Ermenistan n Bölgesel Stratejisinin Dayanaklar Elhan ŞAHİNOĞLU* Ermenistan ın bölgesel politikasında komşularla iyi ilişkiler veya komşularla sıfır sorun şeklinde hedefleri bulunmamaktadır. Ermenistan ın dört kara komşusundan ikisi olan Azerbaycan ve Türkiye yle diplomatik ilişkileri yoktur, Gürcistan la ilişkileri durgun, İran la ise göreceli olarak ilişkileri iyidir. Bu durumun temelinde ise Ermenistan ın herhangi politikası değil, sadece bağımsız Azerbaycan ın gelişmesinden, Bakü nün Türkiye ve Batı dünyası ile sıkı irtibatından rahatsız olan Tahran ın istekliliği bulunmaktadır. Ancak İran da demokrasi ve insan haklarının gelişmesi ve orada yaşayan milyonlarca Azerbaycan Türkünün söz hakkının artması durumunda, Tahran da Ermenistan la ilişkilerini gözden geçirmek durumunda kalabilir. Böylece, Erivan ın gelecekte İran ı da kaybetme ihtimali büyüktür. Rusya, Ermenistan ın şu anda güvenebileceği az sayılı ülkelerin başında gelmektedir. Kremlin, Ermenistan daki askeri üssünü modern silahlarla donatmakta, yeni askeri anlaşma ile ortağının güvenliğini garantilemektedir. Yukarı Karabağ sorununun çözümünü üstlenen AGİT Minsk Grubu nun üç eşbaşkanından biri olan Rusya, son bir yılda arabulucu faaliyetlerini yoğunlaştırmasına rağmen Ermenistan ın çıkarlarına uygun olmayan hiçbir gelişmeyi desteklememektedir. AGİT Minsk Grubu nun hazırladığı Madrid Prensipleri, buna örnek gösterilebilir. Söz konusu prensipler, Yukarı Karabağ sorununun aşamalı çözümünü öngörmektedir. Bakü, tüm eksiklerine rağmen, 2010 yılının başlangıcında Madrid prensiplerini kabul etmiştir. Daha sonra Rusya Cumhurbaşkanı Dmitri Medvedev in arabuluculuğu ile Azerbaycan ve Ermenistan devlet başkanları birkaç kez bir araya gelmişlerdir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Rus meslektaşının Ermenistan Devlet Başkanı Serj Sarkisyan ı Madrid Prensipleri ne ikna edeceğini ummuştur. Ancak Medvedev, Sarkisyan a bu konuda hiçbir baskı yapmamıştır. Öyle ki, Erivan Madrid Prensipleri denilen bir planın masada olup olmadığını dahi tartışmaya açmıştır. Rusya nın Ermenistan a verdiği açık desteğe rağmen Erivan siyasi çevrelerinde Rusya ile Azerbaycan arasında ekonomik ilişkiler artarken ve doğalgaz anlaşmaları imzalanırken, Moskova nın Ermenistan a Yukarı Karabağ konusunda verdiği destek azalmayacak mıdır? sorusu tartışılmaktadır. Bu konuya, Ermenistan ın muhalefet liderlerinden eski Cumhurbaşkanı Levon Ter- Petrosyan, 17 Eylül de Erivan ın merkezinde düzenlediği mitingde şöyle değinmiştir: Rusya ve Azerbaycan birbirlerini stratejik partner olarak adlandırmaktadırlar. Rusya nın Azerbaycan la yakınlaşacağını 1998 yılında söylemiştim. Moskova nın Güney Kafkasya da Ermenistan ın yanı sıra Azerbaycan la da sıkı ilişkiler kuracağını tahmin etmiştim. Rusya-Azerbaycan stratejik ortaklığının Ermenistan ve Yukarı Karabağ ı nasıl etkileyeceğini anlamamız zor değil. Ancak Kremlin in şu aşamada Yukarı Karabağ sorununun adaletli çözümüne destek vereceğini ve Azerbaycan ın toprak bütünlüğünü koruyacağını söylemek güçtür. Çünkü Yukarı Karabağ sorununun çözülmesi halinde Ermenistan-Azerbaycan ve Ermenistan-Türkiye ilişkileri normalleşme aşamasına girecek ve zaman içinde Rusya nın Güney Kafkasya daki etkisi azalacak- * 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Kafkasya Araştırmaları Merkezi Bilimsel Danışmanı ve Atlas Araştırmalar Merkezi Başkanı, elsah@box.az 21. YÜZYIL [31]
