MANGANEZ OKSİT CEVHERLERİNİN FLOTASYON YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Benzer belgeler
TÜRKİYE MANGANEZ YATAKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ VE KONUNUN ÜLKEMİZ AÇISINDAN ÖNEMİ

KROM ZENGİNLEŞTİRME TESİSLERİ ARTIKLARININ YÜKSEK ALAN ŞİDDETLİ YAŞ MAN YETİ KAYIRMA İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Düşük Tenörlü Oolitik Demir Cevherinin Flotasyon«

Türkoğlu-Şekeroba (Kahramanmaraş, Türkiye) Baritlerinin Flotasyon ile Zenginleştirilmesi

EMET KONSANTRATÖR ATIK BARAJINDAKİ ARSENİK VE KOLEMANİTLERİ SEÇİMLİ OLARAK KAZANMA İMKANLARI

Mazıdağ Bölgesindeki Kalkerli Fosfatların Flotasyon İle Zenginleştirilmesi

ÇİNKUR TESİSLERİNDE ELDE EDİLEN LİC ARTIKLARININ ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

BİNGÖL VE BİTLİS APATİTLİ MANYETİT CEVHERLERİNDEN DEMİR VE FOSTATIN KAZANILMASI

ARALIK DECEMBER. KOYULHİSAR Pb-Cu-Zn CEVHERİNİN SEÇİMLİ FLOTASYONLA ZENGİNLEŞTİRİLMESİNDE OPTİMUM KOŞULLARIN BELİRLENMESİ

ÇAMDAĞ DEMİR CEVHERİNİN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

KAYSERİ ZAMANTI BÖLGESİ KARBONATLI ÇİNKO-KURŞUN CEVHERİNİN FLOTASYON İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

Başer Maden Sanayinin İnce Barit Artıklarının Flotasyon ile Zenginleştirilmesi

HEKİMHAN-KARAKUZ DEMİR CEVHERİNDEN KONSANTRE ÜRETİMİ

Beyşehir Baritlerinin Flotasyonla Zenginleştirme Olanaklarının Araştırılması

Trakya Bölgesi Kuvars Kumlarından Feldspat Uzaklaştırılması İçin Yeni Bir Flotasyon Yaklaşımı

VE TEKNİK 5.K0NGRESİ 14-18/2/1977. dsi salonu/ankara

EMET BOR İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ HİSARCIK BARAJ ATIKLARININ DEĞERLENDİRİLEBİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

DEMİR CEVHERLERİNİN FLOTASYON METODU İLE ZENGİNLEŞTİRDLMESİ. Gülhan ÖZBAYOĞLU *)

YEŞİLDAĞ (BEYŞEHİR-KONYA) KROMİT CEVHERİNİN FLOTASYON İLE ZENGİNLEŞTİRİLME OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI

özet rejenere edilerek tekrar kullanılmaktadır (1). Denizli cevherleri için, bu metodun diğer metodlara karşı üstünlüğü şu noktalarda olmaktadır:

YALAZI/BALIKESİR TALK CEVHERİNİN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

BOLKARDAĞ MADENİNE AİT ALTIN-GÜMÜŞ-KURŞUN CEVHERİNİ ZENGİNLEŞTİRME OLANAKLARI

M 2. Doğan, Y. Kaytaz, G. Önal, ve K.T. Perek I T.Ü. Maden Fakültesi, istanbul

ÇEV416 ENDÜSTRİYEL ATIKSULARIN ARITILMASI

KUYUCAK YÖRESİNE AİT BARİT CEVHERİNİN FLOTASYONLA ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

ÇAYELİ BAKIR-ÇİNKO CEVHERLERİNİN FLOTASYON YOLU İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

THE EFFECT OF SOME DEPRESSANTS IN THE CONCENTRATION OF MAGNESITE ORE BY SELECTIVE AGLOMERATION

BURSA - ORHANELİ - YEŞİLLER SİYENİTLERİNİN LABORATUVAR ÖLÇEKLİ ZENGİNLEŞTİRME ÇALIŞMALARI

K. E. Özbaş, C. Hiçyılmaz ve G. Özbayoğlu

KÜTAHYA - GEDİZ - PUSATLAR VILLAGE WHERE FLUORITE ORE FLOTATION STUDIES

TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI

Türkiye 14 Madencilik Kongresi / 14th Mining Congress of Turkey, 1995, ISBN BAZI DEMİR CEVHERLERİNİN NİTELİKLERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ

Bileşikteki atomların cinsini ve oranını belirten formüldür. Kaba formül ile bileşiğin molekül ağırlığı hesaplanamaz.

