T.C. NİĞDE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TEZ HAZIRLAMA VE YAZMA KILAVUZU (Kılavuzu Bilgisayarınıza Kaydetmek İçin Tıklayınız) Yüksek Lisans/Doktora Tezi ve Sanatta Yüksek Lisans/Sanatta Yeterlik Eser Raporu Yazım ve Basım Yönergesi YASAL DAYANAK Bu kılavuz, Niğde Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin 4. maddesi gereğince, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü ne bağlı anabilim dallarında hazırlanan lisansüstü tezler ile seminer çalışmalarının standart hale getirilmesini sağlayacak ilke ve kuralları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Üniversite üst kurullarının konu ile ilgili alacağı kararlar, bu kılavuzda herhangi bir değişikliğe gerek kalmadan aynen uygulanır. TEZ ÖNERİSİ HAZIRLAMA Tez Önerisi Hazırlama Süresi Ders dönemi içinde derslerini ve seminerini başarı ile tamamlayan yüksek lisans öğrencileri, ders döneminin bitiminden sonra diğer yarıyıl başlangıcına kadar danışman(lar)ının gözetiminde yapacağı tezin konusunu, amacını, önemini ve yöntemini kapsayan bir tez önerisi hazırlar ve ilgili anabilim dalı başkanlığına sunar (öğrenci normal süresi içinde tez önerisi vermemişse tez önerisi reddedilmiş sayılır). Anabilim Dalı Başkanlığı sunulan tez önerisini onayladıktan sonra en geç bir hafta (7 gün) içinde enstitü müdürlüğüne gönderir. Tez önerisi Enstitü Yönetim Kurulu nun kararıyla kesinleşir ve karar tarihinden itibaren öğrenci tezini çalışmaya başlamış sayılır. Bu süre sınırlarına uymayan öğrencilerin kaybettikleri süreler yasal tez hazırlama süresinden sayılır.
Doktora yeterlik sınavını başarı ile tamamlayan ve tez izleme komitesi kurulan öğrenci, yeterlik sınavında başarılı olduğu tarihten itibaren en geç altı ay içinde yapacağı araştırmanın konusunu, amacını, önemini, yöntemini ve çalışma planını kapsayan tez önerisini danışmanının gözetiminde hazırlar ve tez izleme komitesine sunar. Yapılan savunma sınavında başarılı olan öğrencinin tez önerisi, Enstitü Yönetim Kurulu kararı ile kesinleşir ve tez hazırlama süresi, yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren başlar. Tez Projesi Hazırlama Biçimi 1) Tez Adı: Tezin konusunu açıkça belirtmelidir. Çok uzun, anlaşılması güç ve çok genel adlar kullanılmamalıdır ancak konuyu ifade edemeyecek kadar kapalı ve kısa da olmamalıdır. 2) Tez Konusu: Hangi konu üzerinde çalışılacağı açık bir şekilde belirtilmelidir. 3) Tezin Amacı: Hazırlanacak tezin ne için ve hangi amaçla yapıldığı net bir şekilde ortaya konularak, daha önce yapılan çalışmalar varsa bunlardan ayrılan yanları ve bu konuda tezin katkısının ne olacağı açıkça belirtilmelidir. 4) Uygulanacak Yöntem: Burada, tezin nasıl bir yol izlenerek hazırlanacağı hakkında bilgiler verilir. Bu çerçevede aşağıdaki hususlar temel alınmalıdır: a) Kavramsal Çerçeve: Burada, hangi yaklaşım ile hangi teori veya modele göre tez konusunun ele alınacağı belirtilir. Seçilen yaklaşım ile teori veya modelin hangi gerekçelerle tercih edildiği açıklanır. Diğer bölümlere göre daha uzun ve içerik olarak daha yoğun olan bu bölüm, tezin herhangi bir araştırma/inceleme değil fakat bilimsel bir araştırma / inceleme olduğunun da adeta kanıtlandığı yerdir. Kavramsal çerçevede, araştırmacının yaratıcılığı sergilenir.
Burada gerekirse tezin temel kavramlarının kendine özgü tanımlarına da yer verilebilir. Özellikle, tartışmalı kavramlar için gerekçe ve kaynak gösterilmesi gerekir. b) Varsayımlar: Bu kısımda, tezin kavramsal çerçevesinin oturtulduğu varsayım(lar) verilir. Bilindiği gibi varsayım bir olayı ya da bir takım olayları açıklayabilmek için önceden kabul edilen ilkedir. Bir başka ifade ile deneyle kanıtlanmamış ancak kanıtlanabileceği umulan teorik düşüncedir. Bu sebeple varsayım(lar)ın açık ve net olarak belirtilmesi gerekir. c) Kapsam ve Sınırlılıklar: Tezin kapsamında, araştırılacak konunun neleri kapsayacağı (konu, yer ve zaman) belirtilir. Araştırma uygulamalı ise evren ve örneklem hakkında bilgi verilir. d) Tezin Sınırlılıkları: Tez konusu ile ilgili olmakla birlikte tezin içinde ele alınmayacak konular gerekçeli olarak, veri, kaynak, güçlük, zaman, varsa maliyet sınırlamaları vb. durumlar belirtilerek, açıklığa kavuşturulur. e) Veri Toplama Tekniği: Burada, hangi veri toplama tekniklerinden yararlanılacağı hakkında bilgi verilir; yapılacak literatür taraması anlatılır. Uygulamalı tezlerde gözlem, görüşme, örnek olay incelemesi, vb. tekniklerden hangisinin neden seçildiği gerekçeli olarak yazılır. Toplanan verilere uygulanacak istatistiksel işlemler hakkında bilgi verilir. 