Elhan fiahino lu tır. Buna rağmen, Ermenistan la direkt sınırı bulunmayan Rusya nın Erivan ın siyasi ve ekonomik isteklerini daima karşılayacağını da söylemek mümkün değildir. Nitekim Ermenistan ın Avrupa Birliği ve NATO ile yakınlaşması, Moskova da endişe ile izlenmektedir. Ermenistan Yönetimi Moskova dan istediği kadar para yardımı alamayınca bazen yüzünü Batı ya çevirmek zorunda kalacaktır. Bu durumda da, stratejik ortağı Rusya dan tepki alacaktır. Ateşle su arasında kalan Ermenistan ın komşularıyla iyi ilişkileri olmaması nedeniyle herhangi alternatif yola başvurması da olanaklı değildir. Ermenistan içinde artan siyasi gerginlik ve ekonomik sorunlar da eklenince komşu ülkenin politikasındaki belirsizlik netlik kazanmaktadır. Ermenistan ve Yukarı Karabağ ın Bağımsızlığı 1980 li yılların ortalarında Yukarı Karabağ da ayrılıkçı hareketi başladığı zaman, bunun arkasında olan Ermenistan, bu durumu saklamamıştır. O yıllarda Sovyetler Birliği nin varlığını sürdürmesine rağmen, Ermenistan daki rejim ve bu ülkede yeni oluşan siyasi kuvvetler ilk olarak Yukarı Karabağ ın Azerbaycan dan ayrılarak Ermenistan a bağlanmasını istemişlerdir. Bu yöntem işe yaramayınca, Sovyetler in çöküşü ile Erivan, Yukarı Karabağ için bağımsızlık talep etmiştir. Yukarı Karabağ ayrılıkçıları, Azerbaycan Türklerini bölgeden kovduktan sonra 1990 yıllarının başında bağımsızlıklarını ilan etmiş, ayrılıkçıları destekleyen ve savaşta yer alan Ermenistan ise bağımsızlığı tanımaktan vazgeçmiştir. Bunun nedeni Ermenistan ın uluslararası alanda komşusu Azerbaycan ı resmen parçalamaya çalışan bir ülke statüsünde tanınmak istememesidir. Ermenistan daki siyasi çevreler Azerbaycan a gözdağı vermek amacıyla bağımsızlık konusunu ara-sıra gündeme taşımaktadırlar. Ermenistan ın muhalif konumundaki Miras parti grubu, Ağustos ta Parlamento Başkanı na çağrıda bulunarak, 5 Ekim 2010 oturumunda Yukarı Karabağ ın tanınması ile ilgili yasa tasarısının görüşülmesi gerektiğini savunmuştur. Ancak ilgili yasa tasarısı 5 Ekim de 25-28 Ekim tarihlerine ertelenmiştir. Yasa tasarısını gündeme taşıyan Miras parti grubu lideri Raffi Ovanisyan da konuyla ilgili açıklamada bulunarak, erteleme kararını anlayışla karşıladıklarını bildirmiştir. 1 1 Ermenistan Yukarı Karabağ`ı tanımaktan vazgeçti. www.azadliq.org. 06.10.2010. [32] 21. YÜZYIL
Ermenistan n Bölgesel Stratejisinin Dayanaklar Taşnak Partisi yöneticilerinden Vaan Ovannisyan ise açıklamada bulunarak, Ermenistan yönetimini Yukarı Karabağ ın tanınması sürecini uzatmakla eleştirmiştir: Yukarı Karabağ ın tanınması bu oturumda müzakere edilmeliydi. Ancak yönetim konuyu gündeme taşıyan muhalefete detaylı bir bilgi vermeden konunun ertelenmesi gerektiğini savundu. Neden ertelenmeli? sorusu yine açıkta kaldı. 