TEKN K BÜLTEN
Bu bülten, uydu sisteminde kullan lan aktif ve pasif elemanlar n ifllevleri konusunda bilgilendirmek ve merak edilen sorular n yan tlar n vermek için haz rlanm flt r. Analog ve Dijital TV Günümüzde, Uydu sistemlerinin de yayg nlaflmas ile birlikte Dijital kanal terimi çok s k kullan lmaya bafllanm flt r. Nedir dijital kanallar bu kadar popüler ve özel yapan fley? letiflimin analog veya dijital olmas da ayr bir konudur. Analog sinyalin elektriksel flekli gerçe ine görsel olarak da benzer veya do ru orant l d r. Oysa dijital sinyal, genlikleri ayn olan (1=+5V veya 0=-5V gibi) matematiksel bir yap ya sahiptir, öyle ki her fleyin say sal bir karfl l vard r ve say lar kulland m z 10 taban nda de il 2 taban nda yaz l r. Dijital sinyallerde amaca uygun yaz l mlar n da yard m yla ; örnekleme, s k flt rma, filtreleme, s ralama, kanal bilgileri v.b. fleklinde, pek ço u analog sistemlerde mümkün olmayan ifllemler uygulanabilmektedir. Bunun sonucu olarak Dijital sistemlerin imkanlar Anolog sistemlere göre çok daha üstündür. Görüntü kalitesi ise tv anten sistemi ve tesisat na ba l olarak çok daha üstün olabilir.
Elektriksel Gürültü Her elektriksel iflarette, çeflitli sebeplerden kaynaklan p rasgele de iflen ve gürültü (noise) dedi imiz elektriksel iflaretler de bulunmaktad r. Ana iflaret seviyesi yeterli oldu u sürece gürültü arka planda kal r ve ana iflaret taraf ndan bast r l r. Ancak gürültü seviyesi ana iflaretin belirli bir oran na geldi inde hissedilmeye bafllan r. Ana iflaretin (sinyal) gürültü iflaretine oran na Sinyal / Gürültü (Signal/Noise : S/N) denir. Ana iflaret seviyesi düflerse S/N oran azal r ve gürültü kendini gösterir. Örne in TV ekran nda düflük S/N oran nda kumlama, çok düflük S/N oran nda karlama fleklinde kendini gösterir. Dijital TV yay nlar, belirli filtrelerden geçirilerek gürültüden ar nd r l r. Matematiksel data yap s ve filtreleme ifllemi sonucu olarak izleyici, ekran nda gürültüden ar nd r lm fl net bir görüntü izler, herhangi bir kumlanma gözlenmez. Öte yandan, dijital sistemlerde ana iflaretin seviyesi düflerse yani S/N oran azal r ise, filtreleme ifllemi s ras nda orijinal iflaret alg lanamaz ve yay n ya donar ya da tamamen kesilir Sonuç olarak, problemsiz bir yay n izleyebilmemiz için sinyal/gürültü (S/N) seviyesinin yüksek olmas gerekmektedir. (S/N oran en az 46dB olmal d r). Transmisyon Elektromanyetik dalgalar bofllukta ve havada fl k h z yla hareket eder. Bir kablonun içindeyse kablonun cinsine göre fl k h z n n %60-%90 kadar bir h zla hareket ederler. Son kullan c lar do rudan ilgilendiren taraf kablo vas tas yla yap lan transmisyondur. Kabloda Transmisyon Etkileyenleri Zay flama Elektriksel bir iflaret bir kablodan geçerken kablonun özelli ine ve iflaretin frekans na ba l olarak zay flamaya u rar. Zay flama frekans n karesi ve kendisi ile ve kablo boyu ile do ru orant l olarak artar. Bu bir fizik kanunudur ve engellenemez. Ancak do ru kablo seçimi ve projelendirme ile sorun çözülebilir. fiekil 1 de Ören Kablo HD080 HDTV video kablosunun 100m uzunlu undaki zay flama e risi bulunmaktad r. fiekilde de görüldü ü gibi, sinyalin frekans artt kça kabloda oluflan zay flamalar da parabolik olarak artmaktad r. Kablo da kullan lan iç iletkenin yüzeyi geniflledikçe, zay flama de erleri de daha düflük seviyelere inmektedir. Bu yüzdendir ki, iletiflim mesafesi artt kça, iç iletken çap daha büyük olan kablolar seçilmelidir. (Yüksek bina flaftlar nda RG6 yerine RG11 kablo tercih edilmelidir) TV sistemleri (RF) 47-862 MHz aras, uydu TV sistemleri (IF) ise 950-2150 MHz aras frekanslara sahiptirler. Bu kadar yüksek frekanslar kullan lmas, sinyali tafl yan kablolarda meydana gelen zay flamalar n da daha yüksek seviyelere ç kmas na sebep olacakt r. Örne in 100 prizli RF bir da t mda santralden ç kan sinyalin %99 u kablo ve da t c larda harcan r, en uzak prizde kalan %1 sinyal ile çok net bir görüntü al n r. Sistemde kayda de er bir güç (Watt) olmad ndan kay p güç önemli de ildir, yeter ki al c ya ulaflan sinyalin gücü, al c n n hassasiyet seviyesinden yüksek olsun. fiekil 1 Projelendirme ile kaliteli kablo ve cihazlar kullan lmas durumunda net görüntü al nabilmesi için geriye kalan iyi bir tesisat uygulamas yap lmas olacakt r.
