KARACABEY 2 BİYOGAZ TESİSİ (4,4 MWm/4,4 MWe)

ENFAŞ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş KARACABEY 2 BİYOGAZ TESİSİ (4,4 MWm/4,4 MWe) BURSA İLİ, KARACABEY İLÇESİ, ULUABAT KÖYÜ Proje Tanıtım Dosyası Nihai Proje Tanıtım Dosyası ALMER Çevre Denetim Müş. Müh.İş Sağ. ve Güv. Proje Tic. Ltd. Şti. ANKARA 2013

PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN TANIMI VE GAYESİ PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI ENFAŞ ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş Ayşe Hatun Çeşme Sokak No: 12 Küçükbakkalköy, ATAŞEHİR / İSTANBUL TEL : 0216 572 30 50 (pbx) FAKS : 0216 576 50 00 KARACABEY 2 BİYOGAZ TESİSİ (4,4 MWm/4,4 MWe) 7.000.000 TL Bursa İli, Karacabey İlçesi, Uluabat Köyü Koor. Sırası: Sağa, Yukarı Koor. Sırası: Enlem, Boylam Datum: ED-50 Datum: WGS-84 Türü: UTM Türü: Coğrafik (Derece.kesir) D.O.M.: 27 D.O.M.: - Zon: 35 Zon: - Ölçek Fak.: 6 derecelik Ölçek Fak.: - NO SAĞA YUKARI NO ENLEM BOYLAM 1 622030 4451442 1 40.202836 28.433327 2 621204 4451525 2 40.203704 28.423644 3 621155 4451538 3 40.203827 28.423069 4 621128 4451614 4 40.204518 28.423356 5 621127 4451629 5 40.204647 28.422765 6 621089 4451530 6 40.203769 28.422297 7 621066 4451448 7 40.203027 28.422011 ENFAŞ A.Ş. tarafından Bursa ili, Karacabey ilçesi sınırları içerisinde; bölgede bulunan büyükbaş besi tesisleriden kaynaklı dışkı atıkların ve diğer organik atıkların değerlendirilmesi amacıyla Karacabey-2 Biyogaz tesisinin kurulması ve işletilmesi planlanmıştır. Söz konusu proje ile ayrıca 4,4 MWm/4,4 MWe gücünde elektrik enerjisi elde edilecektir. 17.07.2008 Tarih ve 25318 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği (30.06.2011 tarih ve 27980 sayılı RG ile değişik.) Ek-II Listesi Madde - 6 Kümes ve ahır gübrelerinin geri kazanılması ve bertaraf edilmesine yönelik tesisler. ALMER ÇEVRE DENETİM MÜŞ. MÜH. İŞ SAĞ. VE GÜV. PROJE TİC. LTD. ŞTİ. RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN/ ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI Rapor Sunum Tarihi MAYIS - 2012 Gökkuşağı Mah. 1200. Sok. No:12/14 Dikmen-Çankaya/ANKARA Tel : 0 (312) 473 71 21 Faks : 0 (312) 473 62 15 e-mail : info@almerproje.com a

İÇİNDEKİLER Sayfa No TABLOLAR DİZİNİ... ii ŞEKİLLER DİZİNİ... iii EKLER DİZİNİ... iii 1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ... 1 a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı... 1 b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.)15 c) Atık Üretim Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri... 16 ç) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski... 28 d) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler... 32 2. PROJENİN YERİ... 37 a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi Vb.)... 37 b) EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 16/12/1960 tarihli ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler... 39 3) PROJENİN VE YERİN ALTERNATİFLERİ... 59 SONUÇLAR... 60 EKLER... 66 NOTLAR ve KAYNAKLAR NI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LİSTESİ i

TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo 1.a.1. Biyogaz Tesisine Kabul Edilebilecek Atıklar ve Kodları... 4 Tablo 1.a.2. İşletme Aşamasında Çalışacak Kişi Sayısı ve Çalışma Süreleri...14 Tablo 1.c.1. İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü,...17 Tablo 1.c.2. İnşaat Aşamasında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanların Miktar ve Özellikleri,...21 Tablo 1.c.3. Arazi Hazırlık Aşaması Sırasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı,...23 Tablo 1.c.4. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değeri...24 Tablo 1.c.5. Toz Emisyon Faktörleri...25 Tablo 1.c.6. Yakma Isıl Gücü 100 MW ın Altındaki Tesisler İçin Baca Gazı Emisyonlarının Sınır Değerleri...26 Tablo 2.a.1. Karacabey-2 Biyogaz Tesisi ne En Yakın Yerleşim Merkezleri ve Faaliyet Alanına Uzaklıkları...37 Tablo 2.b.1. IUCN red List Kategorileri ve Türkçe Karşılıkları...40 Tablo 2.b.2. Prof. Dr. Ali Demirsoy a (1996) Göre Red Data Book Kategorileri...40 Tablo 2.b.3. Bursa İli, Karacabey İlçesi Üzerinde Planlanan Biyogaz Tesisi ve Çevresinde Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Flora Türleri, Türkçe ve Yöresel İsimleri, Fitocoğrafik Bölgeleri, Habitatları, Nispi Bolluğu, Endemizm Durumu, IUCN Red Data Book ve Bern Ek-I Kategorileri....44 Tablo 2.b.4. Bursa İli, Karacabey İlçesi ve Çevresinde Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Amfibi Türleri, Latince ve Türkçe Adları, Habitatları, Bern, IUCN Red Data Book Kategorileri...49 Tablo 2.b.5. Bursa İli, Karacabey İlçesi ve Çevresinde Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Sürüngen Türleri, Latince ve Türkçe Adları, Habitatları, Bern, IUCN Red Data Book ve MAK Kategorileri...49 Tablo 2.b.6. Bursa İli, Karacabey İlçesi ve Çevresinde Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Kuş Türleri, Latince ve Türkçe Adları, Bern, IUCN Red Data Book ve Korunma Statüleri ve MAK Kategorileri...50 Tablo 2.b.8. Bursa İli, Karacabey ilçesi ve Çevresinde Bulunma Olasılığı Yüksek Olan Memeli Türleri, Latince ve Türkçe Adları, Habitatları, Bern, IUCN Red Data Book ve MAK Kategorileri...54 Tablo 3.1. Projenin Çevresel Etkileri ve Alınacak Önlemler...61 ii

ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 1.a.1. Karacabey-2 Biyogaz Tesisi İş Akış Şeması... 3 Şekil 1.a.2. Anaerobik Çürüme Prosesi... 8 Şekil 1.a.3. Biyogaz Deposu (Reaktör) Şematik Gösterimi...10 Şekil 1.a.4. Kojenerasyon Ünitesi Örnek Biyogaz Motoru...11 Şekil 1.a.5. Reaktör Çıkısı Gübrenin Doğrudan Tarım Arazisinde Kullanımı (Örnek)...12 Şekil 1.a.6. Disk (Rotary) Tip Gübre Kurutma ünitesi...12 Şekil 1.a.7. Kompost Karıştırma Makinesi (Örnek)...13 Şekil 1.c.1. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri...20 Şekil 1.c.2. Ekskavatöre Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi...21 Şekil 1.c.3. Kompresöre Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi...21 Şekil 1.c.4. Kamyona Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi...22 Şekil 1.c.5. İnşaat Vincine Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi...22 Şekil 1.c.6. Beton Mikserine Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi...22 Şekil 1.c.7. Arazi Hazırlık Aşaması Sırasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği...23 Şekil 1.ç.1. Acil Eylem Planı Koordinasyon Yapısı...28 Şekil 1.ç.2. Koruma Ekibinin Görev ve Sorumlulukları,...29 Şekil 1.ç.3. Kurtarma Ekibinin Görev ve Sorumlulukları,...30 Şekil 1.ç.4. İlk Yardım Ekibinin Görev ve Sorumlulukları,...30 Şekil 1.ç.5. Yangın Ekibinin Görev ve Sorumlulukları,...31 Şekil 2.a.1. Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü ve Hava Fotoğrafı,...38 Şekil 2.b.1. IUCN Red List Kategorileri...40 Şekil 2.b.2. P.H Davis Grid Kareleme Sistemi...42 Şekil 2.b.3. Faaliyet Alanında Bulunan ve Bulunması Muhtemel Türlerin Bern ve MAK Listelerine Göre Dağılımı,...56 EKLER DİZİNİ Ek 1 Yer Bulduru Haritası Ek 2 1/25 000 Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 1/25 000 Ölçekli Arazi Varlığı Haritası Ek 4 Proje Alanına Ait Vaziyet Planı Ek 5 Proje Alanına Ait Fotoğraflar Ek 6 Proje Alanı Jeolojisi, Doğal Afet Durumu Ek 7 Proje Alanına Ait Tapular ve Kira Sözleşmesi Ek 8 Kurum Görüşleri iii

BÖLÜM 1 PROJENİN ÖZELLİKLERİ

1. PROJENİN ÖZELLİKLERİ a) Projenin İş Akım Şeması, Kapasitesi, Kapladığı Alan, Teknolojisi, Çalışacak Personel Sayısı ENFAŞ ENERJİ VE ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş tarafından Bursa ili, Karacabey İlçesi, Uluabat Köyü 360, 371 ve 372 parseller içerisinde Karacabey-2 Biyogaz tesisinin (4,4 MWm/4,4 MWe) kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan proje kapsamında; Karacabey-2 Biyogaz (4,4 MWm/4,4 MWe)Tesisi ne gelecek olan organik içerikli atıkların anaerobik ortamda, biyolojik olarak parçalanması sağlanacaktır. Organik içerikli atıkların biyolojik olarak parçalanması esnasında açığa çıkacak olan biyogaz ise kojenerasyon ünitesinde elektrik ve sıcak su üretimi için kullanılacaktır. Kurulacak kojenerasyon sistemi toplam gücü ise 4,4 MW olacak şekilde dizayn edilecektir. Geleneksel enerji kaynaklarının tükenebilir nitelikte oluşu ve rezervlerin önümüzdeki yıllarda tükenme boyutlarına ulaşması insanlığı yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yöneltmiştir. Günümüzde yeni ve yenilenebilir enerji kaynakları olarak güneş, rüzgar, biyokütle vb. enerji kaynakları kullanılmakta ve kullanımı artarak devam etmektedir. Anaerobik biyoteknoloji ile biyogaz üretimi, yenilenebilir enerji kaynakları arasında önemli bir yeri olan biyokütleden enerji elde etme yöntemlerinden birisidir. Son 25 yıldır, anaerobik çürütme prosesleri, endüstriyel ve zirai atıkların çoğuna uygulanmaktadır. Elde edilen bu temiz enerji, organik artıklarının oksijensiz ortamda metan gazına dönüşümü ile mümkündür. Geriye kalan kısım ise zenginleştirilmiş bir gübre kaynağı olmaktadır. Bu faydalar göz önünde bulundurulduğunda biyogaz üretimini sağlayacak olan Biyogaz Tesisleri ülke ekonomisi açısından ve atıkların bertarafının yönetimi açısından son derece önem arz eden yapılardır. Gerek Enfaş A.Ş. nin gerekse Enfaş A.Ş. ile aynı grup şirketi olan Şütaş A.Ş. ve Tarfaş A.Ş. nin bölgede faaliyetini sürdürdükleri damızlık ve besi sığırcılığı gibi tesislerden; hayvansal dışkı atıkları, besi tesislerinde kullanılamaz duruma gelmiş mısır silajları ortaya çıkmaktadır. Planlanan Karacabey-2 Biyogaz tesisinin (4,4 MWm/4,4 MWe) planlanma amacı ise; yukarıda bahsedilen tesislerden kaynaklı hayvansal dışkı atıkların ve çiftliklerde ortaya çıkacak organik atıkların nihai bertarafının sağlanmasıdır. Söz konusu bertaraf işlemi esnasında ortaya çıkacak olan biyogaz ise kojenerasyon ünitesinde enerjiye dönüştürülerek tesislerin enerji ihtiyacı temiz enerjiden karşılanmış olacaktır. Ayrıca söz konusu tesisin kurulması ile bölgede bulunan hayvancılık tesisleri ve özellikle organik maddelerinde tesise alınarak bertarafı sağlanabilecektir. Ayrıca planlanan Karacabey-2 Biyogaz (4,4 MWm/4,4 MWe) tesisine; Sütaş A.Ş. nin Karacabey İlçesi, Uluabat Köyü nde faaliyet gösteren Süt ve Süt Ürünleri Üretim Tesisi nin atıksu arıtma tesisinde ortaya çıkan arıtma çamuru da verilerek çamurun da nihai bertarafı sağlanmış olacaktır. Projenin kurulması ile beklenen hedefler aşağıda verilmiştir. a) Hayvan barınaklarından toplanan hayvan dışkısı çürütülüp daha kararlı bir forma sokulacak ve kokusuz, çevreye zararsız fermente gübre haline getirilecektir, 1