2 Yukarı Karabağ ın şu aşamada tanınmasının doğru bulmayanlar da çeşitli açıklamalarda bulunmuşlardır. Ermenistan Cumhuriyet Partisi milletvekili Şirak Torosyan Ermenistan ın zaten Yukarı Karabağ ı tanıdığını, bölgenin güvenliğinden sorumlu olduğunu hatırlatmıştır: Ermenistan, sorunun AGİT Minsk Grubu çerçevesinde çözümüne çalışmaktadır. Bu süreç devam ettikçe alternatif yollara başvurmak doğru olmaz. Her bir Ermeni Yukarı Karabağ ın tanınmasını ister. Ancak bu barış görüşmelerini engellememelidir. Amacımız Yukarı Karabağ ın öncellikle uluslararası alanda tanınmasını sağlamaktır. Sorunun AGİT Minsk Grubu çerçevesinde çözülmeyeceğini anlaşıldığı zaman Yukarı Karabağ ın Ermenistan tarafından tanınmasını gündeme taşıyabiliriz. Müreffeh Ermenistan Partisinin Parlamento daki grup üyesi Aram Safaryan da şu aşamada Yukarı Karabağ ın tanınmasının, ülkenin aleyhine olduğunu söylemiştir: Biz asla Yukarı Karabağ ın tanınmasına karşı değiliz. Ancak Minsk Grubu nun çalışmalarının sonunu da beklemeliyiz. Görüşmelerden bir sonuç çıkmazsa veya masaya yatırılan plan aleyhimize olursa Yukarı Karabağ ın tanınmasını yine gündeme taşıyabiliriz. Ancak şimdi konuyu gündeme taşımanın yeri yok. Aksi halde Ermenistan ı dünya ile karşı karşıya getiririz. Milli Birlik Partisi üyesi, milletvekili Ara Simonyan ise Ermenistan Parlamentosu nun Yukarı Karabağ ı tanımasının Türkiye ve Azerbaycan ın çıkarlarına uygun olacağı uyarısında bulunmuştur: Yukarı Karabağ ın tanınması Minsk Grubu formatının sonunu getirecektir. Bu durum ise Türkiye ile Azerbaycan ın işine yarayacaktır. Bu açıdan Simonyan Yukarı Karabağ ın tanınmasını Parlamento ya taşımak isteyenleri sert dille eleştirmiştir: Konuyu gündeme taşıyanlar zamanında Yukarı Karabağ da savaşa katılmayanlar, yakınlarının ölümlerini görmeyen insanlardır. Yasa tasarısını ileri sürenler kendi politik amaçlarını gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar. Onlar Parlamento da konu ile ilgili oylama düzenlemekle kamuoyuna milletvekilleri içinde Yukarı Karabağ ın bağımsızlığını tanımak istemeyenler olduğu mesajı vermek istiyorlar. Bu çok çirkin bir yaklaşım. Parlamento nun oturumuna katılan Dışişleri Bakan Yardımcısı Şavarş Koçaryan Yukarı Karabağ ın tanınmasının her zaman Cumhurbaşkanı ile hükümetin gündeminde olduğunu hatırlatarak, Öncelikli amacımız Yukarı Karabağ ı barış görüşmelerine katmaktır demiştir. 3 Dışişleri Bakan Yardımcısı Yukarı Karabağ ın tanınması sürecine giderken bunun tüm iyi ve kötü yönlerini hesaplamak zorunda olduklarını dile getirmiştir: Tanınma sürecinin Yukarı Karabağ ve Ermenistan a zarar getirmemesine özen göstermemiz gerekmektedir. Öte yandan, muhalefet, Yukarı Karabağ ın tanınması konusunu Ermenistan Parlamentosu nun 15 Ekim 2009 tarihindeki oturumuna da taşımak istemiştir. O zaman da Ermenistan yönetimi ve iktidar parti milletvekilleri ayni delilleri ileri sürerek, tanınma sürecini ertelemişlerdir. Aynı konunun bir yıl sonra yine gündeme taşınmasının nedeni bilinmektedir. Azerbaycan ın 2 Ermenistan Parlamentosu tanınmayı erteledi. www.canaz.tv. 06.10.2010 3 Ermenistan Parlamentosu`nda tartışma, APA Ajansı, 07.10.2010 Kremlin in Yukar Karaba sorununun adaletli çözümüne destek verece ini ve Azerbaycan n toprak bütünlü ünü koruyaca n söylemek güçtür. 21. YÜZYIL [33]