Yeni Bir Feldspat Kaynağı: Trakit

Seçimli Pb/Zn Folotasyonunda FeS04 /NaCN Kullanımı. /NaCN in Selective Pb/Zn Flotation^)

KALSİNE KOLEMANİT ARTIKLARININ SARSINTILI MASA İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

DEÜ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ FEN ve MÜHENDĠSLĠK DERGĠSĠ Cilt: 1 Sayı: 3 sh Ekim 1999

KİLYOS BÖLGESİ KUMLARININ DEĞERLENDİRME OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI 9

DENEY FİYAT LİSTESİ. MDN.KMY.0001 Kimyasal analiz boyutuna numune hazırlama ( 100 mikron)

HACETTEPE ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM FAKÜLTESĐ ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME

2. MİKRO İNCELEME ( PETROGRAFİK-POLARİZAN MİKROSKOP İNCELEMESİ)

Mazıdağ - Taşıt Fosfat Cevherinin Zenginleştirilmesi

FEN ve TEKNOLOJİ / ASİT VE BAZLAR GÜNLÜK YAŞAMDA ASİT VE BAZLAR

Balıkesir-Balya Kurşun-Çinko Sahasındaki Jig ve Birinci Flotasyon Artıklarının Teknolojik Değerlendirilmesi

Polimerlerin Cevher Hazırlamadaki Yeri ve Kullanım Özellikleri

III VE IV.GRUP MADENLER 2017 YILI OCAK BAŞI SATIŞ FİYATLARI A. IV-B GRUBU MADENLER

Bakır Zenginleştirme Teknolojisinin Tarihsel Gelişimi

Kireçtaşlarından Çöktürülmüş Kalsiyum Karbonat Üretimi Doç. Dr. Özen KILIÇ

SODA SANAYİ A.Ş. NİN ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ ÇALIŞMALARI

Konsantre Cevher Analizleri / Ore Grade Analysis

2 Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, Ekim 1997 fcmır Türkiye

Dokuz Eylül Üniversitesi Müh. Fak Maden Müh. Bölümü Bornova-İzmir

BARTIN ÜNİVERSİTESİ METALURJİ VE MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MALZEME LABORATUVARI-I DERSİ OKSİTLİ BAKIR CEVHERİNİN LİÇİ DENEYİ DENEYİN AMACI: Uygun

COMPRARISON OF FLOTATION AND MULTI GRAVITY SEPARATOR METHODS IN THE BENEFICIATION OF FELDSPAR ORE

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 5 Sayı: 3 sh Ekim 2003

BETONDA KARBONATLAŞMA. Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi

NEFELİNLİ SİYENİT Sodyum & Potasyum Feldspat B & S YATIRIM A.Ş. KIRŞEHİR NEFELİN İŞLETMELERİ

Teknoloji: Elde bulunan mevcut maddelerden yararlanarak istenilen ürünün elde edilmesi

Feldispat Cevherinin Flotasyon ile Zenginleştirilmesinde Tane Boyutu Değişiminin Etkisi

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Cilt: 12 Sayı: 2 sh Mayıs 2010

KİMYA II DERS NOTLARI

Ca ++ +2HCO 3 CaCO 3(s) +CO 2 +H 2 O 2 CEV3352

İLK ANYONLAR , PO 4. Cl -, SO 4 , CO 3 , NO 3

KÜRE TESİSİ BAKIR KONSANTRESİ TENORUNUN KOLON FLOTASYONU İLE YÜKSETİLMESİ

SEDİMANTER MADEN YATAKLARI

FLOTASYON DENEYLERİNDE İSTATİKSEL YÖNTEMLERİN UYGULANMASI

KÖMÜR YÜZDÜRME-BATIRMA DENEYLERİ

2. Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu, Ekim 1997 izmir Türkiye

Prof. Dr. Hayrünnisa DİNÇER ATEŞOK

2. Bölüm: TOPRAK ANA MADDESİ

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi

Spekülarit Cevherinin Kalite Özelliklerinin İyileştirilmesi

tenörü %0.06'dan %0.04'e düşürülmüştür. K 2

Bazı katyonların, silikatların (feldspat ve kuvars) yüzey özelliklerine etkisi

1.1. MET. VE MALZ. MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜM 1 GİRİŞ MİSYON VE VİZYON

METAL ÜRETİM TEKNİKLERİ

PYHSICAL, CHEMICAL AND MINERALOGICAL PROPERTIES OF DENİZLİ-TAVAS MANGANESE ORES AND THEIR CALCINATION

DOYGUN ÇÖZELTİLERDE BORAKS FLOTASYONUNUN ANYONİK VE KATYONİK REAKTİFLERLE İNCELENMESİ

TOPRAKTEPE-BEYŞEHİR (KONYA) KROMİTLERİNİN YÜKSEK ALAN ŞİDDETLİ YAŞ MANYETİK AYIRMA İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

İNCE BOYUTLU KROM CEVHERLERİNİN MULTI-GRAVITY SEPERATOR İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ ARAŞTIRMALARI

OUtVÎNÎN KKOMtTTEN FLOTASYONLA AYRIŞMASI

FLUORİT CEVHERLEKÎNtN FLOTASYON YOLU İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

