LİBYA ÜLKE BÜLTENİ Mart 2010 GENEL BĠLGĠ Resmi adı: Libya Arap Halk Sosyalist Cemahiriyesi Yönetim ġekli Cumhuriyet Devlet BaĢkanı Muammer Kaddafi (1969 dan beri) BaĢbakan Baghdadi Mahmudi(2006 da seçildi) Yüzölçümü 1.759.540 km2 Nüfusu 6,31 milyon BaĢkent Trablusgarp Okuma yazma oranı %80 Ġklim Sıcak ve kurak, ılık kışlar KonuĢulan Diller Arapça, İtalyanca, İngilizce BaĢlıca ġehirler Trablusgarp, Bingazi, Misurata, Al Mirqab, Al Bitnan, Sebha Para Birimi Libya Dinarı Zaman Dilimi Türkiye ile arasında saat farkı bulunmamaktadır fakat yaz saati uygulaması yoktur.
1969 yılında iktidara geldiğinden bu yana ülkeyi Muammer Kaddafi yönetmektedir. Yönetime geldiği yıllarda benimsemiş olduğu kurallar doğrultusunda hükümet yabancı yatırımlara ek olarak ağır sanayi, tarımsal alanlar, bankalar, sigorta şirketleri ve hizmet firmalarını özelleştirmiştir. 1999 yılından beri ise, özel sektörün gelişimi için ithalat ve ihracata ilişkin bir takım kanunlar yürürlüğe konulmuştur. Devlet Başkanı Kaddafi nin oğlu Ekonomi ve Finans Bakanı Sayf Al İslam Kaddafi, 2002 yılında, özelleştirme ve serbestleştirme ile pazar ekonomisine doğru bir geçiş amaçladıklarını açıklamıştır. 2003 ün Haziran ayında ise Devlet Başkanı Kaddafi Genel Halk Kongresinde aynı açıklamayı tekrarlamıştır. 2003 yılında ABD ve Libya arasında yaşanan politik gelişmelerin ardından 2004 Nisan ayında ABD ambargoyu kaldırarak ikili ticaret anlaşmalarına ve finansal işlemlere yeniden başlanmasına izin vermiştir. Ağustos 2003 te ise Birleşmiş Milletler yaptırımlarını tamamen sonlandırmıştır. Şubat 2004 te ABD seyahat yasağını kaldırıp amerikalı iş adamlarının Libya pazarına yeniden girmelerini sağlamıştır. 2004 ün Mart ayında ise Tony Blair Kaddafi nin iktidarından bu yana Libya yı ziyaret eden ilk İngiliz başbakan olmuştur. Bütün bu gelişmeler ışığında 2004 Eylül ünde ABD 1986 dan beri Libya ya uyguladığı tek taraflı ticaret yaptırımlarını aynı dönemde Avrupa Birliği ise ihracat sınırlamalarını kaldırmıştır. 2004 Kasım ında ABD, Libya da faaliyet gösteren işletmelerde Amerikan İthalat-İhracat Bankası kredi yasaklarını kaldırmıştır. 2004 yılı Libya için yaptırımların kaldırılması ve ilişkilerin normalleşmesi ile sonuçlanmıştır. Libya nın politik onarımının tamamlandığı gösteren diğer önemli bir gelişme ise ABD nin bu ülkeyi 2006 Mayıs ayında teröre destek veren ülkeler listesinden kaldırmasının ardından, ABD ile Libya arasındaki diplomatik ilişkiler yeniden başlamış, 5 Eylül 2008 tarihinde ABD Dışişleri Bakanı Rice ülkeyi ziyaret etmiş, ayrıca 36 yıl aradan sonra ABD nin Libya ya atadığı ilk Büyükelçi Aralık 2008 de görevine başlamıştır. Tüm bunlar Libya nın küresel ekonomiye yeniden girişini güvence altına almak ve çok ihtiyaç duyulan dolaysız yabancı yatırımların sağlanmasına yönelik atılan adımlardır. GENEL EKONOMĠK DURUM TEMEL MAKROEKONOMĠK GÖSTERGELER 2005 2006 2007 2008 2009* GSYİH (milyar $) 42.8 52.29 53.40 60,9 64,5 GSYİH (büyüme, %) 5.6 5.9 5.6 5.6-2,7 Enflasyon (TÜFE, ort.%) 2.90 1,44 6.30 10.4 1.00 İhracat (milyar $) 28,849 37,473 46,970 67,326* 32.662 İthalat (milyar $) 11,174 13,219 17,701 24,781* 22.741 Döviz Kuru (yıl sonu, 1.35 1.28 1.22 1.3 1.2 EGP:$) Döviz Rezervleri (altın hariç 39,702 59,483 79,599a 92,508 89,738 milyar $) Dış Borçlar (milyar $) 4.3* 4.5* 4.9* 6,0* 6,3 Kaynak : Economic Intelligence Unit(EIU), Business Monitor International * Tahmini Libya ekonomisinde, hidrokarbonlar (petrol) ile devlet sektörü ağırlıklı bir yere sahiptir. 2008 verilerine göre madencilik ve petrol ve doğalgaz çıkarma faaliyetleri nominal GSYIH nin
%66 sını oluşturmakta onu %6 ile savunma ve sosyal gücenlik ve yine %6 ile inşaat sektörleri izlemiş, imalat sanayii GSYIH nin sadece %4 ünü oluşturmuştur. Yaptırımların kaldırılmasının ardından petrol sektörünün GSYİH içindeki yeri % 39 a yükselmiştir. Bu yükselişle beraber imalat ve tarım sektörlerinin; ticaret, hizmetler ve taşıma alanları gibi diğer anahtar alanların GSYİH daki payları ise daralmıştır. Büyüyen hidokarbonlar sektörü ekonomide çeşitlilik yaratma üzerindeki baskıyı azaltmış ve uluslararası ilgiyi bu sektör yatırımları için uyarmıştır fakat hükümet yabancı yatırımcıları ağır sanayi ve turizm sektörlerine çekmek istemektedir. Nüfus tarımsal faaliyetlerin gerçekleştirildiği Akdeniz kıyısında yoğunlaşmaktadır. IMF ye göre, işgücünün %7 si tarım sektöründe çalışmaktadır. Petrol üretimi ise ülkenin doğusunda; Bingazi nin güneyindeki Sirte havzasında yoğunlaşmaktadır. 1992-1999 yılları arasında uygulanan ekonomik yaptırımlara rağmen halkın yaşam standardı bölge ülkelerine göre daha yüksektir. Hükümet, hidrokarbonlar sektöründe elde ettiği gelir sayesinde gıda, eğitim, sağlık ve yerleşim konularında halka bir takım destekler sağlamaktadır. Ülkede mali planlama önemli ölçüde petrol fiyatlarındaki gelişmelere bağlıdır. 1996 yılından bu yana denk bütçeler açıklanmaktadır. 