ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri 2012-10 News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
Dağlık Kilikia 2011: Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları Rough Cilicia 2011: Settlement History and Epigraphic Surveys Hamdi ŞAHİN Yüzey Araştırmalarımız kapsamında Korykos (=Kızkalesi) ve Seleukeia (ad Calycadnum) (=Silifke), Korasion (=Susanoğlu), Diokaisareia (Uzuncaburç), Klaudiopolis (Mut), Anemourion (Anamur), Titiapolis (Kalınören), Arsinoe (Softa Kalesi/Maraş Tepesi) antik kentleri ve arazilerindeki yazıtları kapsayan epigrafik araştırmalara yoğun olarak devam edilmiştir *. In this year s campaign our surveys have extensively continued regarding the epigraphy in and around the following ancient cities: Korykos (=Kızkalesi), Seleucia ad Calycadnum (=Silifke), Korasion (=Susanoğlu), Diokaisareia (Uzuncaburç), Klaudiopolis (Mut), Anemourion (Anamur), Titiapolis (Kalınören) and Arsinoe (Softa Kalesi/Maraş Tepesi)*. Silifke İlçesi Araştırmaları Narlıkuyu Beldesi, Astım Mağarası nın 3 km. güneybatısında bulunan Sokumlusu İn mevkiinde kalker taşı üzerinde tespit edilen bir Eski Yunanca yazıt belgelenmiş ve estampajı alınmıştır. Narlıkuyu, Cennet Cehennem Obrukları mevkiinde bulunan tapınağın kuzey duvarının üzerindeki rahip listelerinden oluşan yazıtların belgelenmesi yapılmış ve estampajları alınmıştır. Karadedeli köyünün 9 km. kadar kuzeybatısındaki Kümbetbeleni mevkiinde üzerinde kadın kabartması bulunan kalker taşından yapılmış yuvarlak, yazıtlı bir mezar steli saptanmıştır. Belgelenenek estampajı da alınan bu yazıtı harf karakterlerinden yola çıkarak İ.S. 4. yy. a tarihlemek mümkündür. Surveys in the Silifke District An inscription in ancient Greek on limestone in the vicinity of Sokumlusu İn 3 km. southwest of Astım Cave at Narlıkuyu town has been documented and its squeeze taken. Inscriptions bearing the name lists of priests on the northern wall of the temple at Cennet - Cehennem Chasms in Narlıkuyu were documented and their squeeze taken. An inscribed round stele of limestone with a relief depicting a female figure was identified in the vicinity of Kümbetbeleni around 9 km. northwest of Karadedeli village. Considering the characters of its letters, this inscription probably dates to the 4 th century A.D.; it was also documented and its squeeze taken. * Mersin İli, Erdemli, Silifke, Mut, Gülnar, Çamlıyayla, Aydıncık, Bozyazı, Anamur ilçelerinde Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmalarına başkanlığım altında, Yrd. Doç. Dr. S. Pullu, Yrd. Doç. Dr. F. A. Yüksel, Klasik Filolog F. Şahin, Klasik Arkeoloji lisans öğrencisi Ş. Sapma ve Kültür ve Turizm Bakanlığını temsilen E. B. Varol katılmışlardır. Arazi çalışmalarımıza izin veren Kültür ve Turizm Bakanlığı na teşekkürü borç bilirim. * The Settlement History and Epigraphic Surveys are conducted in Erdemli, Silifke, Mut, Gülnar, Çamlıyayla, Aydıncık, Bozyazı, and Anamur of Mersin province under the direction of H. Şahin accompanied by Asst. Prof. Dr. S. Pullu, Asst. Prof. F. A. Yüksel, Classical Philologists F. Şahin as well as E. B. Varol representing the Ministry of Culture and Tourism and Ş. Sapma, an undergraduate from the department of Classical Archaeology. I would like to express my sincere thanks to all of the participants and my gratitude to the Ministry of Culture and Tourism. 188