Elhan fiahino lu ısrarlı talepleri üzerine AGİT Minsk Grubu Eş Başkanları, Yukarı Karabağ ayrılıkçılarının bölge dışında işgal altında tuttukları topraklarda, durumu incelemek amacı ile araştırma çalışmalarına başlamıştır. Bu araştırmalar sonucunda rapor hazırlanacaktır. Hazırlanan raporda Yukarı Karabağ dışında işgal altında tutulan topraklarda evlerin, mescitlerin yıkıldığının, bu yerlere uluslararası anlaşmalara aykırı olarak bazı Ermeni ailelerin göç ettirildiğinin tespit edilmesi beklenmektedir. Ermenistan ve ayrılıkçılar da bundan çekinmektedirler. Erivan, Yukarı Karabağ ı tanıyabiliriz şantajı ile Minsk Grubu Eş Başkanları nın raporlarında Azerbaycan la Ermenistan arasında eşitliği korumalarını (işgal eden ve işgale maruz kalan ülkenin denk tutulmasını) sağlamaya çalışmaktadır. Ermenistan Parlamentosu nun Yukarı Karabağ ın tanınması ile bağlı oturumu başka bir tarihe ertelemesi de bununla ilgilidir. Yani Eş Başkanlarına raporlarında dikkatli olmaları için zaman tanınmaktadır. Ermenistan ın siyasi çevrelerinin şantajının geçerli olup olmayacağı, Eş Başkanlarının ortaya koyacağı rapor sonucunda ortaya çıkacaktır. Böylece, sözde Yukarı Karabağ sorununun çözümünden ve Azerbaycan la ilişkileri normalleştirmekten yana olduğunu söyleyen Ermenistan durumu daha da zorlaştırmaktadır Erivan ve Gürcistan daki Ayrıklıkçı Hareketler Gürcistan, Ermenistan için önemli bir devlettir. Ermenistan, hem Rusya ile kara bağını koparmama, hem de daha fazla ekonomik sıkıntıya girmeme adına Gürcistan ile iyi ilişkiler kurmak durumundadır. Ermenistan ithalatını ve ihracatını Gürcistan ın Karadeniz üzerindeki limanlarından gerçekleştirmektedir. Buna rağmen, yürüttüğü dış politika ve Rusya ile kurduğu askeri ilişkiler bağlamında Ermenistan ın Gürcistan la ilişkilerinin samimi olduğunu söylemek mümkün değildir. Gürcistan artan Rusya-Ermeni askeri ilişkilerinden rahatsızdır. Gürcistan Dışişleri Bakanı Grigol Vaşadze Eylül 2010 da Azerbaycan ın APA Ajansına verdiği demeçte, Gümrü deki Rus askeri üssünün imkanlarının artırılması Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan için tehlike oluşturuyor uyarısında bulunmuştur. 4 Ermenistan daki askeri üssün bölgenin güvenliği ve istikrarına tehlike oluşturduğunu belirten Gürcü Bakan, üssün Güney Kafkasya daki sorunların barışçıl yollarla çözümünü engelleyebilecek nitelikte olduğunu vurgulamıştır: Rusya nın Ermenistan daki askeri üssünün tek amacı bölgede gerginliğe hizmettir. Rusya bu yolla bölgeyi kontrol altında tutmayı hedefliyor. Üssün süresinin 24 yıl daha artırılması bölgede barışa ulaşmada en büyük engeldir. Gürcistan Dışişleri Bakanı nın sözü edilen bu açıklaması Erivan da eleştirilmiştir. Ermenistan Dışişleri Bakanlığı Basın Danışmanı Tigran Balayan, Gürcü diplomatın ifadelerine katılmadıklarını belirtmiştir. Ermenistan yönetiminin Rus üssü ile ilgili değerlendirmelerini hatırlatan Balayan üssün üçüncü ülkelere karşı olmadığını ileri sürmüştür. Balayan açıklamasının sonunda tehdit edici cümleler kullanmaktan da çekinmemiştir: Bir başka devletin yetkilisi Ermenistan ın güvenliğine bağlı olan işlere karışmamalıdır. Rusya ile anlaşma bizim kendi bileceğimiz iştir. 