Karakteristik Empedans ve Yans ma Yüksek frekansl elektronik devrelerde yans ma önemli bir sorundur. Sistemde kullan lan kablolar n ve aktif-pasif cihazlar n giriflç k fl empedanslar 75 Ohm de erinden uzaklaflt kça yans ma oluflur. Yans yan dalga ile ilerleyen dalga her noktada farkl flekilde kar flarak iflaretin orijinalli inden uzaklaflmas na sebep olur. 75 Ohm karakteristik empedans de eri bir Ohm metre ile ölçülemez, bu yüzden üretici firman n Ar-Ge düzeyi ile Test&Measurement altyap s çok önemlidir. fiekil 2 de ÖrenKablo HD080 HDTV digital video kablosunun Empedans E risi görülmektedir. Ortadaki mor çizgi, 75 Ohm sabit karakteristik empedans temsil eder. Sar çizgi ise, kablonun empedans n temsil eder. fiekilde de görüldü ü gibi, kablonun empedans karakteristi i 75 Ohm çizgisine oldukça yak nd r. Ayn kablonun yans ma karakteristi i fiekil 3 de görüldü ü gibidir. Bu kablonun geri dönüfl kay plar, 1500MHz frekans nda -26dB seviyesindedir. Bunun anlam karakteristik empedans n uygun ve yans man n düflük oldu udur. fiekil 2 fiekil 3 Kablo empedans n n 75 Ohm de erinden uzaklaflmas, yans yan sinyallerin say s n n artmas na ve geri dönüfl kay plar n n yükselmesine sebep olur. fiekil 4 de empedans karakteristi i ortalama 78.5 Ohm de erinde bir kablo görülmektedir. fiekil 5 de ayn kablonun geri dönüfl kayb grafi i görülmektedir. Empedans de erinin 75 Ohm seviyesinden uzaklaflmas n n sonucu olarak, kablonun geri dönüfl kay plar da 1500MHz frekans nda yaklafl k -15dB seviyesine ç km flt r. Sonuç olarak bu iki örnek incelendi inde, kablo empedans ndaki yaklafl k 3.5 Ohm gibi ufak bir de iflimin geri dönüfl kay plar n 11dB gibi büyük bir seviyede etkiledi i rahatl kla anlafl l yor. fiekil 4 fiekil 5
Enterferans ve Ekranlama Bir tv sisteminde sinyal seviyesi birkaç mv ile birkaç yüz mv aras ndad r ve d flar ya rahats zl k vermesi mümkün de ildir. Ancak bu kadar düflük seviyeli sinyaller d flar dan gelebilecek etkilere karfl zay ft rlar. Özellikle 220V=220.000 mv seviyesindeki elektrik enerji hatlar ndan olumsuz etkilenirler. Bu sorunlar önlemek için kablolar n yüksek ekranlama seviyesine sahip olmas ve topraklamalar n do ru bir flekilde yap lm fl olmas gerekir. Koaksiyel tv kablolar n tesisat, enerji hatlar ndan uzak ve EMC (ElectroMagnetic Compatibility) talimatlar na uygun yap lmal d r. Ömür Bir cihaz veya malzemenin bafllang çta istenileni sa l yor olmas gerekir ancak yeterli de ildir. Her malzeme veya cihaz, ilgili standartlarda tarif edilen koflullarda ve öngörülen sürelerde ayn performans göstermesi gerekir. Elektronik sistemlerdeki yüksek frekans kablolar nda; bak r, dielektrik malzeme, d fl k l f ve ekranlama malzemesi ömrü etkileyen unsurlard r. (Long Term Stability : Uzun zaman kararl l ) Tesisat TV sisteminin gerçeklenmesi s ras nda kablolar ile aktif ve pasif cihazlara gösterilen özen de sonucu önemli oranda etkilemektedir. Örne in bir koaksiyel kablo minimum bükme yar çap ndan daha fazla bükülürse içindeki dielektrik malzeme ezilebilir, bunun sonucunda kablonun 75 Ohm karakteristik empedans nda de iflme gözlenir. zolasyon yap s nda d fl skin (izolasyon üzerindeki çok ince kat polietilen zar) bulunan kablolar, bu ezilmelerin önüne geçmede etkilidirler. Kablaj, montaj ve bunlara iliflkin altyap lar iflçili inin bilimsel ve teknolojik kurallara uygun talimatlara göre yap lmas gerekir. Binalar n Analizi Binalar tesisat mühendisli i uygulama sorunlar bak m ndan ikiye ay rabiliriz: 1 - Faal Binalar çinde oturulan, yaflan lan, çal fl lan binalard r. Faal binalarda kablo tesisatlar n n yap lmas nda ciddi sorunlar olmaktad r. Bu sorunlar; uygulama zorlu u, maliyet art fl ve hukuki sorunlar fleklinde karfl m za ç kmaktad r. Ancak k sa yoldan gidilip afl r pratik çözümler uyguland nda sistemlerin ömrü k sa olmaktad r. Faal binalarda uydu ortak anten sistemlerinin sa l kl uygulanabilmesi için; a) Uydu antenlerin f rt nalardan etkilenmeyecek sa laml kta tesis edilebilece i sa lam beton zeminler olmal d r. b) Kablo tesisat güzergah n n salon prizlerine ulaflmas nda, proje de erlerini de dikkate alarak en ak lc çözümler bulunmal d r. Gerekirse apartman merdiven boflluklar ndan kablo flaft yap lmal d r. c) Her dairedeki prizler test edilerek ifl teslim edilmelidir. Uydu ve yerel yay nlar n tek kablodan birlikte verilmesinin yaratt teknik sorunlar keflif ve proje revizyonlar ile çözülmelidir. d) Apartmanlarda ev sahipleri kadar kirac lar n da oturdu u düflünülerek, maliyet paylafl m için hukuki çözümler uygulanmal d r. Örne in SMATV sisteminin 5 y l içersinde amortisman n n s f rland düflünülerek, maliyet paylaflt r labilir. 2- nflaat Halindeki Binalar Henüz yap m aflamas nda olan binalard r. nflaat halindeki binalarda projelerin ideal bir flekilde uygulanmas imkan vard r, tabi ki bunun için inflaat n son aflamas n beklememek kayd yla. Türkiye nin birçok yerinde apartmanlarda SMATV (Uydu Ortak Anten Sistemi) olmad n görmekteyiz. Ancak bilimsel, teknolojik ve hukuki esaslara uygun olarak yap lacak SMATV sistemlerinin gerek milli verimlilik art fl nda gerekse görüntü kirlili inin önlenmesinde çok faydal olaca aflikard r.