5) Zamanlaması: Burada, tezin hazırlanması için gereken zaman, safhalar itibariyle, ayrıntılı olarak gösterilir. Yani kaynak araştırması, veri toplama, uygulama, değerlendirme ve yazmaya ne kadar zaman ayrılacağı ve bunlara ait tahmini tarihler yazılır. Zamanlamada Enstitü'nün "Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönergesi"nde tanınmış olan normal süre esas alınır. 6) Kaynakçası: Burada, tez önerisinin kaynakçası, tez yazım yönergesinde açılanan usule göre yazılır. 7) Çalışma Planı: Bu başlık altında, tez için öngörülen "taslak plan" verilir. Taslak plan araştırma boyunca gelişerek değişecek olan plandır. Taslak planda, konu ile ilgili genel bilgilerin verildiği girişin ardından, teorik ve kavram çerçevesi, verilerin değerlendirilmesine ilişkin bilgiler ve varılan sonuçlar ayrı bölümler ve başlıklar altında düzenlenmelidir. 8) Ekleri: Çizelge, fotoğraf, harita-kroki, anket, kavram açıklamaları gibi gerekli görülen bilgi ve belgeler projenin Ek'leri olarak sunulabilir
Tez Teslimi Tez önerisi kabul edilen ve tez savunma sınavında başarılı olan öğrenciler tezin düzeltmeleri yapılmış son halini (enstitünün istediği kadar) ciltlenmiş olarak teslim eder. Tez veri formu öğrenci tarafından doldurularak İngilizce ve Türkçe özet ile birlikte birer nüsha teslim edilmelidir. Enstitüye tezlerle birlikte 6 adet CD teslim edilir. CD lerin üçünde sadece tez özetleri ve diğer üçünde de tez pdf formatında yer almalıdır (YÖK Başkanlığının istediği belgelerde imzalanmalıdır). CD lerin hazırlanması: a- Tezin tam metni tek bir pdf dosyası olarak hazırlanacaktır. Word dosyalarının pdf formatına dönüştürülmesi için www.yok.gov.tr/tez/pdf-hazirlama.htm adresinden faydalanılabilir. b- Enstitü ye teslim edilen onaylı nüsha üzerinde hiçbir değişiklik yapılmayacağından tez, bilgisayar ekranında görüntülendiğinde veya yazıcı çıktısı alındığında, asıl nüshası ile aynı olması ile ilgili her türlü sorumluluk yazara aittir. c- Türkçe ve yabancı dildeki özet sayfaları her biri ayrı pdf dosyası olarak ayrıca CD de yer alacaktır. d- Enstitü ye teslim edilen tezle ilgili dosyalar sıkıştırılmamış ve şifresiz olmalıdır; dosyalar isimlendirilirken Türkçe karakter kullanılmamalıdır, çünkü bu durum farklı bilgisayarlarda sorun çıkartabilmektedir. e- Dosyalara isim verilirken yazar adı ve soyadının sonuna hangi bilgiyi içerdiği aşağıdaki şekilde eklenecektir: Örnek : ad_soyadı_tez.pdf ad_soyad_ozet_tr.pdf ad_soyad_ozet_en.doc f- Metin formatındaki veya çoğaltma (fotokopi) ile hazırlanmış olan tez ekleri tezin tam metninin bulunduğu pdf dosyası içinde yer alacaktır. Bunun için tarayıcı veya dijital makineler kullanılarak belgeler pdf formatına dönüştürülecektir. g- Karma Tezler: Tez yalnızca metin dosyasından oluşmuyorsa, resim, harita, bilgisayar programları, görüntü veya ses kayıtları da kullanılmışsa bu durum Tez Veri Girişi formunda ve özette dosya adları verilerek belirtilmelidir. Resim, görüntü ve ses kayıtları için tercih edilen formatlar aşağıda belirtilmiştir. Farklı bir program kullanılmışsa bunun okuyucuların erişimine izin verecek şekilde lisanslı olarak tezle birlikte CD de yer alması gerekmektedir.
İstenen formatlar: A. Resim Formatları: GIF (.gif) PDF (.pdf) TIFF (.tiff) JPEG (.jpeg) B- Görüntü Formatları MPEG (.mpg) Quick Time Apple (.mov) Audio Video Interleaveed (.avi) C- Ses Formatları WAV (.wav) MIDI (.midi) MP3 (.mp3) h- Tezler dışında kalan seminer çalışmaları ve araştırma raporları, hacmine bağlı olarak sadece spiral cilt yapılarak teslim edilebilir. Kağıt Özellikleri Tez, normal olarak A4 boyutunda birinci hamur kâğıdın tek yüzüne yazılır. Kullanılacak kağıdın boyutları, tez ciltlenip kesildikten (tıraşlandıktan) sonra 20,5 x 29,5 cm olacak şekilde seçilmelidir. Ciltlenmiş tezin bu boyutta olabilmesi için çoğaltmada kullanılacak kağıdın en az 21,5 x 30,5 cm boyunda olması gerekir. Ancak, tezde çeşitli tablo, grafik, şekil vb. için, gerekirse ciltlemede uygun surette katlanacak şekilde A4 boyutundan farklı kâğıt danışmanın onayı ile değişebilir. Yazı Özellikleri Tezler, bilgisayar ile yazılır. Bilgisayar ile yazımda en az 24 iğneli (yeni şeritli), püskürtmeli ya da lazer yazıcı kullanılmalıdır. Yazı, kağıdın yalnız bir yüzüne yazılır. Tezde, konunun mahiyeti gereği, aktarma yapmak veya başka dilden ödünç alınmış kavramı yazmak amacıyla Türk alfabesi dışındaki alfabelerin kullanılabilmesi saklı kalmak kaydıyla, tez metninde kullanılacak harf büyüklüğü 12 punto (Times Roman veya Helvetica) olmalıdır. Dipnotlarda, bloklanmış alıntılarda ve çizim ve tablolarda 9-11 pt boyutlarında yazı karakteri kullanılabilir.