5 Erivan, Rusya ile imzalanan anlaşmanın Gürcistan aleyhine olmadığı konusunu vurgulasa da, Tiflis farklı düşünmektedir. 2008 yılında Gürcistan la Rusya arasında savaş patlak verdiğinde Rus askeri uçaklarının Gümrü den havalanarak Gürcistan üzerinde uçuş yaptığına ilişkin çeşitli haberler bulunmaktadır. Erivan bu haberlerin gerçeği yansıtmadığını ve Gürcistan-Rusya savaşında rol almadığını iddia etmeye çalışsa da, o günlerde Gürcistan ın güneyinde Rus üssünün var- 4 Gürcü Bakan`dan Erivan aleyhine açıklamalar, Yeni Müsavat Gazetesi. 09.10.2010 5 Gürcistan Ermenistan`ın iç işlerine karışmasın, Ekspres Gazetesi, 06.10.2010 [34] 21. YÜZYIL
Ermenistan n Bölgesel Stratejisinin Dayanaklar lığı bile Tiflis i çok rahatsız etmiştir. Bu arada, Rusya, Gürcistan dan ayırdığı Abhazya ve Güney Osetya da da üsler kurmuştur. Böylece, Gürcistan kuzey ve güneyden Rus üslerinin ablukası altına girmiştir. Tiflis in, Rusya ile ilişkilerde gerginliğin sürdüğü bir durumda, Ermenistan daki Rus üssünün imkanlarının artırılmasından rahatsız olmaması beklenemez. Grigol Vaşadze, 4 Ekim de Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ve Ermeni meslektaşı Edvard Nalbadnyan la Ermenistan da görüşmüştür. Sarkisyan, Vaşadze ile konuşmasında Gürcistan la ilişkilere verdiği önemden, iki kardeş halk arasında bağların daha da sıkılaşmasından duyduğu memnuniyetten bahsetmiştir. Sarkisyan ayrıca, Gürcistan la ilişkileri daha üst düzeye çıkarmak için çabalarını sürdüreceklerinin altını çizmiştir. 6 Sarkisyan ın Gürcistan la ilgili kardeş halk, iyi ilişkiler gibi nitelendirmelere rağmen, Gürcü Bakan ülkesinin bölgede asıl ortağının Ermenistan değil, Azerbaycan olduğunu net ifadelerle Erivan da belirtmiştir. Ermeni gazetecilerin sorularına kızan Vaşadze, Gürcistan-Azerbaycan ilişkilerinin üst düzeyde olduğunu birkaç kez tekrarlamıştır. Ermeni meslektaşı Edvard Nalbandyan la ortak basın toplantısına katılan Vaşadze, Gürcistan-Azerbaycan ilişkilerine atıfta bulunarak, bu ilişkiler stratejik partnerliğin ötesinde vurgusunu yapmıştır. Vaşadze, Ermeni gazetecilerin soruları üzerine Gürcistan la Azerbaycan arasında konfederasyon çalışmalarının söz konusu olmadığını belirtmiş, Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili nin Azerbaycan la ilişkileri yoğunlaştırmaya çalıştığını da vurgulamıştır. 7 Gürcistan, Ermenistan n ekonomik gereksinimlerini karfl lanmas nda ve dünya ile iliflkisini kurmakta hayat derecede önemlidir. Rusya-Ermenistan askeri ilişkileri konusuna değinen Vaşadze, her ülkenin güvenliğini kendi bildiği şekilde geliştirme hakkı olduğu sözlerine Gürcistan da bağımsız bir ülke olarak Rusya nın Güney Kafkasya daki üsleri ile ilgili rahatsızlığını dile getirmekte özgürdür şeklindeki ilavesini yapmıştır. Vaşadze bu konudaki ısrarlı sorular üzerine Ermeni gazeteciler, Gürcü yetkililerin bölge ile ilgili her açıklamasını dikkatle takip ederken, neden Rus yetkililerin Gürcistan hakkındaki açıklamalarına bu kadar duyarlı değiller diyerek karşılıklı sorunu gündeme taşımıştır. Bir Ermeni gazetecinin Gürcistan da Ermenilerin yaşadığı