Tapşırıqlar üçün təlimat 1-24. Hər suala ehtimal olunan dörd cavab verilir. Onlardan ancaq biri düzgündür. Seçdiyiniz cavabın işarə edilməsinin yeganə yolu cavablar vərəqindəki müvafiq xanada X işarəsi qoymaqdır. Elektron proqramı üfüqi yaxud şaquli xətləri, dairəyə almanı və s. qəbul etmir. Əgər cavablar vərəqində işarə edilmiş cavabı düzəltmək istəsəniz, X işarəsi qoyduğunuz xananı bütünlüklə rəngləyin və sonra cavabın yeni variantını işarə edin (yeni xanada X işarəsi qoyun). Düzəliş etdiyiniz cavabı təkrarən seçmək olmaz. Hər tapşırığa 1 xal verilir. 2
1. Koronikonla ilin hesablanması hansı hadisədən götürülüb? ა. Dünyanın yaranmasından ბ. On anlayışın qəbul edilməsindən გ. Tufandan დ. İsa Məsihin doğulduğu gündən 3
2.İllüstrasiyada əks etdirilmiş obyekti hansı yardımçı tarixi fən öyrənir? ა. Bonistika ბ. Paleoqrafiya გ. Heraldika დ. Genealogiya 4
3. Fotoda fraqmenti əks etdirilmiş məbəd qədim Şərqin hansı dövlətində idi? ა. Asuriyada ბ. İranda გ. Misirdə დ. Mitanda 5
4. Afinada mövcud olan vəziyyəti öz əsərlərində hansı qədim yunan dramaturqu satirik surətdə əks etdirirdi? ა. Aristofan ბ. Plutarx გ. Ksenofond დ. Virgilius 6
5. Qədim Romanın altıncı hökmdarı Servius Tuliusun islahatının mahiyyəti nədən ibarət idi? ა. Yüz nümayəndədən ibarət senatı təsis etdi ბ. Patrisilərin və plebeylərin sosial təbəqələrini yaratdı გ. İki konsulun seçimli vəzifəsini təsis etdi დ. Vətəndaşları əmlak senzinə əsasən böldü 7
6. Qalliyada müharibə haqqında şərhlər əsərinin müəllifi kimdir? ა. Markus Katon ბ. Tatsitus გ. Tukidit დ. Hay Yulius 8
7. Konstantinopolda Müqəddəs Sofiya məbədi hansı imperatorun hakimiyyəti dövründə tikilmişdir? ა. Konstantin Porfirogenetin ბ. Böyük Yustinianın გ. Mixail Dukanın დ. Bolqarları məhv edən Vasilinin 9
8. Asuriyalı ataların adı ilə nə əlaqədardır? ა. Şərqi Gürcüstanda monastır həyatının inkişafı ბ. Qərbi Gürcüstanda xristianlığın vəz edilməsi გ. Lazlar çarlığında sonuncu bütpərəst məbədlərinin darmadağın edilməsi დ. Kartli çarlığında ikonalara qarşı mübarizə 10
9. Karolinq renessansı terminində nə nəzərdə tutulur? ა. Franklar çarlığı əvəzinə franklar imperiyasının yaradılması ბ. Franklar imperiyasında mədəniyyətin və maarifin çiçəklənməsi გ. Franklar və ərəblər mədəniyyətinin birləşməsi nəticəsində inkişaf etmiş proses დ. Franklarda xristianlığın dövlət dini elan edilməsi 11
10. IX əsrdə yaradılmış şərqi slavların ilk dövləti tarixşünaslıqda hansı adla məşhurdur? ა. Novqorod Respublikası ბ. Böyük Moskva knyazlığı გ. Reç-Pospolita დ. Kiyev Rusiyası 12
11. X əsrdə yaradılmış hansı gürcü əlyazması möcüzəvi kitab sayılır? ა. Səhra çoxbaşlısı ბ. Afon toplusu გ. Cənnətin qapısı დ. Şatberdinin toplusu 13