Eczacıbaşı Topluluğu

DİVRİĞİ MADENLERİ TOZ DEMİR CEVHERLERİNİN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

SİVAS BÖLGESİNE AİT DEMİR CEVHERİNİ KURU MANYETİK AYIRMA İLE ZENGİNLEŞTİRME ÇALIŞMALARI VE UYGUN TESİS TASARIMI

DÜŞÜK TENÖRLÜ CıVA CEVHERLERININ FLOTASYON YÖNTEMI ILE LABORATÜVAR VE PILOT ÇAPTA ZENGINLEŞTIRILMESI

Kimyasal Toprak Sorunları ve Toprak Bozunumu-I

Carol Lake İnce Demir Cevherlerinin Başarılı Olarak Gravimetrik Yöntemlerle. Zenginleştirilmesi

Pik (Ham) Demir Üretimi

OTOJEN ÖĞÜTMEYİ ETKİLEYEN KRİTERLER

ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞĐŞĐM ÜNĐTE 3 : MADDENĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ

EVDE KİMYA SABUN. Yağ asitlerinin Na ve ya K tuzuna sabun denir. Çok eski çağlardan beri kullanılan en önemli temizlik maddeleridir.

ÖZET: Bu çalışmada Bilecik-Sarmaşık kumunun döküm kumu olarak kullanılma olanakları araştırılmıştır. Deneylerde kullanılan numune %89.

XIII. Uluslararası Cevher Zenginleştirme Kongresi. Kurşun-Çinko Semineri

ADIYAMAN-GÖLBAŞI LiNYiTiNiN YIKAMA OLANAKLARININ ARAŞTIRILMASI

KÜKÜRT DİOKSİT GAZI İLE ÜLEKSİT TEN BORİK ASİT ÜRETİMİ

A Yamık, Y İ. Tosun, N. Güneş ve E. Topal

BİR AYIRMA YÖNTEMİ OLARAK ELEKTROFLOTASYON

DÜŞÜK TENÖRLÜ FLUORİT CEVHERİNİN ZENGİNLEŞTİRİLMESİ

O2 tüketerek ya da salgılayarak ta redoks potansiyelini değiştirebilirler.

Transkript:

MANGANEZ OKSİT CEVHERLERİNİN FLOTASYON YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ Gündüz ATEŞOK (*) ÖZET Bu bildiride, dünyada şimdiye kadar rezervleri ve özellikleri saptanılmış manganez cevherlerinin bir gruplandırılması verilerek, her gruba giren cevherlerin flotasyon yöntemi ile değerlendirilmesi konu edilmiş ve zenginleştirilebilirle olanakları tartışılmıştır. Yurdumuzda bulunan manganez cevherlerimizin büyük bir çoğunluğunu oluşturan oksit cevherlerden, gerek saptanılınız rezervleri ve gerekse özellikleri açısından manganez madenciliğimizde önemli bir yeri olan Trakya - Binkılıç, Erzincan - İliç ve Uşak - Banaz yöresi manganez oksit cevherlerine flotasyon deneyleri uygulanmış, elde edilen en iyi koşullar ve sonuçlar verilerek değerlendirilmesi yapılmıştır. Sonuç olarak, Trakya - Binkılıç cevherinden % 51.40 Mn {% 74.22 Mn0 2 ) tenörlü konsantrenin % 70.31 verimle, Erzincan - İliç cevherin-, den %49.40 Mn (%78.10 Mn0 2 )'tenörlü konsantrenin %80.34 verimle elde edilebileceği ve Uşak - Banaz cevherinin ise flotasyona uygun olmadığı anlaşılmıştır. (*) Dr. Maden Yük. Müh. Maden Fakültesi, İTÜ; İSTANBUL. 217

ABSTRACT in this paper, an attempt has been made to classify the world's manganese ores whose rezerves and properties are presently known. In each group, the application of flotation has been considered and the possibilities of concentrating the ores by this method has been discussed. In Turkey, there are many deposits of manganese ores. The deposits that have the largest reserves belong to the oxide type of ores which are found in the Trakya - Binkılıç, Erzincan - Hic and Uşak - Banaz regions. Ore samples taken from these regions have been subjected to flotation tests in the laboratory and the results obtained are given hereby. As a result of Jaboratory investigations, flotation concentrates were obtained from the ore samples of Trakya - Binkılıç and Erzincan - Ilıc regions, with essays of 51.40 % Mn (74.22 % Mn0 2 ) and 49.40 % Mn (78.10 % Mn0 2 ) respectively. The recoveries were 70.31 % and 80.34 % respectively. The method of flotation was found to be unsuitable for the ores of Uşak - Banaz region. 1. GİRİŞ Türkiye gelişim düzeyi içinde ortaya çıkacak yüksek tenörlü manganez oksit cevheri (metalurjik cevherler ve batarya endüstrisine - kimya endüstrisine uygun dereceli cevherler) gereksinimi olabildiğince yurt içinden karşılamaya çaba gösterecektir. Türkiye bir ölçüde buna zorunludur. Yurt kalkınması için gerekli sermaye birikiminin bir bölümünü ancak kendi öz kaynaklarının kullanılmasıyla sağlıyabilecektir. Dünyadaki manganez cevherlerinde olduğu gibi, yurdumuzdaki manganez oksit cevherlerinin de ortalama Mn içeriği % 35 dolayındadır {% 50-55 Mn0 2 ). Demir - Çelik endüstrisinde yüksek fırına gerekli durumlarda eklenen manganez cevheri gereksinimi doğrudan doğruya bu tür cevherlerden karşılanabileceği halde, diğer endüstri kollarında bu içerikteki manganez cevherlerini kullanmaya olanak yoktur. Bugün kimya ve batarya endüstrimizin istediği içerikteki manganez cevherlerinin % 80'i, ferromangan tüketimimizin ise tümü yurt dışından getirtilerek karşılanmaktadır. 218

