GELECEK İSLAM ÜLKELERİNDE NÜFUS ÖNGÖRÜLERİ 2050 ARALIK 2011 SARIKONAKLAR İŞ TÜRKĠYE MERKEZİ C. BLOK ĠÇĠN D.16 BÜYÜME AKATLAR İSTANBUL-TÜRKİYE ÖNGÖRÜLERĠ 02123528795-02123528796 2025 www.turksae.com
Nüfus, güvenlik siyasetinde bir milli güç unsuru olmayı sürdürmektedir. Nüfusun mutlak büyüklüğü kadar niteliği ve insani gelişmişlik de önem taşımaktadır. Küresel ölçekte çok taraflılığın hakim olmaya başladığı yeni süreçte bir yandan medeniyetler çatışmasına karşın medeniyetler ittifakı arayışı, bir yandan geniş İslam coğrafyası ile ilgili öngörüler ve de Arap ülkelerinde görülen halk hareketleri İslam ülkelerinde nüfus gelişmelerini küresel ölçekte daha önemli hale getirmektedir. Bu çerçevede İslam ülkelerinde demografik eğilimler ve mutlak nüfus büyüklükleri politik, ekonomik ve sosyal gelişmelerde belirleyici unsurlardan biri olacaktır. Güvenlik siyaseti açısından da küresel ölçekte belirleyici etkiye sahip olacaktır. Geniş İslam coğrafyası içinde nüfusun büyük çoğunluğu Müslüman olan ülkeler ile Müslüman halkın en önemli ikinci dine sahip olduğu ülkelerde nüfus öngörüleri ve etkileri aşağıda ülke grupları itibariyle değerlendirilmektedir. Nüfus öngörüleri için Birleşmiş Milletler Nüfus İdaresi nin orta-uzun vadeli nüfus projeksiyonları verileri kullanılmaktadır. Bu çerçevede 59 ülkenin nüfus öngörüleri ve olası politik ve sosyoekonomik etkileri coğrafi ülke grupları itibariyle sunulmaktadır. Güney Asya Ülkeleri; Güney Asya da yer alan 5 ülkede toplam nüfus 2010 yılında 637.9 milyondan 2050 yılında 962.1 milyona çıkacaktır. Güney Asya en yüksek Müslüman nüfusu barındıracak ikinci bölge olacaktır. Bölgede hızlı nüfus artışı devam edecektir. Pakistan ve Afganistan jeopolitik olarak en sıkıntılı iki ülke olup nüfus artışları ilave baskı yaratacaktır. Radikal İslam unsurlarının en yoğun varlığı bu iki ülkede bulunmaktadır. NATO nun askeri varlığı bir dönem sonra sona erecektir. Pakistan nükleer silaha sahip tek İslam ülkesidir. Siyasi istikrar Pakistan da giderek zayıflamaktadır. Her iki ülkede de ekonomik büyüme zayıftır. Bangladeş çok hızlı nüfus artışına sahiptir, ancak jeopolitik riskler göreceli daha sınırlıdır. Endonezya nüfus artışı yavaşlamakla birlikte en yüksek nüfuslu Müslüman ülke özelliğini koruyacaktır. Endonezya ekonomik açıdan dünyanın en büyük 15 ülkesinden biri haline de gelmektedir. Bu konuda Türkiye ile Endonezya rekabet içindedir. Malezya göreceli siyasi istikrarına rağmen etnik ve dini ayrımın yüksek olduğu ve risklerin artığı bir ülke konumundadır. Kuzey Afrika Ülkeleri; Kuzey Afrika da yer alan beş ülkenin toplam nüfusu 