BERGAMA PERGAMON İnsanlığın Ortak Mirası Leading City of Civilization BERGAMA BELEDİYESİ
Bergama Günümüzde İzmir İlinin bir ilçesi olan Bergama, sahip olduğu tarih ve kültürel zenginlikleri ile Ege nin en önemli kültür ve turizm merkezlerinden biridir. Tarihi İ.Ö. 7-6. yy ye kadar uzanan antik Bergama kenti Büyük İskender in İ.Ö. 323 yılında ölümü sonrası Attalids Ailesi yönetiminde Bergama Krallığı'nın başkenti konumuna geldi. İ.Ö. 282-133 arasında da Pergamon Krallığı na başkentlik yaptı. Helenizm olarak adlandırılan bu dönemde Krallık sanat, edebiyat, sağlık, bilim ve mimarlıkta antik çağın en özgün eserlerini verdi. Pergamon As being one of the İzmir s districts, Bergama is one of the most important culture and tourism centres of the Aegean with its historical and cultural richness. While its history goes back to the 7th century BC, the city became the capital of Pergamon Kingdom under the rule of Attalids after the death of Macedonian Emperor, Alexander the Great in 323 BC. As the capital of the Kingdom between 282-133 BC during the Hellenism, Pergamon had started giving the most authentic works in art, literature, health, science and architecture. I
Akropol (Kale Tepesi) Bergama Kentinin Akropol ü (en eski ve yönetsel merkezi), Bakırçay'ın suladığı ovaya egemen bir tepenin üzerindedir. Bugün Kale Tepesi olarak adlandırılan Akropol Tepesi nin konumu nedeni ile kentin adının Hitit dilinde yüksek yerleşim den gelen Bergama olduğu iddia edilmektedir. Fortified Hill Acropolis, the oldest and directorial centre of Pergamon is located on the top of a hill, controlling the Bakircay (Kaikos) Plain. Due to the position of Acropolis, the name of the city Pergamon is claimed to be derived from the words High Settlement in Hittite Language. II
Athena Kutsal Alanı Kentin koruyucusu sayılan akıl ve savaş tanrıçası Athena Nikephoros a adanmıştır. Kutsal alan içinde Tapınak ve ünlü Bergama Kütüphanesi bulunmaktadır. Tapınak Büyük İskender in geçici olarak Bergama da ikamet eden Pers asıllı eşi tarafından inşa ettirilmiştir. Kutsal alan, kütüphanesi ve sergi salonları ile Bergama nın bilim ve sanat merkeziydi. The Sanctuary of Athena The Sanctuary was dedicated to Athena Nikephoros protector of the city, goddess of wisdom and victory. The area where the Athena Temple, commissioned by the Persian spouse of Iskender the Great, also used to host the famous Pergamon Library. Thus the Sanctuary had been the science and art centre of the Acropolis beside its religious role. Pergamonian court sculptor Epigonus worldwide known bronze sculptures of The Dying Gaul and Gaul Killing Himself and His Wife were presented within the Sanctuary. Bergamalı kraliyet heykeltraşı Epigonos un bronzdan yapılmış Ölen Galyalı ve İntihar eden Galyalı heykelleri Athena Kutsal Alanında sergilenmekteydi. III
Kütüphane Athena Tapınağının Bilim Tapınağı na dönüşmesini sağlayan bu kütüphane, Helenistik dönemin en büyük kitaplıklarından biriydi. Kütüphanede papirüs ve Bergama derisi olarak adlandırılan parşömen rulolarından oluşan 200 bin kitap bulunmaktaydı. Romalı asker ve devlet adamı Marcus Antonius, İ.Ö. 41 de kitapların tümünü Mısır Kraliçesi Kleopatra ya armağan etmiştir. Library The Pergamon library, which provided transformation of Athena Temple into a Science Temple has been one of the biggest libraries of the Hellenistic world. The Library collection consisted of 200 thousands books including bundles of papyrus and parchment had been given to the Queen of Egypt Cleopatra as a present by the Roman general and politician, Marcus Antonius in 41 BC. Parşömen Bergama dan adını almış olan ve hayvan derisinden imal edilen bu yazı malzemesi Ortaçağın sonlarına kadar bilim ve kültürün en önemli aktarım aracı olan yazı ruloları ve kitapların imalatında kullanılmıştır. Bergama Kütüphanesi ni İskenderiye Kütüphanesi'ne rakip gören Mısırlı Ptolemaiosların papirüs kağıdının ithaline yasak koymaları sonrası Parşömen in kullanımı Bergamada hem yaygınlaşmış ve hem de muhtemelen kalitesi artırılarak daha işlevsel bir hal almıştır. IV Parchment Produced from leather of animal, this writing material which took its name from Pergamon had been the most important means of transmission of science and culture during the antiquity, as it was used in production of writing bundles and books. Invented under the patronage of Eumenes of Pergamon parchment was the substitute for papyrus which was prohibited from export by the Egyptian Ptolemies who thought the Library of Pergamon as rival to Library of Alexandria. During the Pergamon Kingdom use of parchment had become widespread and more functional..