2008 yılı sonunda döviz rezervleri yaklaşık 44 aylık ithalatı karşılayacak seviyeye ulaşmış olup rekor bütçe fazlası verilmiştir. Petrol fiyatlarının yükselmesi ve uygulanan yaptırımların kaldırılması ile kişi başına düşen gelirde önemli bir artış yaşanmıştır. Ocak 2002 deki develüasyona rağmen kişi başı gelir 3.477 dolar seviyesinde gerçekleşmiş olup 2008 de bu rakam yaklaşık olarak 4 e katlanarak 11.590 dolara ulaşmıştır. Libya hidrokarbonlar dışındaki sektörlerde çeşitliliği gerçekleştirememe ve yabancı iş gücüne bağımlı olma gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Negatif ya da düşük enflasyon yıllarının ardından, 2007-08 yıllarında hükümetin yerel pazar üzerindeki sıkı kontrolü azalmış ve ekonomik gelişim güç kazanmıştır. Yüksek petrol fiyatlarının ışığında hızla yükselen ulusal nakit ile 2007 de % 6.4 olarak ölçülen enflasyon 2008 de % 10.44 e yükselmiştir. Herhangi resmi bir rakam olmamakla birlikte ülkede işsizlik oranının % 30 olduğu tahmin edilmektedir ve yakın zamanda bu oranın düşmesi beklenmemektedir. Yine de ülkede bir milyon civarında yabancı işçi çalıştırılmaktadır. Devlet ücretle çalışan Libyalıların % 70 ini istihdam etmektedir. Cari işlemler hesabı son on yılda petrol fiyatlarına bağlı olarak önemli ölçüde dalgalanma göstermiştir. Ülke son yıllarda cari işlemler fazlası vermektedir. 2006 yılında 24,2 milyar dolar olan cari işlemeler fazlası 2007 yılında 29,2 milyar dolar, 2008 yılında ise 35,6 milyar dolar olmuştur. Ticaret fazlası cari işlemler fazlasından daha büyüktür. Libya uluslararası piyasalardan önemli ölçüde borçlanan bir ülke olmamıştır. 2008 yılı sonu itibariyle toplam dış borç miktarı GSYİH nın % 11.9 u seviyesinde 6 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir. Orta ve uzun vadeli borçları eski Doğu bloku ülkeleri ile Rusya yadır. OECD üyesi ülkelere olan uzun vadeli borçların toplam borçlara oranı % 5 olup bu borçlar resmi kredi şeklindedir. Ülkede 2007 yılının şubat ayında Ekonomik Kalkınma Kurulu (EDB) kurulmuştur. 12 üyeli, uluslararası nitelikli bir danışma kurulu ile desteklenen Kurulun başkanı Başbakandır. Görevi,
önemli ekonomik gelişme reformlarının gerçekleşmesini planlamak ve sağlamaktır. Kurul un bir diğer görevi ise ülke ekonomisini dışarıya açmak ve yabancı yatırımcıları çekmektir. Ekim 2009 da Muammer Kaddafi nin oğlu Saif Kaddafi nin başkanlık ettiği Sosyal Halk Yönetimi ekonomik reformlar hedeflemektedir. ÖzelleĢtirme: Yaptırımların kalkmasının ardından rafinerilerin etkin hale getirilmesi ve eski üretim alanlarının kullanım sürelerinin arttırılmasına yönelik techizatın ithali ve yatırımına öncelik verilmiş olup, hükümet yeni petrol ve gaz projelerini yabancı yatırıma açmıştır. Tarım, ağır ve hafif sanayi, enerji ile turizm yabancı yatırıma açılan diğer alanlardır. Ülkede tüm hizmetler devlet tarafından yürütülmektedir. 2007 den bu yana az sayıda da olsa özelleştirmeler gerçekleştirilmiştir. Özellikle bankacılık sektöründe yabancı yatırım çekilmeye çalışılmış, bu politika neticesinde 2007 ve 2008 de 5 kamu bankasının ikisi yabancı yatırımcılarca satın alınmıştır. Kalan üç bankanın ikisi ilerde özelleştirilmek üzere tek çatıda birleştirilmiştir SEKTÖRLER Tarım Libya gıda ihtiyacının % 80 ini ithal etmektedir ve tarım, balıkçılık ve hayvancılık nominal GSYİH nın % 3 den daha azına denk gelmektedir. Çevresel imkansızlıklar Libya nın tarımsal potansiyelini sınırlamaktadır. Yaklaşık %90 ı çöl olan Libya topraklarının sadece % 1.7 si tarıma elverişli alanlardır. Ülkede sadece tarıma elverişli iki alandan bahsetmek mümkündür. Bunlardan birincisinde, kuzey doğuda kıyıya paralel, ağaçlı yüksek Jabel Akhdar platosunda üzüm ve zeytin yetiştirilmektedir. İkisincisinde ise; kuzey batıdaki kıyı bölgesinde; hurma, zeytin, portakal ve badem yetiştilmektedir. Bu iki alan ülkenin tarımsal üretiminin %80 inden fazlasını karşılamaktadır. İç bölgelerde ise, otlatma yapılmakta, arpa ile buğday üretilmektedir. Buğday ve arpanın yeterli şekilde üretilmesi amacıyla, çifçileri teşvik etmek için fiyat kontolü yapılmaktadır fakat FAO verilerine göre 2005 yılında sadece 213.465 ton hububat yani iç talebin % 15-20 si üretilebilmiştir. Tarımda sulama kaynağı olarak ortaya çıkan Great Man-made River (GMR) projesi şehirlere içme suyu sağlamada kullanıldığı için tarıma istenilen katkıyı sağlayamamıştır. Hayvancılık: hayvancılık sektörü, yaklaşık 5.6 milyon baş ile ağırlıklı olarak koyunlardan oluşur. Libya da hayvan çiflikleri tarımın başlıca dayanağıdır. Hayvan yetiştilmesi sübvanse edilen yeme bağlıdır. Hayvansal gıda üretiminde ise 1992 den beri önemli bir artış yaşanmamıştır. Sadece kuzu ve koyun eti üretiminde bir iyileşme sağlanmıştır. Hayvanların otlaması için gerekli meraların kıtlığından kaynaklanan kısıtlı üretimin üzerindeki et talebi, Romanya, Mısır ve Avustralya dan karşılanmaktadır. Balıkçılık: Libya, tuna, sardalye ve barbun içeren büyük bir potansiyeli olmasına rağmen eski balıkçılık ekipmanları sebebiyle balıkçılılık kaynaklarından tam anlamıyla yararlanamamaktadır. 1.685 km uzunluğundaki kıyı boyunca yeterince tesis ve liman bulunmamaktadır. Hükümet, balıkçılık sektörünü ve balık tüketimini geliştirmek için çaba harcamaktadır. Bu sektörün geliştirilebilmesi için konserveleme, saklama, işleme koruma, tütsüleme ekipmanlarının sağlanmasına ve geliştirilmesine ihtiyaç vardır.