2010 yılında 164.6 milyon iken 2050 yılında 236.3 milyona yükselecektir. Arap baharı rüzgarının doğrudan etkilediği bu ülkelerde siyasi rejimin ve buna bağlı olarak sosyo-ekonomik gelişmenin nasıl şekilleneceği belirsizidir. Ilımlı İslam unsurlarının siyasete hakim olma olasılığı yüksektir. Beş ülke içinde Mısır en yüksek nüfus artına sahip ülke olacaktır. Cezayir, Fas, Libya ve Tunus ta ise nüfus artış hızı yavaşlamaktadır ve bu dört ülkede nüfusun sosyo-ekonomik baskısı giderek azalacaktır. Orta Doğu Ülkeleri; Orta Doğu da yer alan altı ülkenin toplam nüfusu 2010 yılında 141.5 milyondan 2050 yılında 222.6 milyona yükselecektir. İran ve Irak en hızlı nüfus artışı gösterecek iki 2
ülkedir. İran nüfusu 100 milyonu, Irak nüfusu 60 milyonu aşacaktır. İran ve Irak Şii nüfusun en ağırlıklı olduğu iki ülkedir ve Şii nüfusun ağırlığını bu iki ülke temsil etmektedir. Filistin 2050 yılında 10.3 milyon nüfusu ile İsrail ve Ürdün nüfusunu aşacaktır. Etnik ve mezhep ayrılıkları ile sıcak iç çatışma olasılığının en yüksek olduğu bu ülkelerde nüfusun sosyo-politik baskısı artarak sürecektir. Balkan Ülkeleri; Balkanlarda yer alan 4 ülkede toplam nüfus azalmaktadır. 2010 yılında 10.9 milyon olan nüfus 2050 yılında 9.5 milyona gerileyecektir. Yaşlanan ve azalan nüfusun farklı sosyo-ekonomik ve politik etkileri olacaktır. Tek nüfus artışı Arnavutluk ta görülürken en kuvvetli azalma Bosna-Hersek te ortaya çıkacaktır. Etnik çatışmalar ile ayrışan ve yeni ortaya çıkan bu devletlerin kalıcılığı ve istikrarı büyük ölçüde AB üyelikleri ile sağlanacaktır. Orta Asya ve Kafkas Ülkeleri; Orta Asya ve Kafkaslarda yer alan üç ülke Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan petrol ve doğalgaz kaynakları ile ekonomik açıdan istikrarlı olup nüfus artış hızları da göreceli çok yavaşlayan ülkeler konumundadır. Bu ülkelerde nüfus baskısı çok sınırlı olacaktır ve giderek yaşlanan bir nüfus ortaya çıkmaktadır. Ekonomik açıdan daha zayıf ve siyasi açıdan daha otoriter Tacikistan ve Kırgızistan da da nüfus artış hızları yavaşlamıştır. İslami unsurların siyaset içinde daha baskın olduğu ve Orta Asya daki radikal İslami unsurlar ile İran ın rejim etkisine daha yakın ve açık olan Özbekistan da ise mutlak nüfus artışı sürecektir. Körfez Ülkeleri; Körfezde petrol zengini 6 ülke ile birlikte bu özelliğe sahip olmayan Yemen bulunmaktadır. Petrol zengini 6 ülkede göreceli hızlı nüfus artışı sürecektir. Mutlak nüfus olarak ise S.Arabistan ın nüfusu 26.4 milyondan 45.0 milyona yükselecektir. Enerji kaynaklarından elde edilen gelire bağlı olarak nüfusun sosyo-ekonomik baskısı