Metin içinde satır aralarında 1,5 satır (18 pt), dipnotlarda ya da bloklanmış alıntılarda 1 satır (12 pt) boşluk bırakılmalıdır. Her noktalama işaretinden sonra bir karakter boşluk bulunmalıdır. a. Yukarıdaki yazı biçimlerinden hangisi tercih edilirse edilsin, dipnotlar için 10 punto, tez metni için Times New Roman-12 punto veya Helvetica -12 punto, tezin çeşitli kısım, bölüm, altbölümlerinin başlıkları için 14 punto kullanılmalıdır. Bu punto düzeni, tezin bütününde standart bir biçimde uygulanmalıdır. b. Tez metninde yabancı dilden ödünç alınmış sözcükler ve özel olarak vurgu yapılmak istenen ifadelerle referans dipnotlarındaki kitap ve dergi isimleri ile bunların yerini tutan kısaltmalar, siyah karakter ile yazılır. Bu durumda siyah karakter tezin bütününde aynı tutarlılıkla uygulanır. c. Tezlerin başlıkları ve özet (abstract) sayfaları, Tez Veri Tabanının taranabilir alanlarına yüklenecektir. Bu nedenle bu gibi metin alanları, italik yazı tipi, tablo, şekil, grafik, kimyasal veya matematiksel formüller, semboller, alt veya üst simge veya karakterler içermemelidir. Bölüm Başlıkları Birinci düzey başlıklar, yani bölüm başlıkları yeni bir sayfadan başlar ve bütün sözcükler büyük harfle, koyu ve 14 pt boyutlarında yazı karakteriyle yazılır, metin ortalanır. İkinci düzey başlıklarda bütün sözcükler büyük harfle ve koyu yazılır, sol kenardan hizalanır. Üçüncü düzey başlıklarda bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük, diğerleri küçük harfle ve koyu yazılır, sol kenardan hizalanır. Dördüncü ve daha alt düzeylerdeki başlıklarda ise bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük, diğerleri küçük yazılır, sol kenardan hizalanır. Bütün başlıklar numaralandırılır ve başlıklardan önce 2 satır (24 pt), sonra 1,5 satır (18 pt) boşluk bırakılır.
Sayfa Düzeni Sayfanın üst ve sol kenarında 4.0 cm, alt ve sağ kenarında ise 2.5 cm boşluk bırakılacaktır. Başlık ve dipnotları dahil olmak üzere her sayfadaki metin yazılarının eni, en çok 15 cm, boyu en çok 24 cm olacaktır. Sayfa numaraları parantez veya çizgi kullanmadan kağıdın alt kenarından 2.5 cm yukarıya yazı çerçevesinin ortasına gelecek şekilde yazılacaktır. Ana bölüm başlıklarını içeren sayfada üstten 7 cm boşluk bırakılmalı ve sayfaya numara verilmemelidir. Sayfaların Numaralandırılması Sayfa numarası, metin blokunu ortalayacak şekilde sayfa altına yazılır (EK A.1). İç kapaktan sonra bütün sayfalar numaralandırılır. Numaralama, tezin ön kısmının bir parçası olan iç kapaktan başlatılır. Ancak, hem iç kapak, hem de tez onay sayfasında numara belirtilmez. Numaraların gösterildiği ilk sayfa, özet (abstract) sayfasıdır. Bu sayfanın numarası, Romen rakamıyla (iii)'dür. Girişe kadarki sayfalar küçük harf Romen rakamlarıyla (i, ii, iii, iv, vii ) şeklinde, giriş bölümü ile başlayan diğer sayfalar ise (1, 2, 3, 4 ) şeklinde numaralandırılmalıdır. Ana bölüm başlıklarını içeren sayfalar numaralandırılmaya katılır, fakat numaralar sayfa üzerine yazılmaz. TEZ YAZIM KURALLARI Tez Yazım Planı Tezler, 'Ön Kısım' ve 'Metin Kısmı' olmak üzere iki kısımdan oluşur. Tezin kısımları, aşağıdaki sıraya uygun olarak düzenlenmelidir: A. Ön kısım: Kapak, İç kapak Tez onay sayfası,
Özet (abstract) sayfası / Türkçe ve İngilizce, Önsöz, İçindekiler, Tablo, şekil, resim, fotoğraf, grafik, sembol ve benzeri unsurların listeleri, Kısaltmalar Listesi. B. Metin kısmı: Giriş, Tezin bölümleri, Sonuç, Bibliyografya/Kaynakça, Ekler, Özgeçmiş, Arka dış kapak ÖN KISIM Kapak Tez kapağındaki bütün yazılarda büyük harf kullanılmalıdır. Tezin kapağı beyaz parlak kartondan olacaktır. Tez kapağında sırasıyla üniversite adı, enstitü adı, anabilim dalı, bilim dalı, tezin başlığı, tezin türü, tez yazarının adı, tezin sunulduğu tarih (yıl) ve tezin sunulduğu yer yazılır (EK A.2). Enstitü adı, anabilim dalı, bilim dalı, tezin türü, tezin sunulduğu yer ve tarih 16 punto, tezin başlığı 18 punto Times New Roman veya Helvetica, tez yazarının adı ve soyadı ise 13 punto Times New Roman veya Helvetica ile yazılmalıdır. Tezin kapağının sırtına sırasıyla tez yazarının adı, soyadı, tezin türü, sunulduğu üniversite, anabilim dalı ve sunulduğu yıl 12 punto Times New Roman ile yazılmalıdır (EK A.3).
