MAXMUR MÜLTECİ KAMPINA İLİŞKİN GÖÇ PLATFORMUNUN YAPTIĞI ARAŞTIRMA RAPORU ( 29 NİSAN-4 MAYIS 2007)

MAXMUR MÜLTECİ KAMPINA İLİŞKİN GÖÇ PLATFORMUNUN YAPTIĞI ARAŞTIRMA RAPORU ( 29 NİSAN-4 MAYIS 2007) Göç Platformu Bileşenleri: DİYARBAKIR GÖÇ-DER BATMAN GÖÇ-DER İSTANBUL GÖÇ-DER AKDENİZ GÖÇ-DER VAN GÖÇ-DER 1

GEREKÇE Maxmur Mülteci Kampı, Maxmur ilçesinin kuzeyinde ve yaklaşık bir kilometre uzaklıktadır. Kampta bulunanların tümü Türkiye de yaşanan şiddet ortamından dolayı göç etmek zorunda kalan Kürtlerdir. Maxmur Mülteci Kampı 1998 yılı mayıs ayında açılmıştır. Platform olarak; burada yaşanan sorunları tespit etmek, ulusal ve uluslar arası bir konu olduğu için taraflarla görüşüp soruna çözüm önerileri geliştirmek üzere, 29 Nisan 2007 tarihinde söz konusu kampa giderek zorunlu göç mağdurlarının sorunlarını ve taleplerini yerinde inceledik ve raporlaştırdık. HEYETİN OLUŞUMU Maxmur(Mahmur) Kampı nda kalan mültecilerle ilgili olarak geçtiğimiz ay Cenevre de yapılan ve Türkiye Irak ve BM den temsilcilerin katıldığı toplantıda herhangi bir sonuca ulaşılamaması üzerine; Diyarbakır GÖÇ-DER Yönetim Kurulu Üyesi Yüksel Burtakal, Batman GÖÇ-DER Başkanı Hayrettin Çelik, İstanbul GÖÇ-DER Başkanı Şefika Gürbüz, Akdeniz GÖÇ- DER Yönetim Kurulu Üyesi Veysi Öner ve Van GÖÇ-DER Başkanı Gıyasettin Gültepe nin yer aldığı bir heyet oluşturuldu. MAXMUR KAMPI Mahmur, Irak ta Musul a bağlı bir ilçedir. Maxmur Mülteci Kampı, Maxmur ilçesinin kuzeyinde ve ilçe merkezine yaklaşık bir kilometre uzaklıktadır. Kampta bulunanların tümü Türkiye de yaşanan şiddet ortamından dolayı göç emek zorunda kalan Kürtlerdir. Maxmur Mülteci Kampı 1998 yılı mayıs ayında açılmıştır. Bilindiği gibi Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile PKK arasında 15.08.1984 tarihinde başlayan ve 1990 lı yıllarda şiddetlenen çatışmalar, devleti çeşitli arayışlara yöneltti. Bunlardan birisi de özellikle kırsal kesimde yaşayan sivil halkın potansiyel tehlike görülmesiydi. 1990 lı yılların başında başlayan ve daha sonra artarak devam eden köy yakma ve boşaltma uygulamaları yaşandı. Ülke içinde yerinden edilen Kürtler genellikle metropollere yerleşti. Ancak bunlardan bir bölümü -ki çalışmamızın esas konusunu teşkil etmektedir- sınırları da aşan bir zorunlu göçe tabi tutuldu. 1993 ve 1994 yıllarında başta Şırnak ve Hakkâri merkez ve ilçelerine bağlı köylerden zorunlu göç sonucu binlerce kişi sınırları da aşarak Kuzey Irak a sığınmak zorunda kaldı. İlk göç 7 Nisan 1994 tarihinde Şırnak ın Uludere ilçesine bağlı köylerden başladı. Bunu Çukurca, Beytüşşebap, Şırnak, Hilal, Yüksekova, Cizre vd. yerlere bağlı köyler izledi. Çok zor koşullarda göç eden bu köylülerin ilk yerleştikleri bölge Etruş oldu. Etruş tan sonra sırasıyla Ninova, Nehdara ve son olarak Maxmur a gelindi. Kamp ilk kurulduğunda kullanılan alan tamamen çöl, sussuz ve boş bir alandı. Bu durum çeşitli sorunlara yol açtı. Ve bu sorunlar günümüze kadar çeşitli düzeylerde devam etmektedir. HEYETİN GERÇEKLEŞTİRDİĞİ GÖRÜŞMELER Heyetimiz Maxmur Kampı Belediye Başkanı, kamp sakinleri, kampta görev yapan doktorlar, Maxmur Kaymakamı Abdurrahman Berzenci,(UNCHR) BM mülteciler Yüksek Komiserliği Erbil Büro Sorumlusu Ferhad Abdurrahman ve Kürdistan Bölgesi Aydınlanma Bakanı Felakeddin Kakei ile görüşerek bilgi aldı. MAXMUR KAMPI BELEDİYE BAŞKANI ABDULKERİM TUNÇ 2

