ŞİRKETLERE AYNİ SERMAYE OLARAK KONULABİLECEK KIYMETLER VE BU İŞLEMİN VERGİLENDİRİLMESİ Rızkullah ÇETİN 26 1-GİRİŞ Şirket ortakları çeşitli sebeplerle (nakit yetersizliği, ortağın ayni sermaye olarak konulabilecek kıymetlere sahip olması, ayni sermayenin şirket faaliyetiyle ilgili olması vb. sebeplerle) sermaye taahhütlerini ayni olarak yerine getirmektedirler. Şirketlere ayni sermaye olarak konulabilecek kıymetler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun 342 nci maddesinde sayılmıştır. Şirket ortağınca şirket kuruluşunda ya da sermaye artırımında ayni sermaye olarak taahhüt edilip, daha sonra bu taahhüdün yerine getirilmesi halinde ayni sermaye olarak konulan kıymetlerin elden çıkarılması vergisel açıdan özellik arz etmekte olup, bu yazımızda ayni sermaye olarak şirket sermayesine eklenen kıymetlerin şirket ortağınca elden çıkarılma işleminin vergilendirilmesi işlenecektir. 2- AYNİ SERMAYE OLARAK KONULABİLECEK KIYMETLER Türk Ticaret Kanunu nun (TTK) (T.C. Yasalar. 2011) 127 nci maddesine göre sermaye olarak konulabilecek kıymetler şunlardır: a) Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar, b) Fikrî mülkiyet hakları, c) Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz, d) Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları, e) Kişisel emek, f) Ticari itibar, g) Ticari işletmeler, h) Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler, i) Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar, j) Devrolunabilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer konulabilir. TTK nın 128 inci maddesinde, her ortağın, usulüne göre düzenlenmiş ve imza edilmiş şirket sözleşmesiyle koymayı taahhüt ettiği sermayeden dolayı şirkete karşı borçlu olduğu, şirket sözleşmesinde veya esas sözleşmede bilirkişi tarafından belirlenen değerleriyle yer alan taşınmazların tapuya şerh verildiği, 26 * Vergi Müfettişi * Makale Geliş Tarihi: 24.02.2015 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 06.04.2015 171
Fikrî mülkiyet hakları ile diğer değerlerin, varsa özel sicillerine kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde ayni sermaye olarak konulabileceği belirtilmiştir. Maddenin devamında ise, paradan başka ekonomik bir değer veya bir taşınırın sermaye olarak konulmasının borçlanılması hâlinde şirketin, tüzel kişilik kazandığı andan itibaren bunlar üzerinde malik sıfatıyla doğrudan tasarruf edebileceği, taşınmaz mülkiyetinin veya diğer ayni bir hakkın sermaye olarak konulması hâlinde, şirketin bunlar üzerinde tasarruf edebilmesi için tapu siciline tescil edilmesinin gerektiği belirtilmiştir. TTK nın Ayni sermaye konulabilecek malvarlığı unsurları başlıklı 342 nci maddesinde, üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları (marka, patent, telif hakkı vb.) ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabileceği bunun dışında hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacakların ayni sermaye olarak konulamayacağı hüküm altına alınmıştır. 3-ŞİRKETE KONULAN AYNİ SERMAYENİN GELİR VERGİSİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Şirket ortağı tarafından taahhüt edilip, yerine getirilen sermaye borcunun TTK nın 342 nci maddesinde belirtilen kıymetlerle yerine getirilmesi halinde bu işlemin şirket ortağı açısından vergilendirilmesi gerekmektedir.193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 inci maddesinde, elden çıkarılması halinde değer artış kazancı sayılacak mal ve hakları tek tek saymış olup, bu mal ve haklar ise; 1. İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar. 2. 70 inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 3. Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 4. Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 172 OCAK - ŞUBAT
5. Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar. 6. İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar. Bu maddede geçen elden çıkarma deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir ivaz karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasını ifade etmektedir. Bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar hariç, 10.600 (1.1.2015 tarihinden itibaren)yeni Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır. 5615 sayılı Kanun un 11 inci maddesiyle eklenen geçici 71 inci maddesinde, Bu Kanunun mükerrer 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinin uygulanmasına ilişkin olarak, 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde sayılan ve 1/1/2007 tarihinden önce iktisap edilmiş olan mal (gerçek usûlde vergilendirilen çiftçilerin ziraî istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dahil) ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesinde dört yıllık süre esas alınır. hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 inci maddesinde belirtilen koşullar dâhilinde, ayni sermaye olarak konulan mal ve hakların değer artış kazancı kapsamında vergilendirilmesi gerekmektedir. Ancak maddenin 6 ncı bendinde de belirtildiği üzere Gelir Vergisi Kanunu nun 70 inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal ve hakların, iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancı kapsamında vergilendirilecek olup, beş yıllık süre geçtikten sonra ise işlem vergiye tabi olmayacaktır. Konuya ilişkin verilen bir özelge aşağıdaki gibidir; Buna göre, Eskişehir İli, Tepebaşı İlçesi,... Mahallesi,... ada,... No.lu Parseldeki şahsınıza ait gayrimenkulün iktisap tarihinin 01/01/2007 tarihinden önce olması halinde 4 yıl içinde, 01/01/2007 tarihinden sonra olması halinde 5 yıl içinde... A.Ş. ne ayni sermaye olarak konulması durumunda maliyet bedelinin söz konusu gayrimenkulün iktisap edildiği ay dahil, ayni sermaye olarak konulduğu ay hariç olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsün- 173