12. III Baqrat hamıdan əvvəl hansı titulu almışdır? ა. Kurapalat ბ. Abxazlar çarı გ. Sevastos დ. Gürcülər çarı 14
13. XI əsrdə hansı doğmata fərqli münasibət digər səbəblərlə yanaşı Böyük skizmin səbəbi oldu? ა. İsa Məsihin təbiiliyi ბ. Kirvəliyin გ. Dirilmənin დ. Müqəddəs ruhun 15
14. XI əsrdə Bizans imperiyasında hansı maarif mərkəzi var idi? ა. Afina ritorika məktəbi ბ. Nikey universiteti გ. Manqan akademiyası დ. Efesin seminariyası 16
15. İşğalçı Uilyamla əlaqədar hansı fikir düzgündür? ა. O, Normandiya hersoqu idi, sonralar isə İngiltərə çarı titulu qazandı ბ. O, Burqundiya hersoqu kimi, yüzillik müharibə zamanı ingilisləri dəstəklədi გ. Böyük Karlos tərəfindən İspaniyanın Markqrafı təyin olunmuşdur və mavrlarla mübarizə aparırdı დ. Anju qrafı idi və daxili müharibədə qələbədən sonra Fransa taxtını tutdu 17
16. Qızılgül müharibəsi ilə əlaqədar hansı fikir düzgündür? ა. Velflər və Ştaufenlər İlahi Roma imperiyasında birincilik uğrunda mübarizə aparırdılar ბ. Armanyaklar və Burbunyonlar Fransa taxtını bir-birinin əlindən alırdılar გ. Lankasterlər və yorklar İngiltərənin hökmdarı olmaq uğrunda bir-biri ilə mübarizə aparırdılar დ. Kastiliyalılar və araqonlular İspaniyanın birləşdirilməsi uğrunda mübarizə aparırdılar 18
17. Bartolemey gecəsi adı ilə hansı tarixi hadisə məşhurdur? ა. Anqlikanların çar hakimiyyəti əleyhinə üsyana başlaması ბ. Lüteran liderlərinin Auqsburqda gizli toplanışı გ. İmperatorun nümayəndələrinin husitlər tərəfindən məhv edilməsi დ. Hugenotların katoliklər tərəfindən kütləvi surətdə məhv edilməsi 19
18. IV Anrinin çap etdiyi Nantinin ediqti Fransa çarlığının təbəələrinin həyatının hansı prinsipial məsələsini tənzimləyirdi? ა. Din azadlığını ბ. Zümrə bərabərliyini გ. Nümayəndəlik orqanlarının seçkili olmasını დ. Dünyəvi və dini şəxslər arasında İyerarxiyanın təsis edilməsini 20
19. Avropa dövlətlərinin katolik və protestant hakimləri arasında mübarizə hansı müharibənin tərkib hissəsi idi? ა. Şimal müharibəsi ბ. Qəribə müharibə გ. Otuzillik müharibə დ. Yeddillik müharibə 21
20. Dövlət çevrilişini həyata keçirməkdə II Yekaterinaya başqa səbəblərlə yanaşı, nə imkan yaratdı? ა. Prussiya ilə bağlanmış sülh müqaviləsinin yaratdığı narazılıq ბ. Krım müharibəsində ağır məğlubiyyət გ. Alyaskanın ABŞ-a satılması დ. Puqaçov üsyanı 22
21. Fransa inqilabı dövründə kimləri Yakobinçilər adlandırırdılar? ა. Təsis yığıncağını dəstəkləyən ruhani şəxsləri ბ. İnqilabçıların ən radikal qrupundan birinin üzvlərini გ. Paris fəhlə birliklərinin üzvlərini დ. Çarın mütləq hakimiyyətinə tərəfdar olan knyaz və dvoryanları 23
22. XX əsrin 30-cu illərində Hitler hansı Avropa dövlətində gedən vətəndaş müharibəsinə qoşuldu? ა. Avstriyada ბ. İspaniyada გ. Yuqoslaviyada დ. İtaliyada 24