b) Atık su arıtma tesisinde oluşan fazla çamur anaerobik olarak stabilize edilecektir, böylelikle atık su arıtma tesisindeki aerobik stabilizasyon sisteminde harcanan elektrik enerjisinden tasarruf edilmiş olunacak ve gıda endüstrisi arıtma çamurlarının geri kazanılması sağlanacaktır. c) Çevreden toplanacak organik atıkların geri kazanımı sağlanacaktır. Dış ortam şartlarında stabil hale gelmesi uzun zamanlar alan organik atıklar anaerobik ortamda mezofilik veya termofilik koşullarda bakteriler yardımıyla biyogaz ve gübre üretiminde kullanılacaktır d) Büyükbaş hayvan dışkıları ve arıtma tesisi çamurunun anaerobik çürütülmesi sonucunda biyogaz elde edilecek, elde edilen biyogaz kojenerasyon tesisinde ısı ve elektrik enerjisine dönüştürülecektir. Isı ve Elektrik enerjisi tesisin iç tüketiminde kullanılacaktır. Geriye kalan fazla enerji ekonomik olarak değerlendirilebilecektir. e) Çürütülmüş hayvansal, bitkisel, organik atıklar ve arıtma çamuru işlenmiş gübreye çevrilecektir. Fermente edilmiş ürün ham gübreye kıyasla daha az koku ve daha fazla serbest azot (N) içerecektir. Ham gübrenin içerisinde yer alabilecek ve tarımcılık için zararlı olabilecek organizmalar imha edilmiş olacaktır. f) Fermantasyon sonucunda gübre daha akışkan bir faza getirileceğinden daha kolay pompalanabilir olup, tarlalarda kolay kullanılabilme imkanı sağlanacaktır. g) Halen uygulanan gübre depolama ve çamur stabilizasyon faaliyetlerinde ortaya çıkan CO2 emisyonları azalacaktır. h) Tesiste, çiftliklerde oluşan kullanılamaz durumdaki mısır ve tritikale silajı gibi atıl organik maddeler, enerjiye dönüştürülerek faydalı hale getirilecektir. Karacabey-2 Biyogaz Tesisi ne gelecek olan organik içerikli atıkların anaerobik ortamda, biyolojik olarak parçalanması sağlanacaktır. Organik içerikli atıkların biyolojik olarak parçalanması esnasında açığa çıkacak olan biyogaz ise kojenerasyon ünitesinde elektrik ve sıcak su üretimi için kullanılacaktır. Kurulacak kojenerasyon sistemi toplam gücü 4,4 MWm/4,4 MWe olacak şekilde dizayn edilecektir. Proje konusu faaliyetin gerçekleştirileceği alanın mülkiyeti; Sütaş Süt Ürünleri A.Ş.(360 ve 372 parseller) ile Mürvet TEZEL (371 parsel) aittir. Söz konusu parsellere ait tapu fotokopileri ve parsellerin ENFAŞ A.Ş. ne kiralandığına dair kira sözleşmeleri Ek-7 de verilmiştir. 1.a.1. Projenin İş Akım Şeması Planlanan proje kapsamında; Karacabey-2 Biyogaz Tesisi ne gelecek olan organik içerikli atıkların anaerobik ortamda, biyolojik olarak parçalanması sağlanacaktır. Organik içerikli atıkların biyolojik olarak parçalanması esnasında açığa çıkacak olan biyogaz ise kojenerasyon ünitesinde elektrik ve sıcak su üretimi için kullanılacaktır. Kurulacak kojenerasyon sistemi toplam gücü 4,4 MWm/4,4 MWe olacak şekilde dizayn edilecektir. Söz konusu planlanan Karacabey-2 Biyogaz Tesisi ne ait iş akış şeması Şekil 1.a.1. de verilmiştir. 2

KARACABEY-2 BİYOGAZ TESİSİ İŞ AKIM ŞEMASI Şekil 1.a.1. Karacabey-2 Biyogaz Tesisi İş Akış Şeması 3

Planlanan proje kapsamında organik içerikli olarak tesise kabul edilebilecek olan atıklar ve atıklara ait atık kodları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Verilen atık kodları üzerinden Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik kapsamında Lisans Belgesi alınacaktır. Tablo 1.a.1. Biyogaz Tesisine Kabul Edilebilecek Atıklar ve Kodları BİYOGAZ TESİSİNE ALINABİLECEK ATIK KODLARI (Atık Yönetiminin Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik) 2 TARIM, BAHÇIVANLIK, SU KÜLTÜRÜ, ORMANCILIK, AVCILIK VE BALIKÇILIK, GIDA HAZIRLAMA VE İŞLEMEDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR 02 01 Tarım, Bahçıvanlık, Su Ürünleri Üretimi, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılıktan Kaynaklanan Atıklar 02 01 02 Hayvan dokusu atıkları 02 01 03 Bitki dokusu atıkları 02 01 06 Ayrı toplanmış ve saha dışında işlem görecek hayvan pislikleri, idrar ve tezek (pisletilmiş saman dahil), akan sıvılar 02 01 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 02 02 Et, balık ve diğer hayvansal kökenli gıda maddelerinin hazırlanmasından ve işlenmesinden kaynaklanan atıklar 02 02 02 Hayvan dokusu atığı 02 02 03 Tüketime ya da işlenmeye uygun olmayan maddeler 02 02 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 02 03 02 03 Meyve, sebze, tahıl, yenilebilir yağlar, kakao, kahve, çay ve tütünün hazırlanmasından ve işlenmesinden; konserve üretiminden, maya ve maya özütü üretiminden, molas hazırlanması ve fermantasyonundan kaynaklanan atıklar Meyve, sebze, tahıl, yenilebilir yağlar, kakao, kahve, çay ve tütünün hazırlanmasından ve işlenmesinden; konserve üretiminden, maya ve maya özütü üretiminden, molas hazırlanması ve fermantasyonundan kaynaklanan atıklar 02 03 01 Yıkama, temizleme, soyma, santrifüj ve ayırma işlemlerinden kaynaklanan çamurlar 02 03 04 Tüketime ya da işlenmeye uygun olmayan maddeler 02 03 05 İşletme sahası içerisindeki atık su arıtımından kaynaklanan atıklar 02 03 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 02 04 Şeker üretiminden kaynaklanan atıklar 02 04 03 İşletme sahası içerisindeki atık su arıtımından kaynaklanan çamurlar 02 04 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 02 05 Süt ürünleri endüstrisinden kaynaklanan atıklar 02 05 Süt ürünleri endüstrisinden kaynaklanan atıklar 02 05 01 Tüketime ya da işlenmeye uygun olmayan maddeler 02 05 02 İşletme sahası içerisindeki atık su arıtımından kaynaklanan çamurlar 02 05 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 02 06 Unlu mamuller ve şekerleme endüstrisinden kaynaklanan atıklar 02 06 01 Tüketime ve işlenmeye uygun olmayan maddeler 02 07 Alkollü ve alkolsüz içeceklerin (kahve, çay ve kakao hariç) üretiminden kaynaklanan atıklar 02 07 01 Hammaddelerin yıkanmasından, temizlenmesinden ve mekanik olarak sıkılmasından kaynaklanan atıklar 02 07 02 Alkol damıtılmasından kaynaklanan atıklar 02 07 04 Tüketime ya da işlenmeye uygun olmayan maddeler 02 07 05 İşletme sahası içerisindeki atık su arıtımından kaynaklanan çamurlar 02 07 99 Başka bir şekilde tanımlanmayan atıklar 19 ATIK YÖNETİM TESİSLERİNDEN, TESİS DIŞI ATIK SU ARITMA TESİSLERİNDEN VE İNSAN TÜKETİMİ VE ENDÜSTRİYEL KULLANIM İÇİN SU HAZIRLAMA TESİSLERİNDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR 19 06 Atığın Anaerobik Arıtımından Kaynaklanan Atıklar 19 06 03 Belediye atıklarının anaerobik arıtımından kaynaklanan sıvılar 19 06 04 Belediye atıklarının anaerobik arıtımından kaynaklanan posalar 19 06 05 Hayvansal ve bitkisel atıkların anaerobik arıtımından kaynaklanan sıvılar 4

BİYOGAZ TESİSİNE ALINABİLECEK ATIK KODLARI (Atık Yönetiminin Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik) 19 06 06 Hayvansal ve bitkisel atıklarını anaerobik arıtımından kaynaklanan posalar 19 06 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar 20 AYRI TOPLANMIŞ FRAKSİYONLAR DAHİL BELEDİYE ATIKLARI (EVSEL ATIKLAR VE BENZER TİCARİ, ENDÜSTRİYEL VE KURUMSAL ATIKLAR) 20 01 Ayrı Toplanan Fraksiyonlar (15 01 Hariç) 20 01 08 Biyolojik olarak bozunabilir mutfak ve kantin atıkları 20 01 25 Yenilebilir sıvı ve katı yağlar 20 02 Bahçe ve Park Atıkları (Mezarlık Atıkları Dahil) 20 02 01 Biyolojik olarak bozunabilir atıklar 20 03 Diğer Belediye Atıkları 20 03 02 Pazarlardan kaynaklanan atıklar 1.a.2. Projenin Kapasitesi ve Kapladığı Alan Planlanan proje; Bursa ili, Karacabey İlçesi, Uluabat Köyü 360, 371 ve 372 parseller üzerinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu proje alanların mülkiyetlerinden; 371 nolu parsel Mürvet TEZEL adına, 360 ve 372 nolu parseller ise SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş. adına kayıtlıdır. Bahse konu parsellerin ENFAŞ A.Ş. adına kiraladığına dair kira sözleşmeleri ve tapu fotokopileri Ek-7 de verilmiştir. Proje alanı toplam 15.650 m 2 alana sahiptir. Bu alan içerisinde alanın ön, arka ve yan cephelerinden 15 m çekme mesafeleri bırakılarak yapılaşma gerçekleştirilecektir. Proje alanı içerisinde yapılacak olan üniteleri de gösterir Vaziyet Planı Ek-4 de sunulmuştur. Proje kapsamında; günlük organik debisi 1.000 ton/gün olarak planlanmıştır. Bu kapsamda tesiste 20.000 m 3 hacme sahip Reaktör (çürütücü) bulunacaktır. Reaktörde toplanacak olan saatlik biyogaz debisi ise 1.800 m 3 /saat aralığında olacaktır. Reaktörde toplanacak olan biyogaz daha sonra kojenerasyon ünitesine aktarılarak burada ısı ve elektrik enerjisine dönüştürülecektir. Kojenerasyon sistemi 4,4 MW gücünde biyogaz motoru ile kurulacaktır. Bunun yanı sıra Sütaş Süt ürünleri A.Ş nin söz konusu Biyogaz Tesisi nin yanında bulunan Anaerobik Atıksu Arıtma Tesisi nden elde edilen gazında kurulması planlanan kojenerasyon tesisinde değerlendirilmesi düşünülmektedir. Anaerobik reaktörde aşırı basınç ve vakum emniyet valfi bulunacaktır. Son çürütücü aynı zamanda atıkların bir süre daha bekletilmesi ile % 5 e kadar ilave biyogaz kazancı sağlayacaktır. Atıkların çürütücü reaktörde bekleme süresi yaklaşık 25 gün olarak gerçekleşecektir. İşletme esnekliği açısından dört havuz eşit hacimde tasarlanmış, atıkların toplam hidrolik bekletme süresi ise 28 gün olarak belirlenmiştir. 1.a.3. Proje Teknolojisi, Ömrü ve Çalışacak Personel Sayısı Projenin Teknolojisi Planlanan proje kapsamında; Karacabey-2 Biyogaz Tesisi ne gelecek olan organik içerikli atıkların anaerobik ortamda, biyolojik olarak parçalanması sağlanacaktır. Organik içerikli atıkların biyolojik olarak parçalanması esnasında açığa çıkacak olan biyogaz ise kojenerasyon ünitesinde elektrik ve sıcak su üretimi için kullanılacaktır. Kurulacak kojenerasyon sistemi toplam gücü 4,4 MWm/4,4 MWe olacak şekilde dizayn edilecektir. 5

