3. FATİHA SÛRESİ ÖĞRENELİM

SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ 3. FATİHA SÛRESİ ل ر ب ال عال م 2 يم ا ل ح م د ل ه ال ر م ح ن ال ر ح 1 ني اك ن ع ب د و ا ي ا ي 3 الدين اك ن ست ع 4 ني مال ك ي و م ص ر 5 يم الص ر ين ا ن ع م ت ا ه د ن ا اط ال ذ اط ال م ست ق الضا ل 6 ني وب ع ل ي ه م و ا ل ع ل ي ه م غ ر ي ال م غ ض ÖĞRENELİM ANLAMI Rahman ve Rahîm olan Allah ın adıyla. 1. Hamd âlemlerin Rabbi Allah a mahsustur. 2. Rahmân ve rahîm. 3. Din (hesap) gününün tek sahibi (olan Allah a). 4. (Rabbimiz!) Ancak sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz. 5. Bizi dosdoğ ru yola ilet. 6. Nimetine erdirdiklerinin yoluna; gazaba uğramışların ve doğrudan sapmış olanların yoluna değil. 66

Benim adım Fatiha. Bu ismim, bir şeyin başlan gıcı ve bir şeyi açan anlamına gelir. Kur an-ı Kerim i açtığınızda okuduğunuz ilk sûre benim. Yedi âyetten oluşmaktayım. Peygamberimiz e indileren beşinci sûreyim. Benim yaklaşık yirmi ismim var. Her biri bir özelliğimi yansıtır. Benim bir adım Hamd ; yani Allah ı övmek ve O na şükretmek tir. İlk âyetim hamd ile başladığı için bu ismi aldım. mini verdi. Yine namazların her rekâtında tek rarlanan yedi âyet anlamında beni esseb u l-mesânî diye isimlendirdi. Benim âyetlerim iyi anlaşıldığında dünya ve ahiret mutluluğu için yeterli olacağından bana el-kâfiye (yeten) adı verildi. Maddî ve manevî tüm hastalıklar için şifa kaynağı olduğumdan bir ismim FATİHA SÛRESİ - ÖĞRENELİM Peygamberimiz (s.a.v.) bana Kur an ın özü anlamında Ümmü l-kitâb is- de eş-şâfiye (şifa veren) dir. (Bkz. Dârimî, Sünen, Fezâilü l-kur an, 12) Kendisini yılan sokan bir adama, bir sahabi beni yedi defa okudu ve adam iyileşti. (Buhari, Tıb, 39) Yüce Allah bir kudsî hadiste, Fatiha Benim Arş hazinelerimden bir hazinedir. buyurduğu için (Münâvî, IV, 420) Kenz (hazine) adını aldım. Aynı zamanda özlü bir dua olduğumdan benim bir ismim de Dua dır. Bana es-salât (namaz) da derler. Çünkü Resulullah beni okumadan namazın olmayacağını haber vermiştir. (Tirmizi, es-salât, nr. 247) 67

Peygamberimiz şöyle buyurdu: SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ Nefsim elinde olan Allah a yemin olsun ki Allah, Fatiha nın benzeri bir sûreyi ne Tevrat ta ne İncil de ne Zebur da ne de Furkân da indirmiştir. O tekrar tekrar okunan yedi âyet ve bana verilen yüce Kur an dır. (Tirmizî, Sevâbu l-kur ân: 1, nr. 2878) Yine Peygamberimiz buyurdu: Yanını yatağa koyup Fâtiha yı ve İhlâs ı okuduğunda ölümden başka her şeyden emin olursun. (İbn Kesir, Tefsîr, I, 110)3286) AÇIKLAMA Sana Fatiha ile ilgili bir müjde vereyim. Fatiha da bulunan yedi âyeti okumak üzere ağzını açan kimseye Cehennem in yedi kapısı kapanır (Bursevi, Rûhu l-beyân, I, 88). Peygamberimiz Fatiha nın Kur anın en büyük sûresi olduğunu bildirmiştir (Buhârî, Tefsir 1; Nesâî, İftitah 26). Fatiha yı ne kadar iyi tanırsan Kur an ı o kadar iyi anlarsın. Fatiha daki ilâhî buyrukları uygular ve onu yaşarsan büyük bir hazineye kavuşursun. Ayrıca Fatiha açan olduğu için, Fatiha ile bütün iyilik kapılarını açarsın. Fatiha hem Kur an ın hem de Cennet in açacağıdır. Fatiha daki âyetleri anlaman için o âyetlerde geçen kavramları iyi bilmelisin. Şimdi onları sana tanıtayım. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) kendisine ilk kez vahiy geldiğinde tedirgin olmuş ve Hz. Hatice ye gizlice, Bana bir şeyin musallat olmasından korkuyorum. demişti. Hz. Hatice: Neden böyle bir korkuya kapıldın? diye sorunca Efendimiz (s.a.v.), Yalnız olduğum bir sırada Oku! diye bana seslenildiğini duydum. dedi. Birlikte dönemin bilgesi Varaka bin Nevfel e gittiler. Varaka, Sana bu seslenme tekrar gerçekleşirse olduğun yerde kal, orayı terketme, sana söyleneni iyice dinle. dedi. Resulüllah (s.a.v.) onun tavsiyesine uydu. Cebrâil yine geldi ve bu sefer ona Fatiha sûresini okudu ve Efendimiz e şöyle dedi: Rahman ve Rahîm Allah ın adıyla. El-hamdu lillâhi Rabbi l-âlemîn de. (Bedreddin Çetiner, Esbab-ı Nüzul, 1, 13) 68