Uydu Ortak Anten Sistemi (SMATV) Satellite Master Antenna TV (Uydu ortak sistemi) bir apartmanda, her dairenin ayr uydu antenleri tesis etmesi yerine, uydu antenlerinin ortak kullan m n sa layan bir sistem ve tesisatt r. Uydu ortak anten sistemi daire bafl na düflen maliyeti azaltmaz veya art rmaz. SMATV sistemi her uydu prizini bir abone olarak görür, prizden prize geçiflli ba lant olmaz. Bu nedenle salondaki TV prizinin birisi bu amaçla seçilir. zlenecek her uydu için ayr ve bir adet gerekli özellikte uydu anteni çat da tesis edilir. Genellikle Türksat + Hotbird + Digitürk antenleri tesis edilmesi Türkiye için en ideal çözüm olmaktad r. deal tv tesisat mimarisi (topolojisi), her tv prizinden gelen kablolar n evin bir yerinde topland y ld z tesisat (star distribution) fleklindedir. Evin her prizinden yerel anten veya kablolu tv yay nlar n izleyebilmek için Ortak Anten (MATV) altyap s da bulunmas gerekir. Uydu Ortak Anten Sistemi Bileflenleri Bir uydu ortak anten sistemi temel olarak 3 bileflenden oluflmaktad r: 1- Çat da uydu anten ve LNB 2- Aktif ve pasif da t m cihazlar (Multisiwtch, Splitter, Tap Off, Hat kuvvetlendirici, Priz) 3- Koaksiyel kablolar : RG11 (ana hat), RG6 (tali hat) ve RG59 (ara kablo) fleklinde 3 farkl koaksiyel kablo kullan l r. Uydu Anten (Satellite Dish Antenna) Uydu anten tabiri yerleflmifl olsa da asl nda bu ürün bir reflektördür. Uydudan gelen elektromanyetik dalgalar yüzey e rili i sayesinde bir odak noktas nda toplayarak, bir çeflit optik mercek görevi yapar. Odak noktas nda LNB bulunur. Uydu antenin kazanc ve odaklama yetene i önemlidir. Bunun yan nda boyas hafif kumlu olup günefl fl nlar n n da t lmas n sa lamal d r. Di er yandan istenen aç ya ayarlanabilmesi için yatay (horizontal) ve düfley (vertikal) ayarlar n n rahat yap labilmesi ve f rt nalara karfl dayan kl olmas gerekir. Off-Set uydu anteni simetrik de ildir. Odak noktas antenin alt taraf na daha yak nd r. Bir çeflit flafl bakar, ufka do ru bakarm fl gibiyken daha yukar görür.off-set anten dik durdu u için daha az kar tutar. Parabol antenler ise simetriktir ve LNB tam merkezde bulunur. Buna karfl l k daha çok kar tutar. Parabol anten s vama tekni i ile basit olarak üretilebilir, ancak Off-Set imalat için mutlaka kal p gerekir. (Biriken kar antenin kazanc n azalt r.) LNB Uydu Yönü
Tipik bir Off-Set uydu anteni Frekans Aral (Ghz) 10.00-13.00 Reflektör Çap (cm) 124.5 x 133.5 Verimlilik (%) 70 Kazanç 10.95 Ghz (db) 41.3 Çapraz Polarizasyon (db) >30 llk Yan Lobe (db) 26 Gürültü Seviyesi 30 Kalk fl (K) 34 F/D Oran 0.66 Demet Geniflli i 3 db ( ) 1.37 Kalk fl Aç Aral ( ) 20-50 Off-Set Aç s ( ) 21.3 Kelepçe S kma Kal nl (mm) 55-100 Rüzgar Yükü 120 km/saat (kg) 145 Çal flma S cakl -20 C/ + 70 C Nem Oran %100 De erlendirme Kriterleri LNB (Low Noise Block Down Converter) Uydu antenin odak noktas nda bulunur. Antenin LNB yi tutan kolu odaklama bak m ndan çok önemlidir. LNB nin antene bakan taraf nda feed-horn (dalga k lavuzu) bulunur ve antenden farkl aç lardan gelen elektromanyetik dalgalar paralel hale getirerek içindeki gerçek dipol antene (7 mm kadar ince bir metal çubuk) ulaflt r r. Burada elektromanyetik dalga elektriksel sinyale dönüflür. LNB, yaklafl k 11.000-12.000 MHz band nda gelen uydu tv sinyallerini blok olarak 950-2.150 MHz band na çevirir. Bu sayede koaksiyel kablo ile sinyaller tafl nabilir hale gelir. LNB nin kazanc yüksek, gürültü seviyesi düflük ve osilatör frekans çok kararl olmal d r. Universal LNB: Bireysel kullan m için tek ç k fll, V/H Alt bant-üst bant yay nlar alabilir. Universal Twin LNB: Universal LNB nin 2 ç k fll olan (2 ayr receiver ba lanabilir). Quattro LNB: Uydu ortak anten sistemleri için V-Alt bant, H-Alt bant, V-Üst bant, H-Üst bant için ba ms z ve sabit 4 ç k fl vard r. SMATV sistemlerinde ; uydu antenlerinin çap bireysel kullan ma nazaran binan n büyüklü üne göre bir veya iki boy üstü olmal d r. LNB profesyonel marka ve model seçilmelidir. Polarizasyon Bir verici antenin yatay aç s n n normal do rultusu en kuvvetli yay n yapt yönü gösterir. Al c antenin normal do rultusu da vericiye bakmal d r. Bunun yan nda verici ve al c antenler ayn polarizasyonda olmal d r ( kisi de yatay veya ikisi de düfley). Yerel VHF-UHF yay nlarda polarizasyon az etkili