TÜTÜNSÜZ KURUM UYGULAMA REHBERİ

TÜTÜNSÜZ KURUM UYGULAMA REHBERİ BURSA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ 2014 I

II

Türkiye de tütün kullanımını kontrol altına almak ve tütün kullanmayanlarında sağlıklarını güvence altına almak amacıyla Ocak 2008 de yürürlüğe girmiş olan 4207 sayılı Tütün Kontrolü ve Zararlarının Önlenmesi Hakkında Kanun ile kapalı alanlarda sigara içimini kademeli olarak engellemiştir. 19 Mayıs 2008 de ilk kademesi ve 19 Temmuz 2009 da da ikinci kademesi uygulanmaya başlayan bu kanun ile Türkiye %100 dumansız ülke olmuştur. Tütün salgını, yılda 5,4 milyon kişinin akciğer kanseri, kalp hastalıkları ve diğer hastalıklar nedeniyle ölmesine neden olmaktadır ve halen dünya genelinde her 10 ölümden bir tanesi sigara kullanımı nedeniyle gerçekleşir. Yılda 5 milyondan fazla kişi doğrudan tütün kullanımına bağlı nedenlerle, 600.000 den fazla kişi ise başkalarının kullandığı tütün dumanına maruz kalarak hayatını kaybetmektedir. Ülkemizde ise her yıl 100.000 kişi başkalarının içtiği sigara nedeniyle hayatını yitirmektedir. Özellikle çalışan kişilerin günün büyük bir kısmını işyerlerinde geçirdikleri düşünülürse, çalışma ortamlarının tütünsüz olması pasif içiciliği önlemede oldukça etkin olacaktır. Bu rehber Bursa Valiliği Halk Sağılığı Müdürlüğü tarafından İl Tütün Kontrol Kurulunun 11.09.2014 tarihli toplantısında alınan karar gereği Tütünsüz Kurum Projesi nin uygulaması konusunda oluşturulmuştur. Tütünsüz Kurum Uygulama Rehberi ile ilgili tereddüt edilen hususlarla ilgili olarak Bursa Halk Sağılığı Müdürlüğü ile temasa geçiniz. Tel: 0224 808 30 00 0224 245 83 28 Faks: 0224 245 83 28 E-posta:hsm16.rsptdbym@saglik.gov.tr III

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... IV KISALTMALAR... V ÖNSÖZ... VI GİRİŞ... 1 TÜTÜNSÜZ KURUMUN AMACI... 2 TÜTÜNSÜZ KURUM PROJESİUYGULAMA REHBERİ... 3 BİRİNCİ BÖLÜM... 8 TÜTÜNSÜZ KURUM OLMAK İÇİN YERİNE GETİRİLMESİ GEREKEN KRİTERLER... 8 İKİNCİ BÖLÜM... 13 TÜTÜNSÜZ KURUM ÇALIŞMASININ YÜRÜTÜLMESİ... 13 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM... 17 AKIŞ ŞEMASI 1:... 17 AKIŞ ŞEMASI 2:... 18 AKIŞ ŞEMASI 3:... 19 AKIŞ ŞEMASI 3:... 20 FORMLAR... 21 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM... 29 TÜTÜNSÜZ KURUM UYGULAMASI KAPSAMINDA SORULAN SORULAR VE CEVAPLAR... 29 BEŞİNCİ BÖLÜM... 30 1.YASAL DAYANAKLAR... 30 UYARI YAZILARI... 33 SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ... 35 KAYNAKÇA... 36 IV

KISALTMALAR KYTA Küresel Yetişkin Tütün Araştırması MPOWER (Monitör, Project, Offer, Warn, Enforce, Raise ) DSÖ Dünya Sağlık Örgütü TKÇS Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi V

ÖNSÖZ Tütün ürünleri kullanımı bütün dünyada en önde gelen ölüm nedenleri arasındadır ve her yıl 6 milyon civarında kişi tütün kullanımının yol açtığı sorunlar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Türkiye de ise her yıl yaklaşık 100 bin kişi tütüne bağlı hastalıklar nedeniyle ölmektedir. Tütün dumanı, tütün kullanmayan ancak tütün dumanına maruz kalan kişilerde de en az tütün kullananlar kadar ciddi sağlık problemlerine neden olmaktadır. Bunlar arasında, kalp ve damar hastalıkları, kanser, üreme sistemi ile ilgili sorunlar, alt solunum yolu hastalıkları, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, çocuklarda orta kulak iltihabı gibi sağlık sorunları yer almaktadır. Türkiye de tütün kullanımını kontrol altına almak ve tütün kullanmayanların da sağlıklarını güvence altına almak amacıyla Ocak 2008 de yürürlüğe girmiş olan 4207 sayılı Tütün Kontrolü ve Zararlarının Önlenmesi Hakkında Kanun ile kapalı alanlarda tütün ve tütün ürünlerinin tüketimi kademeli olarak engellenmiştir. 19 Mayıs 2008 de ilk kademesi ve 19 Temmuz 2009 da da ikinci kademesi uygulanmaya başlayan bu Kanun ile Türkiye %100 Dumansız Ülke olmuştur. Tütünle mücadele konusunda çalışma ortamlarında sadece yasal zorunluluklarla kısıtlamalar getirmek tütün ürünlerinin zararlarının önlenmesi konusunda yeterli olmamaktadır. Bu mücadelenin toplumda benimsenebilmesinde hemen herkesin sorumluluğu bulunmaktadır. Toplumda tütün bağımlılığının önlenmesi konusunda yasal zorunluluklar haricinde farklı uygulamalar geliştirilmelidir. Bu uygulamaların başında kapalı alanlarda olduğu gibi insanların topluca bulunduğu açık alanlarda da tütün ve tütün ürünlerinin kullanımının engellenmesine yönelik alınacak tedbirler yer alabilir. Bu kapsamda başta çalışma ortamları olmak üzere insanların bir arada bulundukları sosyalkültürel ortamlar (Ör. eğlence ve ikram sektörü vb.) gibi yerlerin açık alanlarında da tütün tüketimi engellenmelidir. Çalışma alanlarında tütün tüketiminin engellenmesinin ve bu yönde müdahalelerin yapılmasının birçok açıdan olumlu katkısı bulunmaktadır. Tütün ürünü tüketen kişi, hem kendisinin hem de aynı ortamda olan ve sigara içmeyen çalışma arkadaşlarının yaşam ve çalışma kalitesine etki eder. Bu durumda, sigara içen çalışanın sigara içmeye bağlı olarak çalışma süresinde kayıp olacak ve de sigara içen çalışan ile sigara içmeyip de çalışma ortamındaki sigara dumanından etkilenen çalışanın çalışma arzusu azalacak ve çalışma motivasyonları düşecektir. Bu durum işyerinde hatalı üretime neden olabilecek ve hatalı üretim de maddi kayıplara neden olmaktadır. Öte yandan sigara içen çalışanın sigara içmeye bağlı olarak sağlığı etkilendiği ve de hasta olma ihtimali arttığı için, çalışanın sağlık problemleri nedeni ile çalışma devamlılığında problemler ve kesintiler olmakta, bu da sigara içen çalışanın sigara içmeyen çalışana göre verimliliğinin daha az olmasına neden olmaktadır. Çalışma ortamında sigara içen bir çalışanın sigara içmeyen bir çalışana göre sağlık problemleri yaşama olasılığı daha yüksek olduğu bir gerçektir. Hem çalışma ortamında sigara içilmesi yüzünden çalışanların sağlık problemleri dolayısıyla işe devamsızlıkları nedeni ile hem de çalışma ortamında sigara VI