Planlanan proje kapsamında; a) Atık Toplama Sistemi b) Atık Hazırlama ve Besleme Sistemi c) Anaerobik Çürütme Sistemi d) Kojenerasyon Sistemi e) Gübre Kurutma Sistemi f) Katı Gübre Kompostlaştırma Sistemi oluşacaktır. Proje kapsamında yer alan ünitelere ait detaylı bilgiler aşağıda verilmiştir. a) Atık Toplama Sistemi Biyogaz tesisine gelecek olan atıklar 4 ana grupta toplanmıştır. Bunlar; Büyükbaş hayvan gübresi Atık su arıtma çamuru Mısır veya tritikale silajı Diğer Organik atıklar Büyükbaş hayvan dışkısı, barınaklarda bulunan sıyırıcı sistem vasıtasıyla kanallara iletilecektir. Kanallar aracılığıyla toplanan ham hayvan gübresi ham gübre havuzuna alınacaktır. Ham gübre havuzunda toplanan dışkı atıklar buradan, 25 ton taşıma kapasiteli tankerler vasıtasıyla toplanarak biyogaz tesisi sahasında bulunan dengeleme havuzuna boşaltılacaktır. Atık su arıtma çamuru; stabilizasyon havuzunda bulunan pompa ve borular vasıtasıyla günlük olarak dengeleme havuzuna alınacaktır. Bölgede bulunan çiftliklerde yem olarak kullanılamaz durumdaki mısır silajı ve tritikale silajı, traktör tipi taşıyıcılar ile toplanarak Karacabey-2 Biyogaz Tesisi besleme haznelerine beslenecektir. Besleme haznesinde toplanan katı organik atıklar da vidalı helezon sistemi ile reaktörlere beslenecektir. Bursa ve çevresinden toplanan (tesis kriterlerine uygun olan) organik atıklar reaktör stabilitesini bozmayacak şekilde tesise beslenecektir. Atıklar katı ve sıvı olma durumlarına göre ya direkt olarak ham gübre havuzuna alınacak ya da besleme haznelerine traktör yardımıyla beslenecektir. b) Atık Hazırlama ve Besleme Sistemi Proje dahilinde bulunacak atık hazırlama ve besleme sistemi; dengeleme havuzu, besleme pompası ve silaj ve katı organik atık besleme ünitesinden oluşacaktır. Tesise gelen organik içerikli tüm atıklar ilk olarak bu üniteye kabul edilecektir. Hidroliz Havuzu: Bölgede bulunan hayvan besi çiftliklerinden 25 ton taşıma kapasiteli tankerler ile toplanan dışkı atıklar biyogaz tesisi sahasında bulunan dengeleme havuzuna boşaltılacaktır. Dengeleme havuzu, içinde bulunan dalgıç tip karıştırıcılar vasıtasıyla homojen halde tutulacaktır. Burada elde edilen homojen karışım günlük reçetelere göre reaktörlere beslenecektir. 6

Besleme Pompası; Dengeleme havuzundan karışımın reaktöre basılması bir pompa sistemi yardımıyla yapılır. Dengeleme havuzunda debisi ve içeriği homojenize olmuş atıklar, katı atık pompalamaya uygun lobe tipi pompalar ile reaktörlere beslenecektir. Pompalar işletme emniyeti açısından pozitif basınç ile emecek şekilde tasarlanmıştır. Bu amaç ile işletme binasının bodrum katında pompa odası tasarlanmıştır. İşletmede kolaylığı amacı ile her bir reaktör ayrı bir pompa ile beslenecektir. Pompalar frekans invertörlü olacak ve böylelikle debi ayarı yapılabilecektir. Bu kapsamda yapılacak olan bütün çalışmalar kapalı borular vasıtasıyla gerçekleştirilecektir. Gerek tesisatta herhangi bir tıkanıklık yaşanmaması için, gerekse de anaerobik çürütmede yüksek verim elde edilebilmesi için pompalanan atıklar, pompa emişine monte edilecek hat tipi parçalayıcıdan geçirilecektir. Silaj ve Katı Organik Atık Besleme Ünitesi; Çiftliklerden toplanan ve işe yaramaz durumdaki silajlar ve bölgeden toplanabilecek organik katı atıklar tesis içerisinde bulunan silaj ve katı organik atık besleme ünitesine alınacaktır. Besleme sistemi bir seferde 12 m 3 atık alabilecek kapasitede olacaktır. Besleme silosuna alınacak olan katı organik içerik daha sonra sızdırmaz konveyör sistemi ile reaktöre besleme yapılacaktır. c) Anaerobik Çürütme Sistemi Atık hazırlama ve besleme sistemine gelen organik içerikli atıklar anaerobik (oksijensiz) reaktöre beslemesi yapılacaktır. Reaktörde beslemesi yapılan organik bileşiklerin, reaktör içerisinde havasız ortamda (anaerobik) mikroorganizmalar aracılığı ile parçalanarak karbondioksit ve metan gazına dönüştürülmesi sağlanacaktır. Reaktör içindeki organik bileşiklerin anaerobik mikroorganizmalar tarafından karbondioksit ve metana parçalanması sırasındaki aşamalar Şekil 1.a.2 de gösterilmektedir. 7

Şekil 1.a.2. Anaerobik Çürüme Prosesi Anaerobik çürütme sistemi yardımcı üniteleri ile birlikte aşağıdaki ana ünitelerden oluşacaktır: Isıtma sistemi, Anaerobik çürütme reaktörleri ve karıştırıcıları, Dahili biyolojik biyogaz desülfürizasyon sistemi, Biyogaz depolama ve transfer sistemi, Flare sistemi Isıtma Sistemi Anaerobik prosesin mezofilik şartlarda optimum çalışması 37 C, termofilik şartlarda ise 55 C civarında olacaktır. Bu sebeple, gerek ham gübrenin ısıtılması, gerekse de reaktörün yüzeylerinden kaynaklanan ısı kayıplarının karşılanması gerekmektedir. Gerekli olan ısı enerjisi kojenerasyon ünitesinden sağlanacaktır. Gaz motorunun gövde ve egzoz ısısı eşanjör vasıtası ile sıcak suya verilecek ve kapalı devre çalışan bir pompa ile sıcak su reaktörler içine döşenen ısıtma borularında sirküle ettirilecektir. Ayrıca atıklar sisteme beslenmeden external ısıtma sistemi ile ön ısıtmaya tabi tutulacaktır. Bu ısıtma sistemi ayrıca pastörize olması gereken atıkların pastörizasyonu içinde kullanılacaktır. Isıtma sistemi gerekli otomatik vanalar ve enstrümanlar ile otomatik kontrol altında tutulacaktır. 8

Anaerobik Çürütücü Anaerobik çürütücü, hava almayan sızdırmaz kapalı bir betonarme havuz olarak tasarlanmıştır. Havuzun üst kısmına yerleştirilecek olan gaz deposu reaksiyon esnasında oluşan gazı depolamaktadır. Reaktör içeriği dalgıç karıştırıcılar ile sürekli karışım halinde tutulacaktır. Dikey silindirik formdaki çürütücülerde biyogaz ile temas eden kısımları korozyona karşı özel yalıtım ile kaplanacaktır. Ayrıca reaktöre ısı kayıplarına karşı dışarıdan ısı izolasyonu yapılacaktır. Tam karışımlı reaktör prensibi ile çalışan çürütücülere kesikli besleme yapılırken, çürütücülerden de son çürütücüye kesikli besleme yapılacaktır. Son çürütücünün seviyesi değişken olacak ve gübre kurutma sistemine kontrollü besleme yapılabilecektir. Böylelikle gübre kurutma işletiminde kolaylık sağlanabilecektir. Çürütücünün sıcaklık değeri sürekli ölçülecek ve kontrol edilecektir. Anaerobik reaktörde aşırı basınç ve vakum emniyet valfi bulunacaktır. Son çürütücü aynı zamanda atıkların bir süre daha bekletilmesi ile % 5 e kadar ilave biyogaz kazancı sağlayacaktır. Atıkların çürütücü reaktörde bekleme süresi yaklaşık 25 gün olarak gerçekleşecektir. İşletme esnekliği açısından dört havuz eşit hacimde tasarlanmış, atıkların toplam hidrolik bekletme süresi 28 gün olarak belirlenmiştir. Dahili (Internal) Biyolojik Biyogaz Desülfrizasyon Sistemi Reaktör içerisindeki sülfür elementi reaksiyon esnasında H 2 S gazına dönüşmekte ve biyogaz ile reaktörleri terk etmektedir. Biyogaz yakma (kojenerasyon) ünitesi için zararlı olan H 2 S gazının minimum seviyede tutulabilmesi için reaktör içerisine blower ile cüzzi miktarda hava verilecek ve hidrojen sülfürün, aerobik bakterilerce sülfata oksitlenmesi sağlanacaktır. Harici (External) Biyolojik Biyogaz Desülfrizasyon Sistemi Atık su arıtma tesisinde oluşan biyogaz ile katı atık sisteminde oluşan ve dahili ön sülfür arıtımına tutulmuş olan biyogaz, gas holderda birleştikten sonra yaklaşık 1.500 2.000 ppm hidrojen sülfür konsantrasyonunda gaz karışım elde edilecektir. Bu gaz karışımı kojenerasyon ünitesine beslenmeden evvel harici biyolojik desülfrizasyon ünitesinden geçirilecek ve hidrojen sülfür miktarı kojenerasyon için uygun seviyeye düşürülecektir.nihai sülfür gideriminden sonra, biyogaz uygun ex-proof blowerlar ile kojenerasyon sistemine gönderilecektir. Biyogaz Depolama Sistemi Biyogaz depolama sistemi reaktörler üzerine yerleştirilen ve duble-membran yapıdaki balon depo ve yardımcı ünitelerinden oluşmaktadır. Bu sistemde, üst tarafta daha sert bir koruma membranı bulunmaktadır. Bu tabaka, altındaki daha yumuşak olan depolama membranı rüzgâr, kar gibi dış etkenlere karsı korumaktadır. İç kısımdaki depolama membranı ise biyogazı sabit basınçta depolama özelliğine sahip, esnek bir balondur. İç ve dış balonlar arasına sürekli olarak hava beslenerek içteki deponun basıncı sabit tutulabilmektedir. Biyogaz deposunun (reaktör) şematik gösterimi Şekil 1.a.3. de verilmiştir. 9

Şekil 1.a.3. Biyogaz Deposu (Reaktör) Şematik Gösterimi Flare Sistemi Katı atık sisteminde oluşan biyogazın kojenerasyon sisteminde değerlendirilemediği durumlar için uygun kapasitede flare ünitesi sisteme dahil edilmiştir. Mevcut flare sistemine ilave yeni flare sistemi de mevcut sistem gibi otomatik olarak devreye girecektir. d) Kojenerasyon Sistemi Planlanan proje kapsamında reaktörde ortaya çıkacak olan metan gazının enerjiye çevrilmesi amacıyla kojenerasyon ünitesi kurulacaktır. Kojenerasyon ünitesi; biyogaz kurutma ve terfi sistemi ile kojenerasyon sisteminden meydana gelecektir. Biyogaz Kurutma ve Terfi Sistemi; Katı atık tesisinde oluşan biyogaz kojenerasyon ünitesine beslenmeden önce biyogaz kurutma ünitesinden geçirilecek ve nemi uzaklaştırılacaktır. Biyogaz kurutma sistemi biyogaz eşanjörü ve chiller ünitelerinden oluşmaktadır. Hat tipi eşanjörle, chillerde soğutulan su ile biyogaz karşılaştırılacak ve buhar halindeki su kondens ettirilecektir. Kondens olan su bir tankta toplanarak reaktöre basılacaktır. Nemi uzaklaştırılan biyogaz daha sonra blowerlar ile biyogaz motoruna beslenecektir. Besleme sistemi gaz holder seviyesi ve biyogaz motoru çalışma komutu ile kontrol edilecektir. Katı atık ve atık su arıtma tesislerinde oluşan biyogazlar karıştırılarak homojen hale getirildikten sonra kojenerasyon ünitesine beslenmeden önce biyogaz kurutma ünitesinden geçirilecek ve nemi uzaklaştırılacaktır. 10

Kojenerasyon Ünitesi; Kojenerasyon sistemi 1,1 MW gücünde 4 adet (toplam 4,4 MW) biyogaz motoru ile kurulacaktır. Sistemde biyogaz içten yanmalı motorlarda yakılarak elektrik ve ısı enerjisi elde edilmektedir. Isı enerjisi motorun gövde ısısının ve egzoz gazı ısısının geri kazanılması ile sağlanmaktadır. Üretilen ısıdan faydalanılamadığı durumlarda, fazla ısı radyatör vasıtası ile atmosfere verilecektir. Kojenerasyon ünitesi başlıca aşağıdaki ünitelerden oluşmaktadır; 1) Biyogaz besleme treni (tesisat ve şartlandırma grubu) 2) Isı geri kazanım sistemi (gövde, egzoz, yağ eşanjörleri) 3) Temiz ve kirli yağ tankları 4) Susturucu 5) Ventilasyon sistemi 6) Radyatör sistemi 7) Güç ve kontrol panosu 8) Emniyet sensör sistemi 9) Baca Kojenerasyon ünitesinde bulunacak olan örnek biyogaz motoru Şekil 1.a.4. de verilmiştir. Şekil 1.a.4. Kojenerasyon Ünitesi Örnek Biyogaz Motoru 11

e) Gübre Kurutma Sistemi Anaerobik reaktör çıkısında elde edilen, gübre yaklaşık %9 katı madde içermektedir. Gübrenin bu şekilde kullanımı mümkündür. Sekil 1.a.5. te bu amaçla kullanılan bir araç örnek olarak gösterilmiştir. Şekil 1.a.5. Reaktör Çıkısı Gübrenin Doğrudan Tarım Arazisinde Kullanımı (Örnek) Gübrenin doğrudan serpilmesi mümkün olmadığında, gübre kurutma ünitesinde ürün işleme tabi tutulacaktır. Bu işlemi için disk tip veya bant tipi kurutucular kullanılacaktır. Kurutucu çıkısında elde edilen katı kısım bir romörkta veya kamyonda toplanarak nihai kullanım alanına sevk edilecektir. Gübre kurutma ünitesine ait örnek şekil aşağıda sunulmuştur. Şekil 1.a.6. Disk (Rotary) Tip Gübre Kurutma ünitesi 12