Ġmalat 1970 lerde devletin önceliği olan imalat sanayisindeki gelişim 1980 lerde petrol gelirlerinde düşüş ve hükümetin desteklediği projelere aktarılan fonlardaki azalma nedeniyle duraklamıştır. Devlet desteği daha çok ucuz enerji ve gaz stokundan yararlanacak ağır sanayi projelerine verilmiştir. Sirte deki gübre fabrikası ve Zuwara daki alimünyum eritme kompleksi gibi pek çok büyük proje kaynak yetersizliğinden tamamlanamamıştır. Çalışmakta olan diğer sanayi tesislerinde ise bakım yetersizliği ve yedek parça eksikliği yaşanmaktadır. BM ambargosunun kalkmasının ardından LFIB (Libya Foreign Investment Board) dört çimento fabrikası, bir dizi elektrik fabrikası ve Missurata daki ülkenin ana demir ve çelik fabrikasını yenilemek için yabancıları ortak yatırımlara davet etmektedir. Prefabrik binalar, madeni yağ, petrol yan ürünlerinin işlenmesi gibi bazı tesislere Avrupalı firmalardan yatırım için ilgi gösterilmiştir. Libya yönetiminin 1980 lerden itibaren önemli sanayi projeleri gerçekleştirmesine ve çeşitli fabrikalar açmasına rağmen, bunların işletmesinde karşılaşılan sorunlar nedeniyle ülkede işletilmeyen onlarca endüstri tesisi olduğu bilinmektedir. Sözkonusu tesisler ucuz enerjiye rağmen, hammadde ve yedek parça konusunda ithalata bağımlı olmaları, kalifiye ve iş gücü yetkin yönetim eksikliğinin de etkisiyle uzun zaman önce atıl hale gelmiştir. Turizm Libya uzun süren izolasyon dönemi ve ülke imajının yetersiz olması nedeniyle az turist çeken bir ülke olmuştur. 2004-2006 yılları arasında turist sayısı 42.368 den 125.480 e yükselmiştir. Turist sayısındaki artışlar iş seyahatleri ve çöl turizmindeki artışı simgelemektedir. Ancak, sektörün ekonomi içindeki payı yükseltmek için tatil turizminin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu tür büyümenin önündeki engel ise iyi otel ve restoranlar, sahil siteleri gibi yeterli turizm alt yapısının olmamasıdır. Yüksek planlama konseyi (Higher Planing Council) tarafından 2006 yılının başında yayımlanan Ulusal Ekonomi Strateji raporunda turizm, enerji sektörü dışında en çok gelişme gösterecek ekonomik sektör olarak tanımlanmaktadır. Raporda turizmdeki gelişmelerin beklentileri karşılamaktan uzak kaldığı da belirtilmektedir. Turizmde en büyük engellerden biri halen vize temininde karşılaşılan sıkıntıdır. Ülkede alkol kullanım yasağı bulunmaktadır. Akdeniz sahillerinin yanı sıra turistler için ilgi çekici alanlar arkeolojik yerler ve çöl turizmidir. Sabratna ve Lepnis Magna adlı Roma, Cyrene ve Apollonia adlı Yunan şehirleri Kuzey Afrika da en iyi korunan alanlardır. ĠnĢaat 2003 yılında ülkeye uygulanan yaptırımların kalkmasının ardından yabancı şirketlerin Libya pazarına yönelik ilgisi artmış olup ülkenin petrol kaynakları altyapının geliştirilmesi için önemli fırsatlar yaratmış, bunun sonucunda inşaat sektörü geçtiğimiz yıllarda önemi büyüme kaydetmiştir. Bu çerçevede Muammer Kaddafi nin 2007 yılı sonlarında Fransa ya gerçekleştirdiği seyahati esnasında Fransız inşaat firmaları ile imzaladığı 10 milyar dolarlık işbirliği anlaşmaları önemlidir. 2013 yılına kadar altyapıya 9,4 milyar pound harcaması beklenen ülkedeki nüfus artışına ve Trablus başta olmak üzere şehirlerdeki yenileme çalışmalarına bağlı olarak 2013 yılına kadar
420.000 konut ve bunlara yönelik altyapı inşaatı projesinin hayata geçirilmesi beklenmektedir. Libya önümüzdeki dönemde turizm sektörünü geliştirmek amacıyla 2025 yılı itibariyle ülkedeki otel sayısının 13.600 den 50.000 e çıkarılmasını da planlamaktadır. İnşaat sektöründe, 2008 Guinness Rekorlar Kitabı nın dünyanın en büyük sulama projesi olarak onayladığı ve Muammer El Kaddafi tarafından dünyanın sekizinci harikası olarak adlandırılan GMR (Great-man Made River) projesi gerçekleştirilmiştir. 1984 yılında başlatılan bu büyük proje dört aşamada ülkenin güneydoğusundaki yeraltı su kaynaklarını kuzeydeki şehirlere ve tarım alanlarına aktaracak boru hatlarının inşasını sağlamıştır. Libya da faaliyet gösteren belli başlı uluslararası şirketler arasında Daewoo, Punj Lloyd, Tameer Holding, Protasco, Ranhill ve COWI ile Hyundai Construction&Engineering, AFWAG Pre-Engineering Building Company, Kasaba,Engineering, AUCC-Arab Union Contracting Company, Golden Star of Libya, ve ACCO-Almansorin Construction and Oil Services Company yer almaktadır. Enerji OPEC üyesi olan Libya, 5,4 milyar ton ile Afrika kıtasının en büyük petrol rezervine sahip olup dördüncü büyük petrol üreticisidir. Tarihsel olarak, ülkenin ağırlıklı petrol üretimi doğu bölgesinden Sirte Havzasından sağlanmaktadır fakat güney batıdaki Murzuq Havzası ve Tripoli nin batısındaki Bouri alanlarının gittikçe artan önemi nedeniyle bu coğrafi ağırlık değişmektedir. Murzuq havzasında 10 milyar varil henüz keşfedilmemiş ham petrol reservi olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakam, bilinen kaynaklarla beraber 16.5 milyar varile ulaşmaktadır ancak ülkenin sadece % 25 i için petrol şirketleriyle arama anlaşmaları yapılmış durumdadır. Hükümet, 2008 yılındaki günlük 1.875 milyon varillik ham petrol çıktısını 2015 itibari ile 3 milyon varile çıkarmayı hedeflemiştir. Bu hedefi gerçekleştirebilmek ve altyapıyı yenilemek için Libya, 35 milyar dolar yabancı yatırıma ihtiyaç duymaktadır. Geçmiş dönemde uzatılan BM yaptırımları Petrol sektörünü de etkilemiştir. 