içildiği için belli bir takım ek güvenlik ve düzenlemeler yapılmak zorunda kalınmaktadır. İsviçre de yapılan bir araştırma, çalışma ortamlarında çalışanların sigara içmemelerine bağlı olarak çalışan başına ortalama olarak 1000 CHF (yaklaşık 1.200 TL) para tasarrufu yapılabildiğini ortaya koymuştur. Yapılan bilimsel araştırmalar çalışma alanlarında tütün ürünlerinin kullanımı ile mücadele konusunun birçok olumlu yönü olduğunu göstermektedir. Bu bakımdan çalışma alanlarında Tütünsüz Kurum Projesi ni uygulamanın tütün ile mücadele konusunda olumlu katkı sağlayacağı bir gerçektir. Öncelikle, erişkinler günlerinin yaklaşık üçte birini iş ortamında geçirdiklerinden sigarayı bırakma ortamı olarak işyerleri hem büyük hem de homojen kitlelere ulaşma imkânı sağlamaktadır. İkincisi, işyeri dışındaki ortam seçeneklerine göre daha yüksek katılım oranı sağlayarak daha sürekli olan bir akran desteği sağlayıp daha olumlu bir akran baskısı oluşturabilmektedirler. Genel olarak çalışanlar sağlık hizmetlerine başvuru konusunda düşük orana sahiptir. Özellikle sigarayı bırakma konusunda bu oran işveren açısından iş kaybı oluşturacağı kaygısıyla, çalışan açısından da iş güvencesi ve maddi kaygılarla sigarayı bırakma konusu ertelenmektedir. Bu proje dolayısıyla tütün bağımlılığı tedavisi konusunda sağlık hizmetlerine ulaşım hem işveren hem de çalışan açışından işyeri sağlık çalışanları profesyonel destek sağlamak için ellerinin altında bulunmaktadır ve çalışanların sigara bırakma programına erişmek için çaba ve zaman harcamaları gerekmemektedir. Bilindiği üzere tütün bağımlılığı önlenebilir risk faktörleri arasındadır. Bu kapsamda, ülkemizde tütün ile mücadele konusunda önemli yol alınmıştır. Ancak bu mücadele konusunda iyi neticeler alınabilmesi için sadece yasal düzenlemelerin yapılması yeterli olmamaktadır. Bundan ötürü müdahale uygulamalarının geniş kapsamlı olması ve toplumun tüm kesiminin desteğinin alınması gerekmektedir. Aynı zamanda tütün kullanımın önlenmesine yönelik mücadele programı çok sektörlü, geniş kapsamlı ve uzun süreli bir programdır. Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü Ruh Sağlığı Programları, Tütün ve Diğer Bağımlılık Yapıcı Maddeler Şubesi tarafından yürütülen Tütünsüz Kurum Projesi kamu veya özel kurum fark etmeksizin kentimizde yer alan kurumlarda tütün kullanım sayısını azaltmak, tütün dumanından pasif etkilenimi engellemek, tütün bağımlılığından kurtulmak isteyenleri desteklemek ve tütün zararları konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla hayata geçirilmiştir. VII

GİRİŞ TANIMLAR: Tütünsüz Kurum; Kurum sınırları dâhilinde kapalı veya açık alan farkı gözetmeksizin tütün ve benzeri ürünler kullanılmaması konularında düzenlemeler getiren, böylece çalışanlarını pasif içiciliğin zararlarından koruyan; kurumunda tütün bağımlılığından kurtulmak isteyenlerin tedavilerini destekleyen ve teşvik eden, tütün zararları ve bırakma yolları gibi sağlıklı yaşam bilincinin kazandırıldığı eğitim hizmetleri ile kurumu içerisinde yeni kullanıcılar olmasını engelleyerek tütün kontrol çalışmalarına destek veren bilinç düzeyi yüksek kurumlardır. Kurum; Özel ya da resmi tüm kurum ve kuruluşları ifade eder. Tütün Ürünü; 4207 Sayılı kanun uygulanmasında tütün ürünü ibaresi tüttürme, emme, çiğneme ya da buruna çekerek kullanılmak üzere üretilmiş, hammadde olarak tamamen veya kısmen tütün yaprağından imal edilmiş maddeyi ifade eder. Tütün içermeyen ancak tütün mamulünü taklit eder tarzda kullanılan her türlü nargile ve sigara, tütün ürünü kabul edilir. Kapalı alan; Sabit veya seyyar bir tavanı veya çatısı (çadır, güneşlik vb. dâhil) olan, kapıları, pencereleri ve giriş yolları dışında bütün yan yüzeyleri geçici veya kalıcı olarak tamamen kapatılmış alanlar ile aynı şekilde tavanı veya çatısı olup yan yüzeylerinin yarısından fazlası kapalı bulunan yerlerdir. Tavanı veya yan yüzeyleri ya da her ikisi birden açılır-kapanır bir düzeneğe sahip olan işletmelerin tavan veya yan yüzeyleri zaman zaman açık tutulsa dâhi, bu mekânlar kapalı alan mahiyetindedir. Açık Alan; Özel ya da resmi tüm kurum ve kuruluşların sınırları içinde kalan bahçe, otopark vb. çatı ve yan yüzeyle kapatılmamış alanları ifade eder. Projeden Sorumlu Personel: 1. Resmi Kurumlarda; İlgili mevzuata göre kurum amiri tarafından tütün ve tütün ürünlerinin tüketilmesi nedeniyle idari yaptırım uygulamakla görevlendirilmiş veya Tütünsüz Kurum Proje uygulamalarını takip eden personelleri ifade eder. 2. Özel Kurumlarda; Tütünsüz Kurum Projesini takip etmekle görevlendirilmiş işyeri hekimi, işyeri sağlık personelini ve diğer personelleri ifade eder. 1

TÜTÜNSÜZ KURUMUN AMACI Tütün salgını, yılda 5,4 milyon kişinin akciğer kanseri, kalp hastalıkları ve diğer hastalıklar nedeniyle ölmesine neden olmaktadır ve halen dünya genelinde her 10 ölümden bir tanesi sigara kullanımı nedeniyle gerçekleşir. Yılda 5 milyondan fazla kişi doğrudan tütün kullanımına bağlı nedenlerle, 600.000 den fazla kişi ise başkalarının kullandığı tütün dumanına maruz kalarak hayatını kaybetmektedir.(2)ülkemizde ise her yıl 100.000 kişi başkalarının içtiği sigara nedeniyle hayatını yitirmektedir. Özellikle çalışan kişilerin günün büyük bir kısmını işyerlerinde geçirdikleri düşünülürse, çalışma ortamlarının tütünsüz olması pasif içiciliği önlemede oldukça etkin olacaktır. Amacımız; kamu veya özel kurum fark etmeksizin, kurumlarda, tütün ve tütün ürünlerinin zararları hakkında farkındalık oluşturmak, insanları pasif tütün dumanı etkileniminden korumak, tütün ürünleri kullanımına yeni başlayışları engellemek ve tütün bağımlılığından kurtulmak isteyenleri desteklemektir. İşyerinde sigara kullanımının kısıtlanması hem sigara içenlerin hem de içmeyenlerin sağlığını korumaya yarar.(1) 2

TÜTÜNSÜZ KURUM PROJESİUYGULAMA REHBERİ 3

İL TÜTÜN KONTROL KURULU KARARI 2014/2 4

5

6

7

BİRİNCİ BÖLÜM TÜTÜNSÜZ KURUM OLMAK İÇİN YERİNE GETİRİLMESİ GEREKEN KRİTERLER 1. Tütünsüz Kurum Olmak İçin Kuruma Yönelik Kriterler: 1) Kurum sınırları dâhilinde kapalı veya açık alan farkı gözetmeksizin her türlü çalışma ve dinlenme sahasında mevcut çalışan, hizmet sunan, hizmet alan veya misafir olarak yer alan kişilerin tütün kullanmasına izin vermemek. 2) Kurum sınırları içerisinde bu kuralların yer aldığı bilgilendirici ve uyarıcı levhaların veya kurum politikasının görünür yerlerde bulunmasını sağlamak. 3) Kurum sınırları içerisinde hiçbir tütün ürünlerinin satışına veya teminine izin vermemek. 4) Kurum sınırları içerisinde tütün kullanmayı özendirecek, hatırlatacak veya kolaylaştıracak her türlü küllük vb. araç ve gereçten yoksun olmak. 5) Tütün kullanımına ayrılacak davranışlara alternatif olacak ve sağlıklı yaşamı destekleyecek aktivitelerine teşvik etmek. 1.1. Kurum sınırları dâhilinde kapalı veya açık alan farkı gözetmeksizin her türlü çalışma ve dinlenme sahasında mevcut çalışan, hizmet sunan, hizmet alan veya misafir olarak yer alan kişilerin tütün kullanmasına izin vermemek. Kurumda, tütünsüz kurum olmak için atılacak önemli adımlardan ilki kurum sınırları dâhilinde (kapalı ve açık alan farkı gözetmeksizin) tütün ve tütün ürünü tüketimine izin vermemektir. Bu amaçla; Kurum sınırları dâhilinde açık alanlarında dahi bulunan sigara içme alanı olarak düzenlenen alanlar kaldırılacaktır. Her ne sebeple olursa olsun açık alanlarda da oluşturulan sigara içme bölümü gibi düzenlenmiş alanlar kaldırılmalıdır. Çünkü tütün bağımlılığının önlenmesi konusunda kapalı alanlarda olduğu gibi tütün kullanmayı çağrıştıracak alanlar olmamalıdır. Tütünsüz kurum olmak isteyen kurum yasal zorunluluklar haricinde uygulamalar geliştirilmelidir. Bu çalışmaların en uygunu kapalı alanlarda olduğu gibi açık alanlarda da tütün ürünlerinin zararlı etkilerinden çalışanları korumak şeklinde olacaktır. Bu kriter tütünsüz kurum uygulamasında en etkin kriterdir. 8