İç Kapak İç kapak yazıları, tez yazımında kullanılan A4 kağıdı üzerine yazılmalıdır. Tez iç kapak sayfasının içeriği; sayfa düzeni ve yazı büyüklüğü kapağın aynı olmalı; ancak öğrenci adından sonra tez danışmanının (varsa ikinci tez danışmanının da) unvanı, adı ve soyadı yazılmalıdır (EK A.4). Kapak ile iç kapak sayfası arasında ve arka kapak ile tezin son sayfası arasında boş bir sayfa bırakılmalıdır. Tez Onay Sayfası 1. Tez jürisinin ve enstitü müdürünün imzasını içeren onay sayfası EK A.5 de verildiği biçimde hazırlanmalıdır. Bu sayfada yer alan kişilerin akademik unvanı kısa, ad ve soyadları ise tam olarak yazılmalıdır. Danışman öğretim üyesinin adı-soyadının yanında parantez içinde (Danışman) ifadesi yer alacaktır. Türkçe ve İngilizce Özet Türkçe ve İngilizce hazırlanan özet sayfaları ayrı ayrı yazılmalı ve İngilizce özet Türkçe özetten sonraki sayfada yer almalıdır. Özet (abstract) kısa olup tek paragraf halinde, en çok 300 kelime olmalıdır (EK A.6). Tez başlangıç sayfalarının ilk sayfa numarası (iii) bu sayfadan itibaren verilmelidir. Özet, okurun kısa bir göz atma ile fazla zaman harcamadan, yapılan çalışma hakkında hızla fikir sahibi olmasını sağlayacak içerikte olmalıdır. Özet okunduktan sonra konuya ilgi duyan okur, tezin diğer bölümlerini de (öncelikle sonuçlar bölümünü) inceleyebilir. Özet, bu ilkeler doğrultusunda, yalnızca tezin ana hatları hakkında bilgi vermelidir. Yazar, özet yazımında öncelikle okurun ne tür bilgileri arayacağını dikkatle düşünmeli ve bu bilgileri içerecek biçimde özet kaleme alınmalıdır. Tez özeti, asıl tez metniyle kıyaslandığında, kısa olması nedeniyle elektronik ortam üzerinden çok daha geniş bir okur kitlesine ulaşma olanağına sahiptir. Yazar, bu durumu dikkate alarak çalışmasının diğer bireylere hızla ulaşabilmesi ve kolayca anlaşılabilmesi için bu bölümün hazırlanmasında gereken titizliği göstermelidir. Özette, tez çalışmasının amacı, kapsamı, kullanılan yöntem(ler) ve varılan sonuç(lar), açık, öz olarak belirtilmeli, bunlar yapılırken edilgen kip kullanılmalıdır. Özet yazımında 'amaç', 'kapsam', 'yöntem', 'sonuç', gibi alt başlıklar
kullanılmamalıdır. Özet sayfası, tek başına yayımlanabileceği için, bu sayfada başka çalışmalara değinilmemeli ve kaynak verilmemelidir. Türkçe ve İngilizce özet sayfasının altında anahtar kelimeler de belirtilmelidir. Yazarın büyük emekler vererek hazırladığı tez çalışmasının yaygın olarak duyurulması yönündeki en önemli araçlardan biri Anahtar kelimeler dir (Key words). Anahtar kelimelerin rasgele seçilmesi yerine, ilgili bilim dalının bilgi veri tabanlarınca kullanılan kelimeler dikkate alınmalı ve tez başlığına uygun kelimeler seçilmelidir. Yazar, ilgili bilim alanına ait anahtar kelime seçiminde ilgili öneriler için uluslararası periyodiklerden yararlanabilir. Önsöz 2. Bu bölümde, tezi hazırlayan tarafından çalışma ile ilgili vurgulanmak istenen ek bilgilerden, çalışmayı kısıtlayıcı ve/veya kolaylaştırıcı etkenlerden söz edilir. Çalışmada izlenen yöntemler, yaklaşım biçimleri, inceleme ve araştırma safhasında elde edilen bulguların teze yansıyış biçimi anlatılır. Önsözün son kısmında; tez çalışmasında ve tezin hazırlanmasında doğrudan katkısı bulunan kişilerle, olağan görevi dışında katkıda bulunmuş kişi ve kuruluşlara teşekkür edilebilir. Ayrıca, teşekkür sayfası bulunmaz. Teşekkür edilen kişinin unvanı (varsa), adı, soyadı, görevli olduğu kuruluş (parantez içinde kısaltma yapılarak) yazıldıktan sonra çalışmaya olan katkısı kısa ve özlü bir cümle ile belirtilmelidir. Tez çalışması bir proje kapsamında gerçekleştirilmiş ise, projenin adı ve proje numarası ile projeyi destekleyen kuruluşun adı da bu bölümde yer almalıdır. Önsöz bir sayfayı geçmemelidir. Ön sözün yazıldığı sayfanın sağ altında ay ve yıl, yazarın adı ve soyadı yer alır. İçindekiler İçindekiler yazılırken ana başlıklar arasında bir satır boşluk bırakılmalıdır. Tez metninde yer alan bütün bölüm ve alt bölüm başlıkları, kaynaklar (ve varsa ekler) içindekiler dizininde eksiksiz olarak metin içindeki numaraları ile birlikte verilmelidir. Tezde kullanılan her başlık içindekiler dizininde hiçbir değişiklik olmaksızın aynen verilmelidir. Ana başlıklar büyük ve koyu harflerle, alt başlıklar ise sadece ilk harfleri büyük olacak şekilde normal tonda yazılmalıdır.
Tablo, Şekil vb. Listeler 3. Tablo, çizim, resim, fotoğraf ve şekiller liste halinde düzenlenmelidir. Tablo, çizim, resim vb. listelerinin her biri için ayrı sayfalar kullanılacaktır. Listelerin başlıkları (Tablolar Listesi, Şekiller Listesi vb.) yalnızca ilk sayfada yazılmalı, liste bir sayfadan uzun ise ikinci ve diğer sayfalara başlık yazılmamalıdır. Tablo, şekil vb. listeler metin içerisinde yer alan aynı numaraları ve başlıkları taşımalıdır. 4. Kısaltmalar Listesi Kısaltmalar bu başlık altında yazılmalı ve önce uzun adları alt alta verilmeli; kısaltmaları ise karşılarında gösterilmelidir. Kısaltmaların uzun yazımları alfabetik sırayla verilmelidir. Tezde sıkça kullanılan birden fazla sözcükten oluşan terimler için baş harfler kullanılarak kısaltma yapılabilir. Bu durumda yapılan kısaltma ilk geçtiği yerde yalnız bir kez açıklamasından sonra parantez içinde verilmelidir. Birden fazla sözcüğün baş harfleri kullanılarak yapılan kısaltmalarda, her sözcüğün baş harfinden sonra nokta konmalıdır. (Örneğin, M.T.A., H.Ü., O.D.T.Ü. gibi). Ancak, TÜBİTAK, NATO, USA, AB, UNESCO, TBMM gibi tekdüze kısaltmalarda harfler arasına nokta konulmamalıdır. Coğrafi yönlerin kısaltmaları kullanılacaksa, yönlerin Türkçe ilk harfleri kullanılmalıdır. (Örneğin; D, B, GB, KD gibi). Tez yazımında örnek alınabilecek bazı kısaltmalar Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Semboller ve kısaltmalar Adı geçen eser Adı geçen gazete Adı geçen makale Adı geçen tez Aktarma Aynı eser/yer Bakınız Basım tarihi yok a.g.e. a.g.g. a.g.m a.g.t. Akt. a.e. bkz. t.y.