Yapılan görüşmelerde bize geri dönersek kovuşturmaya tabi tutulmayacağımızı ve tazminat ödeneceğini söylediler. Ya dönsünler ya da Irak a entegre olsunlar diyorlar. Ancak halen buraya gelmemize neden olan sorunlar çözülmüş değil. Kampta yaşayanlar Kürt sorunun siyasal yöntemlerle çözülmesi durumunda geri dönüş yaparlar. Burası askeri bir kamp değil ancak Türk devletinin bu konudaki baskıları sonucu uzun zamandır BM buraya yardım etmiyordu. Hatta son iki yıldır BM bayrağını bile indirmişti. Aramadan sonra tekrar taktılar. Aramadan 15 gün önce BM Irak Temsilcisi geldi. Buradaki PKK lıları göndereceksiniz dediler. Halk, böyle bir şey olmadığını söyleyip karşı çıktı. 17 Ocak 2007 de genel arama, 26 Ocak ta sayım yapıldı. Yapılan sayım sonucu 18 Şubat ta kampta yaşayan herkese BM tarafından kimlik dağıtıldı. ABD askerleri ve BM yetkilileri gelmişti. Kampta bir şey bulunmadı. Kampın şu anki statüsünü korumak istiyoruz. Sayım sonucu kampta 11.980 kişinin yaşadığı tespit edildi. Kampın başta eğitim, sağlık olmak üzere birçok sorunu bulunmaktadır. Kampımız 4 semtten oluşuyor. Her semtte 4 mahalle var. Belediye Başkanı ve encümenler yılda bir kez halkoyuyla seçiliyor. Yeni doğan çocukları, evlilik ve ölümleri belediyeye kaydediyoruz, BM ise onaylıyor. Kamp kaydı okula gitmek için yeterli oluyor. Buradaki okullar BM ve Kürdistan Bölge Hükümeti tarafından tanınıyor. Denklik verilmiş. Latin harfleriyle Kürtçe eğitim veriliyor. Türkçe ve İngilizce yabancı dil olarak veriliyor. Türkiye deki müfredatı izliyoruz. Liseyi bitiren öğrencilerimiz üniversite sınavlarına giriyor. Yalnız Duhok ve Erbil deki üniversitelere gidebiliyorlar. Burada eğitim dili Soranice ve Arap alfabesi olduğu için zorlanma oluyor. Böyle olmasaydı daha başarılı olunurdu. Belediyeye ait 2 traktör var eskiden çöplerimizi kendimiz topluyorduk. Şimdi Maxmur İlçe Belediyesi, haftada bir çöp ve vidanjör arabası gönderiyor. Bunlar temizlik açısından yeterli olmuyor. Kanalizasyon sorunu var. Fosseptik çukurları yılda bir kez özel şirketlere temizletiyoruz MAXMUR KAYMAKAMI ABDURRAHMAN BERZENCİ: Dört yıldır burada görev yapıyorum. Şu ana kadar olumsuz bir olayın gelişmemesi beni sevindiriyor. Ancak Türk basınının burayı farklı yansıtması hem üzücü oldu hem de bizi zorladı. Hiç kimse kendi toprağında mülteci olmak istemez. Sorun siyasidir ve çözüm yeri de Türkiye dir. Gerek hak ihlali gerekse insani anlamda 11 bin insanın mağduriyeti söz konusudur. Çok zor koşullarda kalıyorlar. Kimi yıl 10 15 çocuk akrep sokması sonucu yaşamını yitirdi. Türk medyası sık sık buraya gelip, buranın PKK kampı olduğuna dair çeşitli haberler yaptı. Doğal olarak bizi de zorladı. Ancak BM ve ABD askerlerinin yaptığı aramalardan sonra medyanın yansıttığı gibi bir