Ancak güvenlik ve diğer nedenlerle bu kriterin uygulanamaması veya kısmen uygulanması durumunda tütünsüz kurum değerlendirmesi yapılırken bu husus kısmen yerine getirildiği için sertifikalandırılma sürecinde bu durum göz önünde bulundurulur. 1.2. Kurum sınırları içerisinde bu kuralların yer aldığı bilgilendirici ve uyarıcı levhaların veya kurum politikasının görünür yerlerde bulunmasını sağlamak. Kurum tarafından Tütünsüz Kurum afiş, poster ve tütünsüz kurum politikası vb. görseller asılmalı, Kurumda tütünsüz kurum uygulamasının tüm çalışan, hizmet sunan, hizmet alan veya misafir olarak yer alan kişilerin haberdar olmaları ve tütünsüz kurum çalışmalarına desteklerini sağlamak için önemlidir. Bu görsellerin asılması aynı zamanda o kurumda tütünsüz kurum uygulaması gereğini yerine getirmek için gerekli adımların yazılı olarak atıldığının göstergesidir. 1.3. Kurum sınırları içerisinde hiçbir tütün ürünlerinin satışına veya teminine izin vermemek. Tütün ve tütün ürünlerinin satışı yapılıyor ise bu tür ürünlerin satışı durdurulacak, Tütün firmalarının isimlerinin, amblemlerinin veya işaretlerinin ya da bunları çağrıştıracak alametlerin kıyafet, takı veya aksesuar olarak taşınması veya bulundurulmasına izin vermemek, Her ne kadar tütün ürünlerinin satışı ilgili mevzuatlarla düzenlenmiş olsa da bazı kurum kantin, lokal vb. yerlerinde az sayıda da olsa tütün ve tütün ürünleri (sigara, nargile vb.) satışı yapıldığı görülmektedir. Tütünsüz kurum olmak isteyen kurum mevzuata uygun olarak tütün ürünü satış izni almış olsa dahi tütünsüz kurum uygulamasına başladıktan sonra tütün ve tütün ürünlerinin satışı veya temin edilmesine izin vermeyecektir. Yine Tütün firmalarının isimlerinin, amblemlerinin veya işaretlerinin ya da bunları çağrıştıracak alametlerin kıyafet, takı veya aksesuar olarak taşınması, bulundurulması kanunen yasak olsa da bazen kişilerin çakmak, küllük gibi eşyaların bulundurulmasının kabahat olarak bilinmediği görülmektedir. Tütün firmalarının isimlerinin, amblemlerinin veya işaretlerinin ya da bunları çağrıştıracak alametlerin kıyafet, takı veya aksesuar olarak taşınması, bulundurulması tütünsüz kurum çalışmalarını olumsuz yönde etkileyeceğinden ve çalışanları tütün ve tütün ürünü tüketimini hatırlatacağından kesinle müsaade edilmemesi gerekir. 1.4. Kurum sınırları içerisinde tütün kullanmayı özendirecek, hatırlatacak veya kolaylaştıracak her türlü küllük vb. araç ve gereçten yoksun olmak. Tütün ve tütün ürünleri tüketiminde kullanılan küllük, ayaklı küllük vb. araç ve eşyaları kaldırmalıdır. Tütünsüz kurum çalışmalarını olumsuz yönde etkileyeceğinden ve çalışanları tütün ve tütün ürünü tüketimini hatırlatacağından kesinle müsaade edilmemesi gerekir. 9

1.5. Tütün kullanımına ayrılacak davranışlara alternatif olacak ve sağlıklı yaşamı destekleyecek aktivitelerine teşvik etmek. Tütün kullanımına ayrılacak davranışlara alternatif olacak ve sağlıklı yaşamı destekleyecek aktivite alanları( spor alanları, kitap okuma köşesi, kişisel gelişim alanları vb.) bulundurmak. Bu kriterin uygulanması çalışanların o kurumda tütün bağımlılığından kurtulması açısından belki de en önemli kriter olarak değerlendirilebilir. Bu tütün bağımlısı olan ve bu bağımlılıktan kurtulmak isteyen çalışanı desteklemek açısından önemli bir kriterdir. Sigarasız bir dünya için kararlı ve hızlı bir mücadele gerekmektedir. Dünyada yılda 5,4 milyon kişi sigara kullanımı dolayısıyla ortaya çıkan hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Türkiye de tüm ölümlerin yüzde 23 ü sigaraya bağlı hastalıklardan kaynaklanmaktadır (100 000kişi/yıl). Tütün salgını 20. yüzyılda dünyada 100 milyon kişiyi öldürdü. 21. yüzyılda ise 1 milyar kişiyi öldürebilir.(4) 10

2. Tütünsüz Kurum Olmak İçin Personele Yönelik Kriterler 1) Personeline tütün kullanımının zararlarının anlatıldığı periyodik eğitimler düzenlemek. 2) Tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen personele bilgi verebilecek, danışmanlık hizmeti sunabilecek bir ilk başvuru birimine ve yetkin personele (işyeri hekimi, hemşire vb.) sahip olmak. 3) İlk başvuru birimi üzerinden isteyen şahsı farmakolojik veya psikolojik danışmanlık hizmeti alabileceği merkezlere yönlendirebilmek. Sigara bırakma merkezlerinden randevularını almak ve randevu saatlerinde ücretli izinli sayılmasını sağlamak. 4) Tedavi sürecini izleyerek bir yılın sonunda tütün alışkanlığını terk etmiş personeli saptayarak o yıl içinde bunu başarmış personele ikramiye veya idari izin gibi teşvik edici ödül vermek. 5) Kuruma yeni personel alımında şahsın tütün kullanmayışını bir pozitif ayrım kriteri olarak göz önünde bulundurmak. 2.1. Personeline tütün kullanımının zararlarının anlatıldığı periyodik eğitimler düzenlemek. Tütün kullanımın zararları ve bırakma yolları başta olmak üzere gerekli seminerler düzenlenir. Tütün ve tütün ürünlerinin sağlık sakıncaları ve tütün ürünü içmemenin olumlu yönleri konularında bilgiler verilmesi amacı ile konferans, seminer şeklinde eğitici çalışmalar yapılmalıdır. Özellikle çalışanların sağlığı bakımından önemi olan konulara değinilmeli, ayrıca yangın tehlikesi gibi kurum açısından önemli olan konulardan söz edilmelidir. Tütün ürünü kullananlar arasında sigara içmenin bir hak olduğu görüşünü savunan kişiler olabilmektedir. Bu kişilere/çalışanlara uygun bir şekilde, sağlığa zararlı bir davranışın hak olmadığı açıklanmalı ayrıca, tütün ve tütün ürünlerinin pasif etkilenmeden söz ederek, içilen sigaranın sigara içmeyen başkalarına da zarar verdiği, dolayısı ile bir kişinin, başkalarına zarar vermesinin doğru olmayacağı ve kabul edilemeyeceği konularının anlatılması gerekir.(1) 2.2. Tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen personele bilgi verebilecek, danışmanlık hizmeti sunabilecek bir ilk başvuru birimine ve yetkin personele (işyeri hekimi, hemşire vb.) sahip olmak. Tütün Bağımlılığından kurtulmak isteyen personele bilgi verebilecek yetkin personel (kurum hekimi, hemşire veya sağlık personeli vb. ) bulundurulur. Tütünsüz kurum olmaya talip olan kurumda nitelikli personellerin (sağlık personeli) olması tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen çalışanların bu bağımlılıktan kurtulmak isteyenlerin tedavisi konusunda (ara kontrollerinin yapılması, takibi, sigara bırakma polikliniği ile eş güdüm ile çalışma ve yerinde destek vb.) önemli bir paya sahiptir. 11