5. 6. Basım yeri yok Çeviren Çok yazarlı eserlerde ilk yazardan sonrakiler Damga Vergisi Kanunu Editör/yayına hazırlayan Eserin bütününe atıf Eserin kendi içinde aşağıya atıf Eserin kendi içinde yukarıya atıf Karşı görüş Karşılaştırınız Milli Eğitim Bakanlığı Sayfa/sayfalar Aynı yazarın sonraki bir yerde belirtilmesi ve benzeri/ve benzerleri TEZ METNİ BÖLÜMLERİ y.y. Çev. vd. DVK Ed. b.a. bkz:a bkz.yuk. k.g. krş. MEB s./ss. a.y vb. Tezin metin kısmını oluşturan öğeler; Giriş, Tezin bölümleri, Sonuç, Bibliyografya/Kaynakça, Ekler, Özgeçmiş. Arka dış kapak tan oluşur. a. Giriş kısmı, tezin metin kısmının ilk öğesidir. Bu nedenle, tez metninin sayfaları, Giriş kısmından başlayarak numaralandırılır. b. Giriş kısmında, önsözde belirtilenler tekrar edilmemek üzere, çalışmada çözümlenmesi amaçlanan bilimsel sorun/sorunsal etraflıca tanımlanmalı; kullanılan kavramsal çerçeve, yöntem, teknik ve -eğer varsa- paradigmalar da yeterince açıklanmalıdır.
c. Giriş ten sonra, tezin bölümleri yer alır. Tezin bölümleri, gerek duyulan ayrıntı düzeyine bağlı olarak tezi sonuca götürecek bilgi ve açıklamaları, uygun düşünce silsilesi içinde ortaya koyar. d. Her tez, Giriş kısmı hariç, en az üç bölümden oluşmalıdır. e. Metin kısmının son bölümü, 'Sonuç' veya gerek duyulursa 'Sonuç ve Öneriler' başlıklarını yahut bunların yerine makul surette ikame edilebilecek bir başlığı taşır. Bu bölümde, girişte açıklanan tezin amacı ve/veya hipotezinden başlayarak tezin yöntemi, tekniği, sınırlılıkları çerçevesinde tezde ulaşılan çözüm, tezin çeşitli bölümlerinde varılan sonuçlardan da yararlanarak açıklanır. Bu açıklamalar mümkünse veya gerek varsa daha sonraki çalışmalara ışık tutacak çeşitli önerilerle desteklenir. Ayrıca, yapılan araştırmada çözümlenemeyen sorunlar varsa, bunların gelecekte hangi tür veya konudaki araştırmalarla çözümlenebileceğine ilişkin bilgiler de verilir. Atıflar (Referans, Gönderme) Tezlerde gerek metin içinde gerekse dipnotlarda çeşitli kaynaklara yapılan atıflarda aşağıda gösterilen iki yöntemden biri uygulanabilir. Ancak, bir yöntem seçildiğinde, eserin tümünde aynı yöntem uygulanmalıdır. Tezde, başka kaynaklardan yapılan alıntılar, ya aynen aktarılır veya özü değiştirilmemek kaydıyla tezi yapanın kendi cümleleriyle özetlenerek yahut yorumlanarak verilir. Her iki durumda da, alıntı yapılan kaynağa (metin, tablo, şekil ve benzeri dâhil) mutlaka atıfta bulunulmalıdır. Bu konuda aşağıdaki ilkeler uygulanır. a. Kaynaktan aynen alınan bilgiler, çift tırnak içinde ("...") gösterilirler. Tezi hazırlayanın, kaynaktaki bilginin özünü değil, biçimini değiştirerek yaptığı alıntılar ise, çift tırnak arasına alınmadan gösterilirler. Her iki alıntı türünde de, ilgili kaynağa mutlaka atıf yapılır ve atıfların her birine, bir birini izleyen numaralar verilir. b. Tezde, kaynaktan aynen aktarılan bilgilerin tamamı verilebileceği gibi, örneğin cümle, paragraf veya sayfalar halindeki bilgilerin sadece belli kısımları da verilebilir. Bu durumda, cümlelerde belli kelimelerin, çeşitli cümlelerin, paragraf ve sayfaların atlanarak verildiğini göstermek üzere, atlanan yerler üç nokta ile belirtilir.
