İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 1 KISALTMALAR... 2 TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMALARI... 3 TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMALARINDA GELİNEN NOKTA... 4

Transkript

1 1

2 2

3 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... 1 KISALTMALAR... 2 TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMALARI... 3 TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMALARINDA GELİNEN NOKTA... 4 TÜTÜNSÜZ KURUMUN AMACI... 5 TÜTÜNSÜZ KURUM... 6 TÜTÜNSÜZ KURUM OLMAK İÇİN YERİNE GETİRİLMESİ GEREKEN KRİTERLER.. 7 TÜTÜNSÜZ KURUM ÇALIŞMASININ YÜRÜTÜLMESİ... 8 EK SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ KAYNAKÇA

4 DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü KISALTMALAR SDPE : Sigara Dumanından Pasif Etkilenim TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi TKÇ : Tütün Kontrol Çalışmaları TKÇS : Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi 2

5 TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMALARI Ülkemizde tütün ürünleri ile mücadele alanında ilk yasal düzenleme 1996 yılında yapılmış, ancak yeterince takip edilmemesi nedeni ile etkisi sınırlı kalmıştır.28 Nisan 2004Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından kabul edilen Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS), Sağlık Bakanı tarafından imzalanmış ve ardından TBMM de kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.7 Ekim 2006 tarihinde Ulusal Tütün Kontrol Programı, TKÇS kapsamında yapılacak tüm çalışmaların planlanması ve tütün tüketiminin kontrol altına alınması için hazırlanmış olan program Başbakanlık Genelgesi ekinde yayımlanmıştır. Ulusal Tütün Kontrol Programı10 maddeden oluşmaktadır. (1) 1. Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim. 2. Sigarayı Bırakmak İsteyenlerin Desteklenmesi 3. Fiyat ve Vergilendirmede Artış 4. Pasif Olarak Sigara Dumanına Maruziyetin Önlenmesi 5. Tütün Ürünlerinin Kullanımını Teşvik Eden Reklam, Promosyon Ve Sponsorluğun Önlenmesi 6. Ürün Kontrolü Ve Tüketicinin Bilgilendirilmesi 7. Yasadışı Ticaretin Engellenmesi 8. Gençlerin Ulaşılabilirliğinin Engellenmesi 9. Tütün Üretimi Ve Alternatif Politikalar Üretmek 10. Tütün Kullanımının İzlenmesi ve Değerlendirmesi Ulusal Tütün Kontrol Programının uygulanması için illerde, 2007 yılından itibaren İl Tütün Kontrol Kurulları oluşturulmuş, yerel düzeydeki her türlü tütün mücadele etkinliklerinin yürütülmesi için görevlendirilmiştir. Türkiye de tütün kullanımını kontrol altına almak ve tütün kullanmayanlarında sağlıklarını güvence altına almak amacıyla Ocak 2008 de yürürlüğe girmiş olan 4207 sayılı Tütün Kontrolü ve Zararlarının Önlenmesi Hakkında Kanun ile kapalı alanlarda sigara içimini kademeli olarak engellemiştir. 19 Mayıs 2008 de ilk kademesi ve 19 Temmuz 2009 da da ikinci kademesi uygulanmaya başlayan bu Kanun ile Türkiye %100 dumansız ülke olmuştur. İlimizde, tarih ve 11 no lu, İl Hıfzıssıhha Kurul Kararı ile Ulusal Tütün Kontrol Programını yürütmek üzere İl Tütün Kontrol Kurulu oluşturulmuştur. Kurul Vali adına Vali yardımcısı başkanlığında Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü sekretaryası ile düzenli olarak toplanmaktadır. 3