Diğer zenginleştirme yöntemlerine oranla verimliliği nedeni ile flotasyon (köpüklü yüzdürme) yöntemi son 25-30 yıldan beri bütün dünya ülkelerinde düşük tenörlü manganez cevherlerinin değerlendirilmesi amacı ile özel bir dikkat toplamıştır. Yurdumuzdaki manganez cevherlerinin büyük bir çoğunluğunun toprak görünüşlü oksit cevheri tipinde oluşları, kırma - öğütme işlemleri sırasında bol miktarda ince meydana getirmeleri, manganez mineralleri ile gang minerallerinin çok iyi karışmış olmaları ve tane serbestleşmesi için öğütme işleminin gerekli olması nedeniyle, flotasyon yöntemi zenginleştirme yöntemleri arasında yurdumuz manganez oksit cevherlerinin değerlendirilmesinde en önemli yöntem olarak ortaya çıkmaktadır. 2. FLOTASYON İLE ZENGİNLEŞTİRME, Flotasyon yönünden manganez cevherleri başlıca üç ana gruba ayrılabilir. 2.1. OKSİTLER Cevherler içindeki dağılım oranları yönünden oksit cevherleri flotasyon yönteminde ön plana geçmiştir. Manganez oksitler genellikle sabun flotasyonu ile iyi sonuç vermektedirler. Bu genelleme, cevher çok az miktarda gang şlamı veya zararlı çözünebilir tuzlar içerdiği zaman özellikle doğru kabul edilebilir. Ancak bu ideal durum, dünya manganez cevherlerinde seyrek görülmektedir. Oksit flotasyonunda en büyük sorun belirli gang mineralleri ve manganez minerallerinin şlamlaşmaya yönelmesidir. Kil ve demir oksitler yaygın olarak manganez oksit mineralleri ile birliktedir ve şlamı oluştururlar. 10 ya da 20 mikrondan daha ince boyutlu olan şlam flotasyona olumsuz yönde etki etmektedir (5). öncelikle bu sorunu ortadan kaldırmak için şlamsızlaştırma yapmak gerekir. Şlamı alınmış örnekte flotasyon selektivitesi daha da artar (10). Ancak şlamsızlaştırma yararlı olmasına karşın, şlamla birlikte giden manganez genellikle çok fazladır. Bu nedenle, zararlı şlamı atmak için yapılan şlamsızlaştırma işlemi her zaman ekonomik olmayabilir. Oksit manganez cevherlerinden elde olunan şlamların flotasyon etüdleri S.S.C.B.'de son yıllar içinde geniş bir şekilde yapılmıştır. 219