Ahılkelek bölgesini Ermenice Cavak diye nitelendirerek soru sorması Vaşadze yi kızdırmıştır: Ben Gürcistan da Cavak adlı bölge tanımıyorum. Böyle bir bölge ne haritada, ne de Gürcistan da var. Vaşadze, Gürcistan ın Ahılkelek bölgesinde Ermeniler için iyi şartların oluştuğunu, örnek olarak da Ermenice okulların açıldığını hatırlatmıştır. Gürcü Bakan, Erivan da Ermeni gazetecilere ders vermiştir. Bölgede şartlar uygun olsaydı Erivan bu gün Ahılkelek i ikinci bir Yukarı Karabağ a dönüştürecektir. Ancak Türkiye ve Azerbaycan la sorunları olan Erivan, komşusu Gürcistan la üçüncü ciddi bir sorun oluşturacak durumda değildir. Buna rağmen, Erivan daki gazeteci ve siyasi uzmanların Gürcistan da yaşayan Ermeniler konusunu daima öne çıkardığı ortadadır. Erivan ve Ermeni lobisi en önemli silahları olan ayrılıkçılıktan kurtulamamaktadır. Gürcü Bakan, Bakü de Azerbaycan la ortak ekonomik projeleri, boru hatları, tren yolları ve ülkesi için gereken kredileri görüşürken, Erivan da Rusya-Ermenistan askeri ilişkilerinin Gürcistan a verdiği zararla ilgili konuşmak zorunda kalmaktadır. 6 Vaşadze Sarkisyan`la görüştü, ANSPRESS Ajansı. 06.10.2010 7 Gürcistan Cumhurbaşkanı Azerbaycan`la ilişkilere özen gösteriyor, Ses Ajansı. 11.10.2010 21. YÜZYIL [35]
Elhan fiahino lu Ermenistan a Tahran Desteği Ermenistan Dışişleri Bakanı Edvard Nalbandyan, 16 Eylül 2010 da iki günlük ziyaret amacıyla gittiği İran da bu ülkenin Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinejat tarafından sıcak karşılanmıştır. Ahmadinejat la yaptığı görüşmede iki ülke arasındaki tarihi bağlardan konuşan Nalbandyan, tüm alanlarda ilişkilerin gelişmesinden yana olduklarını söyleyerek bir ekleme yapmıştır: Bölge halklarının kendi sorunlarını dışarıdan müdahale olmadan çözmeleri gerekir.. 8 Ermeni meslektaşını kabul eden İran lı Bakan Manuçehr Mottaki de iki ülke arasındaki ilişkilerden memnun olduklarını, Nalbanyan la ortak projeleri ele aldıklarını dile getirmiştir. İran la Ermenistan arasında serbest ticaret bölgesinin oluşmasından yana olduklarını belirten Mottaki, her alanda ilişkileri daha üst seviyeye çıkarmak adına çalışmaların sürdürüldüğünü aktarmıştır. Mottaki, siyasi, ekonomik ve bölgesel konuların tartışılması amacıyla iki ülkenin çeşitli bakanlarının sürekli görüşerek fikir alış verişinde bulunduklarını da sözlerine eklemiştir. İranlı bakan, ülkesi ile Ermenistan ın bölgesel ve uluslararası sorunlara aynı bakış açılarından yaklaştıklarını buna örnek olarak belirtmiştir. Basın toplantısında ilişkileri sıkça gündeme getirmesine rağmen Nalbandyan, Tahran ın isteği olan İran vatandaşlarına uygulanan vizenin kaldırılmasının gelecekte tartışılabileceğini vurgulamıştır. 9 Tahran la Erivan arasındaki sıcak ilişkiler devam etmektedir. Buna rağmen, ortaklar, iki konuda ortak bakış acısına sahip değillerdir. Bu hususlardan biri vize, diğeri Yukarı Karabağ konusudur. Ermenistan, İran vatandaşlarına uygulanan vizeyi kaldırmada çekinceye sahiptir. Yukarı Karabağ konusunda ise Mottaki Nisan ayında çağrıda bulunarak, Yukarı Karabağ sorununun çözüm yollarının tartışılması amacıyla İran, Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanlarının bulunduğu ortak bir görüşme yapılmasına dair öneride bulunmuştur. Bakü, öneriye karşı çıkmazken, Erivan Tahran ın teklifine sıcak yaklaşmamıştır. Konuyla ilgili daha önce Ermenistan Dışişleri Bakanlığı ndan yapılan açıklamada, İran ın çabaları olumlu değerlendirilse de, AGİT Minsk Grubu nun Yukarı Karabağ sorununun çözümü ile ilgilendiği ve Erivan ın bu formatı değiştirmek istemediği vurgulanmıştır. 