Ancak kurumda nitelikli personellerin (kurum hekimi, sağlık personeli) bulunmaması durumunda tütünsüz kurum uygulamalarını takip edecek ve tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen çalışanların tedavi süreçlerini, Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü ve sigara bırakma polikliniği ile çalışmaları takip edecek bir personel tespit edilir. 2.3. İlk başvuru birimi üzerinden isteyen şahsı farmakolojik veya psikolojik danışmanlık hizmeti alabileceği merkezlere yönlendirebilmek. Sigara bırakma merkezlerinden randevularını almak ve randevu saatlerinde ücretli izinli sayılmasını sağlamak. Sigara Bırakma Polikliniği ilk randevuları Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından ayarlanır. Tütün bağımlıların sigara bırakma polikliniğine yönlendirilmesi yapılır. Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen çalışanların ilk randevuları Sigara Bırakma Polikliniğinden alınır. Bu tedavi sürecinde çalışanlar kurum tarafından ücretli izinli sayılmalıdır. 2.4. Tedavi sürecini izleyerek bir yılın sonunda tütün alışkanlığını terk etmiş personeli saptayarak o yıl içinde bunu başarmış personele ikramiye veya idari izin gibi teşvik edici ödül vermek. Tütün alışkanlığından kurtulan çalışanların tekrar bağımlı olmamalarını sağlamak için kurum tarafından belirlenen ödül ile teşvik edilmesi çalışanlardan tütün ürününü bırakanların bırakmış kalmalarının sürdürebilmesi ve bırakmak isteyenleri teşvik edici olması yününden önemlidir. 2.5. Kuruma yeni personel alımında şahsın tütün kullanmayışını bir pozitif ayrım kriteri olarak göz önünde bulundurmak. Bu konuda kuruma iş başvurularında esnek bir anlayış ve pozitif ayrımcılık uygulamaları getirilmeli sağlıklı nesillere örnek teşkil etmesi için sigara kullanmayan katılımcı adaylarına pozitif ayrımcılık tanınması tütün kullanımının toplumda olumlu karşılanılmasının önüne geçilmesi açısından etkili olacaktır..bunun yanında iş başvurularında tütün ürünü kullananlardan başvurusu kabul görmesi halinde tütün ürünü kullanımını bırakacağına (tedavi olacağına) dair taahhüt alınması hem işveren hem de çalışanın tütün bağımlılığından kurtulması aşamasında motivasyonu artıracaktır. 12

İKİNCİ BÖLÜM TÜTÜNSÜZ KURUM ÇALIŞMASININ YÜRÜTÜLMESİ 1. Tütünsüz Kurum Projesi için kurum başvurusunun yapılması Kurum yazılı olarak Bursa Valiliği Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğüne başvuruda bulunur. Kurumun başvurusu Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğünce en geç bir hafta içinde değerlendirmeye alınır. 2. Tütünsüz Kurum Projesi hakkında ilgili kurumun bilgilendirilmesi yapılır. Tütünsüz Kurum Projesi ile ilgili kuruma yazılı bildiri yapılır. Yazılı bildirinin ardından kurumun yetkili kişi veya kişileriyle görüşme planlanır. Tütünsüz kurum uygulaması hakkında Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü tütünsüz kurum uygulama sorumluları ile kurum yetkilileri ile tütünsüz kurum uygulaması hakkında ön görüşme yapılır. 3. Tütünsüz Kurum Projesini uygulayacak kurumun tütünsüz kurum olma kriterlerine ne kadar uyduğunun değerlendirilmesi amacıyla proje değerlendirme komisyonu tarafından ön değerlendirme yapılır. Kurum İl Tütün Kontrol Kurulu üyelerinden seçilen en az 3 kişiden oluşan komisyon tarafından ziyaret edilerek Tütünsüz kurum Ön Değerlendirme Formu doldurulur. Ön komisyon ekibince başvuran kurum için Ön Değerlendirme Raporu oluşturulur. Kurumun Tütünsüz Kurum kriterlerini ne kadar karşılayabileceği ve hangi konularda düzenleme çalışmalarını yapacağının belirlemesi yapılır. Tamamlanması gereken düzenlemeler Kurum tarafından yerine getirilmesi istenir. 4. Kurumda Tütünsüz Kurum uygulamasından sorumlu personeller belirlenir ve bilgilendirilmesi yapılır. Kurum kamu kurumu ise birim amirince atanmış, yetkilendirilmiş personeli mevzuat hakkında ve tütünsüz kurum projesi hakkında bilgilendirilir. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait yer, araç, bina ve tesislerde tütün ürünü tüketenlere verilecek idari yaptırım kararlarının uygulama usul ve esasları hakkında tebliğe istinaden kamu kurumlarında ve bağlı birimlerinde görevli yetkilendirilmiş personeller binalarının kapalı alanlarında olduğu gibi tütünsüz kurum uygulaması kapsamında kurumlarının açık alanlarında da tütün ürünü tüketilmemesi konusunda çalışmalarda bulunan kişilerdir. Tütünsüz kurum uygulamalarının tüm aşamalarında irtibat kişileri olarak bu yetkilendirilmiş personeller görev alabileceği gibi tercihan kurumda kurum hekimi, sağlık personeli bulunuyor ise bu kişiler irtibat kişileri olarak belirlenir. 13

Kurumda 4207 sayılı kanun kapsamında yetkilendirilmiş personel, işyeri hekimi ve/veya sağlık personeli bulunmuyorsa işyeri tarafından belirlenen personele, mevzuat ve Tütünsüz Kurum Proje uygulaması konusunda bilgilendirilme yapılır. Tütünsüz kurum uygulamalarının tüm aşamalarında bu kişiler irtibat kişileri görev alırlar. Kurum hekimi ve/veya sağlık personeli irtibat noktaları tespit edilir ve tütün bağımlılığı tedavisi konusunda bilgilendirmesi yapılır. Kurumda hekim, sağlık personeli bulunuyor ise bu kişilerin Tütünsüz Kurum Proje uygulaması irtibat kişileri olarak belirlemek hem uygulamanın başarısı hem de tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen çalışanların kontrol ve takibini sağlama açısında önemlidir. Bu kişilerin tütün bağımlılığı tedavisi konusunda talepleri doğrultusunda daha fazla bilgi donanımlarının artırılması amacıyla sigara bırakma polikliniklerinden destek alması sağlanacaktır. 5. Kurumun ve çalışanların tütün kullanım profilini çıkartmak amacıyla tüm kurum çalışanlarına yönelik anket uygulanır. Halk Sağlığı Müdürlüğünce hazırlanan anket kuruma iletilir. Başvuru sonrasında bir hafta içerisinde kuruma iletilen ve Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğünce hazırlanan Kurum Çalışanı Soru Formu Anketi kurumun tütün kullanımı konusunda profilin çıkarılması amacıyla kullanılır. Anket tamamlandıktan sonra raporlanmak üzere Halk Sağlığı Müdürlüğüne iletilir. Kurum tarafından çalışanlarına uygulanan Kurum Çalışanı Soru Formu Anketi onbeş (15) gün içerisinde tamamlanarak raporlanmak üzere Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğüne teslim edilir. Anket verileri Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü Ruh Sağlığı Programları Tütün ve Diğer Bağımlılık Yapıcı Maddeler Şubesince değerlendirilerek raporlanır. Yaklaşık bir ay sonunda hazırlanan raporla kurumda tütün kullanım sıklığı ve ilişkili diğer faktörler tespit edilerek kurumun tütün kullanım profili çıkarılır. 6. Tütünsüz kurum ile ilgili afiş, broşür ve görsellerin kurum içerisinde dağıtımı sağlanır. Kurumda personelin yoğun olduğu yerlere afiş ve broşürler yerleştirilir. Kurumda Tütünsüz Kurum uygulamalarını mevcut çalışan, hizmet sunan, hizmet alan veya misafir olarak yer alan kişilerin bilgi sahibi olmaları ve haberdar olmaları için tütünsüz kurum afiş ve broşürler yerleştirilir. Kurum personelinin izleminin uygun olacağı (yemekhane, kurumun web sitesi vb.) yerlerde kamu spotlarının gösterimi yapılır. 7. Tüm kurum çalışanlarına yönelik Tütünsüz Kurum Projesi hakkında seminer düzenlenir. Tütünsüz Kurum hakkında tüm çalışanların bilgilenmesi sağlanır. Kurumda Tütünsüz Kurum uygulamalarının tüm çalışanlara tanıtılması ve anlatılması için bilgilendirme eğitimleri düzenlenir. 14