6 TÜTÜN KONTROL ÇALIŞMALARINDA GELİNEN NOKTA Türkiye de 2008 yılına göre 2012 yılında tütün kullanımında belirgin azalma kaydedilmiştir. Tütün kullanım sıklığı 2008 yılında %31,2 olup 2012 yılında 27,1 e gerilemiştir. Bu oran erkeklerde %47,9 dan %41,5 e, kadınlarda ise%15,2 den%13,1 e düşmüştür. 15 yaşından önce sigaraya başlayanların oranı ise %19,6 dan %16,1 egerilemiştir döneminde en önemli düşüş pasif içicilik konusunda görülmüş olup, özellikle ikram sektöründe sigara içme oranının %55,9 dan %12,9 a düşüşü dikkat çekicidir. 4 yıllık sürede Türkiye de tütün ürünü kullanım sıklığı%13,4 oranında azalmıştır. İşyerlerinde,2008 ve 2012 Yıllarında Sigara Dumanından Pasif Etkileniminden (SDPE) anlamlı azalma olmuştur; 2008 yılında %37,3 ve 2012yılında %15,6 ya düşmüştür. Bütün kamusal kapalı yerlerde SDPE bakımından anlamlı düzeyde büyük azalma meydana gelmiştir en büyük azalma da restoranlarda olmuştur (2008 yılında %55, yılında %12,9). Resmi dairelerde sağlık kuruluşlarında ve toplu taşımacılıkta anlamlı düzeyde büyük azalmalar (yaklaşık yarı yarıya) meydana gelmiştir. Yasanın kapsamında olmamakla birlikte evlerde SDPE düzeyinde de önemli düzeyde (-%32,0) azalma meydana gelmiştir.(2) Türkiye tütün kontrolünde geline son noktayı Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi 2012 yılı Tobacco Control in Turkey, Story of commitment and leadership (Türkiye de Tütün Kontrolü, Bir Kararlılık ve Liderlik Öyküsü) Kitabında yer alan şu sözler açıkça ortaya koymaktadır: Türkiye ciddi bir tütün epidemisi ile karşı karşıya. Yaklaşık 16 milyon yetişkin, sigara kullanıyor. Sigara en önemli halk sağlığı sorunu ve önlenebilir ölümlerin de en başta gelen nedeni. Sağlığa verdiği bu zararların dışında tütün kullanımının bir de ekonomik sonuçları var. Tütün mamullerine ödenen para yıllık olarak yaklaşık 20 milyar dolar ki bu Sağlık Bakanlığı bütçesinin yaklaşık 4 katı. Türkiye yüksek sigara içme prevalansı olan bir ülke. Aynı zamanda önemli bir tütün üreticisi. Buna rağmen son yıllarda tütünle mücadelede gözü pek ve cesur adımlar attı. Bu hususta hükümetin sergilediği kararlılık ve liderlik sayesinde Türkiye, artık hem bölgesinde hem de küresel ölçekte model bir ülke hâline gelmiştir. Vergilendirme politikaları, kapalı mekânlarda sigara içilmesine getirilen kısıtlamalar gibi tedbirlerle Avrupa da lider konumdadır. Türkiye de hâlihazırda devam eden bu uygulamalar binlerce insanın hayatını kurtarmıştır ve kurtarmaya devam etmektedir. Bu durum dünyadaki pek çok ülkeyi de Türkiye örneğini takip etme noktasında cesaretlendirmiştir. (3) Mevcut tütün kontrol çalışmaları daha etkili uygulanması ile halen sigara dumanından pasif etkilenen milyonlarca kişinin korunması sağlanacaktır. 4