olmaktad r. Ancak uydulardan yap lan 11-12 GHz frekanslar nda dalga boyu 3 cm den küçük oldu undan polarizasyon çok etkili olmaktad r. Bu sayede uydu yay nlar hem yatay hem de düfley polarizasyonlarda yap larak 11-12 GHz frekans band 2 kat olarak kullan labilmektedir. Tedbir olarak ayn frekansta yatay ve düfley yay n yap lmamakta ancak çok yak n frekanslar kullan labilmektedir. LNB çevirme ayar nda bu özellik kullan larak polarizasyon ince bir flekilde ayarlanabilir. (Yatay polarizasyonu ince ayarl bulmak için düfley polarizasyonlu bir yay n n tamamen kaybolmas gözlenir). Pratikte H=Horizontal ve V=Vertikal tabirleri kullan lmaktad r. Alt bant - Üst bant Uydu yay nlar nda 10.950-11.600 MHz aras alt band, 11.600-12.400 MHz aras üst bant olarak tarif edilmifltir. Alt bantta LNB osilatör frekans 9.750 veya 10.000 MHz, üst bantta ise 10.600 MHz dir. Frekans band çok genifl olunca elektronik devrelerin sa l kl çal flabilmesi için band n ikiye bölünmesi yoluna gidilmifltir.
Multiswitch (Çoklu uydu anahtar ) Multiswitch cihaz n n bir uydu için 4 girifli bulunur. Cihaz 2 uydu içinse 2x4=8, 3 uydu içinse 3x4=12 ve 4 uydu içinse 4x4=16 girifli bulunur. Ayr ca 1 adet yerel anten girifli de bulunmaktad r. Ç k fllar ise marka ve modeline göre 4, 8, 12, 16, 20 ve 24 olabilir. Örne in 8/12 multiswitch ile 2 farkl uydunun tv yay nlar 12 daireye verilebilir. Her dairedeki uydu al c s (receiver) cihaz ile 2 farkl uydudan istenilen kanal seçilebilir. Uydu al c s haf zas ndaki kanal n frekans, polarizasyon ve band n bildi inden gerekli Diseq-C kontrol sinyallerini (koaksiyel kablodan) göndererek, multiswitch in 8 girifl kablosundan ilgili olana ba lan r. Ayn girifle 1 den fazla ba lant yap lmas nda bir mahzur yoktur. Bu özelli iyle bir multiswitch, elektronik devre teorisi bak m ndan yetenekli ve yüksek frekansta çal flabilen bir matrix cihaz d r. Matrix in kontrolü için ayr bir girifli (kablo) yoktur ve abone hatt (kablosu) üzerinden kumanda almaktad r. Multiswitch de erlendirme kriterleri i) Girifl say s (TV uydusu say s ) ii) Ç k fl say s (Abone say s ) iii) Max. ve min. girifl sinyal seviyesi (Uydu ve yerel yay nlar için dbμv olarak) iv) Max. ve min. ç k fl sinyal seviyesi (Uydu ve yerel yay nlar için dbμv olarak) v) Girifl-ç k fl zay flatma de eri (Uydu ve yerel yay nlar için db olarak) vi) Kaskat modellerde geçifl kayb (Uydu ve yerel yay nlar için db olarak) vii) Çal flt frekans aral, besleme gerimi, çekti i ak m, boyutlar v.b. V-L H-L V-U H-U SAT-1 V-L MULTISWITCH 9 x 12 H-L V-U H-U SAT-2 TV Kaskat multiswitch Çok yüksek ve çok say da daireli apartman bloklar nda projesine göre baz ara katlarda afla do ru geçifle de imkan sa layan kaskat modeller kullan l r. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Splitter (Bölücü) RG6 Ören Kablo Tap-Off (Da t c ) 2 Way SPLITTER 5-862 MHz RG6 Ören Kablo RG6 Ören Kablo Bir ana girifl ve bir de ana ç k fl vard r. Bunlardan baflka modeline göre 1,2,4,6,8 yan ç k fl bulunur. Bunlar 2/1, 2/2, 2/4, 2/6 ve 2/8 Tap-Off diye an l r. Bu ürün sayesinde ana hat devam ederken yan ç k fllar alabilmek mümkün olur. Yan ç k fl zay flatma de erleri modeline göre de iflir ve projeye göre seçilir : 4-32dB aras nda muhtelif yan ç k fl (tap) zay flatma de erleri olabilir. Ana girifl ve ana ç k fl aras ndaki ileri yön (through) zay flatma de eri ise yan ç k fl say s yla orant l d r. Splitter ve Tap-Off ürünlerinin zay flatma, empedans, ekranlama ve uçlar aras izolasyon de erlerinin uygun olmas gerekir. Bir TV sinyalini girip 2, 3, 4, 6 veya 8 ç k fl olarak alabildi imiz (genellikle) pasif cihazlard r. Bölme ifllemi nedeniyle tabi olarak sinyal zay flar ve ne kadar çok bölersek zay flama da o kadar fazla olacakt r. Bölme zay flamas normal olarak marka ve modele göre de iflmez, belirli bir tip için sabittir, ancak frekans artt kça zay flama da artar. Splitter (5-862 MHz): Yerel ortak anten veya kablolu tv sistemlerinde kullan l r. Splitter (950-2400 MHz) : Sadece uydu tv sistemlerinde kullan l r. Splitter (5-2400 MHz) : RF (5-862 MHz) ve IF (950-2400 MHz) band nda kullan l r. RG11 Ören Kablo RG6 Ören Kablo IN OUT 2 Way TAP 5-862 MHz 1 2 12dB RG11 Ören Kablo RG6 Ören Kablo