f) Katı Gübre Kompostlaştırma Sistemi Gübrenin doğrudan tarlalarda değerlendirilmesinin mümkün olmadığı durumda, bu atıklar kompostlaştırma işleminden geçirilecektir. Bu amaçla mevcut kompost alanının üzeri sera şeklinde kapatılarak katı fazda çürümüş haldeki gübrenin aerobik olarak kompostlaştırılması düşünülmektedir. Kompostlaştırma işlemi biyolojik bir işlem olup, biyogaz işlemi sonrasında atıkların içerisinde kalmış olan organik maddelerin humusa çevrilerek toprak için daha faydalı bir ürün haline gelmesi sağlanmaktadır. Ayrıca, bu işlem esnasında atıkların kuru madde içeriği % 60 a kadar artabilmektedir. Böylelikle, depolanması, nakliyesi gibi lojistik işlemler daha ekonomik hale gelmektedir. Susuzlaştırılan katı gübre Kurutma Ünitesi altından romörk ile kompost alanına taşınacak ve boşaltılacaktır. Daha sonra mobil karıştırma aracı ile karıştırılacak ve hava alması sağlanacaktır. Araç üzerinde bulunan sistem ile gerektiğinde komposta nem verilecektir. Kompostlanan gübre loader ile araçlara yüklenebilecektir. Örnek olarak kompostlaştırma işlemine ait resim, Şekil 1.a.7. de verilmiştir. Şekil 1.a.7. Kompost Karıştırma Makinesi (Örnek) Piyasa şartlarına göre, bu atıkların kompostlaştırma sonrasında kimyasal madde ile zenginleştirildikten sonra, ticari organo-mineral taban gübresi alternatifi olarak kullanılması mümkündür. Bu işlem için gerekli olacak kimyasal dozaj, peletleme, paketleme gibi sistemler için araştırmalar sürdürülmektedir. Ayrıca söz konusu kompostlama işlemi sonucunda ortaya çıkacak olan katı içeriğin tarımsal organik gübre olarak kullanılması için, 08.06.2010 Tarih ve 27605 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren "Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik"te belirtilen hükümler gereğince her parti çıkışı yapılacak analizler sonucunda ruhsatlandırıldıktan sonra kullanılacaktır. 13

Sonuç olarak; Planlanan söz konusu proje kapsamında organik içeriğe sahip ve atık olarak nitelendirilen maddeler oksijensiz olarak biyolojik parçalanmaya tabi tutulacak ve bu kapsamda metan gazının açığa çıkması sağlanacaktır. Açığa çıkacak olan metan gazı ise kojenerasyon ünitesinde enerjiye çevrilecektir. Diğer taraftan anaerobik reaktör çıktısı olarak ortaya çıkan katı içerik ise doğrudan veya işlem gördükten sonra doğal gübre olarak kullanılabilecektir. Proje kapsamında Bursa İl Özel İdaresi, İmar ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı na kurum görüşü sorulmuş olup, anılan kurumun 04.02.2013 tarih ve 2189 sayılı cevabi yazısında projenin gerçekleştirileceği Karacabey ilçesi, Uluabat Köyünde yer alan, 371 ve 372 nolu parsellerin Bursa 2020 yılı 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında Tarımsal Niteliği Korunacak Alanlar içerisinde; 360 nolu parselin ise Uluabat Köyü Köy Yerleşik Alanı içinde Gelişme Konut Alanında kalmakta olduğu ve plan hükümlerine uygun hareket edilmesi kaydıyla projenin uygulanmasında herhangi bir sakınca olmadığı belirtilmiştir (Bkz. Ek-8/Kurum Görüşleri). Projenin Ömrü ve Çalışacak Personel Sayısı Ekonomik ömrü 20 yıl olarak öngörülen Karacabey-2 Biyogaz Tesisi nde işletme aşamasında çalışacak kişi sayısı ve çalışma süreleri Tablo 1.a.2. de verilmiştir. Tablo 1.a.2. İşletme Aşamasında Çalışacak Kişi Sayısı ve Çalışma Süreleri Çalışacak Personel sayısı Vardiya Günde Ayda Yılda Atık (Biyogaz) Bertaraf Tesisi 4 Kişi Yok 8 saat 29 gün 320 gün Proje kapsamında arazi çalışmaları ve inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı ise 20 kişidir. 14

b) Doğal Kaynakların Kullanımı (Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Kullanılan Enerji Türü vb.) Arazi Kullanımı Söz konusu proje, Bursa ili, Karacabey İlçesi, Uluabat Köyü 360, 371 ve 372 parseller üzerinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu proje alanların mülkiyetlerinden; 371 nolu parsel Mürvet TEZEL adına, 360 ve 372 nolu parseller ise SÜTAŞ Süt Ürünleri A.Ş. adına kayıtlıdır. Bahse konu parsellerin ENFAŞ A.Ş. adına kiraladığına dair kira sözleşmeleri ve tapu fotokopileri Ek-7 de verilmiştir. Proje kapsamında Bursa İl Özel İdaresi, İmar ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı na kurum görüşü sorulmuş olup, anılan kurumun 04.02.2013 tarih ve 2189 sayılı cevabi yazısında projenin gerçekleştirileceği Karacabey ilçesi, Uluabat Köyünde yer alan, 371 ve 372 nolu parsellerin Bursa 2020 yılı 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planında Tarımsal Niteliği Korunacak Alanlar içerisinde; 360 nolu parselin ise Uluabat Köyü Köy Yerleşik Alanı içinde Gelişme Konut Alanında kalmakta olduğu ve plan hükümlerine uygun hareket edilmesi kaydıyla projenin uygulanmasında herhangi bir sakınca olmadığı belirtilmiştir (Bkz. Ek-8/Kurum Görüşleri). Proje alanı toplam 15.650 m 2 alana sahiptir. Bu alan içerisinde alanın ön, arka ve yan cephelerinden 15 m çekme mesafeleri bırakılarak yapılaşma gerçekleştirilecektir. Proje alanı içerisinde yapılacak olan üniteleri de gösterir Vaziyet Planı Ek-4 de, proje alanını gösterir yer bulduru haritası Ek-1 de, 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-2 de sunulmuştur sunulmuştur. Su Kullanımı Planlanan projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında ve işletme aşamasında çalışacak olan personellerden kaynaklı su ihtiyacı olacaktır. Karacabey-2 Biyogaz Tesisi nin işletilmesi esnasında üretimden kaynaklı ise herhangi bir su kullanımı söz konusu olmayacaktır. Projenin işletme aşamasında toplam 4 kişi çalışacaktır. Kişi başına kullanılacak günlük içme ve kullanma suyu miktarı 150 lt/gün 1 olduğunda toplam kullanılacak su miktarı; 0,6 m 3 /gün olacaktır. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında ise toplam 20 kişi çalışacak olup, bu kapsamda da toplam 3 m 3 /gün lük su kullanımı söz konusu olacaktır. Faaliyet kapsamında çalışacak personelin içme suyu ihtiyacı özel firmalardan satın alınan damacanalar ile karşılanacaktır. Üretimde tozumanın önlenmesi için; üretim öncesinde arazi ve saha içi stabilize toprak yollar, gerek görüldüğü hallerde düzenli olarak sulanacaktır. Proje kapsamında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 1. Bölge Müdürlüğü ne kurum görüşü sorulmuş olup, anılan kurumun 17.04.2013 tarih ve 218709 sayılı cevabi yazısında proje konusu 360, 371 ve 372 nolu parsellerin işletmedeki Mustafakemalpaşa sulaması içerisinde kaldığı ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği hüküm ve yasaklarına uymak kaydıyla proje bütünlüğünün bozulmayacağı belirtilmiştir. Enerji Türü Proje ünitelerin çalıştırılması ve personelin idari, sosyal vb. ihtiyaçlarının karşılanması için elektrik enerjisi ve tesiste çalışacak olan araçlardan kaynaklı mazot tüketimi söz konusu olacaktır. Proje kapsamında kullanılacak olan idari binaların ihtiyaç duyacağı enerji, proje dahilinde kurulacak olan kojenerasyon santralinde üretilen enerji ve ısıdan faydalanılacaktır. 1 Devlet Planlama Teşkilatı, Türkiye Ortalama Evsel Su Tüketim Miktarı, Kasım 2002 15

c) Atık Üretim Miktarı (Katı, Sıvı, Gaz vb.) ve Atıkların Kimyasal Fiziksel ve Biyolojik Özellikleri Proje kapsamında ortaya çıkacak olan çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak kontrol tedbirleri aşağıdaki bölümlerde verilmiştir. 1.c.1. Bitkisel Toprak Planlanan projenin hayata geçirilmesi ile proje kapsamında kurulacak olan ünite alanlarında hafriyat çalışmaları gerçekleştirilecektir. Kurulacak üniteler genel olarak araç, ekipman ve tanklardan meydana geleceğinden dolayı bu kapsamda yüksek miktarlarda bir hafriyat çalışması gerçekleştirilmeyecektir. Proje alanı içerisinde yapılacak ve çok az miktarlarda çıkması beklenen hafriyat atığı ile bitkisel toprağın çalışma alanı içerisinde bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Bu kapsamda çıkacak olan hafriyat malzemesi arazi tesviyesi ve dolgu çalışmaları esnasında tekrar kullanılacaktır. Ortaya çıkacak olan bitkisel nitelikli toprak ise arazi yeşillendirmesi ve peyzaj çalışmaları esnasında kullanılarak değerlendirilecektir. 1.c.2. Evsel Nitelikli Atıksu Oluşumu Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması; Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında çalışacak toplam 20 kişiden kaynaklı su kullanımı söz konusu olacaktır. Faaliyetin inşaat aşamasında çalışacak 15 kişi için içme ve kullanma suyu miktarı, bir kişinin ihtiyaç duyacağı su 150 lt/gün (2) olarak kabul edilirse; 20 kişi x 150 lt/kişi-gün = 3000 lt/gün = 3 m 3 /gün su kullanılacaktır. Kullanılacak suyun %100 ünün atık su olarak geri döneceği kabulüyle oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı 3 m 3 /gün olacaktır. Tesiste personelin kullanımından kaynaklı oluşacak atıksular orta kirlilikte evsel atıksu özelliği ile karakterize edilebilir. Uzun araştırmalar sonucu ortaya çıkan literatür bilgilerine göre oluşacak evsel nitelikli atık suyun karakteristiği ile ilgili toplam kirlilik yükleri Tablo 1.c.1. de verilmiştir. 2 Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr. Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU) 16

Tablo 1.c.1. İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü, PARAMETRE Birim yük (mg/l) Toplam yük (kg/h) BOI5 220 0,034375 KOI 500 0,078125 AKM 220 0,034375 Yağ-gres 100 0,015625 Toplam P 8 0,00125 Toplam N 40 0,00625 Toplam Cl 50 0,0078125 Toplam sülfür 30 0,0046875 Toplam organik karbon 160 0,025 ph 6-9 Kaynak: Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering; Treatment, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Book Company, New York, ABD. İşletme Aşaması; Projenin işletme aşamasında çalışacak olan personelden kaynaklı su kullanımı ve atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Üretimden kaynaklı ise herhangi bir su kullanımı söz konusu olmayacaktır. Sistem tamamen kapalı devre çalışacağından dolayı da üretime giren organik madde içerisinde bulunan nem muhteviyatı da kurutma ünitelerinde buharlaştırılarak giderimi sağlanacaktır. İşletme aşamasında çalışacak 4 kişi için içme ve kullanma suyu miktarı, bir kişinin ihtiyaç duyacağı su 150 lt/gün olarak kabul edilirse; 4 kişi x 150 lt/kişi-gün = 600 lt/gün = 0,6 m 3 /gün su kullanılacaktır. Kullanılacak suyun %100 ünün atık su olarak geri döneceği kabulüyle oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı 0,6 m 3 /gündür. 1.c.3. Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması; Faaliyet alanında toplam 20 kişi çalışacaktır. Söz konusu personelden dolayı oluşan evsel nitelikli katı atık miktarının hesabında günlük kişi başına üretilen katı atık miktarı 1,34 kg/kişi-gün 3 kabul edilmiştir. Buna göre; Oluşacak evsel nitelikli katı atık miktarı olarak hesaplanır. = 20 kişi x 1,34 kg/gün-kişi = 26,8 kg/gün Ayrıca projenin arazi hazırlık aşamasında ambalaj atıkları ile hurda ve demir atıkları meydana gelecektir. 3 Devlet İstatistik Enstitüsü, 2001, Çevre İstatistikleri Hane Halkı Katı Atık Kompozisyon Araştırması ve Eğilim Anketi, Ankara 17