7 TÜTÜNSÜZ KURUMUN AMACI Tütün salgını, yılda 5,4 milyon kişinin akciğer kanseri, kalp hastalıkları ve diğer hastalıklar nedeniyle ölmesine neden olmaktadır ve halen dünya genelinde her 10 ölümden bir tanesi sigara kullanımı nedeniyle gerçekleşir. Yılda 5 milyondan fazla kişi doğrudan tütün kullanımına bağlı nedenlerle, den fazla kişi ise başkalarının kullandığı tütün dumanına maruz kalarak hayatını kaybetmektedir. (4) Ülkemizde ise her yıl kişi başkalarının içtiği sigara nedeniyle hayatını yitirmektedir. Özellikle çalışan kişilerin günün büyük bir kısmını işyerlerinde geçirdikleri düşünülürse, çalışma ortamlarının tütünsüz olması pasif içiciliği önlemede oldukça etkin olacaktır. Çalışma ortamında sigara içen bir çalışanın sigara içmeyen bir çalışana göre sağlık problemleri yaşama olasılığı daha yüksek olduğu bir gerçektir. Sigara içen çalışan içmeyene oranla tütün kullanımının sağlık üzerindeki olumsuz etkileri nedeni ile daha fazla hastalanacak bu da çalışma devamlılığında problemlere ve kesintilere neden olacak, neticede sigara içen çalışanın sigara içmeyen çalışana göre o iş yeri için verimliliği daima düşük olacaktır. Çalışma ortamında sigara içilmesi yüzünden çalışanların sağlık problemleri dolayısıyla işe devamsızlıkları yanında çalışma ortamında sigara içildiği için belli bir takım ek güvenlik ve düzenlemeler de alınmak zorunda kalınacaktır. İsviçre de yapılan bir araştırma, çalışma ortamlarında çalışanların sigara içmemelerine bağlı olarak çalışan başına ortalama olarak 1000 CHF (yaklaşık TL) para tasarrufu yapılabildiğini ortaya koymuştur. (5) Çalışma ortamları aynı zamanda sosyal etkileşimin en fazla olduğu ortamlardır. Tütün kullanma davranışının çoğunlukla başladığı yer toplu yaşam alanları olduğu gibi tütün kullanımınla mücadelede de bu etkileşim olum yönde değerlendirilebilir. Amacımız; kamu veya özel kurum fark etmeksizin, kurumlarda, tütün ve tütün ürünlerinin zararları hakkında farkındalık oluşturmak, insanları pasif tütün dumanı etkileniminden korumak, tütün ürünleri kullanımına yeni başlayışları engellemek ve tütün bağımlılığından kurtulmak isteyenleri desteklemektir. 5

8 TÜTÜNSÜZ KURUM Kurum sınırları dâhilinde kapalı veya açık alan farkı gözetmeksizin tütün ve benzeri ürünler kullanılmaması konularında düzenlemeler getiren, böylece çalışanlarını pasif içiciliğin zararlarından koruyan; kurumunda tütün bağımlılığından kurtulmak isteyenlerin tedavilerini destekleyen ve teşvik eden, tütün zararları ve bırakma yolları gibi sağlıklı yaşam bilincinin kazandırıldığı eğitim hizmetleri ile kurumu içerisinde yeni kullanıcılar olmasını engelleyerek tütün kontrol çalışmalarına destek veren bilinç düzeyi yüksek kurumlardır. 6

9 TÜTÜNSÜZ KURUM OLMAK İÇİN YERİNE GETİRİLMESİ GEREKEN KRİTERLER 1. Tütünsüz Kurum Olmak İçin Kuruma Yönelik Kriterler 1) Kurum sınırları dâhilinde kapalı veya açık alan farkı gözetmeksizin her türlü çalışma ve dinlenme sahasında mevcut çalışan, hizmet sunan, hizmet alan veya misafir olarak yer alan kişilerin tütün kullanmasına izin vermemek 2) Kurum sınırları içerisinde bu kuralların yer aldığı bilgilendirici ve uyarıcı levhaların veya kurum politikasının görünür yerlerde bulunmasını sağlamak 3) Kurum sınırları içerisinde hiçbir tütün ürünlerinin satışına veya teminine izin vermemek. 4) Kurum sınırları içerisinde tütün kullanmayı özendirecek, hatırlatacak veya kolaylaştıracak her türlü küllük vb. araç ve gereçten yoksun olmak 5) Tütün kullanımına ayrılacak davranışlara alternatif olacak ve sağlıklı yaşamı destekleyecek spor aktivitelerine teşvik etmek. 2. Tütünsüz Kurum Olmak İçin Personele Yönelik Kriterler 1. Personeline tütün kullanımının zararlarının anlatıldığı periyodik eğitimler düzenlemek. 2. Tütün bağımlılığından kurtulmak isteyen personele bilgi verebilecek, danışmanlık hizmeti sunabilecek bir ilk başvuru birimine ve yetkin personele (işyeri hekimi, hemşire vb.) sahip olmak. 3. İlk başvuru birimi üzerinden isteyen şahsı farmakolojik veya psikolojik danışmanlık hizmeti alabileceği merkezlere yönlendirebilmek. Sigara bırakma merkezlerinden randevularını almak ve randevu saatlerinde ücretli izinli sayılmasını sağlamak. 4. Tedavi sürecini izleyerek bir yılın sonunda tütün alışkanlığını terk etmiş personeli saptayarak o yıl içinde bunu başarmış personele ikramiye veya idari izin gibi teşvik edici ödül vermek. 5. Kuruma yeni personel alımında şahsın tütün kullanmayışını bir pozitif ayrım kriteri olarak göz önünde bulundurmak. 7