Chkalov (S.S.C.B.) zenginleştirme tesisinde manganez şlamlarınm (20 mikron altı) flotasyonu; emülsol, motorin ve tall oil (1:4:1) e- mülsiyonu ile sağlanmıştır (5). Benzer bir çalışma Mkheidze T.A. ve arkadaşlarınca (S.S.C.B. 1972) 20 mikron boyutu altındaki manganez şlamlarına uygulanmış, emülsiyon karışımı için, tall oil, motorin ve alkil sülfat kullanılmıştır. Ancak manganez verimi konsantrede çok düşüktür (9). Ayrıca son yılların yeni bir gelişimi olan elektroflotasyon yöntemi, Glembotsky, V.A. ve arkadaşları (S.S.C.B. 1975) tarafından 10 mikron altında bulunan manganez şlamlarına uygulanmış, cevher içinde bulunan kil mineralleri yüzdürülmüştür (8). Genellikle manganez oksit flotasyonunda anyonik toplayıcılardan olan oleik asit kullanılmaktadır (4). Bu toplayıcı emülsiyon durumunda ya da sabun olarak kullanılmaktadır. Ancak çeşitli araştırıcılar zaman zaman çalışmalarında petrol ürünlerine de yer vermişlerdir (4,6). Şlamlı manganez oksit cevherlerinin flotasyonu oldukça yaygındır. Arkansas'daki (A.B.D.) Batesville manganez cevherlerine çok yaygın biçimde uygulanmıştır (7). Chiatura (S.S.C.B.) manganez cevherlerinin büyük bir çoğunluğu flotasyon yöntemi ile zenginleştirilmektedir. % 12.4 Mn içeren tuvenan cevher, flotasyon sonucunda %28 Mn içerikli olarak %45 verimle kazanılmaktadır (3). Grushev (S.S.C.B.) ve Küba'da bulunan flotasyon tesislerinde, gang mineralleri olarak kuvars, silikatlar ve kil mineralleri içeren manganez oksit cevherleri başarıyla zenginleştirilmektedir (1,10). Şlamlı manganez oksitlerin flotasyonunda gang içeriği önemli rol oynamaktadır. Kil, demir oksitler, silis ve silikat mineralleri içeren manganez cevherlerinin flotasyonu oldukça basit sayılır. Gang minerali demir minerallerinden manyetit ve hematit ise mangan minerallerinden ayrılması olanaklıdır. Limonit ise genellikle ayrılmayabilir. Limonit'in mangan minerallerinden flotasyon işlemi sırasında ayrılmayışının nedeni; her ikisininde hidrate mineral olmaları gösterilebilir. Kalsit gangı içeren cevherlerin flotasyonu şimdiki bilgilerle olanaksız görülmektedir. Bu tür manganez oksit cevherlerine tersinir flotasyon uygulanmaktadır. Manganez oksitlerin flotasyonu olanaksızdır. Manganez oksitlerin flotasyonunda kalsit gangıda, manganez mineralleri ile birlikte yüzerler. Bu nedenle, ilk kademede ters flotasyon uygulanarak kalsit alınır. Da- 220

ha sonra gerekirse, ph düşürülerek mangan oksitler yağ asitleri ile yüzdürülür. Manganez oksitlerden kalsit gangını flotasyonla seçerek ayırmada, manganez oksitlerin yüzmesini önlemek için, yeterli miktarda sodyum hidroksit ve sodyum silikat kullanılır. Kalsit'in flotasyonu için emülsifiye edilmiş oleik asit genellikle kullanılan toplayıcıdır. 2.2. KARBONATLAR Manganez karbonat mineralleri özellikle rodokrosit içeren manganez cevherleri, oksitlerden çok daha fazla flotasyona uygundur. Bu cevherler genellikle zararlı şlam içermezler, daha basit flotasyon koşullarında kolaylıkla kazanılabilirler (1,4). Anaconda, Montana (A.B.D.) cevherinde sülfürler ve silikatlarla birlikte MnC0 3 vardır. Flotasyonla mangan karbonat kolaylıkla alınabilmektedir (1). Keza Chiatursk (S.S.C.B.) mangan karbonat cevherleri petrol rafineri ürünleri ile flotasyona tabi tutulmuş ve olumlu sonuçlar alınmıştır (6). 2.3. SİLİKATLAR Manganez silikat cevherleri genellikle flotasyona uygun değildir. Bu konuda yayınlanmış bir çalışmaya rastlanılamamıştır. Ancak uygun koşullarda katyonik toplayıcıların rodonit'i (MnSiOO silikat minerallerinden ve diğer gang minerallerinden seçerek alınabileceği bilinmektedir (4). 3. DENEYSEL UYGULAMALAR Deneyler Trakya - Binkılıç (kalsit ganglı cevher), Erzincan - Ilıc (Silis ganglı cevher) ve Uşak - Banaz (Limonit - hematit ganglı cevher) cevherleri üzerinde yürütülmüştür. 31. TRAKYA - BİNKILIÇ YÖRESİ MANGANEZ OKSİT CEVHERİNİN FLOTASYON İLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ Flotasyon deneyleri, mangan minerallerinin ve kalsit'in yüzdürme denemeleri olarak iki grupta geliştirilmiştir. 221

Cevher içindeki değerler aşağıdaki şekildedir. Madde % Mn0 2 MnO CaO co 2 Sİ0 2 FeaOs A1 2 0 3 Toplam Mn 51.12 5.27 17.33 14.12 5.36 1.40 1.92 36.40 3.1.1. Mangan Minerallerinin Yüzdürme Denemeleri Büyük miktarda kalsit gangı içeren mangan oksit cevherindeki manganez oksit minerallerinin zayıf bazik ve zayıf asidik ph'larda yüzdürülmesi, literatür bilgilerinin olumsuz sonuçlarına karşın, kalsit'i bastırarak manganez minerallerinin yüzdürülmesine çalışılmıştır. Manganez oksit minerallerinin flotasyonu için çeşitli değişkenlerin etkileri geniş bir biçimde incelenmiş olup, çok sayıda flotasyon deneyinden bir sonuç alınamamıştır. Zayıf asidik ve zayıf bazik ph değerlerinde kalsit'in bastırılmasının olanaksız olduğu ve bu ph değerlerinde kalsit'inde mangan mineralleri ile birlikte yüzdüğü saptanmıştır. 3.1.2. Kalsit'i Yüzdürme Denemeleri Laboratuvar düzeyinde kalsit gangının yüzdürülmesi için çeşitli değişkenlerin etkileri geniş bir şekilde incelenmiş olup, elde edilen en iyi koşullar ve sonuçlar aşağıda verilmiştir. Kaba Flotasyon Şartları ph Oleik asit miktarı Kıvam zamanı Flotasyon zamanı Çam yağı miktarı NaOH miktarı Pülpte katı oranı Pülp sıcaklığı öğütme boyutu : 10.7 : 3 kg/ton : 5 dakika : 4» : 50 gr/ton : 2.2 kg/ton : % 30 : 22 C : 0.106 mm. altı 222