23. 1938-ci ilin Münxen sazişi ilə hansı dövlətin ərazi bütövlüyü pozuldu? ა. Polşanın ბ. Macarıstanın გ. Çexoslovakiyanın დ. Finlandiyanın 25
24. Vermaxtın tərkində olan gürcü batalyonunu nə səbəbə görə Teksel adasına atdılar? ა. Adanı britaniyalı desantdan müdafiə etmək üçün ბ. Adanın sakinlərinin üsyanını yatırmaq üçün გ. Adadan ingilislərin hissələrini qovmaq üçün დ. Adanı üçüncü Reyxlə birləşdirmək üçün 26
Tapşırıqlar üçün təlimat 25-28. Tarixi hadisələri və şəxsiyyətləri xronoloji qaydada yerləşdirin. Cavabları cavablar vərəqində verilmiş xanalara yazın. Nəzərə alın ki, xanada yalnız adı çəkilmiş hadisənin yaxud şəxsiyyətin müvafiq rəqəmi yazılır. Birinci xanada ən əvvəl baş vermiş hadisənin göstərildiyi rəqəm və s. yazılır. Müvafiq olaraq sonuncu, üçüncü xanada ən gec baş vermiş hadisənin qeyd edildiyi rəqəm yazılır. Hər tapşırığa 1 xal verilir. 27
25. Qədim Şərq dövlətlərini yaranma dövrü üzrə xronoloji qaydada yerləşdirin: 1. Urartu 2. Misir 3. Xetlər çarlığı 28
26. Roma imperiyasında xristianlığın yayılması ilə əlaqədar hadisələri xronoloji qaydada yerləşdirin: 1. Nikeyada I Dünya kilsə yığıncağının çağırılması 2. Böyük Konstantin tərəfindən Milan edikti nin çap edilməsi 3. I Feodosius tərəfindən təsis edilmiş Allaha ibadətin qadağan edilməsi 29
27. Gürcü mədəniyyəti üçün mühüm hadisələri xronoloji qaydada yerləşdirin: 1. Nikifor İrbaxın iştirakı ilə gürcücə-italyanca lüğətin çap edilməsi 2. Tbilisidə gürcü mətbəəsinin yaradılması 3. Pələng dərisi geymiş pəhləvan ın üzünün Mamuka Tavakaraşvili tərəfindən köçürülməsi 30
28. Gürcü filmlərini onlarda əks oluna dövrlər üzrə xronoloji qaydada yerləşdirin: 1. Qeyri-adi sərgi 2. Mimino 3. Vera məhəlləsinin melodiyaları 31
Tapşırıqlar üçün təlimat 29. Şagirdə verilmiş xəritədə başlıq yoxdur və əfsanə hissəsində bütünlüklə yaxud qismən bəzi şərti işarələrin izahı çatışmır. O, öz biliyindən və xəritədəki informasiyadan istifadə etməklə verilən suallara cavab verməlidir. Şagirdin verdiyi cavablardan iksində (2) səhv vardır. Siz səhvləri tapmalı, onları cavablar vərəqinin müvafiq yerində yazmalı ( 1 və 2) və oradaca düzgün cavabı yazmalısınız. Tapşırığa maksimum 2 xal verilir. Tapşırıq 29. Xəritəyə və suallara sonrakı səhifələrdə baxın 32
Suallara sonrakı səhifədə baxın 33
Şagirdə verilən suallar: 29.1. Xəritəyə hansı dövlətlər arasında gedən müharibənin hərbi əməliyyatları daxil edilmişdir? 29.2. Müharibədə hansı dövlət qalib gəlmişdir? Xəritədəki hansı informasiya əsasında nəticə çıxardığınızı hökmən izah edin. 29.3. Müharibədə qalib gəlmiş tərəfin tutduğu və hazırda Gürcüstanın tərkibində olan şəhərin adını çəkin. 29.4. Qalib gəlmiş tərəf ən çox hansı şəhəri tutmaqda çətinlik çəkdi? Fikrinizi hökmən əsaslandırın. 29.5. Müharibədə xəritədə göstərilmiş hansı üçüncü dövlət iştirak etmirdi? 29.1. Rusiya ilə Osmanlının. Şagirdin verdiyi cavablar: 29.2. Rusiya; çünki xəritədə daha çox qırmızı oxlar vardır. 29.3. Batumi. 29.4. Qars, çünki onun alınması ancaq mühasirədən sonra baş tutdu. 29.5. İraq. 34