yer olmadığı anlaşıldı ve biz de rahatladık. Buradaki çocukların üniversitede okumaları için yerel hükümete başvurdum ve başvuru sonucunda şu an çocuklar yüksek okullarda okumaya başladı. Burada ciddi şekilde su sorunu var. Ancak su sorunu sadece kampta yaşanmıyor, Maxmur un tümünde yaşanıyor. Günlük olarak 6 saat buraya su veriyoruz. Şartlarımız ancak buna el veriyor. Ayrıca burada bir kuyu kazdık. Bir kuyu sözü de Erbil Valisi nden aldık. Bu kuyunun da kazılmasıyla su sorunu büyük ölçüde hal edilmiş olacak. Aynı şekilde sağlık alanında da büyük sorun yaşanıyor. Kasabada da benzer sorunlar var. Bölge hükümeti Sağlık Bakanlığı yetkililerini buraya getirip incelemeler yaptırdım ve buraya bir ambulans aldırdım. Ancak yeterli değil. Burada bir sağlık ocağı var ancak steril bir ortam yok. Ben de farkındayım. Şu an hastalar Erbil e götürülüyor. Ancak biz ilçede büyük bir hastane inşa ediyoruz. Sanırım bu şekilde bu sorun da büyük oranda hal olacak. 3

FELAKEDİN KAKEİ KURDİSTAN AYDINLANMA BAKANI Kampın bulunduğu yer Baas rejiminin hakim olduğu bir bölge idi. Hala da merkezi hükümete bağlı. BM buraya yardımlarını sürdürüyor ancak yetersiz. Biz de bunu destekliyoruz. Bizim de desteğimiz yeterli değil. Buradaki vatandaşları kendi vatandaşımız olarak görüyoruz. Sorunu siyasi olarak değerlendiriyoruz. Bunun çözümü de Türkiye de Kürt sorununun çözümüne bağlı. Kürt sorununun çözülmesi durumunda kamp ortadan kalkar. Buradaki sorunu tespit etmiş durumdayız ancak, bu konuda ilgili bir bakanlığımız yok. Bunun dışında İran ve Suriye den gelenlerin olduğu kamplar da var. Yani bölge hükümeti için bu bir sorun ve tüm buraların BM nin denetiminde kalması daha sağlıklı olur. Bunlar mülteci ama işin acı yönü kendi topraklarında mülteci konuma düşmeleri. Zaman zaman buraya heyetler gönderip ihtiyaçları tespit ediyoruz. Ve gerekli yardımları göndermeye çalışıyoruz. FERHAT ABDULKADIR UNHCR (BİRLEŞMİŞ MİLLETLER MÜLTECİLER YÜKSEK KOMİSERLİĞİ ERBİL BÜRO SORUMLUSU) Her şeyden önce mülteciliğin olmadığı bir dünya dileyerek konuşmama başlamak istiyorum. UNHCR(BM) olarak amacımız hükümetler arası görüşmeler yapmak ve soruna tarafların kabul edebileceği çözüm bulmak. Oslo da yapılan toplantıda herhangi bir gelişme elde edilmedi. Bu nedenle önümüzdeki günlerde Cenevre de bir toplantı daha yapılacak. BM nin iki koşulu var; 1- Göç edenler kendi rızalarıyla dönecek. 2- Güvenli bir ortam ve güvenli bir geçiş olmalı. Amacımız her iki tarafın da kabul edebileceği koşulların sağlanmasıdır. 1998 de geldikleri ilk günden itibaren yardımlarımız kimi zaman aksasa da devam etti ve ediyor. 2003 te Maxmur un Irak merkezi hükümet sınırında kalması BM nin yardımları konusunda sıkıntı yarattı. Çünkü güvenli değildi ve Musul a bağlıydı. Bu nedenle yardımlarımız zaman zaman aksadı. Bunun nedeni de güvenlik Öte yandan amacımız sadece Maxmur için değil tüm mülteciler konusunda çözüm bulmak. 17 Ocak 2007 de burada arama yapıldı. 