1990 yılında BM yaptırımları askıya alınca sektöre Avrupalı firmaların girişi hızlanmıştır. Enerji alanında TPAO ve BOTAŞ ile Libya nın petrol sanayiini kontrol eden NOC (National Oil corporation) arasında işbirliği bulunmaktadır. Bu kapsamda TPAO nun bağlı kuruluşu Turkish Petroleum Overseas Company (TPOC) ile Libya Milli Petrol Şirketi (NOC) arasında Şubat 2000 de imzalanan Arama ve Üretim Paylaşım Anlaması (EPSA) kapsamında yürütülen arama çalışmaları çerçevesinde Libya daki 3 arama sahasından biri olan Fizan da petrol bulunmuş olup günde üç bin varil petrol üretilmesi beklenmektedir. İtalyan Agip-Eni Libya da faaliyet gösteren en büyük yabancı petrol şirketi olup Libya devleti petrol sanayisinin modernizasyonu planları çerçevesinde 15 petrol sahasını yabancı yatırımcılara sunmuştur. Libya nın kanıtlanmış doğalgaz rezervleri ise 1,54 trilyon m 3 tür. Bu miktar ile Afrika kıtasında Nijerya, Cezayir ve Mısır dan sonra dördüncü sırada bulunmaktadır. 2008 yılı üretimi 15,9 milyar m 3 olup, doğalgaz üretimi ve ihracatı 2004 yılı sonlarında faaliyete geçen ve Avrupa ya gaz taşıyan Greenstream boru hattı ile birlikte artmaktadır. Sözkonusu boru hattından 2007 yılında İtalya ya taşınan gaz miktarı 9,2 milyar m 3 tür. BOTAŞ ile NOC arasında LNG alanında işbirliği öngörülmüş, ancak NOC bu alanda yetersiz olduğu için somut bir işbirliği gerçekleşmemiştir. Ayrıca, elektrik alanında, Sekiz Ülke Enterkoneksiyon Projesi kapsamında çalışmalar sürdürülmektedir. LNG alanında öngörülen işbirliğinin yanı sıra, Libya ile Türkiye arasında madencilik ve enerji verimliliği alanlarında
karşılıklı işbirliğine gidilebileceği öngörülmektedir. Libya dan 2008 yılında 260.523 ton LPG ithalatı gerçekleştirilmiştir. Libya nın boru hatları ve LNG projelerinin 2020-2030 enerji ihtiyacı çerçevesinde dikkate alınacağı BOTAŞ tarafından belirtilmiştir. BOTAŞ Libya nın LNG projeleri ile ilgilenmektedir. Libya da devam etmekte olan enerji projeleri arasında Temmuz 2009 da İtalyan Impregilo ile Libya Kalkınma Yatırım Kuruluşu ortak girişimi olan Impregilo Lidco tarafından üstlenilen ve Tripoli ile Misurata daki elektrik altyapısının modernizasyonu projeleri ile yine Temmuz 2009 da Hintli Punj Lloyd tarafından üstlenilen ve Libya nın üç kentinde elektrik altyapısının modernizasyonuna yönelik 392 milyon dolarlık proje ve Aralık 2008 de Libya ile Rusya arasında ortak girişim olan Laptechno-Power ın açıkladığı 1250 km uzunluğunda 400 kv lık iletim hattı projesi yer almaktadır. UlaĢtırma Libya nın Kuzey Afrika nın kalbinde, Akdeniz in güney kıyısındaki konumu, ülkenin bir ulaştırma koridorino dönüşmesi açısından pek çok fırsatı barındırmaktadır. Libya devleti havalimanlarının modernleştirilmesi, otoyolların inşaası ve yeni limanların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütmektedir. Libya nın ulaştırma sisteminin bel kemiğini karayolları oluşturmakta olup ülkenin karayolu ağı 83.200km olarak öngörülmektedir. Mart 2009 da İtalya nın Libya ya 1911-1943 yılları arasındaki işgal karşılığından tazminat olarak ödeyeceğini açıkladığı 5 milyar doların büyük bir kısmının otoyol inşaat projelerinde kullanılması beklenmekte olup iki ülke arasındaki anlaşma uyarınca İtalyan şirketlerine projelerde öncelik tanınması söz konusudur. Impregilo ve Astaldi gibi İtalyan şirketlerinin otoyol altyapı projelerinden yararlanması beklenmektedir. Bununla birlikte Haziran 2009 da Hintli Runj Lloyd firması 392 milyon dolarlık otoyol inşaa projesini üstlenmiştir. Libya nın Tripoli, Misurata, Bingazi, El Khoms da toplam 16 milyon ton kapasiteli 20 kadar limanı bulunmakta olup Sirte körfezinde yılda 9 milyon ton kapasiteli yeni bir limanın inşaası devam etmektedir. Ülke de önemli bir demiryolu altyapı eksikliği bulunmakla birlikte hükümetin milyarlarca dolarlık demiryolu inşaa programı kapsamında önümüzdeki yıllarda bu eksikliğin giderilmesi beklenmektedir. Bir kamu kuruluşu olan Çin Demiryolu İnşaat Şirketi(CRCC), Libya Demiryolu idaresi ile 172 km lik demiryolu inşaası için Ocak 2009 da 805 milyon dolarlık sözleşme imzalamış olup aynı kuruluş 2008 yılında Sirte yi Tripoli ye bağlayan 1,70 milyar dolarlık bir proje başlatmıştır. Yine 2008 yılının Eylül ayında Rus Demiryolları 3,17 milyar dolar tutarında Libya nın Akdeniz kıyısı boyunca uzanacak 554 km lik demiryolu projesi üstlenmiştir. Bunlara ek olarak Libya da ulaştırma alanındaki diğer belli başlı projeler arasında TAV Havalimanı Holding in de yer aldığı konsorsiyum tarafından 2007 yılında üstlenilen ve halihazırda devam etmekte olup Trablus Uluslararası Havalimanı nda iki yolcu terminali inşa projesi ile SNC Lavalin tarafından üstlenilen Bingazi Benina Havayolu projesi; Libya Malezya Karayolu ve İnşaat Şirketi (LMCRC) tarafından 2007 yılında üstlenilen 238 km lik Gharabouli- Ras Jedeir otoyolu ile 80 km lik Tripoli-Garian yolu bakım projeleri; İngiliz Mott MacDonald firması tarafından 2010 yılında üstlenilen Sirte Limanı projesi yer almaktadır. YATIRIM ORTAMI Yabancı doğrudan sermaye yatırımları geçmişten beri hidrokarbon sektöründe yoğunlaşmıştır. Geçmişte izlenen ekonomi politikaları ve yaptırımlar neticesinde diğer sektörler yatırımcılar için cazip olmamıştır. Yaptırımlar kalktığından beri net yatırım miktarı pozitif değere sahiptir. 2002 yılında 145 milyon dolar olan yatırımlar 2008 yılında 4,1 milyar