İşletme Aşaması; Projenin işletme aşamasında çalışacak olan personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar ve biyolojik reaktörde yanma sonucunda kalan katı organik içerikli atıklar ortaya çıkacaktır. Faaliyet esnasında toplam 4 kişi çalışacaktır. Bir kişinin günlük katı atık üretiminin 1,34 kg/gün.kişi olacağı kabul edildiğinde; işletme aşamasında 5,36 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşacaktır. Diğer taraftan anaerobik reaktöre içerisine alınan organik içerikli maddeler, biyolojik ayrışma gerçekleştirildikten sonra reaktör çıktısı olarak ortaya çıkacaktır. Bu içerik yaklaşık %9 katı madde içeriğine sahip ve direk olarak tarlalarda organik gübre olarak kullanıma uygun bir maddedir. Ayrıca işletme aşamasında geri kazanılabilir niteliğe sahip ambalaj atıkları da meydana gelecektir. Planlanan projenin işletme aşamasında ortaya çıkacak olan katı-sıvı organik içerikli maddelerin kullanımı ve diğer katı atıkların bertarafı ile ilgili olarak detaylı bilgiler Bölüm 1.d de verilmiştir. Proje kapsamında personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli katı atıklar; proje alanı içerisinde niteliklerine göre (organik, cam, plastik, kâğıt, metal vb.) ayrı ayrı konteynırlarda toplanarak görünüş, toz, koku ve benzer faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde kapalı kaplarda muhafaza edilecektir. Oluşacak geri kazanımı mümkün olan ambalaj atıkları, 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde; diğer katı atıklardan ayrı olarak toplanacak ve ambalaj atığı toplama lisansına sahip firma ile yapılacak sözleşme dahilinde belirli aralıklarla firmaya telsim edilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan katı atıklar ise, Karacabey Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tesis içerisinde oluşacak olan tüm katı atıkların bertarafında 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne ve bu yönetmelikte yapılan tüm değişikliklere uygun olarak hareket edilecektir. 1.c.4. Atık Yağ ve Tehlikeli Atık Oluşumu Planlanan projenin arazi hazırlık ve işletme aşamalarında tehlikeli atık ve atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. Projenin arazi hazırlık ve işletme aşamasında oluşması muhtemel atık yağ ve tehlikeli atıklar; bu aşamalarda kullanılacak olan araç ve makinaların bakım onarım işlemleri esnasında ortaya çıkacaktır. Proje kapsamında çalışacak ekipmanların bakım ve onarımları normal şartlarda proje sahasında yapılmayacak olup, en yakın yetkili servislerde ve/veya akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. Ancak araç bakımlarının proje sahasında yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda oluşması muhtemel atık yağların bertarafı için 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı RG ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) hükümleri uygulanacaktır. 18

Proje alanlarında herhangi bir atık yağ oluşması durumunda, oluşacak atık yağlar, tesis alanı içerisinde sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda geçici olarak depolanacak ve daha sonra lisanslı firmalar kanalıyla bertaraf edilecektir. Araçların proje sahası içerisinde gerekli bakım ve onarımlar sızdırmazlığı sağlanmış bir alanda yapılacak olup, yapılacak çalışmalar esnasında 08.06.2010 Tarih ve 27605 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren "Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik"te belirtilen hükümlere uyulacaktır. Faaliyetin üretim aşaması sırasında kullanılacak olan kimyasal katkı maddelerinin kapları ve ambalajları ile yağlı üstüpler, araçlardan oluşabilecek yağlı filtre aksamları vb. gibi kontamine olmuş atıklar, tehlikeli atık olarak sınıflandırılabilir. Söz konusu tehlikeli atıklar 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı RG ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) lisanslı geri kazanım firmasına verilerek bertarafı sağlanacaktır. 1.c.7. Gürültü ve Titreşim Oluşumu Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında; kazı, inşaat, montaj, vb. çalışmalarında kullanılacak makine ve ekipmanlardan gürültü oluşması söz konusu olacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları aşamasında kullanılacak makine ve ekipmanların aynı zamanda ve aynı yerde çalıştığı varsayılarak en olumsuz şartlarda ortaya çıkacak toplam ses basınç düzeyini hesaplamak amacıyla önce her bir kaynaktan oluşacak ses gücü düzeyinden toplam ses gücü düzeyleri bulunur: Ortaya çıkacak ses basınç düzeyinin hesaplanmasında; L pt = 10 Log ( n i 1 Lpi/10 10 ) formülü kullanılmaktadır. Formülde; L pt = Toplam ses basınç düzeyi, L pi = Her bir iş makinesinden kaynaklanan ses basınç düzeyi olarak yer almaktadır. Kullanılacak her bir kaynaktan r uzaklıkta, her bir iş makinesinin yaratacağı ses basınç düzeyinin (L pi ) hesaplanmasında da aşağıdaki formül kullanılmaktadır. L pi = L wi + 10 Log (Q/A) A = 4 π r 2 Q =Yönelme katsayısı (Yer düzeyindeki ses kaynağının yarı küresel dağılımı, Q =2) r = Kaynaktan uzaklık (m) L wi = Her bir iş makinesinin ses gücü düzeyi (db) A atm olarak belirtilen atmosferin etkisiyle seste azalma, kaynağın frekansına ve kaynaktan uzaklığa bağlı olark değişiklik göstermektedir. İş makineleri ve karayolu taşıtları için ortalama frekans aralığı 3.000-3.500 Hertz olarak kabul edilmiştir. Ortalama ses basınç seviyesindeki atmosferik rötuş nedeniyle meydana gelecek hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılmaktadır. A atm = 7,4 x 10-8 x f 2 x r / 19

Formülde; A atm = Atmosferik rötuş ile ses basıncı düzeyindeki düşüş (dba) f = İletilen Sesin Frekansı (3500) r = Kaynaktan Uzaklık (m) = Havanın Bağıl Nemi (% 66) Ses (gürültü) düzeyinin hesabında ise aşağıdaki formül kullanılmaktadır. L = L pt - A atm +DF Formülde; L = Ses (gürültü) düzeyi (dba), DF = Düzeltme faktörü Ses düzeyi, ses basıncı düzeyinin belli bir eğriye göre ağırlıklı olarak bulunmuş şeklidir. Karmaşık seslerin ses yüksekliğini tek bir değerle ifade etmek için kullanılmaktadır. Kulağın duyarlılığı ile orantılı ağırlıklar kullanılmakta olup, bu ağırlıklar A, B ve C olarak adlandırılmıştır. Ağırlıklı ses (gürültü) düzeylerinin hesaplanması için kullanılan düzeltme faktörü-frekans eğrisi Şekil 1.c.1 de verilmiştir. Şekil 1.c.1. A, B ve C Ağırlıklı Ses (Gürültü) Düzeyleri için Çevirim Eğrileri Kaynak: Özgüven, N. (Prof. Dr.), Endüstriyel Gürültü Kontrolü Proje kapsamında gerçekleştirilecek arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarda gürültüye neden olabilecek makine ve ekipmanların özellikleri SOUND PLAN gürültü yazılım programının kitaplığından alınarak Tablo 1.c.2'de verilmiştir. 20

Tablo 1.c.2. İnşaat Aşamasında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanların Miktar ve Özellikleri, CİNSİ VE TEKNİK ÖZELLİKLERİ ADET SES GÜCÜ SEVİYESİ (dba) EKSKAVATÖR 1 105 KOMPRESÖR 1 103 KAMYON 4 115 İNŞAAT VİNCİ 1 110 BETON MİKSERİ 1 96 Ekskavatör (Excavator: Trench excavator ) Ekskavatör (Excavator: Trench excavator) aracının oluşturacağı toplam gürültü düzeyi 105 dba olup, bunun frekanslara göre dağılımı Şekil 1.c.3 de verilmiştir. Şekil 1.c.2. Ekskavatöre Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi Kompresör (Compressors: < 5cbm/min, sound-muffled) Kompresör (Compressors: < 5cbm/min, sound-muffled) aracının oluşturacağı toplam gürültü düzeyi 103,0 dba olup, bunun frekanslara göre dağılımı Şekil 1.c.4 te verilmiştir. Şekil 1.c.3. Kompresöre Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi Kamyon (105 KW) Kamyon aracının oluşturacağı toplam gürültü düzeyi 115 dba olup, bunun frekanslara göre dağılımı Şekil 1.c.5 te verilmiştir. 21

Şekil 1.c.4. Kamyona Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi İnşaat Vinci (32-80 KW) İnşaat vinci aracının oluşturacağı toplam gürültü düzeyi 110 dba olup, bunun frekanslara göre dağılımı Şekil 1.c.6 da verilmiştir. Şekil 1.c.5. İnşaat Vincine Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi Beton Mikseri (150 L) Beton mikseri aracının oluşturacağı toplam gürültü düzeyi 96 dba olup, bunun frekanslara göre dağılımı Şekil 1.c.7 de verilmiştir. Şekil 1.c.6. Beton Mikserine Ait Gürültü Düzeyinin Frekans Analizi 22

Tablo 1.c.3. Arazi Hazırlık Aşaması Sırasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı, r (m) L PT (dba) Aatm (dba) (f:500) DF (dba) (f=500) L (dba) (f:500) Aatm (dba) (f:1000) DF (dba) (f=1000) L (dba) (f:1000) Aatm (dba) (f:2000) DF (dba) (f=2000) L (dba) (f:2000) Aatm (dba) (f:4000) DF (dba) (f=4000) L (dba) (f:4000) L T (dba) 1 113,54 0,00-3,6 109,94 0,00 0 113,54 0,00 1,2 114,74 0,02 1 114,53 119,57 5 99,57 0,00-3,6 95,96 0,01 0 99,56 0,02 1,2 100,74 0,09 1 100,48 105,56 10 93,54 0,00-3,6 89,94 0,01 0 93,53 0,04 1,2 94,70 0,18 1 94,37 99,51 20 87,52 0,01-3,6 83,92 0,02 0 87,50 0,09 1,2 88,63 0,36 1 88,17 93,41 30 84,00 0,01-3,6 80,39 0,03 0 83,97 0,13 1,2 85,07 0,54 1 84,46 89,82 40 81,50 0,01-3,6 77,89 0,04 0 81,46 0,18 1,2 82,52 0,72 1 81,79 87,25 50 79,57 0,01-3,6 75,95 0,06 0 79,51 0,22 1,2 80,54 0,90 1 79,67 85,25 60 77,98 0,02-3,6 74,36 0,07 0 77,91 0,27 1,2 78,91 1,08 1 77,91 83,59 70 76,64 0,02-3,6 73,02 0,08 0 76,56 0,31 1,2 77,53 1,26 1 76,39 82,19 80 75,48 0,02-3,6 71,86 0,09 0 75,39 0,36 1,2 76,32 1,44 1 75,05 80,96 90 74,46 0,03-3,6 70,83 0,10 0 74,36 0,40 1,2 75,26 1,61 1 73,85 79,88 100 73,54 0,03-3,6 69,92 0,11 0 73,43 0,45 1,2 74,30 1,79 1 72,75 78,90 125 71,61 0,04-3,6 67,97 0,14 0 71,47 0,56 1,2 72,25 2,24 1 70,36 76,81 150 70,02 0,04-3,6 66,38 0,17 0 69,85 0,67 1,2 70,55 2,69 1 68,33 75,08 200 67,52 0,06-3,6 63,87 0,22 0 67,30 0,90 1,2 67,83 3,59 1 64,94 72,30 250 65,59 0,07-3,6 61,92 0,28 0 65,31 1,12 1,2 65,66 4,48 1 62,10 70,11 300 64,00 0,08-3,6 60,32 0,34 0 63,67 1,35 1,2 63,86 5,38 1 59,62 68,29 350 62,66 0,10-3,6 58,97 0,39 0 62,27 1,57 1,2 62,29 6,28 1 57,38 66,74 400 61,50 0,11-3,6 57,79 0,45 0 61,06 1,79 1,2 60,91 7,18 1 55,33 65,38 500 59,57 0,14-3,6 55,83 0,56 0 59,00 2,24 1,2 58,52 8,97 1 51,60 63,08 600 57,98 0,17-3,6 54,21 0,67 0 57,31 2,69 1,2 56,49 10,76 1 48,22 61,19 700 56,64 0,20-3,6 52,85 0,78 0 55,86 3,14 1,2 54,70 12,56 1 45,09 59,57 800 55,48 0,22-3,6 51,66 0,90 0 54,59 3,59 1,2 53,10 14,35 1 42,13 58,16 900 54,46 0,25-3,6 50,61 1,01 0 53,45 4,04 1,2 51,62 16,15 1 39,31 56,90 1000 53,54 0,28-3,6 49,66 1,12 0 52,42 4,48 1,2 50,26 17,94 1 36,61 55,78 Şekil 1.c.7. Arazi Hazırlık Aşaması Sırasında Tüm Kaynaklardan Oluşacak Ortalama Ses Basınç Seviyelerinin Mesafelere Göre Dağılımı Grafiği 23