Amplifikatör Binadaki çok say da tv prizine ulaflmak için kullan lan splitter ve tap-off lar n da tma kay plar ile uzun mesafelerde kablo kay plar n karfl lamak için sinyal kuvvetlendirici (amplifikatör) kullanmak gerekir. Bir tv amplifikatörü genifl bandl olup çok say da farkl sinyali bir arada kuvvetlendirir. Örne in 47-862 MHz band geniflli i olan bir RF Amplifikatör 60 farkl tv sinyalini ayn anda kuvvetlendirebilir. Bu durum pek çok k s tlamalar ve flartlar getirir : Giriflteki sinyallerin seviyeleri (voltajlar ) aras nda fazla fark olmamal, en yüksek girifl seviyesi flu de eri, en yüksek ç k fl seviyesi bu de eri aflmamal gibi. Ayr ca kuvvetlendirilecek kanal say s artt kça ç k fl seviyesinin düflürülmesi gerekir. (Kataloglarda belirtilir). Sadece uydu band n (950-2150 MHz) kuvvetlendiren amplifikatörler oldu u gibi hem RF (47-862 Mhz) hem de SAT-IF (950-2150 MHz) band n kuvvetlendiren anfiler de vard r. Bir TV amplifikatörü genifl bandl oldu u için kazanc n n frekans band boyunca yaklafl k sabit olmas çok önemlidir. Ayr ca düflük gürültülü olmal d r. Bu özellikleri zay f olan bir kuvvetlendirici baz kanallarda veya band n genelinde arka planda hissedilen görüntü sorunlar na yol açar. Elektriksel gürültü sorunu nedeniyle istenilen say da amplifikatör ardarda ba lanamaz. Uzun bir hatta çok say da anfi kullan l rsa tv ekran nda kumlama (gürültü) oluflur. Bu nedenle özellikle büyük veya büyücek binalarda projelendirme ve malzeme cihaz seçimi daha fazla önem kazan r. Kablolar n yüksek kaliteli olmas bu sorunda en büyük fayday sa lamaktad r. Gain IN Tilt RF Amplifikatör 47-862 MHZ 47-862 MHz OUT RF -SAT Amplifikatör 47-2.150 MHZ OUT 950-2150 1 2 3 4 IF Amplifikatör 950-2.150 MHZ 4 x 26 db TV-SAT Priz Uydu ortak anten sisteminin tv prizi en az 2 ç k fll olmal d r. Birinci ç k fl TV-Radyo için, ikinci ç k fl F-konnektörlü SAT (uydu) için olmal d r. FM radyo için ayr ç k fll veya 2 SAT ç k fll modeller de bulunmaktad r. Uygulama durumuna göre s va alt (S/A) veya s va üstü (S/Ü) modeller kullan labilir. Konnektör Kablolar cihazlara veya devre elemanlar na ba lamak için kullan lan konnektörler san ld ndan çok daha fazla önemlidir. Bunun birinci sebepi ba lant nedeniyle oluflan temas direncinin küçük ve kararl olmas zaruretidir. Di er yandan yüksek frekansl tesisatlarda empedans uyumunun konnektör noktalar nda da sa lanmas gerekir, aksi takdirde yans ma ve ilave zay flama oluflur. Yüksek frekans tv tesisatlar nda konnektör olarak bafll ca; Uydu frekans k s mlar nda sahada, priz ve cihaz girifllerinde F-konnektör, RF k s mlar nda sahada F-konnektör, prizde ve cihazda TV-Fifl, kullan lmaktad r. F-konnektörlerin gerekti inde s kmal tip, TV-Fifl lerin metal muhafazal olmas daha faydal olmaktad r. Unutmamak gerekir ki kesilen bir kablo asla ilk haline getirilemez. Bu nedenle ba lant da kullan lan konnektörün flekli, ölçüleri ve malzeme kalitesi çok önemlidir. Coaxial (Efl Eksenli) Kablolar Bu kablo çeflidi iki ucunun efl eksenli oldu u silindirik bir yap ya sahiptir. kinci uç (örgülü ekran) birinci ucu (canl uç) çerçeveler ve elektromanyetik dalga iki uç aras nda yer alan dielektrik malzeme üzerinde ilerler. Bu yap yüksek frekans için hem korumal hem de zay flaman n daha az oldu u bir özellik tafl r. Koaksiyel kablo frekansa göre artan bir flekilde zay flatma yapar, bu konudaki üretici tablolar çok önemlidir. Kablonun, 100m için 1Mhz ile 2200MHz aras ndaki zay flatma de erleri ve karakteristik empedans bilinmelidir. Z 0 = 60 r d In D D sd
Skin Effect (Deri Olay ) Bir elektrik ak m frekans 0 iken (DC ak m) içinden geçti i iletkenin tüm kesitini eflit bir flekilde kullan r. Ancak frekans artt kça iletkenin ortas nda ak m yo unlu u azal p yüzeye do ru çekilir. Buna deri (cidar) olay veya skin effect denir ve 1 MHz den itibaren kendini belli eder, 100 MHz den sonra çok etkili olur ve uydu TV frekanslar nda (1.000 MHz) üstü tamamen iletkenin yüzeyini kullan r. Bu nedenle malzeme ekonomisi sa lamak ve maliyet unsurlar n kablonun di er kalite özelliklerine katabilmek için çelik özlü bak r kapl iletkenler kullan l r. (Kablo canl uç kesiti 1-2 mm gibi çok küçük olmasa kablonun ortas n tamamen boflaltmak da ayn sonucu verirdi. Nitekim yüksek güçlü ve yüksek frekansl kal n TV verici kablolar n n ortas boflluktur ve gerekti inde bu boflluk su so utma amaçl olarak bile