Zeus Altar The Altar which was dedicated to Victory bringer Zeus, was constructed in 180s/170s BC. The outstanding masterpiece of Pergamon Art was constructed presumably for the memory of precise defeat of Seleukus and Galatias by Eumenes II. Sunak Zafer getiren Zeus a adanmış sunak İ.Ö. 180/170 li yıllarda inşa edilmiştir. Bergama Sanatı'nın üstün başyapıtı muhtemelen II. Eumenes in Seleukos ve Galatları kesin şekilde mağlup etmesinin anısına inşa edilmişti. V
Dionysos Tapınağı Şarap ve Şölen Tanrısı Dionysos aynı zamanda Attalidlerin hanedan tanrısıydı. Tapınak Dionysos Sanatçılar Locası tarafından düzenlenen, halkın da katıldığı büyük şenliklere ev sahipliği yapmaktaydı. Temple of Dionysos Dionysos is dynastic god, accepted as ancestor of Attalids. Dionysos, having a close connection with cult of Hellenistic Pergamon Dynasty, was the God of Wine and Feast. Temple was hosting big festivals, organized by the union of Dionysos Dancers and which the public could participate in. Kale Tiyatrosu Dünyanın en dik tiyatrolarından biri olan Kale tiyatrosu 10 bin kişiliktir. Tiyatronun ahşap bir sahnesi vardı ve bu sahne Tiyatronun yanında kalan Dionysos Tapınağı'nda yapılan törenlere halkın rahatça katılımını sağlamak için gerektiğinde sökülecek biçimde yapılmıştı. Tiyatronun olağanüstü dik yapısının dışında sabit olmayan ahşap sahne binası Helenistik mimarinin en özgün örneklerinden birisidir. VI Citadel Theatre The Citadel Theatre, seats 10 thousands, was the first theatre of Pergamon and the one of the steepest theatres of the world. Theatre s wooden stage had been constructed to be removed when it s necessary to provide participation of public in ceremonies, held in the Temple of Dionysos, on the Theatre's terrace. Apart from its outstanding steep structure, the theatre is also one of the most authentic examples of Hellenistic architecture with its mobile wooden stage.