sınırlı kalacaktır. Körfezde en hızlı nüfus artışı ise Yemen de yaşanacaktır. Yemen nüfusu 24.5 milyondan 58.0 milyona yükselecektir. Yemen Arap baharı etkisini en kuvvetli yaşayan Körfez ülkesidir. İkiye ayrılmış olan ülke bölgede jeopolitik ve güvenlik siyaseti açısından en riskli ülke konumundadır. Radikal İslami unsurların ve Sünni- Şii mezhep ayrışmasının en şiddetli varlık göstereceği ülke olup nüfus artışı da riskleri besler niteliktedir. Afrika Ülkeleri Nüfusu Müslüman ülkeler içinde en hızlı nüfus artışının yaşanacağı ikinci grup Güney Asya ülkelerinden sonra Afrika ülkeleri olacaktır. Afrika da nüfusun önemli bir bölümü Müslüman dır. Çok sayıda ülkede de Müslüman nüfus ikinci sırada yer almaktadır. 3
Nüfusun yüzde 50.4 nün Müslüman olduğu Nijerya 2010 yılında 158.3 milyon iken 2050 yılında 288.7 milyon nüfusa ulaşacaktır. Yine nüfusunun yüzde 33.9 u Müslüman olan Etyopya da nüfus 89.6 milyondan 183.4 milyona yükselecektir. Nüfusunun yüzde 30.2 si Müslüman olan Tanzanya da ise nüfus 43.5 milyondan 85.1 milyona çıkacaktır. Sudan nüfusu 73 milyona, Nijer nüfusu 53.2 milyona yükselecektir. Mali, Mozambik, Gine, Çad, Senegal ve Somali de nüfus hızları yüksek kalacaktır. Afrika nüfus artışının sosyo-ekonomik ve sosyo-politik baskısının en yüksek hissedileceği bölge olacaktır. Türkiye Türkiye nin nüfus artış hızı içinde bulunduğu demografik sürecin koşullarına uygun olarak yavaşlamaktadır. 2050 yılında nüfus artış hızı sıfır ve mutlak nüfus 98 milyon olarak öngörülmektedir. Türkiye Endonezya ile birlikte dünyanın en büyük ekonomisine sahip iki nüfusu Müslüman ülkeden biri olma potansiyeline sahiptir ve bu potansiyeli her iki ülkenin de değerlendireceği öngörülmektedir. Türkiye sahip olacağı kişi başı gelir ve insani gelişmişlik ile de en nitelikli nüfusa sahip nüfusu Müslüman olan ülke olacaktır. Genel Değerlendirme; Nüfusun büyük çoğunluğu Müslüman olan veya ikinci sırayı Müslümanların aldığı ülkelerin nüfus artışı dünya nüfus artışının üzerinde gerçekleşecektir. 2010 yılında 59 ülkenin nüfusu 1.66 milyar ve toplam dünya nüfusu içinde payı yüzde 24.1 iken, 2050 yılında 2.74 milyon nüfus ile toplam dünya nüfusu içindeki payları yüzde 29.8 e yükselecektir. İslam coğrafyası hızla artan nüfusun ve genç nüfusun sosyo-ekonomik ve sosyopolitik baskısı ile karşı karşıya kalacaktır. Ülkelerde rejim değişiklikleri ile demokratikleşme ve uluslar arası sistem ile bütünleşme eğilimine karşın muhtemelen radikal İslam unsurlarının veya ılımlı İslam yönetimlerinin hakimiyeti yaşanacaktır. Güvenlik siyaseti açısından İslam coğrafyası etnik ve