Tütünsüz Kurum Tanıtım broşürleri ve kitapçıklarının dağıtımı yapılır. 8. Tütün Kontrolü ile ilgili mevzuatlar hakkında tüm personele eğitim verilir. Kurumda tütünsüz kurum uygulamasını desteklemek üzere mevcut tütün kontrolleri ile ilgili mevzuatlar hakkında tüm çalışanlara eğitim verilir. 4207 sayılı mevzuat hükümlerini içeren broşürler personelin alabileceği yerlerde bulundurulur. 9. Tütün zararları ve bırakma yollarının anlatıldığı farkındalık arttırıcı seminerler planlanır. 10. Yapılan anketle sigara içme durumu belirlenen personelden sigara kullanıp da bırakmak isteyenlere yönelik sigara bırakma programı hazırlanır. Sigara içen personel sayısı belirlenir. Sigara bırakmak isteyen kişilere yönelik karalılık ve bilgilendirme seminerleri planlanır. Sigara bırakmak isteyen kişilere yönelik anksiyete, depresyon ve kararlılık ölçeklerinin yer aldığı formlar doldurulur. Sigara bırakmak isteyenlerin kararlılık durumuna göre Sigara Bırakma Polikliniğine yönlendirilmesi yapılır. Sigara Bırakma Polikliniği randevuları Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından ayarlanır. Sigara Bırakma Polikliniğinde ilk görüşme yapılır. Gerekli olan tetkikler istenir (CO, EKG, SFT, Akciğer grafisi, Biyokimya) Tedavi süreci SBP tarafından planlanır ve hastaya kontrol randevuları verilir. 15 gün içerisinde tetkiklerin değerlendirmesi yapılarak uygun olgulara sigara bırakma polikliniği hekimi tarafından farmakolojik tedavi başlanır. Sigara bırakma polikliniğinde tedavi gören hastalar kurum hekimi veya kurumun sağlık personeli tarafından belirli periyotlarla izlenir. 11. Tedaviye başladıktan sonraki üç ay içerisinde ayda 1 bir yıla kadar 3 ayda bir SBP hekimi ve kurum sağlık personelince izlenir. Tütün Bağımlılığı Tedavisi Eğitimi almış bir kurum hekimi veya kurum sağlık personeli bulunuyorsa iş kaybını önlemek ve sigara bırakma polikliniklerinde yoğunluğa neden olmamak açısından tütün bağımlılığı tedavisi gören personelin danışmalığı yapılarak ara takipleri sağlanır. Bu personelin bırakma sürecinde desteklenmesi tedavi sürecindeki başarıyı artırıcı olacaktır. İlaçların yan etki yönetimi konusunda kurum hekiminin eğitim desteği Halk Sağlığı Müdürlüğünce sağlanır. 12. Sigara Bırakma polikliniğinde tedavi olan personelin sigara bırakma izlem raporları Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından değerlendirilir. Sigara Bırakma tedavisinden yararlananlar ve bırakma oranları hakkında rapor hazırlanır. Tütünsüz kurum çalışmalarını değerlendirmek ve sonuçlarını görmek için tütün ürünlerini bırakanlar ile kurumda yapılan çalışmalar rapor haline getirilir. 15

13. Proje değerlendirme komisyonu tarafından kurum değerlendirilir. Kurum İl Tütün Kontrol Kurulu üyelerinden seçilen en az 3 kişiden oluşan komisyon tarafından Tütünsüz Kurum olma kriterlerine ne kadar uyum sağladığı değerlendirilerek rapor çıkarılır. Kurumunu ön ve son raporları il tütün kontrol kurulunca Üniversiteden akademisyenlerin ve vali beyin katılımı ile değerlendirilir. 14. Değerlendirilen kurum kriterleri yerine getirme ölçüsünde kademelendirilmiş sertifikayı almaya hak kazınır. Yapılan değerlendirme neticesinde Tütünsüz Kurum olma kriterlerini sağlayan kuruma belgesi takdim edilir. Kurum Tütünsüz Kurum olma kriterlerini yerine getirme durumuna göre tütünsüz kurum belgesi Valilik tarafından verilir. 15. Rutin denetimler yapılır. Tütünsüz Kurum olmaya hak kazanan kurum 1 yıllık dönemlerde denetlenir. Kurumun Tütünsüz Kurum olarak devam etmesi sağlanır. Kriterleri yerine getirme ölçüsünde her yıl sertifikası yeniden değerlendirilir. 16

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AKIŞ ŞEMASI 1: KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETİMİNİN KANUNEN YASAK OLMADIĞI ANCAK TÜTÜNSÜZ KURUM KRİTERLERİNDE KISITLANAN AÇIK ALANLARDA (BAHÇEDE) TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETİMİNİN YASAK OLDUĞU YERDE TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETEN KİŞİ GÖRENLERİN YAPACAĞI İŞLEMLER: Sigara içilmez işaretini gösterin ve sigarasını söndürmesini ya da kurum (bahçe) dışına çıkmasını rica edin. Tütün ve tütün ürünü içmeleri durumda insanların zarar gördüğünü, tütün ürünü tüketmelerine izin verirseniz hak ihlali yapmış olduğunu, tütün ürünü tüketiminin kısıtlandığını mekân da tütün ürünü içerek onların kurumca konulan kuralı çiğnediğini belirtin. Kurumunuzun Tütünsüz Kurum olduğunu kapalı ve açık alanlarda tütün ve tütün ürünü tüketiminin yasak olduğunu belirtin. Çalışan tütün ürünü tüketmeye devam ederse, Hizmet alan kişi tütün ürünü tüketmeye devam ederse, Ona tütün ürünü tüketmemesinin çalışanları ve halkı, pasif içiciliğin zararlarından korumak amacıyla gerektiğini, dumansız hava solumanın yasal bir hak olduğunu hatırlatın. Ona tütün ürünü tüketmemesinin çalışanları ve halkı, pasif içiciliğin zararlarından korumak amacıyla gerektiğini, dumansız hava solumanın yasal bir hak olduğunu hatırlatın. Gerekirse, kurumun Tütünsüz Kurum uygulaması gereğince konulan kurallara uymadığı için disiplin cezası uygulanabileceğini söyleyin. Tütün ürünü tüketmeyi terk etmezse, konulan kurallara uymadığı için yetkilendirilmiş görevlilere bildirmekle yükümlü olduğunuzu hatırlatın. Olayın nerede ve ne zaman olduğunu, ilgili kişinin adını kaydedin. Yasal uyarı yazısında belirtilen yetkilendirilmiş personele (birime) bildirimde bulunun. 17