Sonuç ve Değerlendirme 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDDY) de belirtilen, endüstri tesislerinden kaynaklanacak çevresel gürültü düzeyi ve gürültünün önlenmesine ilişkin kabul edilebilir en yüksek gürültü seviyeleri Tablo 1.c.4 de verilmiştir. Tablo 1.c.4. Endüstri Tesisleri İçin Çevresel Gürültü Sınır Değeri Alanlar L gündüz (dba) L akşam (dba) L gece (dba) Gürültüye hassas kullanımlardan eğitim, kültür ve sağlık alanları ile yazlık ve kamp yerlerinin yoğunluklu olduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan konutların yoğun olarak bulunduğu alanlar Ticari yapılar ile gürültüye hassas kullanımların birlikte bulunduğu alanlardan işyerlerinin yoğun olarak bulunduğu alanlar 60 55 50 65 60 55 68 63 58 Endüstriyel alanlar 70 65 60 ÇGDY Yönetmeliği Madde 22 de endüstriyel tesisler, atölye imalathane ve işyerlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesine ilişkin kriterler belirlenmiştir. Bu kapsamda ilgili maddenin a bendinde Her bir endüstri tesisinden çevreye yayılan gürültü seviyesi bu Yönetmeliğin ekindeki Ek-VII de yer alan Tablo-4 te verilen sınır değerleri aşamaz denilmektedir. Tablo 1.c.3. de verilen gürültü düzeyleri; ÇGDYY nin Ek-VII Tablo-4 de belirtilen gürültü sınır değerleri ile karşılaştırıldığında gündüz için yaklaşık 250 m mesafeden sonra 70 dba sınır değerini sağlandığı görülmektedir. Faaliyet alanına en yakın yerleşim birimi Uluabat Köyünde bulunan yapılar olup, proje alanına en yakın yapı 400 m mesafede bulunmaktadır. Dolayısıyla projeden kaynaklı oluşması muhtemel gürültüden en yakın yerleşim biriminin etkilenmesi söz konusu olmayacaktır. 1.c.8. Toz Oluşumu Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması; Toz Emisyonları Faaliyet alanında gerçekleştirilecek olan hafriyat işlemleri sırasında toz emisyonları oluşacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat aşamasında oluşacak toz emisyonlarına ilişkin hesaplamalara aşağıda yer verilmiştir. Proje alanında bitkisel toprak hafriyatı, sökme, yükleme-boşaltma ve nakliye işlemleri esnasında oluşacak toz emisyonu Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde verilen toz emisyon faktörleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. Hesaplamalar, toz oluşumu esnasında hem en olumsuz koşulların gerçekleşebileceği göz önünde bulundurularak kontrolsüz emisyon faktörleri kullanılarak yapılmıştır. 24

Tablo 1.c.5. Toz Emisyon Faktörleri İŞLEM Kontrolsüz EMİSYON FAKTÖRÜ kg/ton Kontrollü Malzemelerin Sökülmesi 0,025 0,0125 Malzemelerin Yüklenmesi 0,01 0,005 Malzemelerin Taşınması (Gidiş-Dönüş) 0,7 0,35 Malzemelerin Boşaltılması 0,01 0,005 Malzemelerin Depolanması 5,8 kg/ha.gün 2,9 kg/ha.gün Gerçekleştirilmesi planlanan proje alanı yaklaşık 15.650 m 2 alana sahip olup, bu alan içerisinde yaklaşık 8.000 m 2 lik bölümünde inşaat çalışmaları yürütülecektir. Proje alanında kurulması planlanan ünitelerin çoğu çelik konstrüksiyon şekilde olup az miktarda temel kazısı ile birlikte bu yapıların kolayca yerleştirilmesi mümkündür. Dolayısıyla proje alanında yapılacak temel kazı çalışmalarında hesaplama yapılırken ortalama derinlik 0,3 m alınmıştır. Toplam Hafriyat Miktarı = Hafriyat Alanı x Hafriyat Derinliği = 8.000 m 2 * 0,3 m = 2.400 m 3 tür. Hafriyatı yapılacak bitkisel toprağın yoğunluğu 1,6 gr/cm 3 toplam hafriyat miktarı; kabul edildiğinde yıllık Toplam Hafriyat Miktarı Toplam Hafriyat Miktarı Çalışma Süresi Toplam Hafriyat Miktarı Saatlik Hafriyat Miktarı = Toplam Hafriyat Hacmi * Toprak Yoğunluğu = 2.400 m 3 * 1,6 ton/m 3 = 3.840 tondur. = 4 ay / 1 yıl, 26 gün/ay, 10 saat/gün = 3.840 ton = 3,6 ton Hafriyat, yükleme ve taşınması sırasında oluşacak toz miktarı; a) Toprağın hafriyatı sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Toz Emisyon Debisi = 3,6 ton/saat * 0,025 kg/ton = 0,09 kg/saat b) Hafriyat toprağının yüklenmesi ve boşaltılması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Toz Emisyon Debisi = 3,6 ton/saat * 0,01 kg/ton * 2 = 0,072 kg/saat c) Hafriyat toprağının taşınması sırasında meydana gelebilecek olan toz miktarı; Proje alanından ilerleyen faaliyet dönemlerinde hafriyatı yapılacak toprak, hafriyat yapılacak alanlara ortalama 100 m mesafede kurulacak hafriyat depolama alanına nakledilecektir. Bu durumda her seferde gidiş-geliş toprak yolda kat edilecek toplam mesafe 200 m dir. Hafriyatı yapılacak yaklaşık 18,4 Ton hafriyat toprağı için saatte 20 ton malzeme taşıyabilen 1 adet kamyonun hareketi söz konusu olacaktır. Toz emisyon debisi = (1 araç/saat x 0,7 kg toz/araç-km x 0,1 km x 2) = 0,14 kg/saat Hafriyat işlemeleri sırasında meydana gelebilecek olan toplam toz miktarı; Toplam = 0,09 kg/saat + 0,072 kg/saat + 0,14 kg/saat = 0,302 kg/saat 25

Proje kapsamında gerçekleştirilecek çalışmalar esnasında oluşacak toz emisyonu hesaplanırken, çalışmaların en olumsuz şartlarda gerçekleşeceği göz önüne alınmıştır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayı ile Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKK) Ek-2 de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2 de belirtilen kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması gerekmektedir. Biyogaz Tesisi Projesinin inşaat aşaması süresince yapılacak bütün çalışmaların aynı zaman diliminde gerçekleştirileceği göz önüne alındığında oluşacak toz emisyonu 0,221 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla SKHKKY Ek-2 de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2 de belirtilen kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde, tesis etki alanında uluslararası kabul görmüş bir dağılım modeli kullanımıyla Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması na gerek duyulmamıştır. İşletme Aşaması; Biyogaz Tesisi faaliyetinin işletme aşamasında her biri 1,1 MW gücünde 4 adet (toplam 4,4 MW) biyogaz motorlu kojenarasyon sistemi kullanılacaktır. Sistemde biyogaz içten yanmalı motorlarda yakılarak elektrik ve ısı enerjisi elde edilmektedir. Isı enerjisi motorun gövde ısısının ve egzoz gazı ısısının geri kazanılması ile sağlanmaktadır. Üretilen ısıdan faydalanılamadığı durumlarda, fazla ısı radyatör vasıtası ile atmosfere verilecektir. Kojenerasyon ünitesinde bir adet baca yapısı bulunacaktır. Faaliyet kapsamında yakıt olarak metan gazı kullanılacaktır. Kullanılacak olan metan gazından CO 2, NO 2, CO ve PM oluşumu söz konusu olacaktır. Tesisin işletme aşamasında oluşacak baca gazı emisyonları için 03.07.2009 tarih ve 27277 sayı ile Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) Ek-5, Tablo 5.2 de belirtilen gaz yakıtlı yakma tesisleri için baca gazı sınır değerlerine uyulacaktır. Söz konusu tablo aşağıda verilmiştir. Tablo 1.c.6. Yakma Isıl Gücü 100 MW ın Altındaki Tesisler İçin Baca Gazı Emisyonlarının Sınır Değerleri Yakıtlar Kükürtdioksit Karbonmonoksit Azot dioksit Toz mg/nm 3 mg/nm 3 mg/nm 3 mg/nm 3 Doğal Gaz, LPG, Rafineri gazı 100 100 800 10 Kok Fabrikası Gazı 200 100 100 Biyogaz 800 100 100 Söz konusu tesis için 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik te ve bu yönetmelikte; 30.05.2009 tarih ve 27243 sayılı Resmi Gazete de 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı Resmi Gazete de 24.02.2010 tarih ve 27503 sayılı Resmi Gazete de yapılan değişiklikler gereğince Çevre İzni alınacaktır. 1.c.5. Atık Pil ve Akümülatörler Faaliyetin tüm aşamalarında kullanılacak olan araç ve ekipmanların bakım ve onarımlarının faaliyet alanı içerisinde yapılması durumunda, ortaya çıkması muhtemel atık aküler, 03.03.2005 tarih ve 25744 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: R.G.- 30.03.2010/27537) hükümleri doğrultusunda proje alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans almış geri kazanım firmasına verilmek sureti ile bertarafı sağlanacaktır. 26

Planlanan faaliyetin tüm aşamalarında 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan ve 01.04.2010 tarihinde yürürlüğe giren Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uygun hareket edilecektir. 1.c.6. Ömrünü Tamamlamış Lastikler Faaliyetin tüm aşamalarında çalışacak araçlardan kaynaklanması muhtemel araç lastiklerinin bertarafında 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik. 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı R.G) hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. Söz konusu lastikler anılan Yönetmeliğin ilgili hükümleri gereği lisanslı firma kanalıyla bertaraf edilecektir. 27

ç) Kullanılan Teknoloji ve Malzemelerden Kaynaklanabilecek Kaza Riski Projenin işletme çalışmaları süresince Biyogaz tesisinde bulunacak makine ve ekipmanların kullanımından kaynaklı kaza riski söz konusu olabilmektedir. Söz konusu kaza risklerini önlemek amacıyla teknik olarak yönetmeliklerin şart koştuğu her türlü güvenlik tedbirleri alınacaktır. Personele iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimi verilecek olup, faaliyet sahasında gözle görünür yerlere yönlendirme işaretleri ve ikaz levha işaretleri yerleştirilecektir. Tesiste çalışacak tüm işçilere kişisel koruma araç ve gereçleri (giysi, maske, kulaklık vb.) temin edilecektir. Ayrıca tesiste tüm giriş çıkışların kontrollü bir şekilde yapılması, güvenlik görevlisinin bulundurulması, tehlike, ihbar ve ikaz panolarının yerleştirilmesi, bakımlı makine ve ekipmanların kullanılması konularında gerekli her türlü önlemler alınarak, kazaların oluşması önlenecektir. Faaliyetin üretim aşamasında, tesiste kullanılacak makine ve ekipmanlardan kaynaklı kaza riskinin oluşması söz konusu olduğuna faaliyet sahibi, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği kapsamında sağlık ve güvenlikle ilgili bazı hususları yerine getirmekle yükümlü olacaktır. Bu noktada proje sahibi, çalışan işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak amacıyla mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü önlemi almak, organizasyonu yapmak, araç ve gereçleri sağlamak zorundadır. İşveren, sağlık ve güvenlik önlemlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun sürekli iyileştirilmesi amaç ve çalışması içinde olacaktır. Faaliyet sahibi, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında risklerin önlenmesi, önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi, risklerle kaynağında mücadele edilmesi, teknolojinin, iş organizasyonunun, çalışma şartlarının, sosyal ilişkilerin ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan genel bir önleme politikasının geliştirilmesi, toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi, işçilere uygun talimatların verilmesi gibi genel prensiplere uyacaktır. Bununla birlikte tesis alanında oluşabilecek sel, deprem gibi doğal felaketlere, yangın, sabotaj ve endüstriyel kazalarda meydana gelebilecek acil durumlara anında müdahale edebilmek, meydana gelebilecek zararları en aza indirebilmek ve bunun çevresel etkilerini önleyebilmek amacı ile görev alacak personel arasında bir organizasyon yapılacaktır. Bu organizasyona göre Koruma, Yangın, Kurtarma ve İlk Yardım Ekipleri oluşturulacaktır. Bu ekiplerin çalışma prensipleri ayrı ayrı belirlenecek ve tüm bu organizasyon işlemlerinden sorumlu olarak da bir Genel Koordinatör görevlendirilecektir. Projenin tüm aşamalarında, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası tüm kaza ve risklerin mümkün olan en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır. Proje kapsamında inşa edilecek tüm yapılar Afet Bölgelerinde Yapılacak Yaılar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılacaktır. Projenin tüm aşamalarında 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanunu nda değişiklik yapılmasına dair kanun ile bu kanunlara bağlı olarak çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacaktır. Şekil 1.ç.1. Acil Eylem Planı Koordinasyon Yapısı 28