İmamlı köyü, Güvercinlik mevkiinde bulunan antik yerleşmede tespit edilen İ.S. 3. yy. a ait yuvarlak mezar stelindeki Eski Yunanca yazıtın estampajı alınmıştır. Bu yazıttan, mezar stelinin, yerleşmenin sahibine ait olduğu anlaşılmıştır. Yenibahçe köyü, Suluin Mağarası nın içinde yer alan iki havuzdan, kuzeydekinin kenarında siyah boyayla çizilmiş, şimdilik Prehistorik Dönem e ait olduğunu düşündüğümüz av sahneleri tespit edilmiştir. Havuzların kuzey, kuzeybatı ve kuzeydoğu duvarlarında nişler, mağara tabanında ise sunu çukurları vardır. Uzuncaburç beldesinde (Diokaisareia) bulunan tapınak ve tapınağın yakın çevresindeki yazıtların estampajları alınarak belgelenmiştir. Diokaisareia antik kentinde yer alan sütunlu cadde ve tapınağın temenos duvarı içerisinde kalan alanlarda jeoradar çalışmaları yapılmıştır. Sütunlu cadde boyunca dükkânlara ait olduğu düşünülen mimari temeller ve yine tapınağın içerisinde muhtelif yapılara ait temeller tespit edilmiştir. Hüseyinler köyüne bağlı, Kapıtaş II mevkiinde, Geç Antik Çağ a tarihlediğimiz tarımsal nitelikli küçük bir yerleşme tespit edilmiştir. Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan, yerleşme, yaklaşık 20 adet konuttan oluşmaktadır. Yerleşmenin kuzeydoğu noktasında, bir adet işlik saptanmıştır. İşlikte bulunan mortarium, zeytinyağı üretiminin kanıtıdır. Yerleşmenin yaklaşık merkezinde dikdörtgen planlı ve tahminen üç odadan oluşan bir çiftlik yapısı ile hemen batısında bir ambar yapısı olduğunu düşündüğümüz 5x5 m. boyutlarında tek girişli bir diğer yapı yer almaktadır. Korykos antik kentinde bulunan Kara Kalesi nde yazıtlar kopyalanmış ve estampajları alınmıştır. Kalenin kuzeydoğu duvarının iç tarafında tek satır halinde yeni bir Latince yazıt tespit edilmiştir. İ.S. 1. yy. a ait olduğunu düşündüğümüz yazıt sağdan ve soldan kırık durumdadır. Hüseyinler köyü, Merkez mahallesinde (Aşağı Mahalle) iki adet mermer mezar sunağı tespit edilmiştir. Her iki yazıtı İ.S. 3. yy. a tarihlemek mümkündür. Hüseyinler köyüne bağlı Aşağı Mahalle nin 200 m. güneyinde Geç Roma İmparatorluk-Erken Bizans dönemlerine tarihlendirdiğimiz bir yerleşme tespit edilmiştir. Yerleşme, kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanmakta olup, kuzeyinde ve güneybatısında iki adet dikdörtgen biçimli sarnıç yer almaktadır. Yerleşme yaklaşık 10 adet konuttan oluşmakta olup, doğusunda yaklaşık 8x10 m. boyutlarında bir işlik vardır. Atölyenin ortasında bir adet mortarium ve kuzeyinde de tek toplama ve tek sıkma havuzundan oluşan büyük bir zeytinyağı işliği yer almaktadır. Atölyenin biri kuzeyde diğeri güneyde iki An inscription in ancient Greek on a round grave stele from the 3 rd century A.D. identified in the ancient site at Güvercinlik locale in İmamlı village was copied with a squeeze. The inscription reveals that the stele belonged to the owner of that settlement. Of the two ponds located inside the Suluin Cave at Yenibahçe village, the one on the north shows a few hunting scenes drawn in black, which may be dated to the Prehistoric age. On the northern, northwestern and northeastern walls of the ponds are niches, while there are libation pits in the ground of the cave. Inscriptions on the temple and its environs at Uzuncaburç town (Diokaisareia) were copied with squeezes and documented. Georadar surveys were carried out both at the colonnaded street in the ancient city of Diokaisareia and the areas within the temenos wall of the temple. Architectural foundations, probably belonging to the shops alongside the colonnaded street as well as other foundations inside the temple, were identified. A small agricultural settlement, which extends in a northeast-southwest direction and is comprised of approximately 20 houses which might be dated to late antiquity, was identified in Kapıtaş II locale of Hüseyinler village. In the northeast part one work area was discovered. The mortarium found inside the work area is evidence for olive oil production. The structure comprised of three rooms with a rectangular plan discovered towards the center of the settlement is a farmhouse; right to the west there is another structure measuring 5x5m., which might be a storehouse with one entrance. Inscriptions discovered at Kara Kalesi at the ancient city of Korykos were copied and their squeezes taken. On the northeastern interior of the castle wall we identified a Latin inscription with a single line, broken away