenir. İşlem Sonuç Formu: Yapılan alım satımların ve bunlar için alınan paraların mahiyetini göstermek üzere müteselsil numaralı "İşlem Sonuç Formu" düzenlenir.