Süpürme Flotasyon Şartları ph Oleik asit miktarı Kıvam zamanı Flotasyon zamanı NaOH miktarı Pülpte katı oranı Pülp sıcaklığı : 10.7 : 1.5 kg/ton : 2.5 dakika : 2 dakika : 1.2 kg/ton : % 19 : 22 C Bu koşullarda yapılan deneyin toplam sonucu ÇİZELGE l'de, kalsit konsantresi ile süpürme flotasyonlarında alınan yüzdürülen ürünün (ara ürün) ölçülü birleştirilmiş şekli ÇİZELGE 2'de ve elde edilen flotasyon konsantresi ile artığın tam kimyasal analiz sonuçları ise ÇİZELGE 3'de verilmiştir. ÇİZELGE 1 ÜRÜNLER Miktar % CaCO 3 Tenor % Verim Mn Tenör % Verim Konsantre Ara ürün Artık 41.30 8.90 49.80 59.38 25.46 8.45 79.11 7.31 13.58 20.73 25.23 51.40 23.52 6.17 70.31 TUVENAN 100.00 31.00 100.00 36.40 100.00 ÇİZELGE 2 ÜRÜNLER Miktar % CaCO 3 Tenor % Verim Mn Tenor Verim Konsantre (Kalsit) Artık (Mangan) 50.20 49.80 53.37 8.45 86.42 13.58 21.52 51.40 29.69 70.31 TUVENAN 100.00 31.00 100.00 36.40 100.00 223

ÇİZELGE 3 SON ÜRÜNLERİN TAM KİMYASAL ANALİZ SONUÇLARI Konsantre Artık MADDE (Kalsit) (Mangan) % % Mn0 2 MnO CaC0 3 Si0 2 Fe 3 0 3 A1 2 0 3 MgO Na 2 0+K 2 0 P2O5 H 2 0 TOPLAM Aktivite 28.21 4.76 53.37 8.54 1.00 1.10 0.80 0.37 0.45 0.62 99.22 74.22 5.80 8.45 2.15 1.81 2.74 0.97 0.63 0.20 2.15 99.12 6.5 Flotasyon manganez konsantresinde (flotasyon artığı) % 5.80 MnO tenörlü, +2 değerlikli mangan minerali (manganit) mevcuttur. MnO formülü ile belirlenen minerallerin kolayca oksitlendikleri ve çabucak Mn0 2 durumuna dönüştükleri bilinmektedir. Bu düşünceden hareketle, flotasyondan elde edilen mangan konsantresi çeşitli sıcaklıklarda ve zaman sürelerinde oksitlenmeye tabi tutulmuştur. En iyi sonuç, 300 C sıcaklıkta ve 2 saat süre sonunda elde edilmiştir. % 74.22 Mn0 2 içeren mangan konsantresi, içersinde bulunan +2 değerlikli mangan minerallinin oksitlenmesi sonucunda, % 80.72 Mn0 2 tenörüne ulaştırılmıştır. 3.2. ERZİNCAN - ILIC YÖRESİ MANGANEZ OKSİT CEVHERİNİN FLOTASYON ÎLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ Flotasyon deneyleri; mangan minerallerinin ve silisin yüzdürme denemeleri olarak iki grupta geliştirilmiştir. 224