Tapşırıqlar üçün təlimat 30. İllüstrasiyada verilmiş informasiyanı diqqətlə təhlil edin və suallara cavab verin. Sualları cavablar vərəqinin müvafiq yerinə yazın. Tapşırığa maksimum 7 xal verilir. Tapşırıq 30. İllüstrasiyalara və suallara sonrakı səhifələrdə baxın 35
N1 N2 N3 Plakatların üzərində yazılar: N1 Niyə orduda deyilsən ; N2 Antantanın itləri ; N3 Onlar geri qaçarkən taxılı yandırırlar Suallara sonrakı səhifədə baxın 36
Suallar: (2) 30.1. Hər üç plakat hansı tarixi prosesi əks etdirir və plakatlarda əks etdirilmiş tarixi prosesin iştirakçısı olan iki qarşı tərəfi hansı adla xatırlayırlar? (2) 30.2. Verilən plakatlardan ikisi tarixi prosesdə iştirak edən tərəflərdən birinin təbliğat məqsədlərinə xidmət edir. Həmin tərəfin adını çəkin və müvafiq plakatların nömrələrini göstərin. Fikrinizi hökmən plakatdakı informasiya ilə əsaslandırın. (2) 30.3. Qalan bir illüstrasiya plakatlarda əks etdirilmiş tarixi prosesin iştirakı olan hansı tərəfi təbliğ edir? Fikrinizi hökmən plakatdakı informasiya ilə əsaslandırın. (1) 30.4. Plakatlarda əks etdirilmiş tarixi proses hansı tərəfin qələbəsi ilə başa çatdı? 37
Tapşırıqlar üçün təlimat 31. Aşağıdakı tarixi sənədi diqqətlə oxuyun, mətni düşünün və suallara cavab verin. Cavabları cavablar vərəqinin müvafiq yerində yazın. Tapşırığa maksimum 19 xal verilir. Tapşırıq 31. Tarixi sənədə və suallara sonrakı səhifələrdə baxın. 38
Cüzeppe Cudiçe Gürcüstan haqqında Qədimlərdə Gürcüstanı çar idarə edirdi. Onun yaşayış yeri Başiaçuki əyalətində, Kutaisi (Kotatisi) şəhərində idi. Bu şəhər bu gün də mövcuddur, ancaq qismən dağılmışdır. Sameqrelo knyazı Levan Dadiani çar Başiaçuki yaxud Aleksandrla apardığı sonuncu müharibədə bu şəhərdə çarın sarayını qismən dağıtdı, lakin çar onu yenidən bərpa etdi. Gürcüstanın öz çarları olanda onun sərhədləri şərq tərəfdən Təbrizə, qərb tərəfdən isə Ərzurumadək çatırdı. Gürcülər y.e. 327-ci ilində, müqəddəs Silvestronun papalığının on dördüncü və imperator Konstantinin hakimiyyətinin iyirmi ikinci ilində gürcülərin Müqəddəs Nino adlandırdıqları və müqəddəs xristian mənası verən əsir qadın tərəfindən bizim müqəddəs dinimizi qəbul etdilər. Eristavlar xeyli müddət öz çarları Başiaçukiyə tabe olur və onu başa düşürdülər, lakin sonra ondan üz çevirdilər. Onlardan hər biri hüquqları məhdudlaşdırılmamış müstəqil həyat sürməyə başladı. Bu gün isə Levan Dadiani