dolara yükselmiştir. Kademeli ekonomik serbestiye geçiş büyük ölçekli alt yapı yatırımlarına bağlı olarak yatırımlarda hızlı artışlar ve petrol endüstrisi dışındaki sektörlere yatırım olası gözükmektedir. Libya Genel Halk Komitesi tarafından çıkarılan ve 14.11.2006 tarihinde yürürlüğe giren 443 sayılı Kararda; 1. Genel müteahhitlik alanında yapı ve inşaat faaliyetleri, 2. Elektrik, 3. Petrolcülük hizmetleri (kuyu, kazı ve arama işlerinde kullanılacak malzeme imalatı, bakım, techizat, taşıma ve lojistik hizmetleri) 4. Telekomünikasyon ve ulaştırma alanı, 5. Deniz ve hayvansal ürünler, tarım ve sanayi alanlarında yatırım yapacak olan yabancı gerçek (itibari) şahısların; bu faaliyetlerini yürürlükteki kanun gereği Libya da ticari alanda faaliyet gösteren ulusal veya anonim şirketlerle ortak anonim şirketler kurarak uzmanlık alanlarında yürütebileceği belirtilmektedir. Libyalı firmalarla ortak kurulacak bu anonim şirketlerde Libyalı firmaların sermaye oranı %35 den az olmayacaktır. Daha önce Türk firmaları Libyalı firmalarla ortaklık kurarak bu alanlarda faaliyet göstermekte iken, bu Karara göre Libya da faaliyet gösteren ulusal veya anonim şirketlerle ortak anonim şirketler kurarak bu alanlarda faaliyet gösterebileceklerdir. Libya da iş yapan firmaların asgari % 50 oranında Libyalı işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Libya da ofisi bulunan firmaların Müdür yardımcısının Libyalı olması ile ilgili 223 sayılı bir Karar bulunmaktadır. Ekonomi Bakanlığı nın İthalat ve İhracatın düzenlenmesine ilişkin 2006 yıl ve 16 sayılı Kararı nın 7. maddesinde İthalat ile ilgili olarak Aşağıda belirlenen şartlar ve sınırlamalar uyarınca, Üretim ve Tüketim malları, İlaçlar, Çeşitli Taşıt Araçları, İş Makineleri ve Malzemeler ithal edilir. 1. Yeni ve kaliteli mallardan olmalıdır. 2. Sağlık, Veteriner ve Doğa Koruma şartnamelerine uygun olmalıdır. 3. Bölgesel ve Uluslararası Standartlara veya Libya Standartları veya Ulusal Standartlar ve Özellikler Belirleme Merkezi tarafından onaylı teknik temel şartlara uygun olmalıdır. 4. İthalatı herhangi bir nedenle yasaklanmış veya durdurulmuş veya ithalatı belirli kuruluşlarca sınırlandırılmış olmamalıdır. 5. Libya da yetkili kuruluşlarca onaylı teknik şartlara ve standartlara aykırı olmamak şartıyla aşağıda belirlenen şartlar ürün özelliğine uygun olarak ürünün üzerine yazılmalı veya ürün ile birlikte verilmelidir.
a- Gıda, İlaç, Çocuk Maması ve gerekli görülen tüm malların üretim ve tüketim tarihleri b- Ülke ve Üretici Firma adı c- Ticari Marka d- Ürün çeşidi ve içeriği e- (Ürün Tabiatına göre) Ağırlık-Adet-Hacim f- Kullanım Kılavuzu ve Güvenlik ve Sağlık Tedbirleri g- İlaçlar ve Uzun Ömürlü Malların Kullanım Kılavuzu Arapça olmalıdır. 6. Yukarıda belirlenen şartlar ve sınırlamalara ilaveten, Veteriner ve İnsani İlaçlar, Çocuk Maması, Tıbbi Gereksinimler ve Malzemelerde aşağıda belirlenen özellikler bulunmalıdır: a- Yetkili kuruluşlarca tescil olmuş ve Libya da kullanım izni verilmiş olmalıdır. b- Libya nın yetkili kuruluşlarınca tescilli firmalar tarafından üretilmiş olmalıdır. c- Mal üzerinde ithalatçı firmanın adı ve tescil numarası belirtilmiş olmalıdır. d- Ulusal Hastaneler ve Sağlık Ocakları ve Kliniklerde kullanılmak üzere ithal edilen ilaçların üzerinde Satış için tahsis edilmemiştir ibaresi bulunmalıdır. e- Yedek tamir parçası ithalatçıları yetkilerini ihlal etmeksizin, ithal edilen mal ile birlikte malın mali değerinin en az % 2 si değerinde yedek tamir parçası bulundurmalıdır hükümleri yer almaktadır. Serbest Bölgeler: Serbest Bölgelerde yatırımcılara tanınan öncelikler ve istisnalar şu şekilde sıralanabilir: 1. Yatırılan sermaye ve elde edilen kar serbest olarak yatırımcının ülkesine transfer edilebilir, 2. Sermaye ve ürünlerin serbset bölge ve ülke arasındaki hareketi herhangi bir kısıtlama düzenlemeye tabi değildir, 3. 5 yıl süreyle gelir vergisi istisnası vardır (3 yıl süre ile de uzatılabilir), 4. Faaliyetlerden elde edilen kar tekrar yatırıma dönüştürüldüğünde de yukarıdaki istisnadan yararlanılabilir, 5. Yatırımcılar istisna dönemindeki zararlarını izleyen yıllara devredebilir, 6. Serbest Bölge de kurulan projelerin ulusallaştırılmasına, devralınmasına veya benzer etkileri doğurabilecek girişimlere karşı yasal garantiler vardır, 7. Projelerdeki hisseler tamamen veya kısmen bir başka yatırımcıya devredilebilir, 8. Müşterilerin taleplerine uygun proje dönemleri söz konusudur,
9. Serbest Bölge deki projelerin kurulmasında kolaylık sağlanır, 10. Serbest Bölge deki projeler için gereken makine ve ekipman gümrük vergisi ve benzer etki yaratan tüm vergilerden istisnadır, 11. Serbest Bölge den Serbest Bölgeye ihraç/ithal edilen mallar antrepo açısından zaman sınırlamasına tabi değildir, Malların Serbest Bölge ile Libya dışı arasındaki hareketi gümrük vergisine tabi değildir, 12. Serbest Bölge deki projeler ticari kayıt işlemlerine ve ithalatçı/ihracatçı kayıt formalitelerine tabi değildir, 13. Yatırımcıların projelerin kurulması veya çalışması için ihtiyaç duydukları, belirli teknik özelliklere sahip yabancı işgücünü getirmek ve çalıştırmak hakkına sahiptir. Misurata Serbest Bölgesi nde yatırımcılara sağlanacak olan imkanlar; 1. Yatrımcıların isteklerine uygun olarak, farklı büyüklüklerde araziler, 2. Uygun fiyatlara modern ofisler ve kapalı depolar, 3. Düşük fiyatlı enerji (petrol, gaz, elektrik), 4. Uygun fiyata, kullanılabilir ve atık su kolaylıkları ve diğer hizmetler, 5. Yatırımcı ihtiyaçlarına uygun, modern, esnek finans ve bankacılık hizmetleri, 6. Modern telekominikasyon hizmetleri, 7. Farklı uluslararası limanlara deniz yoluyla ulaşım hizmeti, 8. Çöldeki Afrika ülkelerine ve komşu Arap ülkelerine kara yolu ile ulaşım hizmeti, 9. Serbest Bölge deki projelerde çalışan işçilere ve yatırımcılara sağlık sigortası hizmeti DIġ TĠCARET Libya nın DıĢ Ticareti (milyon dolar) 2004 2005 2006 2007 2008 2009* Ġhracat 19,157 28,849 37,473 46,970 67,326 32.662 Ġthalat 9,645 11,174 13,219 17,701 24,781 22.741 *Tahmini Libya nın ticareti başta İtalya ve Almanya olmak üzere Avrupa ülkeleriyledir. 10 yıl süren ekonomik yaptırımlar sonucunda 2002 yılında piyasa ekonomisine giriş süreci başlamıştır bu da küresel ekonomiyle aşamalı olarak bütünleşmesi anlamını taşımaktadır. Libya nın ihracat gelirlerinin %95 i petrol ihracatından temin edilmektedir.