Tesiste karşılaşılabilecek olası acil durumlara müdahalede öncelik sırası, aşağıda belirtilen şekilde olacaktır. Haberleşmenin Temini, Ulaştırmanın Sağlanması ve Trafiğin Düzenlenmesi, Kurtarma, Tıbbi İlk Yardım Hasta ve Yaralıların Hastaneye Nakli Yangın Söndürme Emniyet ve Asayişi Sağlama Yedirme, Giydirme, Isıtma ve Aydınlatma Geçici Barınmayı Sağlama Ölülerin Defini Enkaz Kaldırma ve Temizleme Altyapı Tesislerinin Düzenlenmesi Karantina Tedbirlerinin Alınması Acil durum planı kapsamında oluşturulacak ekiplerin görev ve sorumlulukları belirlenmiş olup aşağıda özetlenmiştir: Koruma Ekibinin Görev ve Sorumlulukları Koruma ekibinin görev ve sorumlulukları Şekil 1.ç.2 de detaylandırılmıştır. Tesisin faaliyeti sırasında meydana gelebilecek sel, deprem gibi doğal felaketler ile yangın, sabotaj ve endüstriyel kazalarda oluşacak acil durumlara müdahale edebilmek, zararları minimuma indirebilmek ve bu gibi durumların çevresel etkilerini önleyebilmek amacıyla olaya ilk anda müdahaleyi sağlama Proje sahasında sürekli olarak güvenliği sağlamak, sahaya giriş ve çıkışları kontrol altında tutmak İşletmeye olabilecek herhangi bir sabotaj, saldırı veya buna benzer acil durumlarda haberleşmeyi sağlamak ve emniyet güçlerine derhal haber vermek KORUMA EKİBİ Proje kapsamında meydana gelmesi muhtemel iş kazalarında ilgili birimlere vakit kaybetmeksizin meydana gelen olayı ayrıntılı bir şekilde haber vermek Proje kapsamında meydana gelebilecek olan acil durumlarda, olay mahallinden kaçış ve tahliyeyi en kısa süre içerisinde gerçekleştirme Proje kapsamında meydana gelebilecek olan acil durumlarda ekipler arasında iş birliği sağlayarak arkadaşlarına yardımcı olmak Proje sahasında yer alan toplanma bölgesinde toplanmayı sağlamak Proje kapsamında meydana gelebilecek olan acil durumlarda verilebilecek talimatlara göre hareket etmek Şekil 1.ç.2. Koruma Ekibinin Görev ve Sorumlulukları, 29

Kurtarma Ekibinin Görev ve Sorumlulukları Kurtarma ekibinin görev ve sorumlulukları Şekil 1.ç.3 de detaylandırılmıştır. Proje sahasında oluşabilecek doğal felaket (sel, deprem vb.), yangın, sabotaj ve endüstriyel kazalarda meydana gelebilecek acil durumlara müdahale edebilmek, meydana gelebilecek zararları en aza indirebilmek ve bunun çevresel etkilerini önleyebilmek amacıyla olaylara anında müdahale etmek Proje sahasında yer alan yanıcı maddelerin büyük zararlara sebebiyet vermeden olay yerinden uzaklaştırılması Proje kapsamındaki bölümlerde güvenliği sağlama KURTARMA EKİBİ Proje kapsamında meydana gelebilecek olan acil durumlarda, olay mahallinden kaçış ve tahliyeyi en kısa süre içerisinde gerçekleştirme Proje sahasında meydana gelebilecek olan acil durumlarda, meydana gelebilecek zararları minimum düzeye indirebilmek amacıyla önem sırasına göre kurtarmayı sağlama Proje sahasında meydana gelebilecek olan acil durumlarda, gerekli su tahliyesini sağlama Dışarıdan içeriye müdahaleyi sağlama Şekil 1.ç.3. Kurtarma Ekibinin Görev ve Sorumlulukları, İlk Yardım Ekibinin Görev ve Sorumlulukları Proje sahasında meydana gelebilecek olan acil durumlarda proje sahasına gelen ekipler ile uyum sağlayarak iş birliği içerisinde çalışma İlk Yardım ekibinin görev ve sorumlulukları Şekil 1.ç.4 de detaylandırılmıştır. Proje sahasında oluşabilecek olan doğal felaket (sel, deprem vb.), yangın, sabotaj ve endüstriyel kazalarda meydana gelebilecek acil durumlara anında müdahale edebilmek için ilk yardım konusunda gerekli eğitim çalışmaları İLK YARDIM EKİBİ Acil ilk yardım gerektiren durumlarda, kişinin en yakınında bulunandan yararlanılması gerektiği ortaya çıktığından ayrım yapılmaksızın tüm personelin acil ilk yardım konusunda bilgilendirilmesi Proje sahasında oluşabilecek olan doğal felaket, yangın, sabotaj ve endüstriyel kazalarda oluşabilecek acil durumlarda ilk yardım ekipleri zor durumda bulunan kazazedeleri derhal olay yerinden uzaklaştırmalı ve kazazedeyi değerlendirerek şok, yumuşak doku yaralanması, yanık, kırık, kafa yaralanması, göğüs yaralanması ve zehirlenme gibi durumlara karşı gerekli acil tedaviyi uygulamalı ve gerektiğinde de sağlık ocağı, hastane gibi ilgili birimlere sevkleri yapılmalıdır Şekil 1.ç.4. İlk Yardım Ekibinin Görev ve Sorumlulukları, 30

Yangın Ekibinin Görev ve Sorumlulukları Yangın ekibinin görev ve sorumlulukları Şekil 1.ç.5 de detaylandırılmıştır. Proje sahasında oluşabilecek olan doğal felaket(sel, deprem vb.), yangın, sabotaj, endüstriyel kazalar vb. gibi meydana gelebilecek olan acil durumlarda, meydana gelebilecek olan zararların minimum düzeylerde olmasını sağlamak amacıyla olaya ilk anda müdahale etme YANGIN EKİBİ Meydana gelen olayın özelliğine göre ilk müdahale ve ilerlemesini önlemek amacıyla gerekli tedbirlerin alınması, söndürme çalışmalarının gerçekleştirilmesi Proje sahasında meydana gelebilecek olan acil durumlarda, olay mahallinden kaçış ve tahliyeyi en kısa süre içinde gerçekleştirme Proje sahasında yer alan toplanma bölgesinde toplanmayı sağlamak Proje kapsamında meydana gelebilecek olan acil durumlarda verilebilecek talimatlara göre hareket etmek Şekil 1.ç.5. Yangın Ekibinin Görev ve Sorumlulukları, Üretim esnasında kullanılacak olan araç, iş makinesi ve teçhizatın kullanımında olası dikkatsizlikler sonucu iş kazaları meydana gelebilecektir. Tüm bu kazaları azaltmak ve engellemek amacıyla, çalışanlara eğitim verilerek gerekli uyarılar yapılacak ve uyarı levhaları asılacaktır. İşyeri ile ilgili olarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nde belirtilen ilk yardım malzeme ve gereçleri temin edilerek ilk yardım dolabı oluşturulacaktır. Proje ile ilgili olarak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü nde belirtilen önlemler alınacaktır. Sonuç olarak, projenin işletme döneminde, gerekli tüm tedbirler alınacaktır. Projenin tüm aşamalarında, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası tüm kaza ve risklerin mümkün olan en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır. 31

d) Projenin Olası Çevresel Etkilerine Karşı Alınacak Tedbirler Su Kullanımı ve Atıksu Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları sırasında çalışacak toplam 20 kişiden kaynaklı su kullanımı söz konusu olacaktır. Arazi Hazırlık ve İnşaat aşamasında çalışacak olan personelin sosyal ihtiyaçları, yan parselde SÜTAŞ A.Ş. tarafından işletilmekte olan atıksu arıtma tesisinin sosyal ünitelerinden karşılanacaktır. Bu kapsamda personelden kaynaklı oluşacak atıksular da tesis içinde bulunan altyapı sistemine verilerek bertarafı sağlanacaktır. Ayrıca inşaat aşaması boyunca kullanılacak olan beton imalatları esnasında su kullanımı söz konusu olacaktır. Proje kapsamında tesis inşasında hazır beton kullanılacağından bu kapsamda proje alanı içerisinde herhangi bir atıksu oluşumu söz konusu olmayacaktır. Proje dahilinde oluşacak her türlü atıksu için, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği, (13 Şubat 2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete de ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete de yapılan değişiklikler) ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği hükümlerine uygun hareket edilecektir. Projenin işletme aşamasında çalışacak olan personelden kaynaklı su kullanımı ve atıksu oluşumu söz konusu olacaktır. Ortaya çıkacak olan evsel nitelikli atıksular ise proje alanı içerisinde kurulacak olan fosseptik yapısında biriktirilerek yan parselde SÜTAŞ A.Ş. tarafından işletilmekte olan Atıksu Arıtma Tesisi ne aktarılacaktır. Alternatif olarak da; Biyogaz Tesisi alt yapı sistemi ile SÜTAŞ Atıksu Arıtma Tesisi arasında kanal bağlantısı ile atıksuların arıtma sistemine aktarılması sağlanabilecektir. Projenin inşaat ve işletme aşamalarında; - 31/05/2005 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, - 31/12/2004 tarih ve 25687 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve 13 Şubat 2008 tarih ve 26786 sayılı Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, - 1380 sayılı Su Ürünleri Kanununa ve bu kanuna bağlı çıkartılan, 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Ürünleri Yönetmeliği nin su ürünleri ve su kirliliği ile ilgili hükümlerine uyulacaktır. Katı Atık, Atık Yağ, Tehlikeli Atık, Atık Pil ve Akümülatörler Katı Atıklar; Planlanan projenin arazi hazırlık ve işletme aşamasında çalışacak olan personellerden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar ile ambalaj atıkları ortaya çıkacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamasında çalışacak personellerden ve inşaat çalışmalarından kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar; tesis içerisinde değişik noktalarda yer alacak olan çöp konteynırlarına bırakılacaktır. Konteynırlarda biriken katı atıklar ise belli periyotlarda Karacabey Belediyesi tarafından alınarak, belediyenin katı atık depolama alanında bertaraf edilecektir. 32

Diğer taraftan projenin işletme aşamasında anaerobik reaktör içerisine alınan organik içerikli maddeler, biyolojik ayrışma gerçekleştirildikten sonra reaktör çıktısı olarak ortaya çıkacaktır. Bu içerik yaklaşık %9 katı madde içeriğine sahip ve direk olarak tarlalarda organik gübre olarak kullanıma uygun bir maddedir. Gübrenin doğrudan serpilmesi mümkün olmadığı durumlarda söz konusu gübre, tesis içerisinde kurulacak olan gübre kurutma ünitesinde işleme tabi tutulacaktır. Bu işlem için disk tip veya bant tipi kurutucular kullanılacaktır. Kurutucu çıkısında elde edilen katı kısım bir romörkta veya kamyonda toplanarak nihai kullanım alanına sevk edilecektir. Projenin arazi hazırlık ve işletme aşamalarında ortaya çıkacak kağıt, karton, cam vb. geri dönüşümü mümkün olan atıklar ise; evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak, tesis içerisinde üstü kapalı konteynırda biriktirilecek ve daha sonra da Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilerek değerlendirilecektir. Projenin tüm aşamalarında oluşacak katı atıkların (organik atıklar vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 18 de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği nin tüm hükümlerine proje dahilinde uyulacaktır. Oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları ise; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Atık Yağ, Pil ve Akümülatörler; Projenin işletme aşmasında araç bakımları en yakın servis istasyonunda yapılacak olup, bunun mümkün olmaması durumunda ise tesis içerisinde yapılması durumunda atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. Ayrıca tesis içerisinde bulunan araç ve ekipmanların bakım ve onarımlarından kaynaklı atık yağ oluşumu söz konusu olacaktır. Araç bakımlarının proje sahasında yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda oluşması muhtemel atık yağların bertarafı için 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (31.07.2009 tarih ve 27305 sayılı RG ve30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) hükümleri uygulanacaktır. Projenin inşaat ve işletme aşamasında oluşacak atık yağlar, tesis alanı içerisinde sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda geçici olarak depolanacak ve daha sonra lisanslı firmalar kanalıyla bertaraf edilecektir. Araçların tesis içerisinde bakım ve onarımları sızdırmazlığı sağlanmış bir alanda yapılacak olup, yapılacak çalışmalar esnasında 08.06.2010 Tarih ve 27605 Sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren "Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik"te belirtilen hükümlere uyulacaktır. Faaliyetin üretim aşaması sırasında kullanılacak araçların bakım ve onarımlarının faaliyet alanı içerisinde yapılmasının zorunlu olduğu durumunda, ortaya çıkması muhtemel atık aküler, 03.03.2005 tarih ve 25744 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik. 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı R.G) hükümleri doğrultusunda proje alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda muhafaza edilecek ve lisanslı geri kazanım firmasına verilerek bertarafı sağlanacaktır. 33