Diodoros Pasparos Heroonu Helenizmin son evreleri olan İ.Ö. 70 li yıllarda kentin gelişmesi için bağışlarda bulunan yurttaş Diodoros Pasaros adına yapılmıştır. Heroon da yapılan şenlik ve törenlerde edebiyat, şiir ve müzik gösterileri yanında spor da yer almaktaydı. Heroon of Diodoros Pasparos The Heroon was constructed in the name of citizen Diodoros Pasparos who made various donations in order to improve the Pergamon City within the last phase of the Hellenism during the 70s BC. In the ceremonies and festivals, held in the Heroon, body care and sportive activities had been showed besides the performances of play and musical. Su Sistemi Helen dünyasının en uzun su sistemlerinden birine sahip Bergama da Madra Dağından su getiren hat yaklaşık 45 km uzunluğundadır. Helenistik dönemin bu kapalı-basınçlı boru sistemi ile su getiren hatlarına Roma döneminde su kemerleri ve künklerden oluşan, Soma dan gelen 80 km uzunluğunda bir diğer sistem eklenmiştir. The Water Supply Being one of the longest Hellenistic high-pressure water mains, Pergamon s Madra Mountain water supply arrangement is near 45 km in extent. During the Roman Period additional water supply system, consisted of both aqueducts and water main were made, to bring water from Soma, almost 80 km far away in distance from Pergamon. VII
Agoralar Agoralar halkın toplandığı, siyaset ve ticaretle ilgili konuları yönetimle görüştüğü kent mekânları ve ticaret alanlarıydı. Bergama agoralarında dikilen levhalarda toplumsal hayata dair kanunlar asılı idi. Aşağı agorada rekonstrüksiyon olarak inşa edilmiş bir ev günümüzde Bergama Kazı Evi olarak kullanılmaktadır. Agora of the Pergamon Agora was the central spot for public gathering and of financial-political life of the cities during the antiquity. The orders of the Pergamon Kings, written on obelisks, used to be presented in the agoras of the city. VIII A reconstructed house in the agora (currently being used as an excavation house)
Traian Tapınağı Tanrılaşmış İmparator Traian (İ.S. 98-117) için inşa edilen bir Roma Dönemi tapınağıdır. İnşa edildiği döneme kadar Tiyatro, Dionysos Tapınağı ve Zeus Sunağı nın şekillendirdiği ihtişamlı Kale peyzajını çok etkilemiş ve peyzajın en baskın ögesi haline gelmiştir. The Temple of Trajan The temple was built for the Roman emperor Traianus (98-117 AD). After its completion the Trajan Temple became the most prominent monument of the fortified hill where the Zeus Altar, Dionysos Temple and the theatre of the citadel used to formalize the landscaping of the hill in earlier periods. IX
Gymnasium Gymnasiums, in ancient times, functioned as a wrestling, discussing throw, long jumping etc. training facilites for competitors. The Pergamon gymnasiums were not only the greatest nonreligious structures of the city but also the greatest in the Hellenistic world. Gymnasion Gymnasionlar güreş, disk atma, uzun atlama gibi spor dallarında çalışmalar ve yarışmaların yapıldığı yerlerdi. Bergama Kale Tepesi'ndeki Gymnasion sadece Bergama nın değil Helen dünyasının kutsal olmayan en büyük yapı komplekslerinden biriydi. Roma Kenti Krallık, Attalids ailesinin son kralı III. Attalos tarafından savaşın getireceği yıkımın önüne geçmek amacı ile Roma İmparatorluğu na devredilmiştir. Kent, Roma yönetimi altında İ.S. 2.yy de Kale Tepesinin dışına taşmış, ovaya yayılan ve nüfusu 150 bini aşan büyüklüğe ulaşmıştır. Roman Pergamon Attalos III, the last Attalid king bequeathed the Kingdom to the Roman Republic in 133 BC, in order to prevent a likely civil war. Under the Roman administration, especially during the 2nd Century BC, Pergamon extended outside the fortified hill far into the plain and gain great increase in population by becoming a city of 150 thousands inhabitants. X