Hamd: övmek, teşekkür etmek gibi anlamlara gelir. İnsan bir iyilik veya güzellik gördüğünde onu över. Teşekkür ise bir iyilik karşılığında dil ile söylenir. Hamd, bütün övgüleri kapsayacak şekilde sevgi ve saygı ile Allah ı övmek ve ona teşekkür etmektir. Elhamdü lillâh sözüne hamdele denir. Hamd; göklerde ve yerde, dünyada ve ahirette sadece Allah a olur. Duanın en üstünü Elhamdülillah demektir...(tirmizi, Daâvât, 9 ) El-hamdülillah, Allah tan başka övülen yoktur demektir. FATİHA SÛRESİ - ÖĞRENELİM Birinci âyet: Hamd, âlemlerin Rabbi Al lah a mahsustur. Hamd; kalp, dil ve organlarımızla yapılır. Kalp ile Allah ı zikrederiz, dil ile elhamdülillah deriz. Organlar ile de iyi işler yaparız. Elhamdülillah dediğimizde kalbimiz Allah ın verdiği nimetler karşısında şükran duyguları ile dolar. Hayata daha olumlu bakarız. Bizden aşağı durumda olanları görür, hâlimize şükrederiz. Yüce Allah, bize verdiği nimetleri saymaya kalksak sayamayacağımızı haber veriyor. Sayısız nimetlerin elbette bir sahibi vardır. Biz O na şükretmez, hizmet etmezsek elimizdeki nimetlerden yoksun kalabiliriz. Çok sevdiğimiz birisi bize büyük hediyeler gönderse iki şey düşünürüz. Birincisi bize gönderdiği hediyeleri düşünür ve mutlu oluruz. İkincisi ise hediye vereni düşünürüz. Onun bizi ne kadar çok sevdiğini, bize ne kadar değer verdiğini anlar ve ona teşekkür ederiz. Yukarıdaki metne uygun bir örnek veriniz ve bunu arkadaşlarınızla paylaşınız. 69

Rab: Bütün varlıkların sahibi, efendisi, onları yetiştiren, ihtiyaçlarını karşılayan, onları terbiye eden demektir. SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ Âlem: Maddî ve manevî bütün varlıklardır. 70 Âlemlerin Rabbi: Allah ın maddî ve manevî, görülen ve görülmeyen, dünyada ve âhiretteki bütün varlıkların sahibi olması demektir. Bu âyette hamdin (övgünün) sâdece Allah a ait olabileceğini, O nun âlemlerin Rabbi, Rahmân ve Rahîm, hesap gününün sahibi olmasından anlıyoruz. Allah Teâlâ bütün âlemde sonsuz güzelliğinin tecellisi olarak öyle mükemmel bir sanat sergiliyor ki, yarattığı varlıklarda gördüğümüz güzellikler karşısında O nu övüyoruz. Bize o kadar iyiliklerde bulunuyor ki, biz bu iyiliklerin farkına vardığımızda O na şükrediyoruz. İkinci âyet: Rahmân ve Rahîm. Rahmân ve Rahîm ile ilgili bilgi besmele bölümünde geçmişti. Burada tekrar Rahmân ve Rahîm buyrulmasını Allah Teâlâ nın rahmetinin her şeyi kuşatması şeklinde anlamak gerekir. Üçüncü âyet: Din (hesap) gününün tek sahibi (olan Allah a). Bu âyette yüce Allah tan Din (hesap) gününün tek sahibi olarak bahsediliyor. Dinin buradaki anlamı, davranışlara verilen karşılık demektir. Buna göre din günü ise kıyamet günüdür. Din gününün yegâne sahibi, amellerin hesabının görüleceği mükâfat ve karşılık larının verileceği kıyamet gününde bütün yetkiler elinde olan Allah tır.