26 Ocakta sayım ve 18 Şubat ta da kamp sakinlerinin tek tek resimleri çekilerek kayıtları yapıldı. Bu tespitlerden sonra biz de oldukça rahatladık. Çünkü siyasi olarak sık sık gündeme gelmesi bizi de zorluyordu. Kampın sivil olup olmadığı konusunda ciddi tartışma yaşanıyordu. Sayım ve tespitlerle bu netleşti. Tespitlerden sonra BM tarafından kamp sakinlerine kimlik verildi. Ayrıca öğrenci ve el becerilerini geliştiren kadınlara belli oranda ödenek yapılıyor. Sakatlara da belli bir ödenek yapılıyor. Musul dan yardım gelmeyince bölge hükümeti aracılığıyla destek alıyoruz. Su sorununu bu yıl tamamıyla halletmeyi hedefliyoruz. Burada iki depo var. Biri 450 metreküp diğeri de 150 metreküp. 150 metreküp olan arızalı. Keşif yapıyoruz tamir edilebilirse tamir, olmazsa yenilenecek. Sağlık alanında da gerekli tedbirleri almaya çalışıyoruz. Irak şartlarında burada bir sağlık ocağının olması büyük bir şans sayılır. KADIN VAKFI TEMSİLCİLERİ: 4

Vakfımız BM tarafından tanınmış bir konumda. Burada kadın konulu çalışmalar yürütüyoruz. Kampın tüm sorunları kadınları ilgilendirse de özellikle kadınların yaşadığı sorunlar farklı. Bunların en başında sağlık sorunları gelmektedir. Kampta şimdiye kadar kadın doktor yoktu. Bu konuda taleplerimiz oldu. Ancak sürekli burada çalışacak bir kadın doktor sağlanamadı. Şu an haftada bir gün kadın doktor gelip kadınları muayene etmektedir. Ancak bu ihtiyaçları karşılamamaktadır. Doğumlar genelde evde yapıldığı için sakat doğumlara yol açabilmektedir. Bir kadın doğum ünitesinin kurulmasını istedik ancak gerçekleşmedi. Bir tane ambulans var. O da bazen bozuluyor. Acil hastaların nakli zor oluyor. Kadın hastalıklarında giderek artış var. İçme suyundan kaynaklı olarak guatr, böbrek hastalıkları çıkıyor. Yine meme kanseri ve çeşitli kanser vakaları ortaya çıkmaya başladı. Buradaki hastane sağlık ocağı gibi, doktorlar pratisyen. Eczane olmasına rağmen ücretlidir. Bazen ilaçları alamama durumu ortaya çıkabiliyor. Yine vakıf bünyesinde hümaniter kuruluşlar tarafından kurulan çocuk sağlık merkezi var. Burada hizmetler ücretsiz veriliyor. Çocuk ölümleri son iki yıl azalsa da halen görülmektedir. Günde 6 saat su verilmektedir. Ancak içme suyu ile kuyu suyu aynı borulardan geçtiği için sağlıklı değil. Klorlamaya rağmen çeşitli hastalıklara yol açıyor. Kadınlar kampın dışında buldukları işlerde günlük olarak çalışıyorlar. Temizlik ve tarla işleri bunlar. 8-10 dinar gibi düşük ücretler alıyorlar. Yaklaşık 300 kadın bu işlerde çalışıyor. Burada kızların okuma oranı oldukça fazla. Kampta 1 ana okul, 3 ilkokul, 1 ortaokul, 1 lise bulunmaktadır. Öğrencilerimizin sayısal durumu şöyle: Ana okul : 142 kız 177 erkek öğrenci İlkokul : 669 kız 693 erkek öğrenci Orta-Lise : 464 kız 582 erkek öğrenci Üniversite : 43 kız 73 erkek öğrenci Toplam : 1318 kız 1525 erkek Genel toplam: 2843 Eğitim materyalleri konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu yıl öğrencilerin kıyafetleri ve kırtasiye malzemeleri konusunda büyük sıkıntı yaşadık. Yine ana okula giden öğrenciler için oyuncak sıkıntısı vardı. Kadınlara yönelik okuma yazma kursları ve genç kızlara bilgisayar ve