adlandırılan knyaz Suallara keçid: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 hamıdan güclüdür o çar Başiaçukini, knyaz Qurielini və Abxaziya knyazını özünə tabe etdi və vergi verəninə çevirdi. Simon Qurieli onun qaynı olmasına baxmayaraq, onu döyüşdə əsir aldı, onun çarlığını ələ keçirdi, gözlərini çıxartdırdı və bu knyazın arvadı Dadianinin bacısını zorla xristian sonralar isə müsəlmanlığı qəbul etmiş və İran padşahına tabe olan Rostom xana ərə verdi. Gürcüstan saysız-hesabsız müharibələrdən böyük bədbəxtliyə düçar oldu. İndi bizim zəmanədə, təxminən 30 il olar ki, İran hökmdarı Şah Abbas Kartli-Kaxetini xüsusilə darmadağın etdi. O, Kaxetinin bütün sakinlərini İran əyaləti Ferabada köçürdü. Bu son ildə Kartli-Kaxeti çarı Teymuraz Daut xan Gəncəli ilə (bu şəhər İranın tərəfindədir) birlikdə İran şahına qarşı üsyana qalxdı. Buna görə İranın güclü qoşunu Kaxetini yenidən darmadağın etdi. Ancaq Kartliyə böyük zərər dəymədi, çünki Rostom xan taxtın varisi kimi ona məxsus olan bu əyaləti qoruyurdu. İran hökmdarı bu əyaləti Rostoma onun Mətnin davamına sonrakı səhifədə baxın 39
suverenliyini taniması və şahın vassal müstəqilliyində qalmaq şərtilə güzəştə getdi. Sameqrelo knyazına gəlincə, o hazırda bütün digər knyazlardan güclüdür. O, müharibədə hamını özünə tabe etdi. Bu knyazların düşmənçiliyinə səbəb isə o idi ki, Dadianinin kiçik qardaşı İosifi knyaz seçmək məqsədi ilə Dadianini öldürmək üçün suiqəsd düzəltmişdilər. Bir axşam, Dadiani şam yeməyi yeyərkən onu nizə ilə yaralamış, öldüyünü güman edib müxtəlif tərəflərdə gizlənmişlər. Yaralanmış knyaz müalicə olunub tədriclə bütün knyazları məhv etmişdir. Abxaziya knyazına xüsusilə qəzəblənmişdir, çünki arvadı Abxaziya knyazının qızı idi, o isə xəyanət etdi. Buna görə onun burnunu və qulaqlarını kəsdi, özünü isə vətəninə qovdu. Onun sevgilisini isə topa qoyub havada partlatdı. Birinci arvadından iki oğlu qaldı. Bundan sonra öz əmisinin arvadı ilə evləndi. Hələ yenədə sağ olan əmisi Lipartianinin arvadını zorla əlindən aldı və onunla evləndi. Suallara keçid: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Sameqrelo Pontonun kiçik bir hissəsidir, o, bir tərəfdən Abxaziya ilə, digər tərəfdən isə Qara dənizlə həmsərhəddir. Ponto Kuşino adlandırılır. Qalan iki tərəfi isə Quriya və İmereti əhatə edir. Bu diyar əsasən dağlıq-təpəlikdir. Sıx meşələrlə və çaylarla doludur. Hava əsasən rütubətlidir ki, bu da xəstəliklərə səbəb olur. Şəhər yoxdur. Burada yalnız bir saray vardır ki, o da bugünkü knyaz Levan Dadiani tərəfindən tikilmişdir. Sameqreloda knyaz varislik yolu ilə təyin olunur. O, həmişə Dadiani adlandırılır və bu eyni zamanda soyaddır. Xotkara xərac halında hər il qadınlar və oğlanlar, şahin və s. göndərir. Bunu qorxduğuna görə etmir, ona görə edir ki, təmin edilmiş olsun və öz knyazlığını dəyişməz köhnə qanunlarla idarə etsin. İki-üç ildə bir dəfə İran şahının sarayına hədiyyələrlə böyük elçi göndərir. Elçilik fəxri vəzifəli şəxslərdən ibarət olur. Bunun əvəzində isə İran təvazökarlığına uyğun olaraq hədiyyələr və məktublar alır. Suallara sonrakı səhifədə baxın 40