Cevher içindeki değerler aşağıdaki şekildedir. Madde % Mn0 2 65.70 Sİ0 2 25.70 BaSC-4 4.94 Fe 2 0 3 1.00 CaCOs 1.25 Toplam Mn 41.63 3.2.1. Mangan Minerallerinin Yüzdürme Denemeleri Manganez oksit minerallerinin flotasyonu için çeşitli değişkenlerin etkileri geniş bir biçimde incelenmiş olup, bir çok sayıda flotasyon deneyleri yapılmıştır. Deneyler, yüzdürülen manganez mineralleri yönünden doyurucu olmamıştır. Gerek tenor ve gerekse verim yeterli değildir. Bunun nedenleri aşağıdaki gibi açıklanabilir. 1. Yağ asitleri ile mangan oksit minerallerinin doğrudan yüzdürülmesinde, ph'nm 6-8 arasında olması gerekir. Bu ph aralığında da gang şlamlarının cevher minerallerinin yüzeylerini kaplaması ya da tersi uygun nitelikte manganez konsantresi kazanılmasını engellemektedir. 2. Mangan oksitlerin yüzdürülmesi için kullanılan ph değerlerinde, ortamda bulunan Al, Pb ve Mn (II) katyonları kuvars'ı canlandırmakta ve oleik asitle yüzmesini sağladığından; Al : ph = 4.0-8.5 Pb : ph = 6.5-12.0 Mn(II) : ph = 8.5-9.5 arası kuvars'ı canlandırmaktadır. 3. Manganez oksitlerin yüzdürülmesinde kullanılan oleik asit, cevher gang mineralleri olan kuvars ve barit'inde toplayıcı ayıracıdır. Ne kadar önlem alınırsa alınsın oleik asit önemli bir miktar kuvars ve barit'i yüzdürmektedir. 225

4. Ortamda bulunan barit hiçbir zaman bastırılamamıştır. Barit'i bastırmak için deneylerde kullanılan FeCl 3 başarı sağlıyamamıştır. Cevherde bulunan kuvars'ı bastırmak için kullanılan Na 2 Si0 3, barit'e flotasyon açısından canlılık getirmekte ve selektivite sağlamaktadır. Ayrıca pülpte bulunan Pb katyonlarıda BaS0 4 'ı aktive etmektedir. 3.2.2. Silis'i Yüzdürme Denemeleri Deneyler silis'in anyonik ve katyonik flotasyonu olmak üzere iki grupta yürütülmüştür. 3.2.2.1. Silis'in Anyonik Flotasyonu Kuvars bazik ph'larda anyonik toplayıcılarla yüzer, ancak kuvars yüzeylerinin canlandırılması gerekir. Bunun içinde kullanılan en iyi iyon Ca +a katyonudur. Deneylerde başlangıçta, hem kolay bulunuşu ve hemde ucuzluluğu açısından sönmüş kireç Ca(OH) 3 kuvars'ın canlandırılmasında kullanılmıştır. Ancak, Ca(OH) 2 'in sudaki çözünürlüğü çok az olduğundan, ilavesinden vaz geçilerek CaCl 2 kullanılmıştır. 100 cc'- de eriyebilen Ca(OH) 2 miktarı 1 gr'dan azdır (0 C'da). Oda sıcaklığında ise bu çözünen miktar daha da azalmaktadır. Ayrıca, kuvars'ın anyonik toplayıcılarla yüzdürülmesinde pülp içerisinde bulunan Pb (PbOH+), Mg(MgOH+), Al (A10H+) ve alkaliler kuvars yüzeylerini canlandırmaya yardımcı olmaktadır. Yapılan bir çok sayıda flotasyon deneylerinden sonra elde olunan en iyi sonuç ve koşullar aşağıda verilmiştir. ph Tane boyutu Oleik asit miktarı Tannin miktarı Nişasta miktarı CaCl 2.6H 2 0 Kıvam zamanı Cam yağı : 11.5-12.0 : 0.210 mm. altı : 4 (2+1+1) kg/ton : 1 kg/ton : 2 kg/ton : 20 kg/ton : 10 (5+5) dakika : 50 gr/ton Oleik asidin kademeli olarak ilave edilişinde, 5+3+3'er dakikalık kıvam zamanı verilmiştir. Sonuçlar ÇİZELGE 4'de verilmiştir. 226

Mangan konsantresindeki Mn0 2 içeriği % 78.10'dur. Flotasyonda, genellikle silis ile birlikte psilomelan yüzmektedir. Ancak iri taneli serbest silis tanelerde mangan konsantresinde vardır. Mangan konsantresi çoğunlukla piroluzit'tir. ÇİZELGE 4 ÜRÜNLER Miktar Mn Tenor % Verim Konsantre 1 Konsantre 2 Konsantre 3 Artık (Mangan) 15.80 12.20 4.30 67.70 18.25 31.10 35.08 49.40 6.93 9.11 3.62 80.34 TUVENAN 100.00 41.63 100.00 3.2.2.2. Silisin Katyonik Flotasyonu Kuvars genellikle her ph'da katyonik toplayıcılarla yüzer, ancak ortamda metal katyonlarının olmaması gerekir. Zira, kuvars yüzeylerinin işareti değişir ve katyonik toplayıcılarla yüzmez. Yapılan bir çok sayıda flotasyon deneylerinden sonra elde olunan en iyi sonuç ve koşullar aşağıda verilmiştir. ph Değeri Tane boyutu Tannin miktarı Nişasta miktarı Amin asetat miktarı Kıvam zamanı Çam yağı : 9.0 : 0.210 mm. altı : 1 kg/ton : 3.5 kg/ton : 3.5 kg/ton (2+1+0.5) : 10 (5+5) dakika : 50 gr/ton Amin asetat'ın kademeli olarak ilave edilişinde, 5+3+3'er dakikalık kıvam zamanı verilmiştir. Sonuçlar ÇİZELGE 5'de verilmiştir. Elde edilen mangan konsantresindeki Mn0 2 içeriği % 74'dür. Flotasyon pülpünde bulunan metal katyonları yüzen silis miktarının, anyonik flotasyona oranla az olmasına neden olmuştur. 227