8 Ermenistan Dışişleri Bakanı Tahran`da sıcak karşılandı. www.mediaforum.az. 15.09.2010 9 Ermenistan İran`a vizeyi uzatıyor. Bakü-haber gazetesi. 20.09.2010 [36] 21. YÜZYIL
Ermenistan n Bölgesel Stratejisinin Dayanaklar Buna göre de Ermenistan daki bazı siyasi çevreler ve siyaset uzmanları Ermenistan-İran ilişkilerinin önceki yıllarda olduğu gibi yürümediği kanaatine varmışlardır. Ermeni Jamanak gazetesi Ermenistan-İran ilişkileri konusunda İran Ermenistan ın neyine gerek başlığı altında yayınladığı yazıda Serj Sarkisyan ın Cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra Ermenistan ın İran la ilişkilerinin ikinci plana düştüğünü ileri sürmüştür. İran, Güney Kafkasya ülkeleri ile mukayesede Ermenistan la ilişkilere daha fazla özen göstermektedir. İran başta Birleşmiş Milletler ve İslam Konferansı Teşkilatı olmak üzere uluslararası kurumlarda komşu ve kardeş devlet adlandırdığı Azerbaycan ın toprak bütünlüğünü içeren kararlara oy verse de, gerçek anlamda hep Ermenistan ın yanında yer almıştır. Tahran, sözde Azerbaycan ı, gerçekte ise Erivan ı desteklemiştir. Ancak İran yönetimi son günlerde Azerbaycan ın da gönlünü almaya çalışmaktadır. İranlı yetkililerin Gürcistan, Ermenistan ile iliflkisini önemsese de Azerbaycan la iyi iliflkilere sahip olmaya hayati önem atfetmektedir. Azerbaycan a seferleri artmıştır, Tahran da Azerbaycan la ilişkiler konusunda konferanslar yapılmakta, iki ülke karşılıklı kültür günlerine özen göstermektedir. Ekim ayında Azerbaycan ı ziyaret eden İran Savunma Bakanı Ahmet Vahidi, Yukarı Karabağ sorununun Azerbaycan ın toprak bütünlüğü çerçevesinde çözülmesi gerektiğini söyleyerek, Biz hiç bir zaman işgalciden yana olmadık açıklamasında bulunmuştur. İran Savunma Bakanı bu açıklamasına ek olarak: Sorunun devam etmesi bazı ülkelerin çıkarınadır. Sorunun çözülmemesi AGİT Minsk Grubu nun bölgede kalması demektir yorumunu yapmıştır. Tahran ın en çok korktuğu da budur. İran yönetimi Yukarı Karabağ sorununun çözümü aşamasında barış anlaşması gereği bölgeye NATO güçlerinin yerleştirileceğinden endişe duymaktadır. ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri tarafından kuşatılan ve askeri saldırı tehlikesinden henüz kurtulmayan Tahran, sınırında NATO ya bağlı barış güçlerini görmek istememektedir. Dolayısıyla, Tahran Yukarı Karabağ sorununun çözümünden değil, uzamasından yanadır. Bu yaklaşım da Ermenistan ın işine yaramaktadır. Ancak Ermenistan da son aylarda bir konu ciddi olarak tartışılmaktadır: İran da demokrasi süreci başlarsa ve bu ülkede yaşayan Azerbaycan Türklerinin söz hakları artarsa, Tahran eskisi gibi Erivan ı destekler mi? Yani Erivan da İran ın kaybı da dikkate alınmaktadır. 21. YÜZYIL 21. YÜZYIL [37]