KANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD
Kanser Kayıtçılığı Amaç, kanserin boyutunu belirlemek ve gelecekteki durumu hakkında öngörüde bulunmak Tanımlanmış bir nüfusta kanser görülüşü ile ilgili istatistikler üretebilmek için bütün kanser olguları hakkında bilgi toplamak, bu bilgiyi sınıflamak ve toplum üzerinde kanserin etkilerini değerlendirip kontrol edebilecek bir çerçeve oluşturmak 2
Uluslararası Kuruluşlar 1950 Kansere Karşı Uluslararası Birlik (International Union Against Cancer) DSÖ alt komite 1965 Uluslararası Kanser Araştırmaları Kurumu ( IARC - International Agency for Research on Cancer -DSÖ) 1966 Uluslararası Kanser Kayıtçılar Birliği ( IACR - International Association of Cancer Registries ) 1989 Avrupa Kanser Kayıtçılar Ağı ( ENCR - European Network of Cancer Registries) 1993 Orta Doğu Kanser Konsorsiyumu (MECC Middle East Cancer Consorcium) 3
Uluslararası Kanser Kayıtçılar Birliği Beş Kıtada Kanser İnsidansı 4
Kanser Kayıtçılığının Amaçları ve Kullanım Alanları 1 Epidemiyolojik Araştırma Tanımlayıcı epidemiyoloji Analitik epidemiyoloji 2 Sağlıkta Planlama ve İzleme Hasta bakımı Sağkalım Tarama Koruma
Epidemiyolojide kullanım Kanserin görülüş sıklığı, özel grupların risk düzeyleri, kanser tiplerinin prevalans, insidans ve mortalitesi Olası etiyolojik etkenleri saptama Gruplar arası, toplumlar arası karşılaştırma Zaman eğrileri Olgu-kontrol çalışmaları, kohort çalışmaları ilk koşul, bilimsel ve sistematik veri toplanması 6
Sağlık hizmetlerinin planlanması ve izlemeler Hizmetlerin planlanması: Bölgenin gereksinimlerini belirlemek, planlamaların yapılması için veri oluşturma Etkili birincil ve ikincil kanserden korunma programlarının geliştirilmesi ve uygulanması Hasta bakımı, sağaltım Sağkalım 7
NÜFUS TABANLI KANSER KAYITÇILIĞI Tanımlanmış bir nüfus içerisinde ortaya çıkan tüm yeni kanser olguları hakkında bilgi toplanır Ele alınan nüfus belli bir coğrafi alanda yaşayan nüfustur Ana hedef, epidemiyoloji ve halk sağlığı doğrultusundadır.
NEDEN NÜFUS TABANLI KAYITÇILIK? Eğer olguların kaynağı olan nüfus ( risk altındaki nüfus ) biliniyorsa, İNSİDANS HIZI hesaplanabilir Nüfus bilinmiyorsa yalnızca, seri dahilindeki farklı kanserlerin RÖLATİF FREKANSLAR hesaplanabilir
Nüfus Tabanlı Kayıt Merkezleri Olası bütün veri kaynaklarından yararlanır Hastane kayıtları Klinikler Doktor muayenehaneleri Onkoloji merkezleri Patoloji ya da radyodiagnostik merkezlerin kayıtları Ölüm formları Sağlık sigortası kayıtları 10
TÜMÖR PATOLOJİSİ KAYIT SİSTEMİ Bir veya daha fazla laboratuardan, tanısı histolojik olarak konmuş kanserlere ilişkin bilgi toplar Tümör dokusunun kaynağı olan nüfus tanımlanmamıştır Bilginin - tanısal kalitesi yüksektir - fakat genellenmesi güçtür
HASTANE TABANLI KANSER KAYITÇILIĞI Belli bir hastanede tedavi altına alınmış tüm kanser olguları kaydedilir Olguların kaynağı olan nüfus tanımlanmaz Ana hedef klinik bakım ve hastane yönetimi eksenlidir
KANSER KAYITÇILIĞI: KAYNAK DÖKÜMANLAR Hastane: 1. Özel tasarımlı kayıt (bildirim/raporlama) formlar-hastane personeli veya kayıt personelince doldurulur 2. Radyoterapi örnekleri veya özetleri 3. Epikriz veya olgu özeti nüshaları 4. Hastane hasta bilgi sistemi Laboratuvar: 1. Patoloji bölümü: histopatoloji ve otopsi raporları 2. Diğer laboratuarlar: hematoloji, klinik kimya, görüntüleme - kaynakta sıraya konmalı Ölüm belgesi Diğer
Veri toplama yöntemleri AKTİF - Kayıt elemanları tarafından kaynakta toplama PASİF - Sağlık çalışanlarınca bildirim (bildirim formları) - Epikrizler, patoloji raporları ve ölüm belgelerinin kopyası OTOMASYON -Diğer bilişim sistemlerince hazırda kaydolunmuş verilerin kullanımı
NÜFUS TABANLI KANSER KAYITÇILIĞI İKİ VERİ SETİ KANSER OLGULARI RİSK ALTINDAKİ NÜFUS Kişi: Tümör: Yaş Cinsiyet İkamet yeri Doğum yeri Etnik grup Din Meslek Medeni durum Yerleşim yeri Histoloji Evre Tanı temeli Sonuç: Ölü veya hayatta Kişi: Yaş Cinsiyet İkamet yeri (Doğum yeri) (Etnik grup) (Din) (Meslek) (Medeni durum)
Kalite Kontrolu Kanser kayıt merkezi verisinin karşılaştırılabilir olması için mümkün olduğu kadar "doğru" (kesin) (accurate) olması gereklidir. Bir veri setinin bilimsel "doğru"luğu ise iki bileşenden etkilenir: 1. Verilerin tamlığı (completeness) 2. Kaydın geçerliliği (validity). Bu iki bileşenin kontrolu sürecine ise verinin kalite kontrolu denir.
Kalite Göstergeleri Morfolojik olarak doğrulanmış vakaların oranı Mortalite:insidans oranı Yalnızca ölüm belgesi Bilinmeyen yaş yüzdesi Primer yeri bilinmeyen yüzdesi
Türkiye de Kanser Kayıtçılığı 1983 KANSER bildirimi zorunlu hastalık Nüfus tabanlı KKM çalışmaları 1991 İzmir 1993 Ankara, Trabzon, Edirne, Diyarbakır 1994 Antalya, Adana 1995 Sivas, Erzurum, Bursa 2003 Samsun, Eskişehir, Van, Şanlıurfa 2007 Kocaeli, Gaziantep, Malatya 2014 Tüm iller 18
Türkiye Kanser İstatistikleri, 2015
Türkiye Kanser İstatistikleri, 2015
İyi bir kayıt sistemi Sabır ve titizlik gerektiren bir çalışma Sabit personel, bütçe Standardizasyon, eğitim Odaklanmış bir amaç Periyodik veri kalitesi değerlendirme
Patoloji kayıt sistemi Sürdürülebilirlik Kayıt yapacak hekimin iş yükü dikkate alınmalı Var olan sistemlerle entegre edilmeli Kayıtların ne amaçla kullanılacağı belirtilmeli Düzenli analiz ve geri bildirim yapılmalı Aksayan yönler düzeltilmeli