both from the left and right. It may be dated to the 1 st century A.D. The two inscriptions identified on two marble grave altars discovered in the Merkez (Aşağı) quarter of Hüseyinler village may be dated to the 3 rd century A.D. In the area 200 m. south of the Aşağı quarter of Hüseyinler village we discovered a settlement, which may be dated to the Late Roman Imperial-Early Byzantine periods. The site extends in a northwest-southeast direction, and there are two rectangular cisterns in its north and southwest areas. The settlement is comprised of about 10 dwellings and 1 workshop. In the middle of the work-area is a mortarium and to the north, a large olive oil production area with one collecting basin and one crushing basin. There are two entrances to the workshop, one on the north, and the other on the south. 189
adet girişi bulunmaktadır. Atölyenin güneydoğusunda çapı yaklaşık 30 m. olan bir harman yeri mevcuttur. Güneybatısından ise kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu bir antik yol geçmektedir. Ovacık köyü, Tekkadın Mahallesi, Kemikli İn mevkiinde, 5.-6. yy. lara tarihlenen kaya mezarı tespit edilmiştir. Mezarın dış duvarında biri 10 satır, diğeri 3 satır olmak üzere iki Eski Yunanca yazıt bulunmaktadır. Harflerin içi kırmızı aşı boyasıyla boyanmıştır. Diokaisareia antik kentinin 15 km. kuzeybatısında saptadığımız yerleşme kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanmaktadır. Diğer yerleşme tiplerinden farklı olarak etrafı yer yer 5 m. kalınlığına varan moloz taş örgülü duvarlarla çevrilidir. Kuzey duvarındaki giriş kapısı gözlemlenebilmektedir. Yerleşmenin özellikle güneybatı bölümünde, kuzeye oranla daha fazla sarnıç ve harman yeri bulunduğu tespit edilmiştir. Bunun nedeni ise yerleşmenin güneye doğru indikçe eğim göstermesidir. Bununla birlikte bir işlik kalıntısına rastlanmamış olması da 1400 m. gibi bir yükseklikteki yerleşmede kuru tarım yapıldığını göstermektedir. Konut sayısı kesin olarak tespit edilememekle birlikte, 30-40 kadar olduğu düşünülmektedir. Az sayıdaki keramik parçasından, yerleşmenin Geç Roma İmparatorluk-Erken Bizans dönemleri arasında yerleşime sahne olduğu anlaşılmaktadır. Adamkayalar mevkiindeki kabartmaların alt kısmında bulunan üç adet yazıtın estampajları alınmıştır. Kabartmaların hemen güneyinde, bir blok taş üzerinde yer alan ve Korykos kentinin tanrısı Hermes e adanan bir yazıt tespit edilmiştir. Yerleşme üzerinde yer alan tüm taşınmaz kültür varlıkları ayrıntılı şekilde koordinatlandırılmıştır. Hüseyinler köyünün 3 km. güneydoğusunda bulunan Hermes kutsal alanı incelenmiştir. Tapınağın yaklaşık 20 m. kadar doğusunda blok taş üzerinde Hermes e adanan yazıt kopyalanmış ve estampajlanmıştır. Yenibahçe köyünün 3 km. kadar doğusunda yer alan Akyarık Mağarası incelenmiştir. 20x10 m. boyutlarında olan mağaranın kuzey duvarında siyah boyayla çizilmiş keçi, mızrak ve yay resimleri tespit edilmiştir. Erdemli İlçesi Araştırmaları Ayaş kasabasında yer alan, Paşa Türbesi Çayı nın doğu yakasında, çaya 50 m. mesafede, Hıdır Kalesi nin 1,5 km. kuzeyinde bulunan doğal mağaranın içinde Eski Yunanca adak yazıtı tespit edilmiştir. İ.S. 3.-4. yy. a tarihlediğimiz yazıt dört satırdan oluşmaktadır. Ayaş Kasabası, Elaiussa-Sebaste antik kentinin kuzeyinde yer alan Çatıören mevkiinde bulunan Hermes tapınağı To the southeast side of the workshop is a threshing floor with a diameter of 30 m. Along the southwest end of the field an ancient road runs northwest to southeast. In Kemikli İn locale of the Tekkadın quarter in Ovacık village, one rock-cut tomb from the 5 th -6 th centuries A.D. was discovered. On the exterior wall we have identified two inscriptions in ancient Greek, one of 10 lines, and the other in 3. The letters are painted in red ochre. The settlement we discovered 15 km. southwest of Diokaisareia extends in a northwest-southeast direction. Its distinctive