dil kursları düzenlenmektedir. Kampta 15 günde bir Kürtçe gazete çıkarılıyor. Gazeteyi haftalık yapmayı düşünüyoruz. Gazetemiz Kültür Bakanlığı tarafından onaylandı. KAMPTA GÖREV YAPAN DOKTORLAR: (Sağlık Ocağında 2 si diş olmak üzere 5 doktor ve 5 görevli bulunuyor. Bunlar BM tarafından görevlendirilmişler. Musul dan gönderilmişler. Biri Türkmen diğerleri Arap. Bu nedenle diyalogda sorun yaşanıyor.) Doktorlar: Teknik koşullar çok yetersiz, steril bir ortam yok. Burada daha çok kadın ve çocuk hastalıkları yaşanıyor. Kadınlarda rahim ağzı yaralanmaları, disk kaymaları, çocuklarda ise böbrek iltihaplanması yaşanıyor. Bunun nedeni de burada kullanılan suyun büyük oranda kireçli olması. Ayrıca çevre kirliliğinden dolayı brusella ve tifo hastalığı da yaşanıyor. Sağlık alanında yeterli destek yok. Defalarca başvuruldu ancak ilaçlar çok geç gönderiliyor ya da hiç gönderilmiyor. Buraya en yakın hastane Erbil de var. O yüzden hastaların götürülmeleri büyük bir sorun. Laboratuar var, kan tahlili, gebelik testi ve şeker testini burada yapıyoruz. Bir 5

kadın doğum doktoru, bir çocuk doktoru ve bir pedagoga ihtiyaç var. Burada en önemli şey çocukların düzenli olarak aşı olmasıdır. Bu çıkabilecek bazı hastalıkları önlüyor. KAMP SAKİNİ SAİT BİLGEÇ Şırnak Silopi Germik köyündenim. 1945 doğumluyum, 1992 sonlarında yakalandım. Şırnak tugayında 1 ay tutuldum yoğun işkenceler gördüm, bu işkenceler sonucu ayağımdan sakatlandım hala aksıyor ayağım. Cezaevinden çıktıktan sonra Silopi den 5 kızım 2 erkek çocuğum ben ve eşim 9 kişi sınırı geçerek geldik. Köyden çıkarken sadece üzerimizdeki giysilerle çıktık, eşyalarımızın hiç birini getiremedik birçok kamp değiştirdikten sonra Maxmur a geldik. Türkiye de uygulanan politikaları benimsemiyorum, Kürt sorunu çözülmüyor geri dönmeyi bu şartlarda asla düşünmüyorum. Su ve elektrik sorunumuz var aylık verilen erzaklar düzenli gelmiyor. Bir kızım üniversitede okuyor ekonomik sorunlar yaşıyor, verilen burslar yeterli değil. HEYETİN YAPTIĞI TESPİTLER 1- Yabancı dil dersleri haricinde bütün dersler Kürtçe yapıldığından kendi kaynaklarını kendileri yaratmak durumundadır. Hazırlanan birçok eğitim materyali imkân yetersizliğinden dolayı raflarda bekletilmektedir. Sayıları binleri bulan her öğrenciye ders kitaplarını çoğaltarak ulaştırabilmek acil ihtiyaç durumundadır. 2- Bu kadar öğrenciye yetecek düzeyde kitapların yazım, basım ve çoğaltılmasını yapabilecek çapta bir matbaa, fotokopi, bilgisayar, tarayıcı ve yazıcıya ihtiyaç bulunmaktadır. 3- Eğitim ve öğretimin fizik, kimya ve biyoloji gibi pozitif bilimlerde materyal sınırlılığı ve ders kitaplarının sınırlı olması, eğitimin soyut kalmasını ve nitelikli sonuç alıcılığını etkilemektedir. Bu nedenle, fizik, kimya ve biyoloji ders ihtiyaçlarına cevap olabilecek düzeyde laboratuar malzemelerine ihtiyaç vardır. 4- Lise ders programına bilgisayar dersini alınması ve ayrıca genel öğrenciler düzeyinde bilgisayar kursları geliştirilmesi amaçlanmakta bu sebeple, en azından belli düzeyde bilgisayara ihtiyaç duyulmaktadır. 