c. Şiirlerden aktarma yapılırken, bir veya daha fazla satır, hatta sayfa atlanarak verilmek istenirse, atlanan yerler için sadece tek satır boşluk bırakılır ve bu satır noktalanarak gösterilir. d. Başka kaynaklardaki bilgilerin aynen aktarılması durumunda, kaynaklarda noktalama işaretleri ve çeviri yanlışları dahil olmak üzere harf, cümle, tarih, yer vb. gibi yanlışlıklar da tekrarlanır. Tezi yapan kişi, kaynak metindeki yanlışlıkları düzelterek vermek isterse, o zaman doğru bilgi, yanlış bilgiden hemen sonra bir parantez içinde gösterilir. e. Kaynaklardan aynen yapılan alıntılar, bir cümleyi aşmayacak uzunluktaysa, tez metni içinde verilirler. Daha uzun alıntılarda, alıntının ilk ve son satırları ile tez metni arasında en az çift aralıklı boşluk bırakılarak, alıntı ile metnin ayırt edilmesi sağlanır. Bu tür alıntılar için, tez metninde kullanılan puntodan daha küçük punto kullanılır. f. Başka kaynaklara yapılan atıflar iki şekilde, 1. Ya metnin içinde, 2. Ya da, referans dipnotu şeklinde verilir. Metin İçi Atıflar Metin içinde atıf verilmesi yöntemi seçildiğinde aşağıdaki örneklerde gösterildiği gibi, parantez içinde, baş harfi büyük olmak kaydıyla ve metin içinde, hemen atıf yapılmak istenilen yerde verilir. Cümle içinde veya cümle tamamlandıktan sonra, parantez açılarak yazarın sadece soyadı (baş harfi büyük, gerisi küçük harflerle) yazılıp araya virgül konularak eserin yayınlandığı (veya yazıldığı) tarih belirtilir. Sayfa belirtmek de isteniyor veya gerekiyorsa, tarihten sonra iki nokta üst üste konulup sayfa için (s.), (p.) veya (pp.) gibi kısaltmalar yazılmaksızın, doğrudan doğruya sayfa numarası (veya sayfalar aralığı) belirtilip parantez kapatılır. Şayet atıf cümle tamamlandıktan sonra ise, parantez kapatıldıktan sonra nokta konulup yeni cümle başlatılır. Dipnotlarda da atıf yapmak gerektiğinde yukarıdaki yöntem aynen izlenir. Yayın tarihi olmayan eserler için tarih yok anlamında t.y. kısaltması kullanılır. Örnek a) Homans soyadlı bir yazarın makalesine yapılan atıf; (Homans, 1962: 175) Örnek b) Sartori soyadlı bir yazarın, yayın tarihi belirsiz makalesine yapılan atıf; (Sartori, t.y.:25-30)
Örnek c) Bir makale veya kitabın bütününe yapılan atıf; (Kaboğlu, 1993), (Bohannan, 1968) Örnek d) Yazar adı anılarak yapılan atıflar; cümle başında veya cümlenin içinde yazarın adını anarak bir atıf yapılmak isteniyorsa, bu takdirde yazarın soyadı parantez dışında bırakılarak sadece tarih ve varsa sayfa numarası parantez içinde yazılır.... Özdemir (1973:18)'e göre "...". Örnek e) Birkaç yazara birlikte atıf; birkaç yazara birden atıf yapılacaksa hepsi topluca bir parantez içinde, her birinin eserleri arasına noktalı virgül konularak yazılır. Bu sözcüklerin anlamları hakkında bilinen çeşitli tanımlar yapıla gelmiştir (Yıldırım, 1966; Karasar, 1973). Örnek f) İki yazarlı kaynak; İki yazarlı kaynaklara yapılan göndermelerde her iki ad da yazılmalıdır. Eğer gönderme yapılan kaynak ikiden fazla yazarlı ise, kaynağa yapılan göndermelerde ilk gösterimde tüm yazarların soyadları, daha sonraki gösterimlerde yalnızca ilk yazarın soyadı hemen devamına ve diğerleri yazılarak, yayın tarihinden önce verilir. İki yazarlı kaynakların gösteriminde yazar adları metinde ayraç içerisinde ve bağlacı ile gösterilir. Örnek g) Kurum yayınları; ortak yazarlı kurum yayınlarına metin içerisinde yapılan göndermelerde, kurum adı her gönderme yapıldığında gösterilir. İlk gösterimden sonra yapılan göndermelerde, kurum adının kısa biçimi kullanılır. (Devlet Planlama Teşkilatı [DPT]. 1981) (DPT, 1981) Örnek h) Yazarı belirtilmeyen yayın; yazarı belli olmayan yayına metin içerisinde gönderme yaparken yayının başlığının ilk iki ya da üç sözcüğü ile birlikte yayın tarihi kullanılır. Makale ya da bölüm başlığı çift tırnak ( ) imi ile kitap ya da süreli yayın başlığı altı çizilerek gösterilir. Eğer yayın anonim olarak adlandırılmışsa, metin içindeki göndermede anonim sözcüğü ve yayın tarihi kullanılır.... (Anonim, 1983) veya,... (Study Finds, 1982) şeklinde gösterilir. Örnek ı) Soyadları aynı olan yazarlar; Soyadları aynı olan yazarlara ait yayınlara yapılan göndermeler de, yazarların ilk adlarının baş harfleri kullanılır....s.e. Dykes (1983) ve B.A. Dykes (1980)... S.E. Dykes ve diğerleri (1983) ve B.A. Dykes (1980)... Örnek i) Aynı yazarın iki ayrı yayınına gönderme yapılırken yayınlar tarihe göre dizilir.
Bilgi birimi konusunda yapılan yeni araştırmalar (Akın, 2001, 2002)... Örnek j) Aynı yazarın aynı yılda yayınlanan iki ayrı yayınına gönderme Bilgi birimi konusunda yapılan yeni araştırmalar (Doğan, 2006a, 2006b...) Örnek k) Görüşmeler; yazışmalara ya da özel görüşmelere yapılan göndermelerde, görüşme yapılan kişinin adından sonra görüşme yazılır ve görüşmenin tarihi, gün ay ve yıl sırası ile verilir. Sektörde toplam kalite çalışmaları 1990 lı yılların başında başlamıştır(m. Togay, Görüşme, 12 Ocak 1998). Örnek l) Doğrudan alıntılar; doğrudan alıntılar tırnak içinde gösterilecektir. Şayet bu alıntılar iki satırdan fazla ise bunlar aşağıdaki örnekte olduğu gibi ana metinden ayrı, satır başından 8 harf içeriden başlayarak ve satır sonundan da 8 harf içeriden bitecek şekilde ve dar aralıklarla yazılacaktır. Biraz ileride ise Mısır Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti Şubesi şekline dönüşmenin mahiyeti açıklanmaktadır:. Şu makaleden maksada âmâil-i asliyesi, bâlâda Mısır da olub cemiyet-i İslâmiye nâm: verilmiş olan cemiyet-i esasiye, Memalik-i Osmaniye hususatında, İttihat ve Teraki-i Osmaniye Cemiyeti nâmını aldığını ve bu bir tedbir-i siyasi olub niye Hıristiyan dahil edilmesi tecviz edilmediğini bildirmekdir Aynı şekilde; Mısır şubesi nin yayın organı durumuna geçen gazete de; yabancı gözlemciler tarafından, İslâm teorisi ile anayasacılık arasında hassas bir dengeyi oluşturmaya çalışan bir periyodik olarak yorumlanıyordu. Örnek m) Genel başvuru kaynakları; ansiklopedi gibi genel başvuru kaynaklarının yazarları genelde bilinmediği için bunlara yapılan atıfların dipnotlarında ve yayınla ilgili tüm bilgileri kapsayacak şekilde verilmesi uygun olacaktır. Ancak yazarı bilinen bir ansiklopedi veya genel başvuru kaynağı bir kitap gibi metin içinde:...(akurgal, 1976) şeklinde belirtilecektir. ( Encyclopaedia Britannica, 1976: 12, res. 6, lev.9) Örnek n) Yabancı dilde yazılan tezlerde atıflar; yabancı dilde yazılan tezlerde atıf verirken bu yönergede belirtilen atıf sisteminin özüne ters düşmemek kaydı ile o dillere özgü özellikler dikkate alınabilir. Örnek o) Elektronik kaynağa atıf; Yazarı belli olan elektronik kaynaklara atıf konusu kitap ve dergilerde olduğu gibidir. Yani, yazarın soyadı virgül alıntının yapıldığı tarih (gün, ay, yıl) şeklinde verilir. Yazarı belli olmayan da ise alıntının yapıldığı URL adresi world wide web ifadesinin kısaltması olan (www) verilmeden direkt olarak yazılarak verilir.