Kızıl Avlu Antik Çağın başkenti çok kültürlü yapısına uygun olarak sadece Yunan tanrılarına değil, Mısır tanrılarına adanmış en büyük tapınağa sahipti. İ.S. 2. yy de inşa edilen ve tuğlaları nedeni ile Kızıl Avlu olarak bilinen bu Serapis Tapınağı, aynı zamanda Selinos Çayı'nı kapatan iki büyük tonozlu tünelin üzerinde inşa edildiği için seyyahlar tarafından ne yerde ne gökte olarak adlandırılmaktadır. Önceleri Kudüs e yönelmiş Yahudi ibadethanesi olarak ta kullanılan tapınak alanında kalan iki kuleden birisi sonradan kiliseye çevrilmiştir. Günümüzde ise ne yerde ne gökte tapınağının içinde yer alan kule yapılarından biri camii olarak kullanılmaktadır. The Red Basilica The ancient city of Pergamon, just corresponded to its multicultural form, had the one of the greatest Egyptian Temple; the Red Basilica. Along with the other temples were dedicated to the Greek Gods and Goddess, the Red Basilica had been used for the worship of the Egyptian gods; Serapis, Isis and Harpocrates. The temple also named neither on earth nor on sky due to its unique underneath tubes system which the river Selinus has been flowing under the temple court since the Basilica s creation in the 2nd century AD. The temple had been used as a synagogue at once and then converted into a Christian church, which is addressed in the Book of Revelation, as one of the Seven Churches. Today the side rotunda of the neither on earth nor on sky temple is still in use as a small mosque. XI
Roma Tiyatrosu Aşağı Kent tiyatrosu 30 bin kişilik idi ve ovaya yayılan kentin en önemli yapılarından birisiydi. Günümüzde Viran Kapı denilen kalıntılar tiyatronun ayakta kalan kemeridir. The Roman Theatre The theatre of the lower city which is one of the most important structures of the Roman Period, used to seat for up to 30 thousands spectators. The ruins of the theatre which is known Viran Kapı is only a part of the theatre s one arch. XII Amfitiyatro Gladyatör ve su oyunlarına ev sahipliği yapan amfitiyatro Telli Dere üzerine inşa edilmiştir. Anadolu da çok az rastlanan bir yapı tipi olan amfitiyatroların en güzel örneğidir ve yaklaşık 50 bin kişi kapasitelidir. The Amphitheatre Pergamon amphitheatre used to stand on a natural water sources of the Telli Dere and thus the theatre used to host reenactment of the naval battles along with the gladiator combats. 50 thousands seated amphitheatre represents one of the unique architectural form in the Anatolia.
Selinos Köprüleri Roma Bergaması'nda kentin genişlemesi ile birlikte geniş halk kitlelerinin oturduğu Bakırçay Ovası ile Kale Tepesi arasındaki ulaşımı sağlayan Selinos Çayı üzerindeki köprülerin önemi arttı. Muhtemelen Helenistik dönemde var olan köprüler Roma, Bizans ve Osmanlı dönemlerinde sağlamlaştırılırken yeni köprüler inşa edildi. Günümüzde işlevlerini başarı ile sürdüren köprüler, kent içinde tarihe tanıklık eden en önemli yapıların başında gelmektedirler. Bridges of the Selinus River With the enlargement of the Pergamon during the Roman Period, bridges over the Selinus River became the main access form of transport between plain and the Fortified Hill. Probably remained from the Hellenistic period, bridges were repaired or newly built during the Roman, Byzantium and Ottoman Empires. Still being in use the bridges bear witness to the archaic past of the city. XIII
Asklepion Antik tıp merkezi Asklepion İ.Ö. 4. yy de sağlık tanrısı Asklepios adına Bergama da kurulmuştur. Psikolojik rahatsızlıkların tedavi edildiği ilk hastane olarak bilinen Asklepion en parlak dönemini İ.S. II. yüzyılda yaşamıştır. Asklepion da su, içme kürleri, çamur banyoları ve spor gibi farklı kült işlemleri ile hastalar tedavi edilmekteydi. Medical insignia; Serpentine Column at the Asklepion Asklepion The Asklepion is an ancient medical complex built in 4th century BC, in honour of the god of healing; Asklepios. Also known as the first psychiatric hospital the Asklepion became famous during the 2nd century AD. In the Asklepion, patients used to be treated by varius cures such as spring water cures, spa, mud bathing and sporting activities. Bergamalı Galenos Bergama doğumlu (İ.S. 133 ler) Galen, Roma döneminin en ünlü hekim, cerrah ve filozofudur. Galenos özellikle anatomi, ameliyatlar, fizyoloji ve patoloji gibi farklı disiplinlerin gelişimini sağlamıştır. Eczacıların önderi olarak anılan hekim, Roma da Saray Hekimliği de yapmıştır. XIV Galen of Pergamon Galen of Pergamon (130s AD), was a prominent physician, surgeon and philosopher during the Roman Period. Galen contributed greatly to the understanding of numerous scientific disciplines, such as anatomy, surgery, physiology, pathology and pharmacology. Known as the pioneer of pharmacy Galen also become a personal physician of the Roman Emperors.