kullan lmaktad r.) Çelik özlü kablolar CCS: Copper Clad Steel, yani türkçe olarak bak r kapl çelik tel olarak an lmaktad r. DC Ak m Da l m HF Ak m Da l m SMATV Sistemlerinde Koaksiyel Kablo Seçimi D fl ve iç iletken aras nda kullan lan malzemenin dielektrik sabitinin düflük olmas kabloda oluflacak zay flamalar da daha düflük seviyelere çeker. Bu yüzdendir ki fiziksel köpüklü coaxial kablolar n zay flama de erleri, kimyasal köpüklü coaxial kablolara göre daha iyi seviyelerdedir. Coaxial kablolarda iç skin (iç iletken üzerindeki çok ince kat polietilen tabaka) kullan lmas, kablonun daha uzun ömürlü olmas aç s ndan bir avantaj sa lar. Bu iç skin malzeme, iç iletkene yap flt r l r. Bu sayede kablonun ucundan girebilecek suyun kablo boyunca ilerlemesinin önüne geçilmifl olur. letken üzerinde herhangi bir nemli tabaka oluflmayaca için, iletkenin zamanla oksitlenmesinin önüne geçilmifl olur. Fiziksel köpüklü coaxial kablolarda, dielektrik malzemedeki köpük yap s homojen oldu undan, empedans kararl l da kimyasal köpüklü coaxial kablolara göre daha üstün seviyelerde olur. D fl Skin ç Skin Kimyasal köpürtme teknolojisi ile köpük oran %45 - %50 seviyelerine ulaflabilir, fiziksel köpürtme ile %70 - %75 seviyelerine kadar ç k labilir. Köpük oran n yüksek olmas, zay flamalar n daha düflük seviyelere inmesi gibi bir avantaj sa lar. Fakat bunun bir sonucu olarak, fiziksel köpüklü koaksiyel kablolar n izolasyonlar, kimyasal köpüklü kablolara göre daha süngerimsi ve k r lgan bir yap ya sahip olur. flte bu k r lganl n önüne geçebilmek için, Fiziksel köpüklü coaxial kablolar n izolasyonlar d fl skin (izolasyon üzerindeki çok ince kat polietilen zar) ile kaplanabilir. Bu kat polietilen zar sayesinde, k r lgan olan izolasyonun mekanik direnci artar. Kablonun üzerinde d fl skin malzemesi olup olmad n anlaman n çeflitli yollar vard r. D fl skin kullan lan kablolar n yal tkanlar n n yüzeyleri daha pürüzsüz olur. D fl skin malzemesi kullanan imalatç lar, genellikle bu tabakan n kolayl kla fark edilebilir olmas aç s ndan, bu ince tabakay renklendirirler. Böylece son kullan c, kablonun kesitine bakt nda bu tabakan n varl n kolayl kla görebilir. Soldaki resimde, iç ve d fl skin tabakas gösterilmektedir. Kablo D fl K l f Kablolar seçerken, d fl k l f malzemeleri de uygulamaya göre seçilmelidir. PVC d fl k l fl kablolar, sadece dahili ortamlarda kullan lmak için uygundur. Kablonun kullan m s ras nda harici ortamda bulunmas söz konusu ise, d fl k l f malzemesi olarak Polietilen tercih edilmelidir. Aleve dayan kl ve duman zehirlemeyen bir kabloya ihtiyaç duyuluyor ise, Halogen Free (Halojensiz) model kablo tercih edilmelidir. Projelendirme s ras nda, üretici firmalar n kataloglar nda belirttikleri empedans, zay flama, kapasitans, yay lma h z gibi özellikler incelenmeli ve projelerin buna göre çizilmesi gerekmektedir. Üretici firmalar n kataloglar nda yazan de erler, uygun test koflullar nda ölçülmüfl de erlerdir. Bu sonuçlar alabilmek için, do ru konnektör seçimi, konnektörlerin ba lant lar n n do ru yap lmas oldukça önemli rol oynar. Üretici firma ay rt etmeksizin, her kablonun zaman içerisinde yafllanaca ve zay flama de erlerinin de yükselece i göz önünde bulundurulmal d r. Bu zay flamalar n zaman içerisinde ne kadar yükselece i konusunda bilgi almak için üretici firma ile görüflülebilir. Kablo üretimi yapan firmalar n, test laboratuarlar nda yaflland rma için uygun donan mlar bulunmal d r. Bu yaflland rma testlerini yapm fl olan firmalar, ürettikleri kablolar n zay flamalar n n zaman içerisinde % olarak ne kadar artaca konusunda bilgi verebilirler. Ana hatlarda RG-11, tali hatlarda ise RG-6 kablo kullanmak gerekir. RG-59 kabloyu sadece TV-SAT prizden sonra ara kablo olarak kullanmak uygun olur. Kablolar tesisat s ras nda en çok zaman alan ve kalitesiz oldu u anlafl ld nda de ifltirilmesi çok zor olan bir malzemedir. çinde tafl d enerji kabili ihmal olan buna karfl l k tafl d datan n karmafl kl nedeniyle yüksek frekans elektronik kablolar n seçerken bu yaz da aç klanmaya çal fl lan hususlara dikkat etmek gerekir. Tabi ki bunun pratik yolu, üretici firman n sertifikalar, Ar-Ge yetene i, test&measurement imkanlar, ihracat kabiliyeti ve bunlar temsil eden piyasadaki itibar ve marka de eridir.