AKIŞ ŞEMASI 2: ÖZEL KURUMLARDA TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETİMİNİN KANUNEN YASAK OLMADIĞI ANCAK TÜTÜNSÜZ KURUM KRİTERLERİNDE KISITLANAN AÇIK ALANLARDA (BAHÇEDE) TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETİMİNİN YASAK OLDUĞU YERDE TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETEN KİŞİ GÖRENLERİN YAPACAĞI İŞLEMLER: Sigara içilmez işaretini gösterin ve sigarasını söndürmesini ya da kurum (bahçe) dışına çıkmasını rica edin. Tütün ve tütün ürünü içmeleri durumda insanların zarar gördüğünü, tütün ürünü tüketmelerine izin verirseniz hak ihlali yapmış olduğunu, tütün ürünü tüketiminin kısıtlandığını mekân da tütün ürünü içerek onların kurumca konulan kuralı çiğnediğini belirtin. Kurumunuzun Tütünsüz Kurum olduğunu kapalı ve açık alanlarda tütün ve tütün ürünü tüketiminin yasak olduğunu belirtin. Çalışan tütün ürünü tüketmeye devam ederse, Hizmet alan kişi tütün ürünü tüketmeye devam ederse, Ona tütün ürünü tüketmemesinin çalışanları ve halkı, pasif içiciliğin zararlarından korumak amacıyla gerektiğini, dumansız hava solumanın yasal bir hak olduğunu hatırlatın. Ona tütün ürünü tüketmemesinin çalışanları ve halkı, pasif içiciliğin zararlarından korumak amacıyla gerektiğini, dumansız hava solumanın yasal bir hak olduğunu hatırlatın. Gerekirse, kurumun Tütünsüz Kurum uygulaması gereğince konulan kurallara uymadığı için iş kanununa göre ceza uygulanabileceğini söyleyin. Tütün ürünü tüketmeyi terk etmezse, konulan kurallara uymadığı için yetkilendirilmiş görevlilere bildirmekle yükümlü olduğunuzu hatırlatın. Olayın nerede ve ne zaman olduğunu, ilgili kişinin adını kaydedin. Yasal uyarı yazısında belirtilen yetkilendirilmiş personele (birime) bildirimde bulunun. 18

AKIŞ ŞEMASI 3: KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA İDARİ YAPTIRIM KARARLARINI UYGULAMAKLA YETKİLENDİRİLMİŞ KİŞİLERCE YAPILACAK İŞLEMLER: Kurum amiri tarafından bir ya da birden fazla kişi idari yaptırım kararlarını uygulamak üzere yazılı olarak görevlendirilir. Yetkilendirilen kişi yeteri kadar idarî yaptırım karar tutanağı, idari yaptırım karar defteri ve tahsilât makbuzu temin eder. Kişinin iletişim bilgileri yasal uyarı yazıları üzerine yazılır. Genel anlamda ispat aracı olarak kullanılabilecek bilgi, belge ve deliller: Sorumlu birimlerce usulüne uygun olarak tanzim edilen tutanak ve/veya olay raporu, Varsa ihbarda bulunan, şikâyetçinin veya diğer kişilerin beyanlarını içeren tutanak, CEZA UYGULANACAK HATIRLATILACAK HUSUSLAR: İŞLEMİ KİŞİYE Kuruma ait araç, tesis, bina gibi yerlerde tütün ürünü tüketimi ihbarı geldiğinde Derhal olay yerine intikal edilir. Tütün ürünü tüketen kişi ile ilgili İdari Yaptırım Karar Tutanağı düzenlenir. Olaya ait bilgi ve deliller eklenir. İdari yaptırım kararı uygulanacak kişi gerekli şekilde bilgilendirilip kara tutanağını imzalaması istenir. İdari para cezasının bir ay içinde ödenmesi gerekir. İdarî yaptırım kararının kendisine tebliğ veya tefhim edildiği tarihten itibaren en geç 15 gün içinde karara karşı sulh ceza mahkemesine bizzat veya yasal temsilcisi ya da avukatı aracılığıyla başvurabilir. Bu süre içinde başvuru yapılmaması halinde idarî yaptırım kararı kesinleşir. İdarî para cezasına karşı, kanuni yollara başvurmadan önce ödeme yapması halinde kendisinden miktarın 3/4 ü tahsil edilir. Peşin ödeme kişinin bu karara karşı kanuni yollara başvurma hakkını etkilemez. 3 nüsha halinde düzenlenen idarî yaptırım karar tutanağının bir sureti ilgili kişiye verilecek, bir sureti yaptırım kararını uygulayan birimde muhafaza edilecek, tahsil edilmemiş ve kesinleşmemiş tutanakların bir sureti de tahsil için vergi dairelerine gönderilecektir. İdarî yaptırım karar tutanakları, ilgili diğer evrak ve tutulan defterler, bu işlemleri yapan yetkili birimde en az 3 yıl saklanacaktır. Kişinin imzadan kaçınması hâlinde, bu durum İdarî Yaptırım Karar Tutanağı nın İdari Yaptırım Uygulanan Şahsın İmzası bölümünde belirtilecektir. Kişi cezayı peşin ödeyebilir. 15 gün sonra tutanak kişinin ikametinin bulunduğu vergi dairesine gönderilir. 19

AKIŞ ŞEMASI 3: TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETİMİNİN YASAK OLDUĞU İŞLETMESİNDE TÜTÜN ÜRÜNÜ TÜKETEN ŞAHIS GÖREN İŞLETME SAHİPLERİNİN VEYA SORUMLULARININ YAPACAĞI İŞLEMLER: Tütün ürünü tüketiminin yasak olduğu mekânların ve/veya araçların sorumluları, buralarda yasaya uyulmasını sağlamak noktasında yükümlülük altındadır. Sorumlu oldukları bir mekânda veya araçta sigara içmeye veya diğer tütün ürünlerini kullanmaya kalkışanlara karşı alabilecekleri pratik önlemler şöyledir: Sigara içilmez işaretini gösterin ve sigarasını söndürmesini ya da dışarı çıkmasını rica edin. Sigara içmelerine izin verirseniz suç işlemiş olacağınızı, onların da yasak kapsamına giren mekân ya da araçta sigara içerek yasaları ihlal etmekte olduklarını, her iki tarafa da para cezası uygulanacağını belirtin. Çalışan personel sigarasını söndürmeyi reddederse Müşteri sigarasını söndürmeyi reddederse Ona yeni yasanın çalışanları ve halkı, pasif içiciliğin zararlarından korumak amacıyla çıkarıldığını, dumansız hava solumanın yasal bir hak olduğunu hatırlatın. Sigara içmeye devam ederse, personelin ona hizmet etmeyi reddedeceğini ve o mekânı terk etmesinin isteneceğini açıklayın. Gerekirse, şirketinizdeki uygulama gereğince kurallara uymadığı için öngörülen disiplin cezasını uygulayın. Terk etmezse, yasaya aykırı hareket edilmesi halinde kolluk kuvvetlerine bildirmekle yükümlü olduğunuzu hatırlatın. Olayın nerede ve ne zaman olduğunu, ilgili kişinin adını ve sonuçta ne olduğunu bir yere kaydedin. Fotoğraf veya video kaydı yapabilirsiniz. Yasal uyarı yazınızda belirtilen en yakın kolluk kuvveti birimine bildirimde bulunun. Tütün ürünü tüketen kişi şiddete başvuracağı yönünde tehditte bulunursa kolluk kuvvetlerinden yardım isteyiniz. 20

FORMLAR a) Uyruğu 1. İDARİ YAPTIRIM KARAR TUTANAĞI I. KİMLİK BİLGİLERİ b) T.C. Kimlik No: c) Vergi Kimlik No: d) Adı Soyadı: e) Baba Adı: f) Doğum Tarihi ve Yeri g) Nüfusa Kayıtlı Olduğu İl h) Nüfusa Kayıtlı Olduğu İlçe I) Mahalle/Köy j) İkamet Adresi k) Ev Tel l) Cep Tel 1. Kabahat Fiili : II. İŞLENEN KABAHAT İLE İLGİLİ BİLGİLER 2. Kabahatin İşlendiği Yer : 3. İşlendiği Tarih ve Saat : 4. Kabahatle İlgili Elde Edilen Deliller : 5. Uygulanan Yaptırımlar İdari Para Cezasının Miktarı : Ödeme Yapılmışsa Alınan Miktar : 6. Kişinin huzurunda / gıyabında alınan idari yaptırım kararı gereği hazırlanan işbu tutanak yukarıda açık kimliği belirtilen şahsa.././20 tarihinde aşağıda isimleri sıralanan yetkili görevliler tarafından tebliğ edilmiştir. 7. İdari Yaptırım Uygulanan Şahsın İmzası (Tebellüğ Eden) 8. İdari Yaptırım Karar Defteri Sıra Numarası: III. İDARİ YAPTIRIM KARARINI UYGULAYAN KAMU KURUM VE KURULUŞU GÖREVLİLERİ 1. Adı Soyadı 2. Unvanı 3. Birimi 4. İmza YASAL UYARILAR: Görevli: 1 Görevli : 2 1 - İşbu idari yaptırım tutanağına karşı, kararın şahsınıza tebliğ edildiği tarihten itibaren en geç 15 gün içerisinde Sulh Ceza Mahkemesine bizzat veya yasal temsilciniz ya da avukatınız aracılığıyla başvurulabilirsiniz. Bu süre içerisinde başvuru yapılmaması halinde idari yaptırım kararı kesinleşir. 2 - İdari para cezasını bir ay içinde ödemeniz gerekir, kanun yoluna başvurmadan öderseniz cezanın 3/4'ü tahsil edilir. Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurmasını etkilemez. 3 - Kişinin imzadan kaçınması halinde bu durum tutanağın II.7 nolu bölümünde belirtilir. 4- İdari para cezasının kesinleşmesini takiben ödenmemiş tutar 6183 sayılı Kanun uyarınca takip edilecektir. 21