Bergama ve Yedi Kilise İ.S. 4. yy nin başlarında Roma ülkesi ikiye bölündü. İmparator Constantinus (İ.S. 306-337) yönetiminde Doğu Roma İmparatorluğu kuruldu. İstanbul yeni İmparatorluğun başkenti olurken Hristiyanlık resmi din oldu. İlk Çağı bitirip Orta Çağı başlatan bu gelişmeler esnasında Bergama hala 120 bin nüfuslu büyük bir kent idi. Bizans Döneminde Hristiyanlığın 7 kilisesiden biri Kızıl Avlu da yer almakta idi. Bergama nın Hristiyanlığın ilk dönemlerinde, cemaatin gizlice buluştuğu bu ilk 7 kiliseden birine ev sahipliği yaptığı İncil in son kitapçığı olan Vahiy de bildirilmektedir. g g g Vahiy 1:11, (Söyledi ki;) ben başlangıç ve sonum (doğum ve ölüm), burada gördüklerini bir kitap rulosuna yaz ve Asya nın yedi kilisesine; Efes e; İzmir e; Bergama ya; Akhisar a; Salihli, Alaşehir ve Denizli ye gönder Vahiy 2:13, Senin Şeytanın tahtının bulunduğu yerde yaşadığını biliyorum. Buna karşın senin Tanrı nın gerçek sözlerine itaat ettiğini de biliyorum. Sen Tanrıya olan inancını, Antipas ın şehit edildiği tehlikeli dönemde bile, ortaya koymayı g reddetmedin; benim (Tanrı nın) gerçek sözlerimi tehlike altındayken dillendiren Antipas, senin kentinde; şeytanın yaşadığı kentte şehit edildi. g Pergamon and the Seven Churches In the beginning of the 4th century AD the Roman Empire divided into two parts and under the Emperor Constantinus s rule (306-337 AD) the Eastern Roman Empire had risen. While the Constantinople became the capital city of the new Empire, the Christianity accepted as a formal religion. Right in the beginning of the Middle Age while all these massive changes took place, Pergamon kept its powerful position with its new religion and 120 thousand citizens. As mentioned in the New Testament Book of Revelation, one of the Seven Churches of Early Christianity, the Red Basilica is in Pergamon. g Revelation 1:11, Saying, I am Alpha and Omega, the first and the last, what thou seest, write in a book, and sent it unto the seven churches which are in Asia; unto Ephesus, and unto Smyrna, and unto Pergamos, and unto Thyatira, and unto Sardis, and unto Philadelphia, and unto Laodicea. Revelation 2:12, And to the angel of the church in Pergamos write; These things saith he which hath the sharp sword with two edges Revelation 2:13, I know thy works, and where thou dwellest, even where Satan s seat is: and thou holdest fast my name, and hast not denied my faith, even in those days wherein Antipas was my faithful martyr, who was g slain among you, where Satan dwelleth. King James Bible (Cambridge Ed.) g XV
XVI Osmanlı Dönemi 1300 lerin başında kent büyük bir savaşa sahne olmadan önce Karesi Beyliği'ne sonrasında ise yine savaşılmadan Osmanlı Beyliği'ne geçmiştir. Osmanlılar döneminde kentin su sistemi yenilenirken, kent sosyal dokuyu canlı tutan han, hamam, bedesten ve arasta gibi ticari yapılar ile donatılmıştır.