Kablonun Döflenmesi (Kablaj) Kablolar n binalara döflenmesi s ras nda oluflabilecek olan zay flamalar, baz koflullarda kablo boyunca oluflan zay flamalar n üzerine ç kabilir. Kabloyu döfleyen firmalar n bu konuda dikkat etmeleri gereken çok önemli noktalar n baz lar afla daki gibidir: Kablolar, kataloglarda yazan minimum bükülgenlik yar çap ndan fazla bükülmemelidir. Konnektör ba lant lar n n özenli ve do ru bir flekilde yap lmas gerekmektedir. Kablolar n, kablo ba arac l ile bir arada tutulmas gerekiyor ise kablo ba afl r s k lmamal d r. Kablolar n, kablo ba içinde yukar afla hareket ettirilebiliyor olmas gerekmektedir. Coaxial kablolar, enerji hatlar ndan uzak noktalara döflenmelidir. Uydu Ortak Anten Tesisat 14 Katl, 27 + 1 = 28 Aboneli Tip Proje Örne i Afla da örne i bulunan tip projesi Serpa Mühendislik taraf ndan haz rlanm flt r. Su zolasyonu Uydu Anten 220 Vac K 13 26 27 K 12 24 25 K 11 22 MULTISWITCH 23 K 10 K 9 20 18 8 IN - 12 OUT CASCADABLE 21 19 K 8 K 7 16 14 8 x RG11 17 15 K 6 12 13 K 5 10 11 K 4 8 MULTISWITCH 9 K 3 6 8 IN - 16 OUT ENDED 7 K 2 4 5 K 1 KZ 2 K TAL HATLAR RG6 3 1 Haz rlayanlar; SAT-TV PR Z *Bu çizim bir tip projedir, uygulama projesi de ildir. ARA KABLO RG59 fiükrü Serttop Elektronik Yüksek Mühendisi Melih Reçber Elektronik Mühendisi
RG 59 / U-4 Kullanım Alanı Bina içi CATV da t m kablosu, düflük zay flama istenen sistemlerde ba lant kablosu olarak kullan l r. Kablo Yapıs * letken Ø 0.81 mm Elektrolitik bak r zolasyon Ø 3.65 mm Fiziksel köpüklü polietilen (S/F/S) 1. Ekran Al - Pes folyo (%100 Kapama) 2. Ekran Aluminyum tellerden örgü (%57 Kapama) D fl K l f Ø 6.00 mm Beyaz renkli PVC ve HF olarak üretilebilmektedir Kablo A rl 33.50 kg/km Ambalaj 100m/500m/1000m Makara Elektriksel Özellikler Empedans 75 ± 3 Ω Kapasitans 52 ± 2 pf/m Yay lma H z % 83 Zay flamalar 100 MHz 8.10 db/100m 230 MHz 11.90 db/100m 470 MHz 18.50 db/100m 860 MHz 25.80 db/100m 1000 MHz 28.10 db/100m 1500 MHz 34.50 db/100m Geri Dönüfl Kayb 5-1000 MHz >28dB *Ören Digital RG 59 / U-4 yukar daki kablonun iç iletkeni CCS olan versiyonudur. RG 59 / U-6 Kullanım Alanı Bina içi CATV da t m kablosu, düflük zay flama istenen sistemlerde ba lant kablosu olarak kullan l r. Kablo Yapıs * letken Ø 0.81 mm Elektrolitik bak r zolasyon Ø 3.65 mm Fiziksel köpüklü polietilen (S/F/S) 1. Ekran Bak r folyo (%100 Kapama) 2. Ekran Tavl bak r tellerden örgü (%55 Kapama) D fl K l f Ø 6.00 mm Beyaz renkli PVC ve HF olarak üretilebilmektedir Kablo A rl 38.10 kg/km Ambalaj 100m/500m/1000m Makara Elektriksel Özellikler Empedans 75 ± 3 Ω Kapasitans 52 ± 2 pf/m Yay lma H z % 83 Zay flamalar 100 MHz 7.80 db/100m 230 MHz 11.70 db/100m 470 MHz 18.30 db/100m 860 MHz 25.60 db/100m 1000 MHz 27.60 db/100m 1500 MHz 34.30 db/100m Geri Dönüfl Kayb 5-1000 MHz >28dB *Ören Digital RG 59 / U-6 yukar daki kablonun iç iletkeni CCS olan versiyonudur.