Suallar: (2) 31.1. Müəllif həmmüasir kimi hansı əsrin hansı yarısının hadisələrini təsvir edir? Mətndə mövcud olan hansı informasiyaya əsaslanaraq nəticə çıxardığınızı yazın. (2) 31.2. Müəllif Gürcüstanın hansı güşəsi haqqında daha çox məlumat verir və onun bu guşəni daha yaxşı tanıması və daha çox məlumatı olması hansı şəraitlə əlaqədardır? (2) 31.3. Mənbəyə əsasən, sənədin müəllifi hansı dindəndir? Mətndə mövcud olan hansı informasiyaya əsaslanıb nəticə çıxardığınızı yazın. (2) 31.4. Simon Qurielinin əlindən aldığı arvadın adı nə idi və gürcü tarixşünaslığının inkişafına o nə kimi xidmət göstərmişdir. Sənədin mətninin 1-ci səhifəsinə keçid Sənədin mətninin 2-ci səhifəsinə keçid 41
(2) 31.5. Mətndə mövcud olan arayışlara görə qədimdə Gürcüstan çarının taxtı olan şəhər hansı idi və bu arayış tarixi həqiqətə nə dərəcədə uyğundur? Öz fikrinizi hökmən əsaslandırın. (1) 31.6. Mətndə xatırlanan çar Aleksandrın idarə etdiyi çarlıq necə adlandırılır? (2) 31.7. Mətndə xatırlanan Daut xan hansı dövlətdə fəaliyyət göstərən hansı gürcü sülaləsinin nümayəndəsidir? (1) 31.8. Dadiani hansı dövlətin hökmdarına xərac göndərirdi və sizin fikrinizcə, bu nə ilə əlaqədar idi? Sənədin mətninin 1-ci səhifəsinə keçid Sənədin mətninin 2-ci səhifəsinə keçid 42
(1) 31.9. Fikrinizcə, Dadianinin müəyyən dövrlərdə İran hökmdarının yanına elçilər göndərməsi nə ilə əlaqədar idi? (1) 31.10. Mənbəyə əsasən Kartli-Kaxeti nəyə görə İran qoşunu tərəfindən darmadağın olmaqdan xilas edildi? (3) 31.11. Mənbənin Rostom xan haqqında bizə nə kimi informasiya verdiyini bütünlüklə sadalayın. Sənədin mətninin 1-ci səhifəsinə keçid Sənədin mətninin 2-ci səhifəsinə keçid 43
Tapşırıqlar üçün təlimat 32. Aşağıda verilmiş tapşırığı diqqətlə oxuyun və suallara cavab verin. Cavabları cavablar vərəqinin müvafiq yerinə yazın. Hər bir suala tam və dəqiq cavab verin. Tapşırığa maksimum 4 xal verilir. 44
Tapşırıq 32. Diskussiya mövzusunun müəyyən edilməsi (1) 32.1. 31-ci tapşırıqda verilmiş tarixi mənbədən, Cüzeppe Xudiçenin Gürcüstan haqqında verdiyi arayışlardan hansı konkret mövzunu müzakirə edərkən istifadə edərdiniz? (1) 32.2. Dərsdə müzakirə ediləcək mövzunun başlıca məsələsini nəzərdə tutmaqla diskussiya mövzusuna başlıq verin. (2) 32.3. Diskussiya zamanı qarşıya çıxa biləcək iki alternativ mövqe yaradın. 45