5- Sportif etkinliklerin yürütülmesine yönelik ihtiyaçlar; spor elbiseleri (erkekbayan), futbol, voleybol, hentbol, masa tenisi, basketbol vb. alanlara yönelik alt yapı ve malzemeleri. Resim müzik dersleri ile ilgili materyaller 6- Görsel eğitim-öğretimin geliştirilmesine yönelik televizyon, video; derslere yönelik eğitici CD ve videokasetlerine ihtiyaç var. 7- Liseyi terk etmiş ve ortaokuldan sonra mesleki okullarda okuma istemi olan öğrencilere meslek kazandırmaya yönelik, elektrik ve kız meslek sanat okullarına ihtiyaç duyulmaktadır. 8- Kampta bir sağlık ocağı var ancak teknik koşullar çok yetersiz, steril bir ortam yok. 6

9- Kampta daha çok çocuk ve kadın hastalıkları yaşanmasına rağmen, hastanede bu konuda uzman doktor yok 10- Kampta görev yapan doktorlar Iraklı Arap ve Türkmen Yani Kürtçeyi bilmiyorlar. Dolayısıyla diyalogda ciddi sorun yaşanıyor. Hastalar hastalıklarını anlatamıyor. 11- BM tarafından ilaç gönderiliyor. Ancak Maxmur Musul a, dolayısıyla merkezi hükümete bağlı olduğu ve kentte sık sık olaylar yaşandığı için, ilaçlar ya ulaşmıyor ya da çok geç ulaşıyor. 12- Bölgede genel sorun olmakla birlikte kampın da temel sorunlarından biri su. Günde 6 saat su veriliyor. Ancak içme suyu ile kuyu suyu aynı borulardan geçtiği için sağlıklı değil ve klorlanmasına rağmen aşırı derecede kireçli. 13- İçme suyu ile kuyu suyu borularının ayrılması lazım. Yine bölgede olduğu gibi kampta de ciddi şekilde elektrik sorunu yaşanıyor. Yaz sıcaklarında elektriklerin kesilmesi sonucu klimaları çalışmaması, özellikle çocuk ve yaşlılarda ciddi hastalıkların yaşanmasına neden oluyor KANAAT VE SONUÇ Heyetimiz yapmış olduğu etraflı görüşmeler neticesinde aşağıdaki kanaat ve sonuçlara ulaşmış bulunmaktadır: 1- Kamp sakinleri her şeyden önce mülteci olarak kendi toprakları dışında yaşamak istemiyor, ancak dönüş için koşulların yaratılmasını istiyor. 2- Yapılan görüşmelerde kamp sakinleri bize; Türk yetkililer geri dönersek kovuşturmaya tabi tutulmayacağımızı ve tazminat ödeneceğini söylediler. Ya dönsünler ya da Irak a entegre olsunlar diyorlar. Ancak halen buraya gelmemize neden olan sorunlar çözülmüş değil. Hala bölgede operasyonlar devam ediyor. Koruculuk dayatılıyor 3- Her şeyden önce göç edenlerin kendi rızalarıyla dönmeleri gerekiyor. Aksi halde, sorun aynı şekilde devam eder. 4- Yine geri dönseler bile güvenli bir ortam ve güvenli bir geçiş olmalı. 5- Kampta yaşayan insanların insanlık onuruna yaraşır bir şekilde yaşamlarını idame edebilmeleri için, yukarıda sırladığımız gerekli alt yapının tamamlanması gerekiyor. Heyetimiz, Maxmur kampında yaşayan mültecilerin; kendi istemleri dışında yerlerinden edildiklerini, sınırları da aşarak Kuzey Irak a geçtiklerini, ancak soruna kalıcı bir çözüm bulunabilmesi durumunda geri dönebilecekleri tespitine varmıştır. 7

Yüksel BURTAKAL Hayrettin ÇELİK Şefika GÜRBÜZ Veysi ÖNER Gıyasettin GÜLTEPE Diyarbakır GÖÇ-DER Yönetim Kurulu Üyesi Batman GÖÇ-DER Başkanı İstanbul GÖÇ-DER Başkanı Akdeniz GÖÇ-DER Yönetim Kurulu Üyesi Van GÖÇ-DER Başkanı 8