2. İDARİ YAPTIRIM KARAR DEFTERİ SIRA NUMARASI KABAHATİN KABAHATİ İŞLEYENİN Türü/Fiili Yeri Tarihi ve Saati Adı ve Soyadı T.C. Kimlik No İş veya İkamet adresi ve telefonları İDARİ YAPTIRIM KARARININ TEBLİĞ/ TEFHİM TARİHİ UYGULANAN İDARİ YAPTIRIM (İDARİ PARA CEZASI ) 22

Kurum/İşyeri Adı: 3. TÜTÜNSÜZ KURUM ÖN DEĞERLENDİRME FORMU 1.Kurum içerisinde (kapalı alanlarda) tütün ve tütün ürünleri tüketiliyor mu? a. Kurum yetkilisi, amiri, sahibi veya sorumlusu b. Kurum çalışanı veya hizmet sunan kişiler tarafından tüketiliyor mu? c. Misafir veya hizmet alan kişiler tarafından tüketiliyor mu? 2. Kurumun açık alanlarında tütün ve tütün ürünleri tüketiliyor mu? a. Kurum çalışanı veya hizmet sunan kişiler tarafından tüketiliyor mu? b. Misafir veya hizmet alan kişiler tarafından tüketiliyor mu? 3. Kurum sınırları içerisinde (açık ya da kapalı alanlarda) tütün ve tütün ürünleri satışına veya teminine izin veriliyor mu? 4. Kurum sınırları içerisinde (kapalı veya açık) tütün kullanmayı özendirecek, hatırlatacak veya kolaylaştıracak her türlü alan,araç gereç (küllük vb.) bulunuyor mu? 5. Tütün kullanımına ayrılacak davranışlara alternatif olacak ve sağlıklı yaşamı destekleyecek aktivite alanları( spor alanları, kitap okuma köşesi, kişisel gelişim alanları vb.) bulunuyor mu? 6. Tütün Bağımlılığından kurtulmak isteyen personele bilgi verebilecek yetkin personel (kurum hekimi, hemşire veya sağlık personeli vb. ) mevcut mu? 3. Kurum sınırları içerisinde (açık ya da kapalı alanlarda) tütün ve tütün ürünleri satışına veya teminine izin veriliyor mu? 4. Kurum sınırları içerisinde (kapalı veya açık) tütün kullanmayı özendirecek, hatırlatacak veya kolaylaştıracak her türlü alan, araç gereç (küllük vb.) bulunuyor mu? 5. Tütün kullanımına ayrılacak davranışlara alternatif olacak ve sağlıklı yaşamı destekleyecek aktivite alanları (spor alanları, kitap okuma köşesi, kişisel gelişim alanları vb.) bulunuyor mu? Tarih: EVET HAYIR AÇIKLAMALAR: Üye Üye Üye İşyeri Sahibi/Sorumlusu 23

4. ÇALIŞAN SORU FORMU Bu çalışmanın amacı Kurumda hizmet veren çalışanların tütün kullanma sıklıklarını ölçmek, bağımlılık düzeylerinin tespit etmek ve Dumansız Hava Sahası uygulamaları hakkında görüşlerini değerlendirmektir. Ayrıca tütün bağımlılığı olduğu tespit edilen ve tedavi olmak istediğini belirten çalışanların tedavi hizmetine ulaşmaları konusunda destek olmaktır. 1. Kurumda görev yerinizi belirtiniz 2. Kurumda çalışma süreniz nedir? (ay olarak belirtiniz.) 3. Cinsiyetiniz: (1 ) Kadın ( 2 ) Erkek 4. Doğum tarihiniz:. 5. Medeni Haliniz (1 ) Evli (2 ) Bekar (3 )Boşanmış (4 ) Eşi Ölmüş (5 ) Diğer. 6. Öğrenim Durumunuz (1 ) İlköğretim (2) Lise (3 ) Yüksekokul (4 ) Üniversite ( 5 ) Yüksek Lisans/Doktora 7. Kronik bir hastalığınız var mı? Varsa Belirtiniz. ( 1 )Hayır yok (2 )Evet var.. 8. Genel anlamda son bir ayda yaşam kalitenizi nasıl değerlendirirsiniz? (1) Kötü (2)Biraz iyi (3) İyi (4)Çok iyi 9. Fiziksel sağlık durumunuzu nasıl değerlendirirsiniz? (1) Kötü (2) Biraz iyi (3) İyi (4) Çok iyi 10. Ruhsal açıdan son bir ayda kendinizi ne derece iyi hissediyorsunuz? (1) Hiç iyi hissetmiyorum (2)Biraz iyi hissediyorum (3)İyi hissediyorum (4) Çok iyi hissediyorum 11. İlk sigaranızı kaç yaşında içtiniz?... 24

12. Şu anda tütün kullanma durumunuz nedir? (1) Her gün (2) Ara sıra (3) Kullanmıyorum 13. Her gün tütün kullanmaya kaç yaşında başladınız?... 14. Şu anda ortalama günde/haftada kaç adet tütün kullanıyorsunuz?...(gün/hafta) 15. Geçmişte her gün tütün kullandınız mı? (1) Evet (2) Hayır 16. Şu an evde sizden başka sigara içen var mı? (1) Eşim (2) Anne veya Baba (3) Çocuğum (4) Diğer (5) Yok 17. Daha önce tütün ve tütün ürünü kullanımını bırakma konusunda destek aldınız mı? (1) Hayır (2) Evet (Cevabınız evetse lütfen nasıl bir destek aldığınızı ve ne kadar süre izlendiğinizi belirtiniz.)........ 18. Alo 171 Sigara Bırakma ve Danışma hattını daha önce duydunuz mu? (1) Hayır (2) Evet 19. Sigara kullandığınız dönemde Alo 171 hattından destek aldınız mı? (1) Hayır (2) Evet 20. 4207 Sayılı Tütün Ve Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi Ve Kontrolünü düzenleyen kanun hakkında bilginiz var mı? (1) Hayır (2) Evet 21. Dumansız hava sahası ile ilgili uygulamaları yeterli görüyor musunuz? (1) Yeterli çalışmalar var (2) Çalışmalar var ama yetersiz (3) Hiçbir çalışma yok (4) Diğer ( ) 25