Pergamon during the Ottoman Empire In the beginning of the 1300s Pergamon went under the rule of Karesiogullari Emirates and then the Ottomans without any destructive wars. During the Ottoman Period Pergamon s water system was renewed and the city was equipped with new commercial and public buildings such as hans, baths, covered bazaars which advanced the social life in the city. XVII
Günümüz Bergaması Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) sonrası Türkler Anadolu da verdikleri bağımsızlık mücadelesini Cumhuriyeti kurarak (1923) taçlandırırken, Bergama İzmir ilinin bir ilçesidir. Şu anda kendine bağlı toplam 114 köy ve 5 belde ile Türkiye nin de en büyük ilçelerinden biri olan kentin merkez nüfusu 60 bin civarındadır. Ana geçim kaynakları turizm ve tarım olan kent 2. Milenyum ile birlikte yeni bir gelişme ve dönüşüm evresine girmiştir. Kültürel ve tarihi birçok hazineye ev sahipliği yapan kent bu yeni dinamizm içinde UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmeyi hedefleri arasında en üst sıraya taşımıştır. XVIII
The Pergamon City Today After the First World War (1914-1918), while Turks were crowning their fight for independence by establishing the Republic of Turkey in 1923, Pergamon situated as a district of Izmir province. Being one of the biggest districts of Turkey, Pergamon has 114 villages and 5 towns within its administrative system and has a population of 60 thousands. Pergamon whose main sources of income are tourism and agriculture, has entered a new phase of progress and transformation with the 2nd millennium and put the inscription of the city on the World Heritage List as its first aim. XIX
Kazılar ve Bergama Müzesi Kale Tepesi'ndeki ilk kazılar mühendis Carl Humann tarafından 1871 den itibaren yapıldı. 1878 den itibaren resmi olarak başlanan Pergamon araştırma ve kazı çalışmaları günümüzde halen Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından sürdürülmektedir. Yapılan düzenli kazılarla antik Bergama nın büyük bölümü ortaya çıkarılmıştır. Kazılarında elde edilen ilk dönem buluntularının hemen hemen tümü Almanya daki Pergamon Museum a götürülürken, daha sonraki evrelerde çıkarılan buluntularının birçoğu Türkiye nin öncü arkeoloji müzelerinden biri olan Bergama Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi'nde sergilenmektedir. XX Excavations and Bergama Museum The first excavations in the old city started by German engineer Carl Humann in 1871. The excavation works which started with the formal permission in 1878, still being conducted by the German Archaeological Institute. With regular excavations dated from the 20th century, the large part of ancient Pergamon was revealed. While almost all of the early findings from the excavation were taken to Pergamon Museum in Germany, most of the findings from the later excavation are being exhibited in Bergama Archaeology Museum, which is one of the pioneer archaeology museums of Turkey.
Bergama Belediyesi bu broşürün yayınlanmasında verdiği paha biçilmez destek için Özel Çakabey Okulları na (http://www.cakabey.k12.tr/) ve fotoğrafları ile broşürü zenginleştiren; -THK, -Hüseyin Şen, -Gökhan Şentürk (2010 Bergama Fotomaraton), -Cihan Karaca (2010 Bergama Fotomaraton), -Eylem Akgün (2010 Bergama Fotomaraton), -Duygu İnce (2010 Bergama Fotomaraton), -İsmail Kalkın, -İsmet Danyeli, -Fatih Kurunaz İle -Üç Boyutlu Uygulamalar: Bergama 4D Projesi (http://www.bergama4d.com/lostmodern/) -3D Modelleme & Render: Yücel Orman, -Modelleri Mat Boyama: Evren İnce ye teşekkür eder. Bergama Municipality wish to express its gratitude and thanks to Çakabey Schools for its invaluable support to publish this brochure (http://www.cakabey.k12.tr/) and to -THK, -Hüseyin Şen, -Gökhan Şentürk (2010 Bergama Photo Marathon), -Cihan Karaca (2010 Bergama Photo Marathon), -Eylem Akgün (2010 Bergama Photo Marathon), -Duygu İnce (2010 Bergama Photo Marathon), -İsmail Kalkın, -İsmet Danyeli, -Fatih Kurunaz for their photographs, and to -Bergama 4D Project (http://www.bergama4d. com/lostmodern/) for 3D Preparations, -Yücel Orman for 3D Modelling & Renders -Evren İnce for Matt Painting of Models Bergama Municipality UNESCO World Heritage Management Office Mart 2012
www.bergama.bel.tr info@bergama.bel.tr Telefon: 0232 632 80 05 Faks: 0232 633 20 12 Adres: Ertuğrul Mah. Eski Belediye Cad. No:1 Bergama / İZMİR / TÜRKİYE www.bergama.bel.tr info@bergama.bel.tr Telephone: +90 232 632 80 05 Fax: +90 232 633 20 12 Address: Ertuğrul Mah. Eski Belediye Cad. No:1 Bergama / İZMİR / TURKEY