...(dpt.gov.tr/statistic/001.html, 24.01.2007) Örnek ö) Elektronik postaya atıf;...(tutar, 24.01.2007) Dipnotlar Dipnotun Metindeki Yeri ve Numaralandırılması Genellikle metin içinde verilmesi durumunda fikirlerin akıcılığını bozan, fakat konuya açıklık getirecek olan her türlü tanımlar, yorumlar, ek bilgiler, karşıt görüşler, sonraki bölümlerde daha ayrıntılı ele alınacak konular vs. dipnot halinde gösterilebileceği gibi, bu açıklamalar her bölümün sonuna bir liste halinde de konulabilir. Gerekli açıklamalar bölüm sonu notu şeklinde verilmek isteniyorsa, yine metin içinde ilgili yerde satır üstüne çıkılarak açıklamalara sıra numarası verilir. Açıklamalar bölüm sonunda bir liste halinde sıralanarak yazılır. Bölüm sonu notları için numaralama her sayfada değil, her bölümde yeniden başlatılır. a. Dipnotlar, her sayfada metnin en son satırının altında, tek satır aralık bırakılarak sayfanın sol kısmından başlayan kısa bir çizgiyle, metinden ayrılırlar. Sayfanın sol ve sağ kenar boşlukları arasındaki bu çizginin altında, tek satır aralık bırakılır. Dipnotlar bu kısma, birbirini izleyen numaralara uygun surette yerleştirilirler. Dipnot numaraları, her bölümün ilk sayfasında 1'den başlayarak bölüm sonunda tamamlanacak biçimde verilir. Her yeni bölüm için tekrar 1'den başlayan numaralama yapılır. b. Atıf vermek veya açıklamada bulunmak amacıyla verilenler dışında sadece bir kavramı aydınlatmak için verilen dipnotlar numara yerine *, ** şeklinde sembollerle de gösterilebilir. Dipnotlar ile İlgili Kurallar Referans dipnotlarında, ilgili kaynağa ilk kez referans veriliyorsa, bu referansta, eserle ilgili mevcut bibliyografik bilgilerin tümü, aşağıdaki sırayla yer alır: Yazar adı ve soyadı, eser adı, yayına hazırlayan(veya editör), çeviren veya çizer adı ve soyadı, cilt, basım, baskı ve yayın bilgisi (cilt sayısı, basım sayısı, baskı sayısı, seri adı, yayın yeri, yayınevi, yayın tarihi), cilt numarası ve sayfa sayıları.
Eğer referans dipnotlarında, aynı kaynağa ikinci veya daha fazla atıfta bulunuluyorsa, yukarıdaki bilgiler kısaltılarak verilir. 1. Yazar Adı: Bir eserde yazar, kişi veya tüzel kişi(kurum, kuruluş gibi) özelliğini taşıyabilir. Dipnotta, yazar adları, kaynak kitabın iç kapağında verildiği şekilde tekrarlanır. Yani önce yazar adı(varsa önce ilk, sonra ikinci adı), sonra yazarın soyadı belirtilir. 2. İki veya üç yazarlı eserlerde, her yazarın adı, eserin iç kapağında verilen sırayla ve aralarına virgül konularak verilir. 3. Üçten fazla yazarı olan eserler için, sadece ilk yazarın adı ve soyadı verildikten sonra 've diğerleri' anlamına gelen 'vd.' veya Latince et. al. İbaresi kullanılır. 4. Atıf yapılan eserin iç kapağında herhangi bir yazar adı verilmemişse ve eserin yazar/ yazarları başka sayfa veya kaynaklardan da elde edilememişse, o zaman dipnot, eser adıyla başlar. Ancak, eserin yazarları başka sayfa veya kaynaklardan doğru olarak saptanmışsa, o zaman bu adlar, atıf yapılan eserin iç kapağı dışında bir yerden elde edildiklerini göstermek üzere, parantez içine alınırlar. 5. İç kapakta, yazarın takma veya müstear adı kullanılmışsa, bu ad dipnotta da aynen verilir. Ancak, yazarın gerçek adı biliniyorsa veya saptanmışsa, takma addan sonra bir parantez veya köşeli parantez içinde gösterilebilir. 6. Kitap adı: Kitap adı, atıf yapılan eserin iç kapağında olduğu şekilde verilir. Ancak, kitap adı, hem asıl ad, hem de tamamlayıcı ikinci ve/veya üçüncü adlardan oluşmuşsa, o zaman asıl ad ve tamamlayıcı ikinci ad arasına, iç kapakta olmasa bile iki nokta üst üste konur. Böylece, asıl ve tamamlayıcı adın birbirine karıştırılması önlenir. 7. Dipnotlarda kitap adları, koyu renk harflerle yazılır ve kitap adından hemen sonra virgül konur. 8. Süreli yayınların adları, kitap adları gibi koyu renk harflerle yazılır. 9. Yayına hazırlayan (veya editör), çeviren, resimleyen, çizen vb.nin adları: Kitap, makale gibi eser adlarından sonra, eğer varsa, yukarıda belirtilen kişi/kişiler, 'yayına hazırlayan, editör, çeviren vb.' dendikten sonra, iki nokta üst üste konarak gösterilir. İstenirse, bu işlev adları, ' yay.haz., ed., çev., çiz., ' şeklinde kısaltılarak da verilebilirler.