22. Tütün ve tütün ürünlerinin zararları hakkında hazırlanan, yazılı ve görsel basında yayınlanan kamu spotlarının etkili olduğunu düşünüyor musunuz? (1) Hayır (2) Evet 23. Tütün ve tütün ürünlerinin zararları hakkında tütün ve tütün ürünleri üzerinde yer alan yazılı ve görsel mesajların etkili olduğunu düşünüyor musunuz? (1) Hayır (2) Evet 24. Kurumunuzda / İş yerinizde kapalı alanda sigara tüketiminin engellenmesine ilişkin tütün kontrol çalışmalarını yürüten kişi/kişiler var mı? (1) Hayır (2) Evet 25. Kurumunuzda / İş yerinizde kapalı alanda sigara tüketiminin engellenmesine ilişkin uygulamalar sırasında sorunlar yaşanıyor mu? (1) Hayır (2) Evet ise açıklayınız 26. Kurumunuzda sağlıktan sorumlu olan kişiler tarafından tütün ve zararları konusunda bilgilendirme çalışmaları var mı? (1) Hayır (2) Evet 27. Kurumunuzda / İş yerinizde açık alanlarda tütün ve tütün ürünü tüketimi oluyor mu? (1) Hayır (2) Evet 28. Kurumunuzda / İş yerinizde kapalı alanda tütün ve tütün ürünü tüketiminin engellenmesine ilişkin uygulamaların yanı sıra açık alanlarda da tütün ve tütün ürünü kullanımına ilişkin çalışmaların olmasını destekler misiniz? (1) Hayır (2) Evet 29. Kurum sınırları dahilinde kapalı veya açık alan farkı gözetmeksizin her türlü çalışma ve dinlenme sahasında mevcut çalışan, hizmet sunan, hizmet alan veya misafir olarak yer alan kişilerin de tütün kullanmasının engellenmesini destekler misiniz? (1) Hayır (2) Evet 30. Kurumunuzda / İş yerinizde açık alanlarda tütün ve tütün ürünü kullanımının kurum tarafından belirlenen tütün ve tütün ürünü kullanımına uygun olarak belirlenen noktalarda yapılması yaklaşımını destekler misiniz? (1) Hayır (2) Evet 26

31. Kurumunuzda / İş yerinizde kronik tütün ve tütün ürünü kullanan çalışanların belirli sürelerde tütün ve tütün ürününü kullanmayı bırakan çalışanlara yönelik teşvik edici çalışmaların yapılmasını destekler misiniz? (1) Hayır (2) Evet Teşvik amaçlı nelerin yapılmasını istersiniz? 27

FAGERSTRÖM TESTİ 1. İlk sigaranızı uyandıktan ne kadar süre sonra içiyorsunuz? 1) 0 5 dakika sonra 2) 6 30 dakika sonra 3) 31 60 dakika sonra 4) daha sonra 2. Sigara içilmeyen yerlerde sigara içmemekte zorlanıyor musunuz? 1) Evet 2) Hayır 3. Hangi sigaradan vazgeçmekte en çok zorlanırsınız? 1) Sabah ilk sigara 2) Diğer herhangi biri 4. Her gün genellikle kaç sigara içiyorsunuz? 1) 10 veya daha az 2) 11-20 3) 21-30 4) 31 ve üstü 5. Günün ilk saatlerinde sonraki saatlere göre (sabah saatlerinde, günün diğer saatlerine göre ) daha sık sigara içiyor musunuz? 1) Evet 2) Hayır 1. Çok hasta olduğunuzda veya günün çoğunu yatakta geçirdiğinizde sigara içer misiniz? 1) Evet 2) Hayır Eğer Sigara bırakma polikliniğinden destek almak istiyorsanız sizinle irtibata geçmek için isim ve telefon numaranızı belirtiniz.sigara bırakma polikliniğinden destek almak istemiyorsanız isim ve telefon numarası yazmanıza gerek yoktur. ( ) Sigara bırakma polikliniğinden destek almak istiyorum. Ad Soyad: Telefon Numarası: 28

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜTÜNSÜZ KURUM UYGULAMASI KAPSAMINDA SORULAN SORULAR VE CEVAPLAR Çalışanlar iş yerlerinin açık alanlarında (bahçe vb.), balkonlarında ya da yangın merdivenlerinde sigara içebilecekler mi? Hayır. Tütün Kurum uygulaması nedeni ile çalışma ortamlarının açık alanlarında (bahçe vb.),yangın merdivenlerinde, balkonlarında, merdiven boşluklarında ya da iki binayı birbirine bağlayan koridorlarında sigara ve tütün ürünleri kullanılamayacaktır. Çalışanlar artık tütün ürünlerini çalıştıkları binaların sınırları dışına çıkarak mı kullanacaklar? Toplum sağlığımız için evet. Tütünsüz Kurum uygulaması kapsamında işyerleri veya kurumların, çalışanlarına sigara bırakma desteği verilecek mi? Tütünsüz Kurum uygulamasının amacı gereği, tütün ürünleri alışkanlığının bırakılmasını özendirici her türlü etkinlik, program Halk Sağlığı Müdürlüğü, Sigara Bırakma Poliklinikleri tarafından yürütülecek ve desteklenecektir. Tütün ürününü bırakamadığı için, bir personel işinden çıkarılabilecek veya disiplin cezası verilebilecek mi? İşveren/kurum amiri, bir çalışanını sigarayı bırakamadığı için, tazminatsız işten çıkarma hakkına sahip olabilecek mi? Tütünsüz Kurum uygulaması çalışma alanlarında, tütün ürünlerinin zararlarından, bunların alışkanlıklarını özendirici reklam, tanıtım ve teşvik kampanyalarından koruyucu tedbirleri almak, tütün ürünlerinin pasif etkileniminden ve herkesin temiz hava solumasını sağlamak yönünde düzenlemeler yapmak amacıyla hazırlanmıştır. Dolayısıyla böyle bir uygulama olacağı düşünülmemektedir. Böyle bir durum olduğu taktirde Anayasa, İnsan Hakları ve İş Mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmelidir. Tütünsüz Kurum uygulaması kapsamında getirilen kısıtlamalara uymamanın cezası ne şekilde olacak? Mevcut 4207 sayılı Kanun, 657 sayılı kanun ve İş mevzuatı kapsamında değerlendirilecektir. Bu mevzuatlar gereği uygulanabilecek cezalar yalnız para cezalarından ibaret değildir. Cezanın mahiyetine göre farklı cezalar belirlenmiştir. Örneğin Kanunla kendilerine yüklenen görevleri yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında, tâbi oldukları mevzuatta yer alan disiplin hükümleri uygulanacağı gibi özel işyerlerinde işyerinin özelliğine göre de yaptırımlar uygulanabilecektir. 29

BEŞİNCİ BÖLÜM 1.YASAL DAYANAKLAR 1.1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI Madde 56- Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. 1.2 4207 SAYILITÜTÜN ÜRÜNLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİ VE KONTROLÜ HAKKINDA KANUN Madde 1-(Değişik madde: 3/1/2008-5727/2.md.)(1) Bu Kanunun amacı; kişileri ve gelecek nesilleri tütün ürünlerinin zararlarından, bunların alışkanlıklarını özendirici reklam, tanıtım ve teşvik kampanyalarından koruyucu tertip ve tedbirleri almak ve herkesin temiz hava soluyabilmesinin sağlanması yönünde düzenlemeler yapmaktır. 1.3 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ Madde 8 Tütün Dumanına Maruziyetten Korunma Politikaları Temel Görüşler 1. Bu politikaların oluşumunda etkisi olan temel görüşler şunlardır: (a) 8. Maddedeki tütün dumanından koruma görevi, temel insan hak ve özgürlükleri esasına dayalıdır. Bu görev birçok uluslar arası yasal belgede (Dünya Sağlık Örgütü Tüzüğü, Çocuk Hakları Anlaşması, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi) yer almış olup, Dünya Sağlık Örgütü Çerçeve Sözleşmesinin önsözüne ve birçok ülkenin anayasasına da resmen dâhil edilmiştir. (b) Kişileri tütün dumanından koruma görevi; kişilerin temel hak ve özgürlüklerine tehdit unsuru olması nedeniyle, hükümetlere bu konuda yasal düzenleme yapma zorunluluğu getirmiştir. Bu düzenleme belli bir kesimi değil, toplumun tamamını kapsar. (c) Çeşitli yetkin bilimsel kuruluşlar çevresel tütün dumanının kanserojen olduğunu belirtmişlerdir. Çerçeve Sözleşmenin bazı Tarafları (örneğin Finlandiya ve Almanya) çevresel tütün dumanını kanserojen olarak sınıflandırmışlar ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatlarına tütün dumanına maruziyetin önlenmesini eklemişlerdir. 8. Maddenin gereklerine ilaveten, Taraflar, mevcut iş Kanunları veya kanserojen maddeler de dâhil olmak üzere, diğer zararlı maddelere maruz kalma ile ilgili Kanunlarında da tütün dumanına maruziyetin zararlarına yer vermek durumunda da kalabilirler. 30