2008 Yılı Ġtibariyle Libya nın BaĢlıca Ticaret Ortakları Ġhracat 2008 (%) Ġthalat 2008 (%) İtalya 40.4 İtalya 15.2 Almanya 12.8 Almanya 5.9 İspanya 7.3 Çin 5.7 Fransa 7.9 Türkiye 4.2 TÜRKĠYE-LĠBYA TĠCARĠ VE EKONOMĠK ĠLĠġKĠLERĠ ANLAġMA VE PROTOKOLLER AnlaĢmanın Adı Ġmza Tarihi Yürürlüğe GiriĢ Tarihi İktisadi İşbirliği ve Ticaret Anlaşması 05.01.1975 26.09.1975 Bilimsel ve Teknik İşbirliği Anlaşması 05.01.1975 13.05.1975 Ticaret Anlaşması 06.10.1996 28.08.1997 İkili Hava Ulaştırması Anlaşması 11.08.1975 14.08.1979 İşgücü Anlaşması 05.01.1975 13.05.1975 Denizcilik Ve Deniz Nakliyatı Alanlarında İşbirliği 30.05.1975 16.11.1975 Anlaşması Sosyal Güvenlik Anlaşması 20.03.1976 Deniz Nakliyatı Ortak Şirketi Kurulması Hakkında 17.05.1977 25.07.1979 Anlaşma Ticari ve Mali İşbirliği Anlaşması 02.05.1978 13.05.1978 Ortak Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri Şirketine 30.12.1978 30.01.1979 İlişkin Anlaşma Ortak İnşaat ve İşletme Şirketine İlişkin Anlaşma 30.12.1978 30.01.1979 Ortak Tarım ve Hayvancılık Şirketi ne İlişkin Anlaşma 30.12.1978 30.01.1979 İktisadi, Sınai ve Zirai İşbirliği Protokolü 27.06.1981 25.09.1981 Ticari İşbirliği Protokolü 27.06.1981 25.09.1981 13 Eylül 1984 Tarihli Sosyal Güvenlik sözleşmesinin 09.08.1985 22.09.1985 uygulanmasına Dair Anlaşma Ticaret Anlaşması/ 06.10.1996 28.08.1997 Olağanüstü KEK Toplantısı Protokolü 19. Dönem KEK Toplantısı Protokolü 06.08.2004 07.05.2005 20. Dönem KEK Toplantısı Protokolü 31.01.2007 - Türk Standardları Enstitüsü ile Libya Ulusal 22.04.2009 - Standardizasyon ve Metroloji Merkezi Arasında Teknik işbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı 21. Dönem KEK Toplantısı Protokolü 23.07.2009 - Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 24.11.2009 - Türkiye ile Libya arasında Vizenin karşılıklı olarak 24.11.2009 19.12.2009 kaldırılmasına dair Mutabakat Zaptı Hava ve Deniz Ulaşımında Anlaşma 24.11.2009 - Dış Ticaret ve Müteahhitlik Hizmetelerine Yönelik 24.11.2009 - Teminat Mektuplarına İlişkin Mutabakat Zaptı Afrikada Ortak Yatırımlara İlişkin Mutabakat Zaptı 24.11.2009 - Libya Özelleştirme ve Yatırım Ajansı ile T.C. 24.11.2009 - Başbakanlık yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı arasında Mutabakat Zaptı Tarım Alanında Mutabakat Zaptı 24.11.2009 - Tarım Yatırımlarının Güçlendirilmesi ile İlgili Mutabakat Zaptı 24.11.2009 -
TĠCARĠ ĠLĠġKĠLER Son dönemde Libya ya uygulanan ambargoların kaldırılması ile uluslararası kuruluşlar ve batı ülkeleri ile siyasi ekonomik sorunlarını hızla çözmek yolunda girişimler başlatmıştır. Bu çerçevede uluslararası sisteme entegrasyonu süreci çerçevesinde yeni bir dönem başlamıştır. Libya ile olan ihracatımız 2001 yılından bugüne sürekli artış göstermektedir. 2004 yılında 337,2 milyon dolar olan ihracatımız, 2008 yılında yaklaşık 1 milyar dolara ulaşmış, 2009 yılında ise 1,7 milyar dolara yükselmiştir. Ticaret hacmimiz 2009 yılı itibariyle 2 milyar doları aşmıştır. Türkiye-Libya DıĢ Ticareti (Bin Dolar) Yıllar Ġhracat Ġthalat Denge Hacim 1995 238.315 385.220-146.905 623.535 1996 243.636 476.304-232.668 719.940 1997 186.714 533.098-346.384 719.812 1998 95.195 342.863-247.668 438.058 1999 139.621 502.060-362.439 641.681 2000 95.547 786.160-690.613 881.707 2001 67.473 847.848-780.375 915.321 2002 165.112 754.042-588.930 919.154 2003 254.740 1.072.548-817.808 1.327.288 2004 337.204 1.514.125-1.176.921 1.851.329 2005 384.167 1.989.269-1.605.102 2.373.436 2006 489.261 2.297.351-1.808.090 2.786.612 2007 643.150 399.720 243.430 1.042.870 2008 1.074.288 336.325 737.963 1.410.613 2009 1.798.060 402.568 1.395.492 2.200.628 Kaynak: Tuık Ġkili Ticarette BaĢlıca 10 Madde (Bin dolar) Ġhracat ÜRÜN ADI 2008 2009 DEĞĠġĠM (%) Demir ve çelik 67.207.208 358.638.779 434 19,9 Demir veya çelikten eşya 117.191.717 202.296.001 73 11,3 Plastik ve plastikten mamul eşya 82.686.209 193.388.187 134 10,8 Kazan:makina ve cihazlar,aletler,parçaları 153.407.628 174.972.197 14 9,7 Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçaları 113.533.704 126.259.023 11 7,0 Mobilyalar,aydınlatma,reklam lambaları,prefabrik yapılar 45.175.998 88.576.335 96 4,9 Tuz,kükürt,toprak ve taşlar,alçılar ve çimento 7.346.697 66.879.387 810 3,7 Motorlu kara taşıtları,traktör,bisiklet,motosiklet ve diğer 52.292.830 49.110.019-6 2,7 Taş,alçı,çimento,amyant,mika vb maddelerden eşya 19.543.935 45.939.557 135 2,6 Aluminyum ve aluminyum eşya 7.716.550 37.095.716 381 2,1 Diğer 408.185.379 454.905.105 11 25,2 TOPLAM 1.074.287.855 1.798.060.306 67 100 Kaynak: DTM PAY (%)