RG 6 / U-4 Kullanım Alanı Bina içi CATV da t m kablosu ve düflük zay flama istenen SATV (uydu anten) sistemlerde ba lant kablosu olarak kullan l r. Kablo Yapıs * letken Ø 1.02 mm Elektrolitik bak r zolasyon Ø 4.57 mm Fiziksel Köpüklü Polietilen (S/F/S) 1. Ekran Al - Pes folyo (%100 Kapama) 2. Ekran Aluminyum tellerden örgü (%58 Kapama) D fl K l f Ø 6.80 mm PVC, PE ve HF olarak üretilebilmektedir Kablo A rl 39.50 kg/km Ambalaj 100m/300m/500m Makara Elektriksel Özellikler Empedans 75 ± 3 Ω Kapasitans 52 ± 2 pf/m Yay lma H z % 84 Zay flamalar 100 MHz 6.20 db/100m 230 MHz 9.10 db/100m 470 MHz 14.80 db/100m 860 MHz 20.70 db/100m 1000 MHz 21.90 db/100m 1500 MHz 28.20 db/100m 2150 MHz 32.30 db/100m 2400 MHz 34.60 db/100m Geri Dönüfl Kayb 5-1000 MHz >28dB *Ören Digital RG 6 / U-4 yukar daki kablonun iç iletkeni CCS olan versiyonudur. RG 6 / U-6 Kullanım Alanı Bina içi CATV da t m kablosu ve düflük zay flama istenen SATV (uydu anten) sistemlerde ba lant kablosu olarak kullan l r. Kablo Yapıs * letken Ø 1.02 mm Elektrolitik bak r zolasyon Ø 4.57 mm Fiziksel Köpüklü Polietilen (S/F/S) 1. Ekran Bak r folyo (%100 Kapama) 2. Ekran Tavl bak r tellerden örgü (%55 Kapama) D fl K l f Ø 6.90 mm PVC, PE ve HF olarak üretilebilmektedir Kablo A rl 47.60 kg/km Ambalaj 100m/300m/500m Makara Elektriksel Özellikler Empedans 75 ± 3 Ω Kapasitans 52 ± 2 pf/m Yay lma H z % 84 Zay flamalar 100 MHz 6.00 db/100m 230 MHz 8.80 db/100m 470 MHz 14.50 db/100m 860 MHz 20.20 db/100m 1000 MHz 21.70 db/100m 1500 MHz 27.70 db/100m 2150 MHz 31.80 db/100m 2400 MHz 34.20 db/100m Geri Dönüfl Kayb 5-1000 MHz >28dB *Ören Digital RG 6 / U-6 yukar daki kablonun iç iletkeni CCS olan versiyonudur.
RG 11 / U-4 Kullanım Alanı Bina içi CATV da t m kablosu, düflük zay flama istenen sistemlerde ba lant kablosu olarak kullan l r. Kablo Yapıs letken Ø 1.63 mm Elektrolitik bak r zolasyon Ø 7.10 mm Fiziksel köpüklü polietilen (S/F/S) 1. Ekran Al - Pes folyo (%100 Kapama) 2. Ekran Aluminyum tellerden örgü (%58 Kapama) D fl K l f Ø 10.20 mm PVC, PE ve HF olarak üretilebilmektedir Kablo A rl 92.30 kg/km Ambalaj 500m/1000m Makara Elektriksel Özellikler Empedans 75 ± 3 Ω Kapasitans 52 ± 2 pf/m Yay lma H z % 85 Zay flamalar 100 MHz 3.90 db/100m 230 MHz 6.00 db/100m 470 MHz 8.70 db/100m 860 MHz 12.70 db/100m 1000 MHz 14.00 db/100m 1500 MHz 18.50 db/100m 2150 MHz 22.20 db/100m 2400 MHz 25.40 db/100m Geri Dönüfl Kayb 5-1000 MHz >28dB RG 11 / U-6 Kullanım Alanı Bina içi CATV da t m kablosu, düflük zay flama istenen sistemlerde ba lant kablosu olarak kullan l r. Kablo Yapıs letken Ø 1.63 mm Elektrolitik bak r zolasyon Ø 7.10 mm Fiziksel köpüklü polietilen (S/F/S) 1. Ekran Bak r folyo (%100 Kapama) 2. Ekran Tavl bak r tellerden örgü (%56 Kapama) D fl K l f Ø 10.20 mm PVC, PE ve HF olarak üretilebilmektedir Kablo A rl 106.40 kg/km Ambalaj 500m/1000m Makara Elektriksel Özellikler Empedans 75 ± 3 Ω Kapasitans 52 ± 2 pf/m Yay lma H z % 85 Zay flamalar 100 MHz 3.70 db/100m 230 MHz 5.80 db/100m 470 MHz 8.50 db/100m 860 MHz 12.50 db/100m 1000 MHz 13.70 db/100m 1500 MHz 18.30 db/100m 2150 MHz 21.90 db/100m 2400 MHz 24.90 db/100m Geri Dönüfl Kayb 5-1000 MHz >28dB
Merkez Perpa Ticaret Merkezi A Blok Kat:11 No:1481-1483 Okmeydan - stanbul / TÜRK YE Tel (0212) 220 48 00 (pbx) Faks (0212) 212 220 50 21 Fabrika Ortaköy Sanayi Bölgesi P.K. 34617 Selimpafla Silivri - stanbul / TÜRK YE Tel (0212) 744 81 84 (pbx) Faks (0212) 744 81 90 www.idus-adv.com oren@orenkablo.com