10 TÜTÜNSÜZ KURUM ÇALIŞMASININ YÜRÜTÜLMESİ Tütünsüz Kurum Projesi için kurum başvuruda bulunur Kurumun başvurusu Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğünce değerlendirmeye alınır Tütünsüz kurum projesi hakkında ilgili kurumun bilgilendirilmesi yapılır Tütünsüz kurum ile ilgili yazılı bildiri yapılır yazılı bildirinin ardından kurumun yetkili kişi veya kişileriyle görüşme planlanır Tütünsüz kurum projesini uygulayacak kurumun tütünsüz kurum olma kriterlerine ne kadar uyduğunun değerlendirilmesi amacıyla proje değerlendirme komisyonu tarafından ön değerlendirme yapılır Komisyon İl Tütün Kontrol Kurulu üyelerinden seçilen en az 3 kişiden oluşturulur Tütünsüz kurum ön değerlendirmesi uygulanır Kurumda projeden sorumlu personeller belirlenir ve bilgilendirilmesi yapılır Kurumun birim amirince atanmış, yetkilendirilmiş personeller mevzuat hakkında bilgilendirilir Yetkilendirilmiş kişiler Tütünsüz Kurum Uygulamalları hakkında bilgilendirilir Kurum hekimi ve sağlık sorumlusu irtibat noktaları tespit edilir ve tütün bağımlılığı tedavisi konusunda bilgilendirmesi yapılır Kurumun ve çalışanların tütün kullanım profilini çıkartmak amacıyla tüm kurum çalışanlarına anket uygulanır Tütünsüz kurum ile ilgili afiş, broşür ve görsellerin kurum içerisinde dağıtımı sağlanır Tüm kurum çalışanlarına yönelik Tütünsüz Kurum Projesi hakkında seminer düzenlenir Halk Sağlığı Müdürlüğünce hazırlanan anket kuruma iletilir Anket tamamlandıktan sonra raporlanmak üzere Halk Sağlığı Müdürlüğüne iletilir Kurumda personelin yoğun olduğu yerlere afiş ve broşürler yerleştirilir Tütünsüz Kurum hakkında tüm çalışanların bilgilenmesi sağlanır Tütün Kontrolü ile ilgili mevzuat lar hakkında tüm personele eğitim verilir Anket verileri toplanıp Halk Sağlığı Müdürlüğü değerlendirilerek raporlanır (Yaklaşık 1 ay) 8