ce belirlenen üretici fiyat endeksi (ÜFE) uygulanarak tespit edilmesi ve bu şekilde hesaplanan maliyet bedeli ile ayni sermaye olarak konulan bedel arasındaki müspet farkın 2011 yılı için hesaplanacak istisna tutarı olan 8.000 TL yi aşması (01/01/2012 tarihinden itibaren 8.800 TL) halinde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80 inci maddesinin birinci fıkrasının 6 ncı bendi uyarınca değer artış kazancı olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Söz konusu gayrimenkulün iktisap tarihinden itibaren yukarıda belirtilen süreler geçtikten sonra elden çıkarılması halinde ise değer artış kazancı doğmayacağı açıktır. ( Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı.2012) Gnellikle şirket ortaklarınca ayni sermaye olarak gayrimenkuller şirket sermayesine konulmaktadır. Şirket ortağının gayrimenkul alım- satım işlemini Gelir Vergisi Kanunu nun 37 nci maddesinin 4 üncü bendi kapsamında devamlı olarak yapması veya ticari kazancın en temel karinesi olan devamlılık unsurunun gerçekleşmesi (yani bir yılda birden fazla veya birden fazla yılda gayrimenkul alım-satımının tekrarlanması) halinde ayni sermaye koyma işlemi ticari kazanç kapsamında değerlendirilecektir. Konuya ilişkin verilen bir özelge aşağıdaki gibidir; Bu hüküm ve açıklamalara göre, maliki olduğunuz gayrimenkullerin iktisap tarihinin 01/01/2007 tarihinden önce olması nedeniyle topluca tek satış işlemi ile satışından veya bir ya da birden fazla şirkete ayni sermaye olarak konulmasından elde edilen kazanç, Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 71 inci maddesi çerçevesinde, iktisap tarihinden itibaren 4 (dört) yıllık sürenin geçmiş olması nedeniyle değer artışı kazancı kapsamında vergilendirilmeyecektir. Diğer taraftan, bahse konu gayrimenkullerin aynı kişiye farklı tarihlerde veya farklı kişi ve tüzel kişilere aynı tarihte ya da birbirini izleyen yıllarda satılması durumunda ise yapılan satışlar devamlı olarak gayrimenkul alım-satım işiyle uğraşıldığına karine teşkil edeceğinden, elde edilen kazancın Gelir Vergisi Kanunu nun 37 nci maddesi çerçevesinde ticari kazanç olarak vergilendirilmesi gerekmektedir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 2014) Aynı sermaye taahhüdünü yerine getiren şirket ortağının yine bir ticaret şirketi olması ve söz konusu mal ve hakların ticari bir işletmenin aktifine kayıtlı olması halinde ayni sermaye koyma işleminin ticari kazanç hükümleri çerçevesinde vergilendirilmesi gerekmektedir. 174 OCAK - ŞUBAT
3- AYNİ SERMAYENİN KDV AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu nun 1/1 maddesinde; Türkiye de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV ye tabi olduğu hükme bağlanmıştır. Ayni sermaye olarak konulacak kıymetin Gelir Vergisi Kanunu na göre değer artış kazancı olarak değerlendirilmesi halinde, değer artış kazancı KDV ye tabi olmadığından, söz konusu ayni sermaye koyma işlemi de KDV ye tabi olmayacaktır. Ancak yukarıdaki bölümlerimizde de ifade edildiği üzere söz konusu işlemin ticari kazanç kapsamında değerlendirilmesi halinde ayni sermaye konulması işleminin KDV ye tabi olması gerekmektedir. 4- SONUÇ Ticaret şirketlerine sermaye olarak konulabilecek kıymetler Türk Ticaret Kanunu nun 127 nci maddesinde, ayni sermaye olarak konulabilecek kıymetler ise 342 nci maddesinde belirtilmiştir. Şirketlere ayni sermaye olarak konulabilecek kıymetlerin Gelir Vergisi Kanunu nun mükerrer 80 incimaddesi gereğince değer artış kazancı kapsamında vergilendirilmesi gerekmektedir. Ancak ayni sermaye olarak konulacak kıymetin ticari işletmenin aktifine kayıtlı olması veya ticari kazancın temel kriteri olan devamlılık unsurunu taşıması halinde işlemin ticari kazanç kapsamında vergilendirilmesi gerekmektedir. KAYNAKÇA Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı (17.02.2012) B.07.1.Gİ- B.4.26.15.01-GVK 40-2/77-24 sayılı Özelgesi İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı (24.04.2014) 62030549-120[Mük.80-2013/1069]-1168 sayılı Özelgesi T.C. Yasalar (14.02.2011 ) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara. Resmi Gazete ( 27846 sayılı) T.C. Yasalar (31.12.1960) 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu. Ankara. Resmi Gazete (10700 sayılı) T.C.Yasalar (25.10.1984) 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (18563sayılı) 175