feature is the rubble wall enclosure reaching a thickness of 5 m. at places. There is an entrance gate on the northern wall. Compared to the northern end of the settlement more cisterns and threshing floors were found especially in the southwestern section. One reason may be that the settlement descends towards the south. On the other hand, the lack of any remains of a work area is evidence of dry farming at an altitude of 1400 m. Although the exact number of dwellings cannot be identified, our estimation is about 30 to 40. A very small amount of potsherds reveals that the settlement existed sometime between the Late Roman Imperial- Early Byzantine periods. The three inscriptions identified on the lower part of the reliefs discovered in the vicinity of Adamkayalar were copied and squeezes taken. Right to the south of the reliefs, another inscription dedicated to Hermes, the patron god of Korykos, was found on a stone block. The coordinates of all immovable cultural assets located within the settlement were measured. The sanctuary of Hermes discovered 3 km. southeast of Hüseyinler village was studied. An inscription on a stone block, dedicated to the god Hermes and located towards 20 m. east of the sanctuary, was copied and its squeeze taken. The Akyarık Cave located 3 km. east of Yenibahçe village was explored. On the northern wall of the cave, which measures about 20x10 m., we identified black painted drawings of a goat, spear and arrow. Surveys in the Erdemli District A votive inscription in ancient Greek was identified in a natural cave within 50 m. distance on the east bank of Paşa Türbesi stream, 1.5 km. north of Hıdır Castle, in the town of Ayaş. The four-line inscription is dated to the 3 rd -4 th century A.D. We determined the coordinates of the Hermes temple located in the Çatıören locale north of the ancient city of Elaiussa Sebaste in Ayaş. Also, we copied and took 190
incelenerek yapı koordinatlandırılmıştır. Biri tapınak girişinde diğeri ise zeminde kırık olarak bulunan iki adet yazıt kopyalanarak estampajı alınmıştır. Anamur İlçesi Araştırmaları Kalınören (Titiapolis) antik kenti araştırmalarında kentin kuzeyinde, surlarla çevrili akropol kalıntıları, bazilika, hamam ve nekropol alanı incelenmiştir. Kentin yakın çevresinde görülen iki yazıt belgelenmiştir. Bozyazı İlçesi Araştırmaları İlçenin 2 km. doğusunda ve Softa Kalesi nin yaklaşık 1 km. güneyindeki Arsinoe (Maraş Tepesi) antik kenti ve yakın çevresinde yürütülen çalışmalarda, Roma-Erken Bizans dönemleri arasına tarihlenen konutlara ait kalıntılar ve İ.S. 5. yy. a tarihlenen bir kilise kalıntısı incelenmiştir. Mut İlçesi Araştırmaları İlçenin 60 km. kadar kuzeyinde bulunan Ballıköy ün 5 km. doğusunda kaya mezarları tespit edilmiştir. Mezarlardan birinin üzerindeki 10 satırlık yazıt kopyalanmış ve belgelenmiştir. Yazıtı harf karakterlerinden yola çıkarak İ.S. 4.-5. yy. a tarihlemek mümkündür. squeezes of the two inscriptions, one of which was found broken on the floor and the other by the entrance. Surveys in the Anamur District During our surveys at the ancient city of Titiapolis (Kalınören) we concentrated on the remains in the walled acropolis, on the basilica, baths and necropolis. We also documented the two inscriptions noted in the vicinity. Surveys in Bozyazı District We investigated remains of dwellings dated from the Roman-Early Byzantine periods as well as remains of a church from the 5 th century A.D. during our surveys in and around the ancient city of Arsinoe (Maraş Tepesi) about 1 km. south of Softa Kalesi 2 km. east of the present town. Surveys in the Mut District Rock-cut tombs were identified in the area 5 km. east of Ballıköy located 60 km. north of the town proper. The 10-line inscription identified on one of them was copied and documented. Observing the character of the letters, it may be dated to 4 th -5 th century A.D. 191