ÇİZELGE 5 ÜRÜNLER m l tat.. M n *. % Tenor Verim Konsantre 1 Konsantre 2 Konsantre 3 Artık (Mangan) 11.36 8.19 5.66 74.79 21.13 27.08 35.50 46.80 5.77 5.33 4.83 84.07 TUVENAN 100.00 41.63 100.00 3.3. UŞAK - BANAZ YÖRESİ MANGANEZ OKSİT CEVHERİNİN FLOTAS YON ÎLE ZENGİNLEŞTİRİLMESİ minerallerinin yüzdürme dene Flotasyon deneyleri, mangan meleri olarak geliştirilmiştir. Cevher içindeki değerler aşağıdaki biçimdedir. Madde % Mn0 2 50.55 MnO 2.40 Fe 2 O s 33.42 Sİ0 2 9.17 A1 2 0 3 1.56 Toplam Mn 33.80 Mineralojik etütler, cevher içindeki demir minerallerinin limonit, hematit ve götit olduğunu göstermiştir. Demir minerallerinin %90 ı limonit'tir. Cevher, limonit'li manganez oksit cevheri olarak tanımlanabilir. Literatür bilgilerinin olumsuz sonuçlarına karşın, silis ve demir minerallerinin bastırılarak manganez minerallerinin yüzdürülmesine çalışılmıştır. Manganez oksit minerallerinin yüzdürülmesi için çeşitli değişkenlerin etkileri geniş bir biçimde incelenmiş olup, çok sayıda yapılan flotasyon deneylerinden olumlu bir sonuç 228

alınamamıştır. Flotasyonun başarılı olamama nedenleri aşağıdaki nedenler ile açıklanabilir. 1. Flotasyon öncesi öğütme işlemleri sırasında, meydana gelen ince limonit şlamları flotasyon selektivitesini tamamen ortadan kaldırmakta ve manganez tanelerinin çevresini kaplıyarak flotasyonunu önlemektedir. 2. Yüzen manganez mineralleri yanında bol miktarda ince limonit'de konsantreye gelmektedir. 3. Oluşan limonit şlamı köpük üzerinde büyük ölçüde etken olmakta ve sağlıklı bir şekilde köpük elde edimini engellemektedir. Limonit maddesinin manganez minerallerine oranla kolay ufalanabilir oluşu ve şlam meydana getiren limonitli manganez oksit cevherlerinin flotasyon zorlukları göz önüne alınarak, bu tip cevherlerin flotasyon öncesi bir yıkamadan geçirilerek şlamının atılması zorunludur. Şlamsızlaştırma işlemi, flotasyona giren cevherin tuvenan cevhere oranla Mn içeriğininde artmasına neden olacağından ayrıca bir üstünlük sağlıyacaktır (2). KAYNAKIAR 1. ATAK, S., Flotasyon ilkeleri ve Uygulaması. Î.T.Ü. Yayını, Sayı 101, İstanbul, 1974. 2. ATEŞOK, G., Limonitli Mangan Cevherlerinin Değerlendirilmesi. T.B.T.- A.K. VI. Bilim Kong. 24-28 Eylül, 1977, İzmir. 3. BONDARENKO, O.P., Froth Separation of Manganese Slurries From the Chiatura Deposit. Che. Abst. Vol. 79,1973. 4. CYANAMID OVERSEAS CORPORATION., Mineral Dressing Division. Manganez Minerallerinin Hakkındaki Bülten. 5. DOLOTOVA, W.N., Gayri Metaller Metalürjisi, Çev.: TULGAR, E., Î.T.Ü. Yayını. 6. EIGELES, M.A., Flotation of Chiatursk Manganese Carbonate Ores. Ext. Mat. Vol. 81, 1974. 7. FINE, M.M., A Mineral - Dressing Study of Manganese Deposits of the Batesville, Ark., Districh. Bureau of Mines. Rl 5301, Jan. 1957. 8. GLEMBOTSKII, V.A., - Electroflotation of Manganese Slurries. Che. Abstr. Vol. 83,1973. 9. MKHEID, T.A., Emulsion Flotation of Manganese Ore Pulps. Che. Abstr. Vol. 80, 1974. 10. VITOVTIV, V.A., Flotation of Low - Grade Manganese Concentrates at the Grushev Beneficiation Plant. Ext. Matal. Vol. 80,1974. 229