Libya ya ihraç edilen baçlıca ürünler ekmeklik buğday unu, demir çelikten kule ve pilon, kıymetli metaller ve kaplamalarından müchevherci eşyası, köşeli çubuklar, kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs, izole edilmiş tel, kablo, erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket, vs, demir/çelikten inşaat ve aksamı, Kadın/kız çocuk için gömlek, bluz, vs dir. Ġthalat (Bin dolar) ÜRÜN ADI 2008 2009 DEĞĠġĠM (%) PAY (%) 271.936.69 3 249.749.018-8 62,0 Mineral yakıtlar,mineral yağlar ve müstahsalları,mumlar Plastik ve plastikten mamul eşya 28.466.562 57.116.461 100,644 14,2 Organik kimyasal müstahsallar 7.479.406 48.525.021 548,7817 12,1 Gübreler 4.525.708 19.639.205 333,9477 4,9 İnorganik kimyasal müstahsallar,organik,inorganik bileşikler 14.073.634 17.685.751 25,66584 4,4 Demir ve çelik 3.739.336 4.230.866 13,14485 1,1 Elektrikli makina ve cihazlar,aksam ve parçaları 246.273 1.564.897 535,4318 0,4 Değirmencilik ürünleri,malt,nişasta,inülin,buğday gluteni 0 1.310.582-0,3 Ham postlar,deriler (kürkler hariç) ve köseleler 1.261.711 1.185.813-6,01548 0,3 Yün,kıl,at kılı:bunların iplik ve dokumaları 559.201 571.662 2,228358 0,1 Diğer 4.036.719 988.985-75,5003 0,2 336.325.24 402.568.261 TOPLAM 3 19,69612 100 Libya dan ithal ettiğimiz ürünler mineral yaktılar ve yağlar, plastik ve plastik eşyalar, organik ve inorganik kimyasal ürünler, demir-çelik, gübreler, yün, iplik ve dokumalardır. 2009 yılında Libya ile ithalatımızda mineral yakıtların ithalatının payı % 62 dir. MÜTEAHHĠTLĠK Libya da Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı na tescilini yaptırmış çoğunluğu müteahhitlik firması olmak üzere 110 adet Türk firması faaliyet göstermektedir. Türk müteahhitleri tarafından bugüne kadar Libya da üstlenilen projelerin toplam değeri yaklaşık 23 milyar dolar olup bu rakam Afrika da üstlenilen projelerin %14,9 una karşılık gelmektedir. Libya da iş üstlenen Türk firmaları arasında yer almaktadır. ĠġBĠRLĠĞĠ OLANAKLARI Libya nın siyasi nedenlerle uzun yıllar uluslararası ilişkilerden soyutlanmış olması ve 1996 yılından itibaren ülkemize karşı uyguladığı tek taraflı örtük ambargo nedeniyle ticari ilişkilerimiz istenilen boyutlarda gelişememiştir. Ayrıca Libya da petrol dışındaki diğer sektörlere ilişkin yatırımların düşük seviyelerde olması ve müteahhitlik hizmetlerinin öne çıkması ile ödemelerde yaşanan problemler de ihracatçımızın pazara girişini etkilemiştir. Libya ekonomisinde yeniden yapılanma dönemine girişiyle beraber ülkemiz açısından Libya pazarının ticari potansiyeli önem kazanmaya başlamıştır.
Libya gıda ihtiyacının büyük bir kısmını ithalatla karşılaması nedeniyle, gıda sektörü ve gıda işleme teknolojileri alanında faaliyet gösteren firmalar için iş imkanları mevcuttur. Libya turizm alanında her türlü alt yapı yatırımına açıktır. Libya nın imalat sanayinin küçüklüğü tüm mamul ürünlerin ithal edilmesini zorunlu kılmaktadır. Ülkenin, ithal kalemleri, gıda ve tarımsal ürünler, makineler, her türlü ev eşyası (elektrikli ev aletleri, mobilya), tekstil ve konfeksiyon, inşaat malzemeleridir. Nüfus artış hızı düşünüldüğünde alt yapı yatırımları önem kazanmaktadır. Elektrik akımı, haberleşme, taşımacılık, okullar, hastaneler bu grupta yer almaktadır. Libya müteahhitlik, yatırım ve ticaret alanlarında faaliyet göstermek üzere Türk ve Libyalı şirketler arasında ortak şirketler kurulmasını önermiş olup Libyalı yetkililer önümüzdeki 5 yıl zarfında gerçekleştirilecek yaklaşık 150 milyar dolar değerindeki kalkınma projelerinde ortak şirketlere öncelik verileceğini ifade etmiştir. TÜRKĠYE NĠN KARġILAġTIĞI SORUNLAR SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ: Libya ile ticari ve ekonomik ilişkilerin gelişmesi önündeki en önemli engeller arasında yer alan vize temini, Türk bankalarının teminat mektuplarının kabulü gibi konularda Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve Devlet Bakanı Sayın Zafer Çağlayan ın katılımlarıyla 23-25 Kasım 2009 tarihlerinde Libya ya düzenlenen ziyaret neticesinde çok önemli adımlar atılmış; vize uygulamaları karşılıklı olarak kaldırılırken Arap-Türk Bankasının sermayesinin artırılması ve T.C. kamu bankalarının verdikleri teminat mektuplarının Libya Bankaları tarafından kabulüne karar verilmiştir. Bunların yanında Türk firmalarının Libya ile iş yaparken karşılaştıkları bazı sorunlar halihazırda devam etmektedir. Libya da yeni kararnameler bir yabancı elemana karşılık bir Libyalı elemanı şart koşmaktadır. Ancak Libya da istenilen sayıda tecrübeli eleman bulma sıkıntısı vardır. Diğer taraftan ihtiyaç duyulan meslek gruplarından yabancı eleman getirilmesine izin verilmemektedir. Doğan açık nedeniyle ve yetkili kurumların ısrarlı baskılar ve zorlamaların projenin ilerlemesine olumsuz etkisi vardır. Türk firmaları Libyalı eleman istihdamına sıcak bakmaktadır fakat Libya da istenilen vasıfta ve proje çalışma şartlarına uyabilecek istekli eleman bulunamamaktadır. Şehir dışındaki bölgelerde sürdürülen projelerde Libya Güvenlik kuvvetlerinin takibi ve desteğine rağmen hırsızlık ve gasp olayları durdurulamamaktadır. Gümrük mevzuatında olagelen değişiklikler, gerek yeni projelerin teklif aşamasında gerekse hâlihazırda sürdürülen projelerin işleyişinde öngörülmeyen finansal sapmalara neden olmaktadır. Sıklıkla değişen kanun ve mevzuatlar nedeniyle gerek proje teklif aşamasında gerekse devam eden projelerin işleyişinde akdedilen şartlardan firmalar aleyhine önemli sapmalar meydana gelmekte ve bu sapmalar için firmalar herhangi bir talepte bulunamamaktadır. Sigorta primleri: Libya da çalışan Türk elemanların hastalık prim tutarları Libya Sosyal Güvenlik Kurumuna (SSF) yatırılmaktadır. Bu nedenle elemanların Türkiye de yaşayan aile bireyleri sağlık hizmetlerinden Türkiye de faydalanamamaktadır.