Faaliyetin üretim aşaması sırasında çalışacak araçlardan kaynaklanacak araç lastiklerinin bertarafında 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik. 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı R.G) hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. Söz konusu lastikler anılan Yönetmeliğin ilgili hükümleri gereği lisanslı firma kanalıyla bertaraf edilecektir. Faaliyetin üretim aşaması sırasında kullanılacak olan kimyasal katkı maddelerinin kapları ve ambalajları ile yağlı üstüpler, araçlardan oluşabilecek yağlı filtre aksamları vb. gibi kontamine olmuş atıklar, tehlikeli atık olarak sınıflandırılabilir. Söz konusu tehlikeli atıklar 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (04.09.2009 tarih ve 27339 sayılı RG ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı RG ile değişik) lisanslı geri kazanım firmasına verilerek bertarafı sağlanacaktır. Gürültü Oluşumu Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında; kazı, inşaat, montaj, vb. çalışmalarında kullanılacak makine ve ekipmanlardan gürültü oluşması söz konusu olacaktır. Arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları aşamasında kullanılacak makine ve ekipmanların aynı zamanda ve aynı yerde çalıştığı varsayılarak en olumsuz şartlarda ortaya çıkacak toplam ses basınç düzeyini hesaplamak amacıyla önce her bir kaynaktan oluşacak ses gücü düzeyinden toplam ses gücü düzeyleri bulunmuştur. Proje kapsamında gerçekleştirilecek arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarda gürültüye neden olabilecek makine ve ekipmanların özellikleri SOUND PLAN gürültü yazılım programının kitaplığından alınarak Tablo 1.c.2'de verilmiştir. 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (ÇGDDY) de belirtilen, endüstri tesislerinden kaynaklanacak çevresel gürültü düzeyi ve gürültünün önlenmesine ilişkin kabul edilebilir en yüksek gürültü seviyeleri Tablo 1.c.4 de verilmiştir. ÇGDY Yönetmeliği Madde 22 de endüstriyel tesisler, atölye imalathane ve işyerlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesine ilişkin kriterler belirlenmiştir. Bu kapsamda ilgili maddenin a bendinde Her bir endüstri tesisinden çevreye yayılan gürültü seviyesi bu Yönetmeliğin ekindeki Ek-VII de yer alan Tablo-4 te verilen sınır değerleri aşamaz denilmektedir. Tablo 1.c.3. de verilen gürültü düzeyleri; ÇGDYY nin Ek-VII Tablo-4 de belirtilen gürültü sınır değerleri ile karşılaştırıldığında gündüz için yaklaşık 250 m mesafeden sonra 70 dba sınır değerini sağlandığı görülmektedir. Faaliyet alanına en yakın yerleşim birimi Uluabat Köyünde bulunan yapılar olup, proje alanına en yakın yapı 400 m mesafede bulunmaktadır. Dolayısıyla projeden kaynaklı oluşması muhtemel gürültüden en yakın yerleşim biriminin etkilenmesi söz konusu olmayacaktır. İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6. maddesinin (c) bendinde ve 9. Maddesinin (a) bendinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirirken, işçilerin maruz kaldığı gürültü düzeyini değerlendirecek ve gerekiyorsa gürültü ölçümü yaptıracaktır. 34

Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için teknik gelişmeler uygun önlemler alınarak gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler kaynağında yok edilecek veya en aza indirilecektir. Gürültüden kaynaklanan risklerin azaltılmasında, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6. Maddesinin (b) bendinde belirtilen genel prensiplere uyulacak ve özellikle; Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemleri seçilecek, Yapılan işi göz önünde bulundurarak, mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş ekipmanı seçilecek, İşçilere iş ekipmanını gürültüye en az maruz kalacakları doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için, gerekli bilgi ve eğitim verilecek, Hava yoluyla gürültüyü, perdeleme, kapatma, gürültü emici örtülerle ve benzeri yöntemlerle azaltılacak, Çalışma sistemleri ve iş ekipmanlarının düzenli bakımı yapılacak, Gürültüyü azaltacak bir iş organizasyonu ile maruziyet süresini ve gürültü düzeyini sınırlamak, yeterli dinlenme araları verilerek çalışma sürelerinin düzenlenmesi gibi önlemler alınacaktır. Toz Emisyonu ve Hava Kalitesine Etkiler Faaliyet alanında gerçekleştirilecek olan hafriyat işlemleri sırasında toz emisyonları oluşacaktır. Proje alanında bitkisel toprak hafriyatı, sökme, yükleme-boşaltma ve nakliye işlemleri esnasında oluşacak toz emisyonu Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde verilen toz emisyon faktörleri dikkate alınarak hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucunda projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında meydana gelecek toz emisyonunun kütlesel debisi 0,302 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Proje kapsamında gerçekleştirilecek çalışmalar esnasında oluşacak toz emisyonu hesaplanırken, çalışmaların en olumsuz şartlarda gerçekleşeceği göz önüne alınmıştır. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayı ile Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (SKHKK) Ek-2 de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2 de belirtilen kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması gerekmektedir. Biyogaz Tesisi Projesinin inşaat aşaması süresince yapılacak bütün çalışmaların aynı zaman diliminde gerçekleştirileceği göz önüne alındığında oluşacak toz emisyonu 0,221 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla SKHKKY Ek-2 de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2 de belirtilen kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde, tesis etki alanında uluslararası kabul görmüş bir dağılım modeli kullanımıyla Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması na gerek duyulmamıştır. Biyogaz Tesisi faaliyetinin işletme aşamasında ise her biri 1,1 MW gücünde 4 adet (toplam 4,4 MW) biyogaz motorlu kojenarasyon sistemi kullanılacaktır. Sistemde biyogaz içten yanmalı motorlarda yakılarak elektrik ve ısı enerjisi elde edilmektedir. Isı enerjisi motorun gövde ısısının ve egzoz gazı ısısının geri kazanılması ile sağlanmaktadır. Üretilen ısıdan faydalanılamadığı durumlarda, fazla ısı radyatör vasıtası ile atmosfere verilecektir. Kojenerasyon ünitesinde bir adet baca yapısı bulunacaktır. Faaliyet kapsamında yakıt olarak metan gazı kullanılacaktır. Kullanılacak olan metan gazından CO 2, NO 2, CO ve PM oluşumu söz konusu olacaktır. 35

Söz konusu tesis için 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik te ve bu yönetmelikte; 30.05.2009 tarih ve 27243 sayılı Resmi Gazete de 24.12.2009 tarih ve 27442 sayılı Resmi Gazete de 24.02.2010 tarih ve 27503 sayılı Resmi Gazete de yapılan değişiklikler gereğince Çevre İzni alınacaktır. Flora-Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler Projenin flora ve fauna üzerine etkileri ve etkileri azaltıcı önlemler 2. Bölümün b kısmında detaylı olarak verilmiştir. 36

BÖLÜM 2 PROJENİN YERİ

2. PROJENİN YERİ a) Mevcut Arazi Kullanımı ve Kalitesi (Tarım Alanı, Orman Alanı, Planlı Alan, Su Yüzeyi Vb.) Planlanan proje alanı Bursa ili, Karacabey İlçesi, Uluabat Köyü 360, 371 ve 372 parseller içerisinde yer almaktadır. Alanın mülkiyeti; Sütaş Süt Ürünleri A.Ş.(360 ve 372 parseller) ile Mürvet TEZEL (371 parsel) aittir. Söz konusu parsellere ait tapu fotokopileri ve parsellerin ENFAŞ A.Ş. ne kiralandığına dair kira kontratoları Ek-7 de verilmiştir. Proje alanının da içinde bulunduğu Karacabey ilçesi Bursa ya 52 km mesafededir. Karacabey yüz ölçümü 1285 km 2, nüfusu ise 79.736 kişidir. Proje alanına yakın mesafede buluna diğer bir yerleşim alanı ise Karacabey ilçesine bağlı Uluabat Köyü dür. Uluabat Köyü Karacabey ilçesine 12 km, Bursa ya ise 52 km uzaklıkta olup nüfusu 1400 kişidir.yapılması ve işletilmesi planlanan proje için seçilen alanı gösterir Yer Bulduru Haritası Ek-1 de proje alanını gösterir fotoğraflar ise Ek-5 de verilmiştir. Yapılması planlanan söz konusu Karacabey-2 Biyogaz Tesisi nin içinde bulunduğu proje alanına en yakın yerleşim birimleri ve uzaklıkları Tablo 2.a.1 de verilmiştir. Tablo 2.a.1. Karacabey-2 Biyogaz Tesisi ne En Yakın Yerleşim Merkezleri ve Faaliyet Alanına Uzaklıkları Yerleşim Yeri Yönü Süt ve Süt Ürünleri Üretim Tesisi ne Mesafesi (m) Karacabey İlçesi Batı 4.740 Uluabat Köyü Doğu 400 Bakırköy Güney-Batı 4.430 Kaynak: 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita Proje alanı ve çevresini gösterir uydu görüntüsü ve hava fotoğrafı aşağıdaki şekilde verilmiştir. 37

SÜTAŞ Arıtma Tesisi Biyogaz Tesis Alanı SÜTAŞ Fabrika Biyogaz Tesis Alanı SÜTAŞ Arıtma Tesisi Şekil 2.a.1. Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü ve Hava Fotoğrafı, Tarım Alanları ve Orman Alanları Ek-4 te sunulan 1/25.000 ölçekli Arazi Varlığı Haritasına bakıldığında elde edilen verilere göre proje alanının kurulacağı alan Büyük Toprak grubu bakımından Alüvyal Topraklar (A) sınıfına girdiği, Şimdiki Arazi kullanım şekli bakımından ise Sulu Tarım-(S) arazi içinde kaldığı görülmektedir. Bununla birlikte proje sahası ve yakın çevresinde orman alanı bulunmamaktadır. Proje kapsamında Bursa İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ne görüş sorulmuş olup, anılan kurumun 25.04.2013 tarih ve 13592 sayılı cevabi yazısında projenin gerçekleştirileceği parseller için ruhsat aşamasında 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu kapsamında gerekli izinlerin alınması şartı ile ÇED sürecinin devam etmesinde herhangi bir sakınca bulunmadığı belirtilmiştir. Bu kapsamda ruhsat aşamasında bahse konu 3083 sayılı Kanun kapsamında gerekli izinler alınacaktır. 38

b) EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alınarak; sulak alanlar, kıyı kesimleri, dağlık ve ormanlık alanlar, tarım alanları, milli parklar, özel koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar, erozyon alanları, heyelan alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları ile 16/12/1960 tarihli ve 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun gereğince korunması gereken akiferler FLORA VE FAUNA Bursa ili, Karacabey ilçesi sınırları içerisinde planlanan Karacabey-2 Biyogaz Tesisi için hazırlanan Proje Tanıtım Dosyası nın flora ve fauna çalışmaları Ağustos (2012) ayında Ayşegül KARAGÖZ tarafından yapılmıştır. FLORA VE FAUNA İÇEREN SÖZLEŞMELER VE KATEGORİLER IUCN Red List Kategorileri IUCN (The World Conservation Union: The International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources = Doğayı ve Doğal Kaynakları Korumaya Yönelik Uluslararası Topluluk - Dünya Koruma Topluluğu) nesli tükenme tehditi altında olan türlerin kırmızı listesi ve bitki hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı küresel koruma durumu envanteridir. IUCN Red List Uluslar arası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından sürdürülmektedir. IUCN Red List, kesin ölçüt kullanılarak binlerce tür ve alt türlerin nesillerini tükenme riskini değerlendirerek oluşturmaktadır. Bu ölçüt tüm türlerle ve dünyanın her bölgesi ile ilgilidir. Avrupa ülkelerinde IUCN risk sınıflarına göre flora ve fauna türlerinin sınıflandırılması 1970 li yıllardan itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır. IUCN kategorileri 9 grupta incelenmiştir. Tükenme hızı, nüfus büyüklüğü, coğrafi dağılım alanları ile nüfus ve dağılım derecesi kriterleri dikkate alınmıştır. 39

Şekil 2.b.1. IUCN Red List Kategorileri Kaynak: www.iucnredlist.org Tablo 2.b.1. IUCN red List Kategorileri ve Türkçe Karşılıkları Kategori Adequate data Evaluated Not Evaluated Data Deficient Extinct Extinct in the Wild Critically Endangered Endangered Vulnerable Near Threatened Least Concern Türkçe Karşılığı Yeterli data mevcut Değerlendirmeye alınmış Değerlendirmeye alınmamış Yeterli data mevcut değil(data eksik) Türü tamamen yok olmuş,nesli tükenmiş tür Vahşi doğada nesli tükenmiş tür Önemli derecede yok olma tehlikesi olan tür Yok olma tehlikesi olan tür Koruma önlemi alınmazsa ileride yok olma tehlikesi olan tür Neredeyse tehdit altında En az kaygılanılan tür Tablo 2.b.2. Prof. Dr. Ali Demirsoy a (1996) Göre Red Data Book Kategorileri Kategori Kısaltma Türkçe Karşılığı Endangered E Tehlikede Extinct Ex Soyu tükenmiş Indeterminate I Bilinmiyor Isufficiently known K Yetersiz bilinenler Not threatened Nt Takson henüz tehlike altında değil Out of danger O Takson tehlike dışı Rare R Nadir Vulnerable V Zarar görebilir 40