mezhep çatışmalarına en açık bölge olurken hızlı artan nüfus baskısı bu riski artıracaktır. Dünyanın geri kalanı ile İslam coğrafyasının bütünleşmesinde (ittifakında) veya ayrışmasında (çatışmasında) nüfusun mutlak büyüklüğü ve niteliği etkili olacaktır. Hızlı artan nüfusun taleplerinin karşılanamaması muhtemelen İslam coğrafyası ile dünyanın geri kalanı arasındaki ayrışmayı (çatışmayı) besleyecektir. Hızlı nüfus artışının yarattığı karşıtlık potansiyeli ve mutlak güç unsuru nedeni ile İslam coğrafyası içinde iç çatışmalar, ayrışmalar ve kopmalar kaçınılmaz olacaktır. Sudan daki bölünme bunun ilk adımı olarak görülmelidir. 4
GÜNEY ASYA ÜLKELERĠ AFGANİSTAN 99.7 30.4 46.9 79.4 PAKİSTAN 96.3 173.0 225.0 292.0 BANGLADEŞ 89.6 166.6 206.0 254.1 ENDONEZYA 88.2 240.0 271.0 297.0 MALEZYA 60.4 27.9 33.8 39.6 TOPLAM 637.9 782.7 962.1 KUZEY AFRĠKA ÜLKELERĠ MISIR 94.6 79.5 98.5 121.2 CEZAYİR 98.0 35.5 42.9 49.6 LİBYA 96.6 6.5 8.1 9.7 FAS 99.0 32.4 37.9 42.6 TUNUS 99.5 10.7 12.2 13.2 TOPLAM 164.6 199.6 236.3 ORTA DOĞU ÜLKELERĠ SURİYE 97.2 21.4 27.5 34.9 IRAK 99.0 30.7 43.3 61.9 İRAN 99.4 74.3 88.0 100.2 ÜRDÜN 98.2 6.5 8.0 10.1 LÜBNAN 59.3 4.2 4.8 5.2 FİLİSTİN 98.0 4.4 6.6 10.3 TOPLAM 141.5 178.2 222.6 BALKAN ÜLKELERĠ ÜLKE NÜFUS PAYI MĠLYON MĠLYON MĠLYON % ARNAVUTLUK 79.9 3.2 3.5 3.5 BOSNA HERSEK 40.0 3.9 3.8 3.2 MAKEDONYA 33.0 2.0 2.0 1.8 KOSOVA 89.6 1.2 1.1 1.0 TOPLAM 10.3 10.4 9.5 ORTA ASYA ÜLKELERĠ AZERBAYCAN 99.2 8.7 9.5 9.4 KAZAKİSTAN 56.4 15.8 17.0 17.3 KIRGIZİSTAN 86.3 5.5 6.2 6.6 TACİKİSTAN 84.1 7.0 8.9 10.8 TÜRKMENİSTAN 93.1 5.2 6.1 6.8 ÖZBEKİSTAN 96.3 28.6 34.0 38.4 TOPLAM 70.8 81.7 89.3 5
KÖRFEZ ÜLKELERĠ S.ARABİSTAN 97.0 26.4 34.8 45.0 UMMAN 87.7 2.8 3.6 4.6 KATAR 77.5 0.9 1.1 1.3 B.A.E 76.2 4.7 6.3 8.5 BAHREYN 81.2 0.8 1.0 1.2 KUVEYT 95.0 3.1 4.0 5.3 TOPLAM 38.7 50.8 65.9 YEMEN 99.1 24.5 36.6 58.0 TÜRKĠYE VE KIBRIS TÜRKİYE 98.5 73.7 90.3 98.0 KIBRIS 35.0 0.9 1.0 1.2 AFRĠKA ÜLKELERĠ NİJERYA 50.4 158.3 210.1 288.7 ETOPYA 33.9 89.6 125.0 183.4 SUDAN 71.3 41.2 54.3 73.0 NİJER 98.6 15.8 26.3 53.2 MALİ 92.5 13.5 20.6 34.2 MOZAMBİK 22.8 22.6 29.0 39.1 GİNE 84.4 10.0 14.5 22.7 BURKİNO FASO 59.0 16.1 23.7 37.5 ÇAD 55.8 11.7 17.5 29.4 FİLDİŞİ 36.7 20.4 26.2 34.7 SENEGAL 96.0 13.3 18.0 25.3 SOMALİ 98.5 9.5 13.7 21.1 TANZANYA 30.2 43.5 60.0 85.1 BENİN 24.4 9.9 14.5 22.5 KAMERUN 17.9 4.6 5.8 7.6 ERİTRE 36.5 5.3 7.7 11.5 GAMBİYA 95.0 1.8 2.5 3.6 CİBUTİ 96.9 0.9 1.1 1.5 BRUNEİ 67.2 0.4 0.5 0.7 GİNE BASSUA 42.2 1.9 2.9 5.3 MALDİV 98.4 0.3 0.4 0.5 MORİTANYA 99.1 3.4 4.5 6.4 SİERRA LEONE 71.3 6.2 8.6 13.5 BATI SAHRA 99.4 0.5 0.8 0.9 TOPLAM 500.7 688.2 1001.4 6