Dördüncü âyet: (Rabbimiz!) Ancak sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz ifadesi geçiyor. Burada kulluk; yani ibadet kavramı önemlidir. Kulluk: kalbin Allah ın yüceliği karşısında acizliğini hissetmesi; her an O na muhtaç oluşundan dolayı O na gönülden bağlanmasıdır. Kulluk, O nun sevgisini kazanmak için huzurunda boyun eğmek, sevgisiyle çoşmaktır. İbadet kişinin sevap olan işler yapmasıdır. Allah, her şeyi insanın hizmetine vermiştir. İnsanı ise kendisi için yaratmıştır. Allah a kul olmayanlar başka şeylere köle olmaya mahkûmdurlar. Allah tan başka hiçbir kimse ibadeti hak etmediğine göre sadece Allah için yapılan ibadet doğru yoldur. Âyette ben yerine biz ifadesinin gelmesi çok dikkat çekicidir. Müslüman önce kendine baktığında sadece dilinin değil bütün organlarının ve ruhunun ibadet halinde olması gerekir. Bu âyet, aynı zamanda çevremizdeki insanlarla birlikte ibadet etmemiz gerektiğini hatırlatmaktadır. Yüce Allah bizden Ancak sana kulluk eder ve yalnız senden yardım dileriz. dememizi isteyerek aslında bizim cemaat olarak ibadet etmemizi istemektedir.. Beşinci âyet: Bizi doğru yola ilet. FATİHA SÛRESİ - ÖĞRENELİM Doğru Yol: Peygamberimiz bu yolun İslâm yolu olduğunu bildirmiştir. Bu yolda ilerleyen kişi sonunda Allah ın rızasına kavuşur ve Cennet e girer. İslam; Allah a teslim olmak, ona boyun eğmektir. Doğru yolda olmak Allah yolunda gereksiz şeylerden kurtulmak, gerekli şeyleri de elde etmekle olur. Peygamberimiz şöyle buyurdu: Bir Müslüman, namaz ve zikir için sık sık camilerde bulunduğunda, Allah Teâlâ onun bu hâlinden tıpkı bir ailenin gurbetteki yakınları döndüğünde sevindiği gibi sevinç duyar ve hoşnut olur. (İbn-i Mâce, Mesâcid, 19) Bir kimsenin diğer bir kimse ile kıldığı namazı, yalnız kıldığı namazından daha bereketli ve sevabı daha fazladır. Beraber kılanların sayısı ne kadar çok olursa Allah Teâlâ nın o kadar çok hoşuna gider. (Ebû Dâvud, Salât, 47/554 ) 71

Aslında insanın yaratılmasından maksat; kulluk etmek, ibadet etmektir. Bu yüzdendir ki Cehennem, kulluktan kaçınan kötü kişilerin ibadet yeri olmuştur. İnsan, her işi yapabilir; fakat yaratılışındaki esas maksat, onun SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ Allah a kulluk etmesidir. Ben insanları ve cinleri ancak bana ibâdet etsinler diye yarattım. âyetini oku da anla! İnsanların yaratılmasından maksat, ibadetten başka bir şey değildir. (Mevlânâ, Mesnevî, II-III, 234-236) Altıncı âyet: Nimetine erdirdiklerinin yoluna; gazaba uğramışların, doğrudan sapmışların yoluna değil. Nimete erenler: Peygamberler, sıddiklar, şehitler ve salih (iyi) kişilerdir (Nîsâ sûresi, 69. âyet). Gazaba uğrayanlar: Allah ın rah metinden uzak olanlar, şiddetli azabı hak edenlerdir. Çünkü onlar önce hakkı, gerçeği bilmiş; sonra da onu inkâr etmişlerdir. Bunlara Peygamberimiz dömeminde bir örnek olarak Yahudiler gösterilir. Bir mü mini kasıtlı öldüren, iman ettikten sonra kâfir olanlar, müşrikler, Kur an ı inkâr eden ve benzeri kimseler de gazaba uğrayanlardan sayılmıştır. Yolunu sapıtanlar: Bunlara örnek olarak Peygamberimiz döneminde Hıristiyanlar gösterilmiştir (Tirmizî, Tefsir: 2, nr. 2957). Münafıklar, zalimler, dine düşmanlık besleyenler, doğru yoldan sapmışlar dır. 72

