Hacı Bayram'ın Şeyhi: Hamîdüdîn-i Aksarâyî (Somuncu Baba) Şeyh Hamîdüddîn-i Velî el-aksarâyî aslen Kayserili olup Şeyh Şemseddîn-i Mûsâ isimli zâtın oğludur. İlk tasavvufî bilgilerini babasından elde etmiş daha sonra Tebriz'e giderek burada Şeyh Aliyy-i Erdebîlî hazretlerine bağlanarak manevî terbiyeden geçmiştir. Daha sonra mürşidinin irşâd ve işâretiyle Bursa ya gelmiş, burada halkın gözünden ve dikkatinden uzak ümmî bir tavır takınarak Molla Fenârî Mahallesi'ndeki mütevazı fırınında ürettikleri ekmeklerini Ulu câminin karşısında satarak dünyalık elde etmiştir. Şeyh Hamîd'e Somuncu Baba veya "Ekmekçi Koca" denmesinin sebebi budur. Zamanın "sahib-i tasarrufu" kabul edilen Somuncu Baba'nın ekmek yapıp sattığı sıralarda Ulucâmi'nin yapımı da yeni tamamlanmıştır. (M. 1400) Bu sırada Câmiyi yaptıran Yıldırım Bâyezîd Hân, dâmâdı Emîr Sultân dan va z etmesini ricâ ettiğinde: Emir Sultan: Efendim! Şu direğin arkasında Ekmekçi Koca vardır, benden daha âlim ve âriftir. diyerek Şeyh Hamîdüddîn i açığa çıkarmıştır. Somuncu Baba: Hay Emîr hay, niçin bizi ifşâ ettin? diyerek hutbeyi okumuşlardır. Onun, bu hutbede Fâtiha sûresine iç içe yedi ma nâ verdiği söylenir. Toplulukta hâzır bulunan büyük bilgin Şeyhülislâm Molla Fenârî, Somuncu Baba'nın manevî derinliğine hayrân olmuştur. Yine câminin açılışına katılan topluluğun, Somuncu Baba'yı her üç kapıdan çıkarken gördüklerini söylemeleri meşhur bir rivayettir. 1 / 8
O sırada Bursa'da Çelebi Sultân Mehmed Medresesi'nde müderris olan Hacı Bayram-ı Velî, Ekmekçi Koca'nın bu hâline vâkıf olup peşinden gitmiş kendisini tatmin etmeyen medrese bilgisinden gönül bilgisine geçmek için ona intisap etmiştir. Somuncu Baba başta Abdurrahman Askerî nin Mir atü l-aşk ına ve diğer bazı tarihî kaynaklara göre Aksaray'da Kızıl Tepe de, diğer bazı vakfiyye kayıtlarına göre ise, (ö. 1412) tarihinde Darende'de vefat etmiş ve yine buraya defnedilmiştir. Ona Hamîdüddin-i Aksarâyî denmesi herhalde uzun zaman Aksaray'da yaşamasıyla ilgilidir. Oğullarından Divan sahibi Yusuf-ı Hakiki de Aksaray'da babasının adıyla anılan Şeyh Hamîd Mahallesi'ndeki dergahta yaşamıştır. Somuncu Baba'nın bilinen tek eseri Kırk hadisin tasavvufî yorumlarını içeren "Şerh-i Hadîs-i Erbaîn"dir. * Not:Somuncu Baba hazretleri 'nin kabri Aksaraylılarla Darendeliler arasında tartışma konusudur. Kendisi diyor ki: Diriyüz dâim ölmeyüz Karanularda kalmayuz Çürüyüp toprak olmayuz Bize leyl ü nehâr olmaz 2 / 8
* Çürüyüp toprak olmayız, dediğine göre, her iki taraf da kabri açsınlar. Hangi cesed çürümediyse, O, Hamid-i Veliye aittir. Buna itiraz ederlerse bu iddia öylece gider. Teklif bizden! 1 Senden dolu iki cihân Oldum zuhûrunda nihân Ger bulmayam seni ıyân 3 / 8
Dilde kanâat olmaya Zühd ile tâat olmaya Senden hidâyet olmaya Şol gün ki mîzân kurıla Hak tapusunda durıla Halâyık oda sürile Ağlaram üşde zâr ile Kaldum dirîg ağyâr ile 4 / 8
Bilişmedüm sen yâr ile Hâmidî'nün gözi yaşı Doldurur dağ ile taşı Blmem n'idem garîb başı 2 Biz ol uşşâk-ı ser-bâzuz Akl-ı rüşd bize yâr olmaz 5 / 8
Mey-i ışk ile ser-mestüz Bize hergiz humâr olmaz Bizüm gülşendeki güller Dururlar taze solmazlar Hazân olup dökülmezler Zemistân ü bahâr olmaz Diriyüz dâim ölmeyüz Karanularda kalmayuz Çürüyüp toprak olmayuz Bize leyl ü nehâr olmaz 6 / 8
Şarâb-ı ışkı çün içdük Ferâgat mülkine göçdük Yanup ışkunla tutuşduk Bize tahrîk-i bâl olmaz Bizüm illerde ay u gün Sebât üzre durur dâim Televvün irişüp ana Gehi bedr ü hilâl olmaz 7 / 8
İrelden şemsi nûrına Vücûdum zerreden katre Ne katre ayn-ı bahr oldı Ana ka'r ü kenâr olmaz Bırak ey Hâmidâ varı Görem dirsen sen ol yârı Göricek ol tecellâyı Andan özge kemâl olmaz 8 / 8