11 Yapılan anketle sigara içme durumu belirlenen personelden sigara kullanıp da bırakmak isteyenlere yönelik sigara bırakma programı hazırlanır Sigara içen personel sayısı belirlenir Sigara bırakmak isteyen personel sayısı belirlenir Kurum ile birlikte çalışanlara yönelik eğitim planları oluşturulur. Tütün kullanımın zararları ve bırakma yolları başta olmak üzere gerekli seminerler düzenlenir. Sigara bırakmak isteyenlerin Sigara Bırakma Polikliniğine yönlendirilmesi yapılır Sigara Bırakma Polikliniği randevuları Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından ayarlanır Hastaların poliklinik yönlendirilmesi yapılır Sigara Bırakma Polikliniğinde ilk görüşme yapılır Gerekli olan tetkikler istenir (CO, EKG, SFT, Akciğer grafisi, Biyokimya) Hastanın genel olarak sigara bırakma durumu belirlenir Sigara Bırakma Polikliniğinde ikinci görüşme yapılır Tetkiklerin değerlendirmesi yapılarak uygun olgulara farmakolojik tedavi başlanır 15 gün içerisinde Sigara bırakma polikliniğinde tedavi gören hastalar kurum hekimi veya kurumun sağlık personeli tarafından belirli periyotlarla izlenir Tedaviye başladıktan sonraki üç ay içerisinde ayda 1 Bir yıla kadar 3 ayda bir izlenir Sigara Bırakma polikliniğinde tedavi olan personelin sigara bırakma izlem raporları Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından değerlendirilir. Sigara Bırakma tedavisinden yararlananlar ve bırakma oranları hakkında rapor hazırlanır. Proje değerlendirme komisyonu tarafından kurum değerlendirilir Kurumun Tütünsüz Kurum olma kriterlerine uyumu değerlendirilir Değerlendirilen kurumun belgelendirme işlemi yapılır Yapılan değerlendirme neticesinde Tütünsüz Kurum olma kriterlerini sağlayan kuruma belgesi takdim edilir Rutin denetimler yapılır Tütünsüz Kurum olmaya hak kazanan kurum 1 yıllık periyodlarda denetlenir 9

12 EK 1. 10

13 11

14 12

15 13

16 SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİ SIRA NO SAĞLIK KURULUŞUNUN ADI VE İLETİŞİM BİLGİLERİ HİZMET VERİLEN GÜN SAYISI (Haftalık) SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİĞİ RANDEVU NO Bursa Ketem Merkezi Sigara Bırakma Polikliniği Prof. Dr. T.Akyol Göğüs Hastalıkları Hastanesi Sigara Bırakma Polikliniği Bursa Orhangazi İlçe Devlet Hast. Sigara Bırakma Polikliniği Bursa Devlet Hastanesi Sigara Bırakma Polikliniği Mustafakemalpaşa Devlet Hastanesi Sigara Bırakma Polikliniği Bursa Şevket Yılmaz Eğt. Ve Araşt. Hast. Sigara Bırakma Polikliniği / Gemlik Muammer Ağım Devlet Hastanesi Sigara Bırakma Polikliniği

17 KAYNAKÇA 1. Sağlık Bakanlığı. Ulusal Tütün Kontrol Programı ve Eylem Planı. Ankara: Sağlık Bakanlığı, 2008 (Elde edilme tarihi 07 Kasım 2014) ntrol_programi_ve_eylem_plani.pdf 2. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması. Ankara. Sağlık Bakanlığı (Elde edilme tarihi 07 Kasım 2014) 3. Sağlık Bakanlığı. Türkiye de Tütün Kontrolü, Bir Kararlılık ve Liderlik Öyküsü. Türkiye'de Sağlıkta Dönüşüm Programı, Aralık syf Ankara: Sağlık Bakanlığı, (Elde edilme tarihi 07 Kasım 2014) 4. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması Türkiye Raporu. Ankara. Sağlık Bakanlığı, (Elde edilme tarihi 07 Kasım 2014) havanikoru.org.tr/dosya/docs_tutun_dumaninin.../kyta_kitap_tr.pdf 5. Okur, Z. İş Hukuku nda İşçinin Sigara İçme Özgürlüğü Ve Sınırları, 2009, syf (Elde edilme tarihi 07 Kasım 2014) 15

18