Yüce Allah bir kudsî hadiste şöyle buyurmuştur: Hamd, âlemlerin Rabbi Allah adır dediğinde, Rabbimiz, Kulum bana hamdetti der. Kul, Rahmân ve Rahîm olan... dediği zaman Allah, Kulum bana senada (övgüde) bulundu. der. Kul: Din gününün mâliki/sahibi dediği zaman Yüce Allah: Kulum beni yüceltti der. Kul, Ancak Sana kulluk eder, ancak Senden yardım dileriz dediği zaman Allah: Bu benimle kulum arasında iki yarıdır. Kuluma istediği vardır der. Kul, Bizi doğru yola ilet. Nimet verdiğin kimselerin yoluna. Kendilerine gazap edilmiş olanların ve sapmışların yoluna değil. dediğinde Allah şöyle buyurur: Bunlar kulumundur, ona istediği verilecektir. (Müslim, Salât, 38, 40; Ebû Dâvûd, Salât, 132) FATİHA SÛRESİ - ÖĞRENELİM Namazı kulumla aramda ikiye ayırdım. Yarısı benimdir, diğer yarısı ise kulumun. Kuluma istediği verilecektir. Kul, 73

UYGULAYALIM Âyet: 1-2-3 a. Kendimize Uyarlayalım Soruları Fatiha sûresi ile ilgili yukarıda geçen bilgilerden yararlanarak cevaplayınız. 1. Hamd ne demektir? SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ 2. Âlemlerin Rabbi ifadesi ne anlama gelir? 3. Niçin sadece Allah a hamdedilir? Yazalım b. Anlamının Zıddını Bulalım Sorular: 1. Nankörlük ne demektir? 2. Kimler Allah a şükretmez? 3. Allah a hamd etmeyenler nasıl bir tavır sergilerler? 74 Kendimize Uyarlayalım bölümünde yazdıklarınızın karşıt anlamı üzerinde düşününüz.

Yazalım c. Duaya Çevirelim 1. Duanızın birinci kısmını Kendimize Uyarlayalım bölümünde yazdıklarınızdan yararlanarak yapınız. 2. Duanızın ikinci kısmını Anlamının Zıddını Bulalım bölümünde yazdıklarınızdan yararlanarak yapınız. FATİHA SÛRESİ - UYGULAYALIM Yazalım 75

Âyet: 4 a. Kendimize Uyarlayalım 1. Kulluk ne demektir? 2. Allah a kulluk etmeyenler kimlere veya nelere köle olurlar? (Bu soru ile ilgili olarak Hz. Ali nin Para iyi bir köle, kötü bir efendidir sözünden yararlanınız.) SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ 3. İnsan niçin yaratılmıştır? 4. Sadece Allah tan yardım dilemek nasıl olur? 5. Niçin ben değil, biz ifadesi kullanılmıştır? Yazalım b. Anlamının Zıddını Bulalım Sorular: 1. Kimler Allah a kulluk etmez? 2. Allah tan yardım istemeyenlerin durumu nasıldır? 76

Âyet: 5-6 a. Kendimize Uyarlayalım 1. Dosdoğru yol ne demektir? 2. Niçin sürekli doğru yolda olmayı isteriz? 3. Nimete erenler kimlerdir? 4. Allah ın gazabına uğrayanların özellikleri nelerdir? SÛRELERİMİZİ tefekkürle ÖĞRENİYORUZ 5. Doğrudan sapmışlar ile hangi tür insanlar kastedilmektedir? Yazalım b. Anlamının Zıddını Bulalım Sorular: 1. Din bakımından yanlış yollar hangileridir? 2. Allah ın nimet vermediği kimseler kimlerdir? 3. Gazaba uğrayan ve sapıtmış olanların akıbeti nasıldır? 78