Türk-Libya sosyal güvenlik anlaşması gereği Türkiye de emekliliğe sayılmak üzere SGK primleri yatırılmakta ve bu primler 100 $ ile 200 $ olmaktadır. Dolayısıyla Türk işgücünün diğer yabancı elemanlara göre maliyeti artmakta ve istihdamı ise azalmaktadır. Diğer taraftan diğer yabancı müteahhitler bu kurala bağlı olmadığından Türkiye den daha az maliyete eleman istihdam edebilmektedirler. Libya Devlet İhale ve Sözleşmeleri fiyat artışlarını kapsamamaktadır. Gerek Uluslararası pazarda gerekse Libya pazarındaki fiyat artışları sözleşme fiyatlarına yansıtılamamaktadır. Bu nedenle teklif verirken bahsedilen olasılıkları karşılamak için fiyatlara ekstra risk faktörü ilave edilmektedir. Libya içi demir ve çimento fabrika satış fiyatı, yabancı firmalara yerli firmalara oranla yüksek fiyattan uygulanmakta dolayısıyla ekstra maliyet oluşmaktadır. Yabancı şirketler, istisnalar dışında, ancak yerel anonim şirketlerle bir anonim şirket kurmak suretiyle faaliyette bulunabilmektedirler. Söz konusu şirketin içindeki Libyalı payının en az %35 olması ve sermayesinin 5 milyon Libya Dinarı ndan az olmaması şartı bulunmaktadır. Libya da bu gruplamaya girebilecek fazla şirket olmaması Türk firmalarının Libya da yatırım yapması önündeki en önemli engellerden biri olarak durmaktadır. TÜRK-LĠBYA Ġġ KONSEYĠ (2005) Türk-Libya ĠĢ Konseyi BaĢkanı : Libya-Türk ĠĢ Konseyi BaĢkanı: ĠĢ Konseyi KarĢı Kanat KuruluĢu: Hüseyin Ersin Takla, TML İnşaat A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Cuma El Osta, Libya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği Başkanı Libya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği Başkanı Türkiye-Libya Karma Ekonomik Komisyonu 19. Dönem Toplantısı 4-6 Ağustos 2004 tarihlerinde Ankara da yapılmış, sözkonusu toplantıda Türk-Libya İş Konseyi nin kurulması ve Ocak 2005 te Libya da bir Ortak Toplantı düzenlenmesi gündeme gelmiştir. Devlet Bakanı Sn. Kürşad Tüzmen in 25 27 Haziran 2004 tarihlerinde beraberinde işadamlarından oluşan bir heyet ile Libya ya yaptığı ziyarete DEİK olarak da katılım sağlanarak İş Konseyi kurulması yolunda gerek devlet, gerek özel sektör bazında temaslar yapılmış ve kurulması halinde DEİK in muhatabı Libya İşadamları Konseyi olarak belirlenmiştir. 21 Mart 2007 tarihinde yapılan Türk-Libya İş Konseyi Genel Kurulu sonucu seçilen yeni yürütme kurulu üyelerinin katılımıyla 17 Nisan 2007 tarihinde Türk-Libya İş Konseyi tarafından Libya nın Ankara Büyükelçisi Muhammed Mangush onuruna bir çalışma yemeği düzenlenmiştir. Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen in 29-31 Ocak 2007 tarihlerinde Libya ya gerçekleştirdiği resmi ziyaret sırasında Türkiye-Libya 20. Dönem Karma Ekonomik Komisyon (KEK) Toplantısı gerçekleştirilmiş, anılan ziyaret sırasında Kürşad Tüzmen in de katılımıyla Libya Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği ile Türk-Libya İş Konseyi Kuruluş Anlaşması imzalanmıştır.
Libya ya yeni atanan T.C. Büyükleçisi Ömür Şölendil onuruna Türk Libya İş Konseyi tarafından bir çalışma yemeği düzenlenmiştir. DEİK / Türk-Libya İş Konseyi tarafından organize edilen Türk - Libya İş Konseyi 1. Ortak Toplantısı 28 Temmuz 2009 tarihinde, farklı sektörlere mensup 100 Türk Firması ve Libya İşadamları Konseyince oluşturulan Libyalı İşadamları Heyetinin katılımıyla TOBB Plaza Konferans Salonu nda gerçekleştirilmiştir. Toplantıyı sergi alanında gerçekleşen ikili görüşmeler takip etmiştir. Türk-Libya İş Konseyi tarafından 5 Kasım 2009 tarihinde TOBB Plaza da çeşitli kıtalarda ve ülkelerde tarım, gayrimenkul, altyapı, petrol ve doğalgaz sektörlerinde yatırımları bulunan Libya Yatırım Kurumu nun yenilenebilir enerji, gayrimenkul, turizm ve tarım sektöründe uzman 7 kişilik heyeti ile yaklaşık 55 Türk firma temsilcisinin katılımlarıyla bir toplantı gerçekleştirilmiştir. FAYDALI OLABĠLECEK ADRESLER Libya Investment Authority http://www.libyaninvestment.com Central Bank of Libya http://www.cbl.gov.ly Libya Yellow Pages http://yellowpages.ly Genel Elektrik Ġdaresi http://www.gecol.ly National Oil Corporation http://www.noclibya.com Ulusal Gıda Alım ġirketi http://www.nascolibya.com Market Access Database http://mkaccdb.eu.int Arap Trade Financing Program http://www.atfp.org.ae ITC International Trade Center http://www.intracen.org Foreign and Commonwealth Office http://britaininlibya.org
Muslim Trade Network http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/lytoc.html Organisation of Petroleum Exporting Countries http://www.opec.org Libyan Jamahiriya Broadcasting Corporation http://en.ljbc.net/home.php T.C. Trablusgarp Büyükelçiliği Telefon: 00 218-21 340 11 40-340 11 43 00 218-21 340 11 44 Faks: 00 218-21 340 11 46 turkemb.tripoli@mfa.gov.tr http://trablus.be.mfa.gov.tr T.C. Trablusgarp Büyükelçiliği Ticaret MüĢavirliği Tel : (218-21) 340 0473 340 1140 Faks : (218-21) 340 0474 340 6770 E-Posta : trablus@dtm.gov.tr TOBB Plaza Talatpaşa cad. No:3 Kat:5 34394 Gültepe Levent İstanbul Telefon: 0 212 339 50 00 (pbx) Faks: 0 212 270 30 92 0 212 270 41 90 (pbx) E-mail: info@deik.org.tr Web: www.deik.org.tr Yönetim Kurulu Başkanı: M. Rifat Hisarcıklıoğlu İcra Kurulu Başkanı: Rona Yırcalı Genel Sekreter: Ufuk Yılmaz TOBB, ASKON, GİSBİR, GYİAD, GYODER, İKV, MOSDER, MÜSİAD, TBB, TİM, TMB, TSRSB, TEPAV, TÜGİAD, TÜGİK, TÜROFED, TÜRSAB, TÜSİAD, TYD, UND, YASED, TSPAKB, TESK, TURAB