10. Makale Adı: Makale yazarı/yazarlarının adından sonra virgül konur. Virgülden sonra makale adı, çift tırnak içinde verilir. Makale adından sonra yine virgül konur. Bunu kitap adı gibi yazılan süreli yayının adı izler. 11. Tez Adı: Yayınlanmamış tezlerin adları, makale adı gibi çift tırnak içinde verilir. 12. Ansiklopedi maddelerinin adları: Makale adı gibi verilir. 13. Elektronik kaynaklara ilişkin dipnotlarda ise, a) Eser, aynı zamanda daha önce basılı halde yayınlanmışsa, o zaman, önce yazının yer aldığı ilk kaynağın referans dipnotu, sonra parantez içinde çevrimiçi ibaresi ve daha sonra da eserin yer aldığı elektronik kaynağın site adı ile siteden yararlanılan tarih verilir. b) Eğer eser daha önce basılı halde yayınlanmamışsa, varsa yazarın adı ve soyadıyla eser adı, sonra parantez içinde çevrimiçi ibaresi ile eserin yer aldığı elektronik kaynağın site adı ve siteden yararlanılan tarih verilir. 14. Cilt, Basım, Baskı ve Yayım Bilgisi: Dipnotlarda, yazar adı, eser adı, çeviren, çizen, hazırlayan kişilerin adlarından sonra, cilt, basım, baskı ve yayın bilgileri verilir. a. Cilt bilgisi: Yukarıda belirtilen cilt bilgisi, genel olarak atıf yapılan kitaplar için geçerlidir. Bir kitap, sadece bir ciltten ibaretse, cilt bilgisi verilmez. Kitap birden fazla cilt halinde yayımlanmışsa, bu durumda, kitabın kaç ciltten oluştuğu, örneğin 4 c. şeklinde belirtilir. Cilt sayısından sonra virgül konur ve eğer varsa basım ve baskı sayıları verilir. b. Basım, baskı bilgisi: Atıfta bulunulan eser ilk basım (edition) ise, dipnotta basım sayısı belirtilmez. Ancak eserin, 2. veya daha sonraki basımlarından yararlanıldıysa, o zaman basım sayısı, 2. bs., 3. bs. şeklinde belirtilir. Atıf yapılan eserin basım sayısının yanı sıra, baskı (print, printing) sayısı da mevcutsa, bu sayı da, basım bilgisinden sonra virgül konarak gösterilir. Örneğin, 3. bs., 12. bsk. gibi. c. Yayım bilgisi: Bu bilgi, atıf yapılan eserin yayım yeri, eseri yayımlayan kuruluş ve eserin yayım tarihinden oluşur. (İstanbul, Remzi Kitabevi, 1999 gibi) Yayım yeri ile yayımcı kuruluş arasına virgül konur. Atıfta bulunulan eserde yayım yeri yoksa bu durum y.y. (yayım yeri yok) kısaltmasıyla, yayımcı kuruluşun adı yoksa yine y.y. (yayımcı yok)
kısaltmasıyla ve yayım tarihi belirtilmemişse t.y. (tarih yok) kısaltmasıyla gösterilir. Eserin iç kapağında yayım tarihi belirtilmemişse, ancak iç kapağın arkasında copyright tarihi ( sembolünden sonra verilen tarih) gösterilmişse, o zaman bu tarih, dipnotta yayım tarihi olarak verilir. d. Cilt ve Sayfa Numaraları: Dipnotlarda, kitap, süreli yayın, ansiklopedi, tez gibi eserlerin hangi cildinden alıntı yapıldığını göstermek için, ilgili cilt numarası büyük Romen rakamıyla verilir. Bundan sonra virgül konur ve hemen ardından alıntı yapılan sayı, virgül, yayım yılı, iki nokta üst üste, ilgili sayfa veya sayfaların numarası verilir. (Örnek: C:IV, No:4, 1995: 1 gibi) 15. Arşiv Belgelerine Yapılan Atıflar: Bu tür atıflar için verilen dipnotlarda, belgenin mahiyetini bildiren açıklama, belge tarihi, arşiv ve varsa dosya numaraları belirtilir. 16. Gazete Makaleleri veya Haberlerine Yapılan Atıflar: Gazete makaleleri ve haberlerine yapılan atıflarda, süreli yayın makaleleri için belirtilen kurallar uygulanır. Ancak, her iki durumda da, makale veya haber başlığından sonra, ilgili gazetenin adı, günü, ayı, yılı ve sayfası belirtilir. 17. Kutsal Kitaplara ve Klasik Eserlere Yapılan Atıflar: Kuran ve benzeri kutsal kitaplara yapılan atıflarda, kitap adları, koyu renkle yazılmaz. 18. Latin ve Eski Yunanca klasik eserlere yapılan atıflarda, eser adları, koyu renkle yazılır. Ancak, bu eserlerin cilt numaraları küçük Romen rakamlarıyla, bölümleri ve sayfa numaraları ise Arap rakamlarıyla gösterilir. Kitaba atıf: Talcott Parsons, The Social System, London, Routledge and Kegan Paul, 1964: 3-23. Bülent Tanör, Türkiye nin İnsan Hakları Sorunu, 3. bs., İstanbul, BDS, t.y: 43. Aynı esere izleyen şekilde ikinci kez referans: Ibid. veya A.e. Aynı esere, fakat farklı sayfasına referans: