1. TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLER BAKIMI

1. TRAFOLAR VE TRAFO MERKEZLER BAKIMI 1.1. Trafolann Bak n Yap lmas Trafo merkezlerinde bulunan trafolar, sistemin en önemli parçasim olu turur. Merkezlerde trafo ve di er elemanlar vard r. Bu k mda trafolar ile trafo merkezini olu turan binan n kontrol ve bak ogreneceksiniz. 1.1.1. Bak m Öncesi Ahnacak Emniyet ve Güvenlik Tedbirleri Trafo merkezinde veya bu merkezin herhangi bir k sm nda yap lacak kontrol ve bak mdan önce mutlaka emniyet ve güvenlik tedbirleri al nmahd r. Bu tedbirler can ve mal giivenli i acis ndan çok önemlidir. Meydana gelen kazalar, emniyet ve güvenlik tedbirlerine riayet edilmemesinden kaynaklanmaktad r. imdi bu tedbirleri aciklayal m: > Enerjiyi keserek, sisteme enerj i verecek tertibat kilitleyiniz, > Çali ma Var kartim asimz, ilgilileri haberdar ederek emniyet alt na al z, > Sistem enerj isiz olsa bile gerekli noktalarda topraklama yapmay ve gerekli emniyet tedbirlerini almay ihmal etmeyiniz, > Çali malarda gerekli ise emniyet kemeri takimz, mutlaka baret ve eldiven giyiniz, > Kullandigimz el aletleri ve tak mlann izoleli olas na dikkat ediniz, > Sistem enerj isiz olsa bile; çahsma amnda yanlishkla veya ba ka bir sebeple enerji verilebilece ini, atmosferik olaylarla(y ldinm diismesi gibi), sistemin

kapasitesinden dolay statik yiikler birikebilece ini ya da civardaki YG tesislerinden indiiksiyon yolu ile gerilim indiiklenerek enerji alt nda kalabilece inizi unutmayimz ve dikkatli olunuz, > Kuvvetli ak m tesisleri, topraklamalar ve TE A i giivenli i yönetmeliklerini yan zda bulundurunuz, > lk yard m çantas yan zda bulundurunuz. 1.1.2. Trafo ve Trafo Merkezi Bak m Yapma Periyodik Süreleri Trafo ve trafo merkezlerinin bak öncelikle, varsa oradaki teknik personel taraf ndan siirekli olarak gözle kontrol eklinde yapihr. Periyodik bak mlar en az y lda bir yaptinhr. Aynca teknik personeli bulunmayan trafo merkezlerinin bak da gözle kontrol eklinde 6 ayda bir yap hr.yap lan bu kontrollere göre gereken onanmlar, periyodik süreleri beklemeden yapihr. agidaki tabloda trafo ve trafo merkezleri için gerekli periyodik bak m süreleri verilmi tir. Trafo ve Trafo Merkezi K mlan Trafo metal gövdesinin bak mi Trafo yagi kontrolii Trafo bu inglerinin bakimi Trafo sogutma sistemi bak mi(vantilat6r vs) Trafo baglant larimn kontrol ve bak mi Trafo sarg lan yahtkanhk kontrolii Trafo conta ve civatalarm kontrolii Trafo merkezi ayd nlatmas kontrol ve bakimi Trafo merkezi akii ve arj sistemi kontrol ve bakimi Trafo merkezi bara ve izolatörlerinin kontrol ve bak Trafo merkezi bina beton k mlan n bak mi Trafo merkezi bina metal k mlann n bak mi Trafo merkezi havaland rmasimn bak mi Generatörlerin bak Tablo 1.1: Trafo ve trafo merkezi bak m yapma periyodik süreleri 1.1.3. Trafoyu Bak ma Haz rlama i lemi Bak m Yapma Periyodu 6 ayda bir lda bir X X X X X X X X X X Trafoyu bak ma almadan önce, a agidaki i lemler gerçekle tirilerek bak ma haz rlanmahd r. Bunun için u i lemler yap lmahd r: > Trafo bak ma al nmadan önce tamamen enerj isiz hale getirilmelidir, > Bunun için, trafo giri indeki kesici acilarak besleme gerilimi kesilmelidir, > Kesici acild ktan sonra bagl olan ayinc da acilmahd r, > Yukanda anlat lan bak m oncesi emniyet ve giivenlik tedbirleri al nmahd r, > TE A bak m talimat veya TEDA taraf ndan ilgili y lda yay nlanmis olan bak m talimat yamnda bulundurulmahd r. X X X X

1.1.4. Trafo Metal Gövdesinin Bak Trafo metal gövdesini olu turan k mlan > Trafo tank, > Genle me kab, > Radyatörler, > Valfler ve tapalar olmak iizere 4 böliimde inceleyebiliriz. Bu böliimlere göre yap lmas gereken bak m ve onanmlan a agidaki gibi yap z; > Trafo tank, genle me kab ve radyatörleri temizleyip kontrol ediniz, > Trafo tank ile genle me kab aras ndaki irtibat borusunu temizleyip kontrol ediniz, > Trafo tank, genle me kab ve radyatörlerde ya kaçagi ve s nt bulunmadigindan emin olunuz, > Varsa ya kaçaklarim ve s nt lann gideriniz, > Korozyona u ramis, boyanmas gereken k mlan z mparalay p boyayimz, > Valfleri ve tapalan temizleyip kontrol ediniz, > Bozuk ve delinmi olan valfleri ve tapalan yenisi ile de i tiriniz, > Valflerde ve tapalarda ya kaçaklan ve s nt lan bulunmadigindan emin olunuz, > Varsa ya kaçaklarim ve s nt lann gideriniz, > Korozyona u ramis, boyanmas gereken k mlan z mparalay p boyayimz. a- Yanmis trafo b- Bak ma al nacak trafo Resim 1.1: Metal gövdeleri bak ma al nacak trafolar

Resim 1.2: Bak yap lmis trafolar 1.1.5. Trafo Yagi Kontrolii Trafolarda yal m ve so utma maddesi olarak madeni ya lar kullan hr. Bu ya lar zamanla gerek trafonun aktif elemanlan aras nda?e itli sebeplere dayanan de arj sonucu aynsma gerekse yiike bagh S farkl klanndan kaynaklanan hava alisveri i sonucu kimyasal olarak bozulurlar.ya, aynsan ve parçalanan kat yal m maddeleri ile kansarak dibe çöker ve çamurla r. Hava kurutucusu(silicagel) olmayan ya da bak yap lmayan trafolarda genle me kab iizerinden havan n nemini alan ya yahtkanl k özelli ini kaybeder. Bu nedenlerden dolay yagin numunesi al narak di elektrik dayan n(delinme geriliminin) ölciilmesi gerekir. Bunun için trafodan numune ya ahnmas gerekir. Numune ya, cam ya da paslanmaz bir kaba konmahd r. Bu kap mutlaka temiz ve kuru olmal r. Bu i lem i? in numune almacak vana iyice temizlenmeli ve bir miktar ya bo a ak lmal r. Numune ifin en az l,51t ya al nmahd r. Dielektrik dayan mimn ölfiimü ifin özel aletler kullan hr. Di elektrik dayamm belirlenen standart de erlerin alt nda olan ya lar, ya filtre edilerek temizlenir ya da yenisi ile de tirilir. Dielektrik Dayamm Öl^me Aleti Özelli i Asgari Dielektrik Dayamm De eri Disk elektrotlu, elektrot çap 1 inch, ve 18kV elektrotlar aras mesafesi 0,1 inch olan alet. Yar m küre elektrotlu, elektrot çap 25mm ve 23kV elektrotlar aras mesafesi 2,5mm olan alet. Küre elektrotlu, elektrot çap 12,5mm ve 38kV elektrotlar aras mesafesi 5mm olan alet. Tablo 1.2: Trafo yagi di elektrik dayammi de erieri

Eger elinizde özel 61QU aleti yoksa, birbirinin ayn olan 2 adet temiz, kuru ve effaf tüp al niz. Bu tiiplerin birine muayene edilecek ya la ayn marka ve cins temiz ya, di erine de trafodan al nan muayene edilecek yagi koyunuz. Al nan yagi 10 dk. kadar dinlendirdikten sonra, her iki tüpteki yagi yan yana lsiga tutarak gözle bak niz.trafodan al nan yagin rengi, temiz ve normal olan yaga göre 50k fazla koyu sar ve k rm ya kaciyorsa asiditesi fazla demektir. Bu durumda olan ya lan ya filtre ederek temizleyiniz ya da yenisi ile de tiriniz. Aynca de tirdi iniz ya da ilave etti iniz yagin seviyesini ya seviye gösterge çubu undan kontrol ediniz. 1.1.6. Trafo Bu inglerinin Bak Resim 1.3: Trafo ya lan Bu ingler, trafo aleak ve yiiksek gerilim sarg ndan gelen uçlar n dis devreye almdigi, macunsuz, iizeri s rlanmis ve seramik malzemeden yap lm malzemelerdir. Bu ing içerisine yerle tirilen tij ad verilen ba lant teli yard yla sarg uflan trafo kapagi iizerine? kanhr. Bu ingler list kapa a conta ile ya s zd rmaz bir ekilde monte edilir. Trafo devreye al nacagi zaman bu ing tijinin somunu gev etilerek tij 5mm kadar bu ing içine itilir.biriken hava varsa disan? ikmas sa lamr.ya s zd rmaya ba ladigi anda somunlar tekrar s larak zan ya temizlenir. Bu inglerin bak i? in u i lemleri yapimz; > Bu ingleri gözle kontrol ediniz, kink veya çatlak olanlan de tiriniz, > Saglam bu ingleri su veya karbon tetra klorid ile temizleyiniz, > Businglerin sin yanm veya bozulmu k mlann k rm gliptal ile boyayimz, > Bu inglerin conta ve flan lar nda ya kaçaklan veya s nt varsa gideriniz, > Flan civatalanm ve somunlanni s karken bu inglerin zarar görmemesine dikkat ediniz.

1.1.7. Trafo So utma Sistemi Bak Resim 1.4: Trafo bu$ingleri Trafolarda de ik so utma sistemleri kullan lmakla beraber en çok kullamlan yöntem radyatörler ve vantilatörlerle yap lan so utmad r. Trafo tank içinde bulunan ya ls nd kça genle erek tank içinde ve radyatörlerde dola amaya ba lar. Radyatöre gelen yag, vantilatörler yard yla so utularak tekrar tank içine döner. Bu ekilde so utma sa lanmis olur. Bu i ifin kullamlan kontrol panosunun ve vantilatörlerin bak mimn yap lmas gerekir. Bak m i leminde u hususlan yerine getiriniz: > Kontrol panosundaki sigorta, buton, kontaktör, röle, kaçak ak m kontrol rölesi, termostat, piriz ve lamba gibi elemanlan kontrol ediniz, varsa anzal olanlan tamir ediniz ya da degi tiriniz, > Kontrol panosu baglant kablolanm ve elemanlara ba lant yerlerini kontrol ediniz, > cikmis ya da gev emi olan uflan s kimz, > Kontrol panosu ile vantilatorler aras ndaki ba lant kablolanm ve ba lant yerlerini kontrol ediniz, > Kontrol panosu mekanik aksamim ve kapagim kontrol ediniz, kapagimn tam olarak kapandigindan emin olunuz, > Kontrol panosu koruma topraklamasim ve ba lant lanm kontrol ediniz, > Vantilatörleri yerinden sökiip bas nçh hava ile temizleyiniz, > Kanad kink veya fatlak olan pervaneleri yenisi ile de tiriniz, > Vantilatör motorunu kontrol ediniz, > Vantilatör motor milini ve bilyasim ya layimz.

Resim 1.5: Trafo so utma sistemi ve kontrol panosu if göriinümü 1.1.8. Trafo Ba lant lann n Kontrol ve Bak Bildigimiz gibi trafolarda 3 adet YG giri ucu, 3 adet AG ç kis ucu ve AG ç uçlarimn yamnda da 1 adet i letme topraklamas ucu vard r. Aynca trafo gövdesine yap lan koruma topraklamas civatas da bulunmaktad r. Buralara yap lmis olan ba lant lann kontrol ve bak hem trafonun ömrii hem de enerjinin siireklili i acis ndan önemlidir. Bu terminal baglant lann n kontrol ve bak mim a agidaki i lem s ras na göre yapimz: > Bütiin busing terminal ba lant lanm ve topraklama ba lant lanm kontrol ederek iyi temas etmeyen pash, oksitli k mlan temizleyiniz, > Gev ek olan ba lant lan s kimz, > Bu ing terminal ba lant lanm s karken bu inglerin kinlmamas na ve bu ing tijlerinin sökiilmemesine dikkat ediniz, > Bu ing terminal ba lant lannin, bu ingleri k racak derecede gergin olmadigindan emin olunuz, > Topraklama iletkeninin sa lamligim kontrol ediniz, > Topraklama ba lant lanm kontrol ediniz, gev emi ise s kimz.

1.1.9. Trafo Sarg lan Yahtkanhk Kontrolii Resim 1.6: Trafo ba lant terminalleri Trafonun çekirdek ve sarg lann n durumu hakk nda fikir edinebilmek için önce trafoyu açmadan baz ölçmeler ve denemeler yapmak gerekir. Bu ölçme ve denemeler sonucunda trafonun acilrp acilmayacagma karar verilir. imdi bu ölçme i lemlerini aciklayahm: > Trafonun buying terminal ba lant uçlan i aretlenerek (tekrar ba larken herhangi bir yanhsliga meydan vermemek için) sökiildiikten sonra sarg lar aras ve sarg larla tank aras izolasyon direnci (izolasyon megeri ile) ölciiliir. Bu ölçmeler s ras nda trafo ya s cakligi da dikkate al r, > zolasyon direncinden sonra shering ( ering) köpriisii ile dielektrik kay p faktörii (tgcp) ölfiiliir. Ölfiilen de erler trafonun yap na ve karakteristi ine göre katalo unda olmas gereken degerler ile kar la tinhr. Degerler uygun ise trafonun bu ing terminal ba lant lan tekrar yapilarak bo ta gerilim uygulamr. Trafonun çekti i ak m ve ls nmas kontrol edilir. Durum normal ise trafo nominal giiciinde yiiklenerek? ekti i ak m ve ls nmas kontrol edilir. Anormal sesler ve a m ls nmalar trafo sarg lannda bir sorun oldu unu gösterir. Yukanda belirtilen ölfme ve denemeler sonucunda anormal bir durum tespit edilirse iiretici fabrika ile temasa gecilerek tamir ve bak mlan yaptinl r.

a- Trafo sarg lan b- Fabrikada test lâboratuvan Resim 1.7: Trafo sarg lan yal tkanl k kontrolünden kesitler 1.1.10. Trafo Conta ve Civatalann Kontrolii Trafoda contalar ve civatalar tank içerisindeki yagin s zmamas ve hava almamas için kullamhr. Bu sak ncah durumlan önlemek için; > Öncelikle ya kaçagi olup olmadigin kontrol ediniz, > Yag kaçagi varsa veya bozulmu, deforme olmu contalan de i tiriniz, > Ka?ak yoksa c vata ve somunlan pas sökiicii ya da mazot ile temizleyiniz, > vata ve somunlan kontrol edip kink veya çatlak olanlan de tiriniz, > vata ve somunlan kontrol edip gev ek olanlan s kimz. Resim 1.8: Ya kaçagi olan trafonun conta ve civatalan

1.1.11. Bak m Sonras Yap lacak i lemler Bak m öncesi almacak emniyet ve giivenlik tedbirleri kadar bak m sonras yap lacak lemler de 50k önemlidir. Bu i lemler de öyledir; > Her bak m i lemi kodlu bak m kart na kaydedilmelidir, > Kodlu bak m kart na a agidaki bilgiler kaydedilir; Kod numaras, Kart numaras, Bak m yap lan yerin adresi, Bak n cinsi (neler yap ldigi), Bak yap lan cihazlarm ad, Bak mda kullamlan malzemeler, Bak m tarihi, Bak yapan teknik personelin ad, iinvam ve imzas. > Bak m ve kontrol i lemleri bittikten sonra tekrar sisteme enerji verilerek çahs r duruma getirilir. 1.2. Trafo Merkezleri Donan mlar n Bak n Yap lmas Trafo merkezleri sadece trafolardan ibaret de ildir. Ek donammlan da biinyesinde bulundurur.bu böliimde ek donan mlann kontrol ve bak mim ogreneceksiniz. 1.2.1. Trafo Merkez Ayd nlatmas Kontrol ve Bak Trafo merkezinin ayd nlatmas için lamba ve armatiirler kullamlmaktad r. Geceleri ya da gerekti inde giindiizleri merkez içinde, bahçesinde i yapabilmek için lamba ve armatiirlerin sa lam ve çahs r vaziyette olmas gerekir. Bunun için a agidaki i lemleri yap z: > Ayd nlatma kablolanm ve buat ba lant lanm kontrol ediniz; kopmu veya deforme olmu kablolan de tiriniz, > Ayd nlatma armatiirlerini ve lambalanni kontrol ediniz; kink, çatlak veya yanmis olanlann yenisi ile de tiriniz, > Lamba ba lant vidalanm kontrol ederek gev ek olanlan s kimz, > Akkor flamanh lambalan kontrol ederek gev ek olanlann duy ba lant lanm kimz, > Flouresant lambalann balast, starter ve soketlerini kontrol ederek anzah olanlan de tiriniz, > Armatiirleri ve lambalan ya ve tozdan temizleyiniz.

Resim 1.9: Trafo merkezi ayd nlatmas ndan kesitler 1.2.2. Akii ve arj Sistemi Kontrol ve Bak Trafo merkezinde bulunan akii ve arj sisteminin kontrol ve bak a agidaki i lem basamaklanna göre yap z: > Akii odas nda patlay ve yan gaz toplanabilece inden girmeden önce havaland rma sistemini çahst z, > Akii odas na ate veya yan aletlerle girmeyiniz, > Akii odasimn kap nda sigara içilmez ve ate le girilmez levhalannin bulunmas saglayimz, > Akii di k mlanni temizleyiniz, > Akii kapak ve vidalanni kontrol ediniz; kink, çatlak olanlan de tiriniz, > Kutup ba larim ve ba lant lan kontrol ediniz; asit korozyonu varsa temizleyiniz ve korozyondan korumak için vazelin siiriiniiz, > Gev ek olan ba lant lan s kimz, > Akiilerin elektrolit seviyelerini kontrol ediniz; elektrolit seviyesi plakalann 0,5 ila 1cm iizerinde olmahd r, eksik olanlan saf su ile tamamlayimz, > Hidrometre ile asit yo unlu unu ölciiniiz; olmas gereken de erin alt ndaysa akiiyii degi tiriniz, > Akiilerin sarj ak mim ve gerilimini ölciiniiz; diisiik ak mh ve gerilimlileri arj ediniz, > Akii arj sistemini (redresörii) temizleyiniz, > Redresör ak mim ve gerilimini kontrol ederek de erlerin normal oldu undan ve çahstigindan emin olunuz, > Fazla ya da eksik arj ak mimn akiiye zarar verece ini unutmayimz.

1.2.3. Bara ve izolatörlerin Bak Resim 1.10: Akii odas ndaki akiiler ve ba lant lan Gerek trafo ba lant lanndaki gerekse kesici-ayinc diizene indeki bara ve izolatör bak çok önemlidir. Cunkii enerjiyi ileten baralarda ve izolasyonu sa layan izolatörlerde meydana gelebilecek anzalar, enerji kayrplanna ve giivenlik tehditlerine neden olabilir. Bara ve izolatörlerin kontrol ve bak öyle yapmahs z: > Baralan gözle kontrol ediniz, kink veya çatlak olanlan de tiriniz, > Oksitli k mlan temizleyerek, boyas cikmis olanlan boyayimz, > Bara baglant terminallerini kontrol ederek gev ek olan civata ve somunlan z, Izolatörleri gözle kontrol ediniz, kink veya çatlak olanlan de i tiriniz, > Sa lam izolatörleri su veya karbon tetra klorid ile temizleyiniz, > izolatörlerin sin yanmis veya bozulmu k mlarmi k rm gliptal ile boyayimz, > zolatörlerin ucundaki bara ba lant terminallerini kontrol ederek, pasl ve oksitli k mlan temizleyiniz, Resim 1.11: Trafo merkezindeki bara ve izolatörler > Gev ek ba lant lan s z.

1.3. Trafo Merkezi Binalarm n Bak Trafo merkezinde, trafolar, fider Mcreleri, kesiciler, ayinc lar ve ek donan mlar binalar içinde bulunurlar. Trafo merkezinin dis etkenlerden korunmas için binalara ihtiyaç vard r. Bu böliimde binalann bak m ve onar mlanni ogreneceksiniz. 1.3.1. Bina Beton K mlann n Bak Trafo merkezi binas n beton k mlan zamanla ve hava artlarma bagh olarak pran r ve zarar göriir. Binan n ayakta kalabilmesi ve ömrüniin uzat labilmesi icin bak yap lmahd r. A agidaki i lem basamaklanna göre beton k mlannin bak mim yapimz; Beton k mlarda biriken tozlan siipiirge veya f rça ile temizleyiniz, > Beton k mlan gözle kontrol ediniz, > vas dökiilmiis olan yerleri alci ile kapatimz, > Alç ile kapattigimz yerleri ve boyas dökiilmiis k mlan boyayimz, > Kötii göriiniiyor ve gerekiyorsa di er biitiin beton k mlan boyayimz, > Çat ndaki kiremitleri kontrol ederek kink ve çatlak olanlan de tiriniz, > Tavandan, duvarlardan su ve nem almadigindan emin olunuz. Resim 1.12: D13 cephesi resim ogretmenleri taraf ndan boyanmi^i okul trafo binas 1.3.2. Bina Metal K mlann n Bak Trafo merkezindeki fider Mcreleri, kumanda panosu, kap lar, pencereler ve ya mur oluklan metal malzemelerden yap lmis k mlard r. Bu k mlar zamanla ve hava artlarma bagh olarak y pran r ve zarar göriir. Bunlarm kontrol ve bak mlarim öyle yapimz: > Metal k mlarda biriken tozlan siipiirge veya f rça ile temizleyiniz, > Metal k mlan gözle kontrol ediniz, > Mente e ve kilit tertibatlarim ya layarak sa lamhgindan ve diizgiin fahstigindan emin olunuz, > Kink veya delik k mlan tamir ediniz,

> Korozyona u ramis veya boyas dökiilmiis k mlan z mparalayarak boyay z, > Kötii göriiniiyor ve gerekiyorsa diger biitiin metal k mlan boyay z, > Camh kap ve pencerelerin camlanni kontrol ederek kink ya da çatlak olanlan degi tiriniz, > Yagmur oluklanni kontrol ederek su kaç ran, delik ya da kink k mlan tamir ediniz. 1.3.3. Havaland rman n Bak Resim 1.13: Trafo merkezi içindeki metal k mlardan kesitler Trafo merkezinin içi, çahsan cihazlardaki elektrik ak mimn S etkisi ve özellikle yaz aylannda havamn s cakligi ile ls r ve havalandinlmas gerekir. Biiyiik trafo merkezlerinde özel havaland rma sistemleri kullaml r. Kiiciik trafo merkezlerinde ise aç lan delikler ile havaland rma sa lamr. Bunlann kontrol ve bak mlann a agidaki ekilde yapimz: > Özel havaland rma sistemi varsa; havaland rma motoru ve kanallanm kontrol ediniz, > Havaland rma motorunda anza varsa gideriniz, > Havaland rma kanallannda kink,? atlak ya da delik olan k mlan tamir ediniz, > Havaland rma filtresini temizleyiniz, > Özel havaland rma sistemi olmayan merkezlerde, havaland rma deliklerini toz ve öriimcek a lanndan temizleyiniz, > kah olan havaland rma deliklerini acimz.

1.4. Generatörlerin Bak Resim 1.14: Trafo merkezi havaland rmas Elektrik santralannda generatörlerin periyodik olarak bak mimn yap lmas gerekir, aynca trafo merkezlerinde de ebekenin enerjisi kesildi inde veya ihtiyaç olan durumlarda kullamlan generatörlerin bak mimn yap lmas gerekir. Trafo merkezlerinde genelde tahrik sistemi mazotla çahsan generatörler kullamhr. Generatörlerde mazot yak larak çalistmlan motorun iiretti i mekanik enerji, generatör k sm nda elektrik enerjisine döniistürüliir. Bu ekilde çalisan kombine makinelere generatör denir. Üretilen bu enerjinin siirekliligi ve verimi acis ndan generatörlerin kontrol ve bak mlan ihmal edilmemelidir. Generatorlerin kontrol ve bak mim öyle yapimz; > Öncelikle iiretici firma taraf ndan verilen kontrol ve bak m talimat varsa onu uygulayimz, > Yoksa, kumanda tablosunu kontrol ederek buton, anahtar, röle ve ölcii aleti gibi kumanda elemanlann n çahs r vaziyette olmasim sa layimz, > Generatör k sm elektrik ba lant lanm kontrol ederek, kink veya kopuk kablolan de tiriniz, gev ek kablo ba klanm s kimz, > Ölcii aleti ile sarg lar aras ve sarg lar ile gövde aras k sa devre kontrolünii yapimz, > Rotor milinin çahsmasim ve balans m kontrol ediniz, > Mekanik enerji iireten motoru gözle kontrol ederek, ya ya da mazot s nt olup olmadigina bakimz, > Motor yagi seviyesini ve yagin durumunu kontrol ediniz, eksikse ilave ediniz veya yenisi ile de tiriniz(arabalarda oldugu gibi), > So utma famm kontrol ederek kink ya da fatlak ise yenisi ile de tiriniz, > Son olarak generatörii çalist rarak kumanda tablosundan, üretilen gerilim ve frekans de erlerini kontrol ediniz.

Resim 1.15: Trafo merkezlerinde kullan lan dizel generatör 1.5. Kuvvetli Ak m Tesisleri Yönetmeli i Transformatör merkezleri: a) Transformatör ya çukurlan: Yag hacmi 1500 l.'ye kadar olan ya h transformatörler için, transformatöriin bulundugu böliimde bu yagin tümünii alabilecek büyiikliikte bir ya toplama haznesi yap labilir yada uygun yiikseklikte e i bulunan ve ya geçirmeyen zemin bu amaçla kullan labilir. Ya hacmi 1500 l.'den fazla olan ya h transformatörler için transformatör bölmesinin alt na veya dis na s zd rmaz betonarme olmak ko uluyla yag çukuru yap lacakt r. Bu çukurun galvanizli çelik lzgaramn alt ndaki yag toplanan bölümiinun hacmi en az transformatör yag hacmi kadar olmah ve yag lzgarasimn iizerinde en az 5 cm. kalmhkta çak l bulunmahd r. Yap n içindeki veya d sindaki ya çukurlarimn kanalizasyon ebekesine, topra a, akarsu, göl ve denize ba lanmas kesinlikle yasakt r. b) Transformatör odalan: 1) Transformatörler duvarlarla en az 60 cm mesafe olacak ekilde yerle tirilmelidir. E er transformatöriin tiim boyu boyunca iki tarafl afilan kap (kapaklar) var ise bu mesafe (hava sirkiilasyonu sa lamas ifin) 30 cm'ye indirilebilir. 36kV'a kadar transformatörlerin en list noktas ile tavan aras nda en az 60 cm mesafe bulunmahd r. 2) Transformatör odalannda dosemede kademe bulunmas yasakt r. Odamn iç yiizeyleri toz yapmayacak bir malzeme ile kaplanmahd r. Tavanlara kesinlikle boya yap lmayacakt r. c) Transformatörlerin elektriksel ba lant lan tesadiifen temas edilmeyecek ekilde yap lacakt r. d) Yap içinde kullan lan transformatörlerin yiiksek gerilim gefit izolatörlerinin elektriksel baglant lann n yaht, uygulama gerilimine uygun bir malzeme veya geçmeli tip ile sa lanmahd r. e) Transformatörler yer alt na, bodrumlara ve yiiksek kath yap lann list katlannda da tesis edilebilir. Yeralt ve bodrumlardaki transformatörlerde, rutubet, havaland rma ve su

bask nma kar önlemler al nmahd r. Transformatörlerin yerine konulmas ve gere inde de tirilmesi durumlannda agirhgi ve en biiyiik boyutlan göz öniinde bulundurulmal ve gerekli önlemler al nmahd r. f) nsanlar n yo un bulundu u pani in ya anabilece i tiim yap lar, bodrumlar, yiiksek kath binalar, hastaneler, tiyatrolar, ahs-veri merkezleri, okullar gibi yap lar bagims z olarak yiiksek gerilimle enerjilendirildi inde ana bina içindeki transformatörler giivenlik acis ndan kuru tip olmahd r. g) Yönetmelik de ikli inin yiiriirliige girdi i tarihten itibaren iki y ll k geçi siiresini miiteakip, primer gerilimi 36 kv'a kadar transformatörlerin (transformatörle aynlmaz bir biitiin olu turan donammlan dahil) en biiyiik d tan disa (dis) boyutlan; A (cm) transformatöriin boyu, B (cm) transformatöriin eni, C (cm) transformatöriin yiiksekli i olmak iizere; giicii 630 kva'ya kadar olan transformatörler için A= 170cm, B=135 cm, C=195 cm; giicii 1600 kva'ya kadar olan transformatörler i? in A=210cm, B=185 cm, C=245cm; giicii 2500 kva'ya kadar olan transformatörler icin A=230cm, B=215cm, C=265 cm'yi a amaz. h) Deprem yiikleri: Transformatör merkezlerinin yap nda yatay deprem yiikleri göz öniine almacakt r. Deprem bölgelerinde olu acak deprem yiikleri F = C.W formiilii ile hesaplanacakt r. Burada; F: Her elemamn agirl k merkezine etki eden kuvveti (kg-kuvvet), W: Çelik aksam veya elektrik tefhizatimn kiitlesi (kg-kiitle), C: 0,5 g'dir. (g = 9,81 m/sn2 olarak yer? ekimi ivmesidir) Transformatör merkezlerindeki çelik aksam ile elektrik teçhizat yukanda verilen formiil ile hesaplanacak kuvvetlere dayanmahd r. Özellikle izolatörler ve ba lant noktalannin davrams tahkik edilmelidir. Madde 37-a) Dagit m transformatörlerinin havalandinlmas : 1) Transformatörlerin havalandinlmas için gerekli önlemler al nmahd r. Özel ko ullarda cebri veya özel dogal havaland rma yap lmahd r. Hava giri i kurangalez (Havaland rmamn ya fukuru vasitas yla alttan yap lmas ) ile de sa lanabilir. 2) Do al havaland rma için gerekli panjur boyutlarma örnek bir hesap ekli a agida verilmi tir. H: Transformatör tank yatay ekseni ile hava cikis panjuru yatay ekseni aras ndaki yiikseklik fark (m) P: Transformatöriin toplam kayb (kw) AL: Hava giri cikis panjurlan alam (m2) olmak iizere: AL = 0,188P/(karekök)h eklinde hesaplamr. Ancak? kis panjuru alanimn hesaplanan (AL) de erinden %10 biiyiik olmas tavsiye edilir.

3) Cebri havaland rma yap lan yerlerde termostat kontrolii gereklidir. Transformatör odas ortam s cakhgi 40øC yi geçmemelidir. 4) Panjur tel kafesleri, yabanc madde ve canl lann girmesini engellemek için en fazla 0,5x0,5 cm2'lik gözlerden olu mahd r. Dagit m transformatörlerinin ba lama ( alt) diizeni: Madde 38- Her dagit m transformatörüniin aleak gerilim ç kis na termik manyetik acic h ana kesici konulmahd r. Ancak sekonder k ma konulacak a m ak m rölesinin primer taraftaki yiik ayinc sim, bir k sa devre halinde sigortamn kesme siiresinden daha gee uyarmas ko ulu ile (primer k sma sekonder korumah kesici konulmas halinde ko ulsuz) elektrik iiretim-iletim- dagit m hizmetlerini yiiriiten irketler aleak gerilim k sm na ana kesici koymayabilir.alçak gerilim besleme hatlan ç kislanna mutlaka koruyucu diizenler ve en az ndan yiik alt nda açma kapama yapabilen diizenler konulmahd r. Madde 39- Her giic transformatörii, primer ve sekonder taraflanna sekonder korumah kesici ile techiz edilecektir. Giic transformatörii, yiikseltici-indirici merkezler aras enerji iletiminde kullamlan YG/YG transformatöriidür. Bu kesicinin gerilimden aynlmas için gerekli diizenlemeler yap lmahd r. Sekonder taraftaki kesicilerin kesme giicii ve mekanik dayamm transformatöriin ba landigi alt gerilim baras k sa devre giiciine göre boyutlandinlmahd r. Röleli kesicilerin röleleri ve koruma devreleri, transformatöriin anza ve a m yiik ak mlanna uygun olarak seçilmi olmahd r. Transformatör merkezlerinde baraya giren turn hat fiderleri topraklanabilmelidir. Aç k ve kapah çahsan ring sistemlerde, bu topraklama diizeni bagims z çahsan topraklama ayinc lan olmahd r. Bu topraklama ayinc lan hat gerilimli iken toprak temasim önleyecek elektriksel ve/ veya mekanik kilitleme diizenlerini ihtiva etmelidir. Bu diizenler saglanamadigi takdirde hatt n gerilimsiz oldu unun anla lmas sa lanarak topraklama ayinc kapat lmahd r. Kesicilerle kendi ayinc lan aras nda kilitlenme diizenleri bulunmah, bu durumda kesiciler kapah konumda iken ayinc lar afihp, kapat lamamahd r. Bu kilitlenme diizenleri mekanik, elektriksel yada mekanik - elektriksel tipte olabilir. Primer ve sekonderde bulunan kesici, ayinc, ak m transformatörii bara k sa devre ak na göre seçilmelidir. Sekonder tarafta kullamlan aym cihazlar transformatöriin ba landigi alt gerilim baras k sa devre ak göz öniine ahnarak seçilmelidir. Her iki halde de kesme ak mimn dinamik zorlamalarma kar dayanabilmelidir. m yiike ve k sa devre ak mlanna kar koruma: Madde 40-a) Anma giicii 400 kva'ya kadar (400 kva dahil) olan dagit m transformatörlerinin giri taraf na sigortah ayinc tesis edilerek transformatör korunmahd r. Miimkiin olabilen hallerde primerdeki sigortah yiik ayinc ile sekonderdeki ana alter aras nda kilitleme diizeni sa lanmahd r. Anma giicii 400 kva'dan biiyiik dagit m transformatörlerinin besleme taraf nda röleli bir kesici kullamlarak transformatör k sa devre ve a m yiike kar biitiin kutuplannda korunabilece i gibi, anma giicii 1600 kva'ya kadar (1600 Kva dahil) olan dagit m

trafolannda k sa devre kesme giicii uygun sigortalar ile donat lmis sigortal yiik ayinc bile ik cihazlan da kullan labilir. sa devre ak mlanna kar korunma bulunmayan sadece yiik ak n acil p kapat ldigi yerlerde, uygun anma ak ve k sa siireli dayanma ak özelliklerinde yiik ayinc lan kullan labilir. b) 36 kv kademesine kadar trafo merkezlerinde, gerilim transformatörleri baraya sigortal ayinc iizerinden ba lanmahd r. Ölcii transformatörlerinin s flan, enerji 6lciim için ak m transformatörlerinde 0,5, gerilim transformatörlerinde 1, koruma için her ikisinde en az 3 simf olacakt r. Enerji ölciimii dis ndaki ölcii aletleri için ölcii transformatörleri 1 simf olmal r. Bu konuda ilgili elektrik irketlerinin kurallanna da uyulmahd r. 24 kv'un iistiindeki gerilimlerde, 36 kv'luk sistemlerde gerilim ölcii transformatörlerinde ba lant faz-toprak aras olacakt r. c) Bir transformatör merkezinden ç kan aleak ve yiiksek gerilim hatlan a m ak ma kar ayn ayn korunmal r. 1.6. Topraklamalar Yönetmeli i Herhangi bir tesisin bu Yönetmeli in kapsam na girip girmeyece i konusunda bir karars zhk ortaya cikarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanligimn bu konuda verece i karar ge^erlidir. Madde 11) letken çe itleri: i) Ana iletken (Faz iletkeni) (LI, L2, L3): Elektrik enerji kaynaklanm tiiketicilere ba layan, fakat orta noktadan ya da y ld z noktas ndan? ikmayan iletkenlerdir. ii) Nötr iletkeni (N): ebekenin orta noktas na veya y ld z noktas na ba lanan, elektrik enerjisinin iletilmesine katk da bulunan bir iletkendir(d.a. sistemlerinde kaynagin orta noktas na ba lanan iletkene de orta iletken denir). iii) Koruma iletkeni (PE): Elektriksel olarak tehlikeli gövde ak mlanna kar al nacak giivenlik önlemleri i? in i letme elemanlannin aciktaki iletken böliimlerini: -Potansiyel dengeleme baras na, -Topraklay lara, -Elektrik enerji kayna mn topraklanm noktas na, ba layan iletkendir. iv) Koruma iletkeni + nötr iletkeni (PEN): Koruma iletkeni ile nötr iletkeninin i levlerini bir iletkende birle tiren topraklanm iletkendir. v) Fonksiyon topraklama iletkeni (FE): Yaln zca fonksiyon topraklamas için kullan lan bir topraklama iletkenidir. vi) Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon topraklamas ve hem de koruma topraklamas için birlikte kullan lan tek bir topraklama iletkenidir. Madde 12) Dolayh dokunmaya kar koruma: nsan ve hayvanlann, hatah durumlardan dolay ortaya cikabilecek tehlikelerden korunmas r.

Madde 13) Kapal elektrik i letme yerleri: Yaln zca elektrik tesislerinin i letilmesi için öngöriilmiis bulunan ve kilit alt nda tutulan kapal hacim veya yerlerdir. Kilit yaln zca görevlendirilmi ki iler taraf ndan acilabilmelidir. Giri için sadece ehliyetli ki ilere izin verilir. Not: ileti im tekniginde bu tan ma, örne in kablo dag m odalar, içinde insan bulunmayan kuwetlendirici odalar, radyo verici duzenleri ve yüksek gerilim hatt ndan haberle me tesisleri dahildir. Madde 18) El mesafesi bölgesi: Genellikle yiirünebilen zeminden itibaren belirlenen ve s rlanna, bir ki inin her yönde, yard mc bir araç kullanmaks n eliyle eri ebilece i bölgedir Madde 19) Y ldinmdan koruma tesisi: Bir tesisin iç ve di y ldinm etkilerinden korunmas için kullan lan diizenlerin bütiinüdiir. b) Topraklamaya ili kin tan mlar: 1) Toprak: Elektrik potansiyelinin her noktada s r oldu u yeryüziiniin madde ve yer olarak ifadesidir. Örnek: humuslu toprak, killi toprak, kumlu toprak, çamur, kayahk arazi. 2) Referans topragi (nötr toprak): Topraklay dan yeterince uzak bulunan ve topraklama tesisinin etki alam di nda kalan yeryiizii bölümüdiir. Bu böliimdeki herhangi iki nokta aras nda, topraklama ak mimn neden oldu u gerilim ihmal edilecek kadar kiiciiktiir 3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihaz ya da tesis bölümünii, bir topraklay ya ba layan topragin di nda veya yaht lm olarak topragin i? inde do enmi bir iletkendir. Nötr iletkeni veya ana iletken ile topraklay aras ndaki ba lant ya bir ay rma ba lant, bir ayinc ya da bir topraklama bobini veya direnç ba lanm sa, bu durumda sadece topraklay ile belirtilen cihazlara en yak n toprak taraf ndaki ba lant ucu aras ndaki ba lant, topraklama iletkenidir. 4) Topraklama baras (topraklama birle tirme iletkeni): Birden fazla topraklama iletkeninin ba landigi bir topraklama baras r (iletkenidir). agidaki iletkenler topraklama baras say lmaz: i) U 5 fazh diizenlerde (tic ölcii transformatörii, u? kablo bashgi, u? mesnet izolatörii vb.) her bir cihaz n topraklanacak böliimlerini birle tiren topraklama iletkenleri, ii) Hiicre biçimindeki tesislerde, bir hiicrenin cihazlann n topraklanacak böliimlerini birle tiren ve Mere içinde kesintisiz olarak dosenmi olan bir topraklama baras na ba lanm topraklama iletkenleri. 5) Topraklama tesisi: Birbirlerine iletken olarak ba lanan ve s rh bir alan içinde bulunan topraklay lar ya da aym görevi yapan (boyas z direk ayaklan, z rhlar ve metal kablo k hflan gibi) metal parçalar ve topraklama iletkenlerinin tümiidiir.

6) Topraklamak: Elektriksel bak mdan iletken bir parçay bir topraklama tesisi iizerinden topra a ba lamakt r. 7) Topraklama: Topraklamak için kullamlan araç, diizen ve yöntemlerin tiimüdür. Topraklamalar çe itlerine, amaçlarma ve ekillerine göre ay rt edilirler: 7.1) Topraklaman n çe itlerine göre tan mlar: i) Dolays z topraklama: Topraklama direncinden ba ka hiçbir direnç içermeyen topraklamad r. ii) Dolayl topraklama: Topraklama iletkeni iizerine ek olarak ba lanan omik, endiiktif veya kapasitif dirençlerle yap lan topraklamad r. iii) Aç k topraklama: Topraklama iletkeni iizerine bir parafudur veya eklatör ba lanan topraklamad r. 7.2) Topraklaman n amaçlarma göre tan mlar: i) Koruma topraklamas : nsanlan tehlikeli dokunma gerilimlerine kar korumak için, letme ak m devresinde bulunmayan iletken bir böliimiin topraklanmas r. ii) isletme topraklamas : isletme ak m devresinin bir noktasimn, cihazlann ve tesislerin normal i letilmesi için topraklanmas r. Bu topraklama iki ekilde yap labilir: - Dirençsiz (do rudan do ruya) i letme topraklamas : Bu durumda, topraklama yolu iizerinde normal topraklama empedans ndan ba ka hi? bir diren? bulunmamaktad r. - Dirençli i letme topraklamas : Bu durumda, ek olarak omik, endiiktif ya da kapasitif dirençler bulunmaktad r. iii) Fonksiyon topraklamas : Bir ileti im tesisinin veya bir i letme elemanimn istenen fonksiyonu yerine getirmesi amac yla yap lan topraklamad r. Fonksiyon topraklamas, topragi döniis iletkeni olarak kullanan ileti im cihazlannin letme ak mlanni da ta r. Not: Bir ileti im tesisinin fonksiyon topraklamas, eskiden kullamlan ileti im tesisi letme topraklamas ile aymd r. Fonksiyon topraklamas deyimine, örne in "yabanc gerilim bile eni az olan topraklama" gibi adland rmalar da dahildir. iv) Fonksiyon ve koruma topraklamas : Fonksiyon topraklamas n aym topraklama iletkenini kullanarak ve aym zamanda koruma topraklamas olarak da kullamldigi topraklamad r. Not: Bir ileti im tesisinin fonksiyon ve koruma topraklamas, eskiden kullamlan ileti im tesisi i letme ve koruma topraklamas ile aymd r. v) Diisiik giirültiilii topraklama: Dis kaynaklardan iletilen (bozucu biiyiikliiklerle olan) giri imin seviyesi, ba landigi bilgi lem veya benzeri donammda bilgi kay planna neden olan kabul edilmeyecek etkiler iiretmeyen bir topraklama ba lant r. vi) Y ldmma kar topraklama: Y ldinm diismesi durumunda, i letme gere i gerilim alt nda bulunan iletkenlere atlamalan (geri atlamalar) geni ölfiide önlemek ve y ldinm ak mim topraga iletmek i? in, i letme ak m devresine ili kin olmayan iletken böliimlerin topraklanmasid r.

1.7. TEiA U Giivenli i Yönetmeli i Orta ve Yüksek Gerilim alt Tesisleri Madde 57 - Orta ve yüksek gerilim tesislerine görevlilerin dis ndaki ah slann girmesi yasakt r. Ancak di er ah slann tesislere girmesi özel izinle, görevli bir eleman n kontroliinde ve ki isel koruyucu kullanmalan ile mümkiin olacakt r. Madde 58 - Kesici ve ayinc lann manevralan gerilim alt nda çahsma say lmayacakt r. Madde 59 - Stanka ile manevra yap lmas gereken ayinc lann manevralannda mutlaka stanka kullamlacakt r. Gerek stanka ile manevra yap lan ayinc lann, gerekse mekanik kollu ayinc lann manevralannda zole eldivenler, baret, izole ayakkab ve tesisat n özelli ine göre seyyar izole hah (2xlm) veya tabure kullamlacakt r. Madde 60 - Üretim ve letim e ait OG ve YG tesislerinde yap lacak manevralarda Yiik Dagit m Usulleri Yönergesi gere ince Dagit m Tesislerinde ise yönerge 47 ye göre hareket edecektir. Madde 61 - Orta gerilim tatbik edilmi iletkenlere, zole eldivenlerle dokunulmayacak ve bu iletkenler iizerinde sap yaht lmis aletlerle çahs lmayacakt r. Cahs lmas gerekti inde enerjili çahsmaya uygun aletlerle çahs lacakt r. Hat ayar iinitesi iizerinde yap lacak çalismalarda izole eldiven kullamlmal ve temas s ras nda kutu iizerindeki topraklama bicagi kapat lmal r. alt sahas çahsmalan izole hah iizerinde ve turn ölcii aletleri topraklanmis durumda iken yap lmah, koaksiyel kablo ekram ve tuner, konsol topragina iyi bir ekilde irtibatlandinlmis olmahd r. S zd rma bobinlerinin toprak ba lant lannin giivenilirli inden emin olunmadan ve hatt n enerjisi kestirilmeden KES NL KLE canh uç iizerinde fahs lmamah ve bu uç afilmamahd r. Madde 62 - OG ve YG tesislerinde her tiirlii çahsmalar a agidaki i lemlerden sonra yap lacakt r. Islemlere ba lamadan önce mutlaka i görev emri diizenlenecektir. -Iizerinde çahs lacak tefhizat gerilimsiz b rakmak için önce kesiciler, sonra ayinc lar acilacakt r. -Kesici ve ayinc lann her fazimn teker teker a?ik oldu u gözle ve uygun araflarla kontrol edilecektir. -OG alt tesislerinde Mere kap lan ile bara ayinc lan aras nda bir kilit tertibat olacakt r. Bu kilitleme tertibat, fidere ait bara ayinc lan afilmadan Mere kap simn afilmasim önleyecek ekilde olacakt r. -Tesisin giivenlik alt na ahnmas amac yla kesme cihazlan ile kumanda tertibat iizerine GÜVENL K KARTLARI, KAZ VE HBAR levhalan konacakt r. -Cahsma yerinde gerilim yoklugunun kontrolu iletkenlerin her biri iizerinde, neon lambah gerilim kontrol stankas, hat tiife i ve benzeri özel aletler yard ile yap lacakt r. plak iletkenlerin el ile at lmas eklinde deneme yap lmas yasakt r. -Gerilim yoklu u tesbit edilince mahalli topraklama ve k sa devre etme i lemleri, fahsma yerinin miimkiin oldu u kadar yakimnda ve çahsma yerini besleyebilecek biitiin

kollar iizerinde yap lacakt r. Topraklama ayinc lannin kapat lmis olmas halinde dahi bu lem aynen uygulanacakt r. -Yukanda anlat lan i lem enerji kaynaklanndan aynlmis olan hat parçalan iizerinde de yap lacakt r. Cunkii bu parçalar atmosferik a m gerilimler veya endiiksiyon tesirinde kalmis olabilirler. -Topraklama ve k sa devre yapma i lerinde izole eldivenler, baret, izole ayakkab, izole hah veya izole tabure ile stankalar kullan lacakt r. -Topraklama ayinc bicaklarimn hepsinin kapah olmas artt r. -Çahsma yeri; levhalar, bayraklar, flamalar, kordonlar, bariyerler vb. i aretlerle rlanacakt r. -Tesislerin miisait oldu u hallerde, gerilim alt nda kalmis bulunan k mlanna yakla lmas yasaklay levhalar konulacakt r. -Tersten enerji gelmesi ihtimali bulunan fider hiicrelerine Bu Fidere Tersten Enerji Gelebilir ibaresi ta yan uyan levhalan as lacakt r. -Statik kondansatörlerin bulundu u yerlerde her i lemden önce kondansatörler bo alt lacakt r. Bo altma tertibat bulunsa bile, kondansatörlerin her hangi bir çahsmadan önce biitiin uçlarimn topraklanmas artt r. Madde 63 - O.G. ve Y.G. tesislerinde insamn temas olasihgi bulunan Mere kap, kesici asesi, ayinc kolu vb. metal aksam n toprak ebekesi ile irtibatim sa layan topraklama iletkenlerinin gözle göriilen k sm iizerinden geçi dirençleri periyodik olarak kontrol edilecek ve bu i le ilgili çahsmalar n sonucu kaydedilecektir. Madde 65 - Isaret, bayrak, flama, plaka, tehlike uyan band, levha, giivenlik kartlan ve benzeri giivenlik malzemeleri ile, k sa devre ve topraklama tertibat kaldmlmadan tesisat gerilim alt na ahnmayacakt r. Madde 66 - Yiiksek gerilim alt sahalannda bulunan kesici ve ayinc lar n hangi fidere ait oldugunu gösterir yaz h levhalar, uzaktan okunabilecek ekilde tefhizat n uygun yerlerine as lacaktir. Madde 67 - OG fider ve hiicrelerinin isimleri, tek hat emalan ve manevra talimat, Mere kap iizerine bir levha olarak as lacakt r. Aynca Mcrenin arka fensi ve bina dis ndaki geçit izolatörii alt na da fider isimlerini belirten levhalar as lacakt r. TM nin en az 50x100cm boyutunda bir tek hat emas kumanda odas na as lacakt r. Madde 68 - OG Mcrelerinde çahsma bittikten sonra gerekli giivenlik önlemleri kaldinlacak, korunma kap lan kapat lacak daha sonra enerji verilecektir. Madde 69 - OG taraf nda kesici bulunmayan yard mc servis trafosu OG ve AG taraf ndan devre dis b rak lmas AG taraf ndan ba lamak iizere önce kesme sonrada OG taraf ndan ay rma cihazlan acilarak yap lacakt r. -Bir transformatörün ya seviyesinin kontroliinde kibrit ve benzeri alevli ayd nlatma araçlan kullamlmayacakt r. -Isletmede fahsan gii? trafolan ve reaktörler gibi tefhizatlarla ya depolanan tanklarda herhangi bir nedenle ara tirma yapmak gerekti inde gerekli emniyet tedbirleri almmadan

(yagin bo alt lmas, tank içerisindeki havamn sirkiile edilmesi, gaz maskesi tak lmas vb.) tank içerisine girilmeyecek ve teçhizat iizerinde kaynak yap lmayacakt r. Madde 70 - Çahsmalar esnas nda 61QU trafolannda AG veren tertipler (Senkronizasyon fi leri vb. ) iizerinde gerekli kilitlemelerin yap lm olmas artt r. Aynca bu transformatörlerin OG ve YG uçlan topraklanacakt r. -Ak m ölcii trafolan servisteyken sekonder devrelerinin acik kalmamas için gerekli önlemler almacakt r. (Ak m trafolannin sekonderleri besledi i aletler iizerinden kapal devre edilecektir.) -Gerilim ölcii trafolann n sekonderleri, bagh herhangi bir alet yoksa uçlan acik rak lacakt r. Madde 71 - Transformatör merkezlerindeki OG sigortalan, ancak ayinc aç ld ktan ve gerilimi kesildikten sonra sigortamn her iki taraf nda gerilim bulunmadigi kontrol edilecek ve daha sonra orijinali ile degi tirilecektir. Gerilimi kesmek mümkiin olmayan hallerde sigorta de tirmek zorunda kahmrsa, sigorta de tirme pensi, baret, izole eldiven, izole tabure veya izole hah kullamlacakt r. Madde 72 - alt sahalannda stanka, merdiven vb. insan boyunu a an uzunluktaki malzemeler yere paralel olarak ta nacakt r. Madde 73 - Kesici, ayinc vb. cihazlarimn aç lmas ndan sonra, gerilim alt nda kalm mlarla temas veya ark atlamas gibi herhangi bir tehlikenin bulundu u hallerde, i giivenli i tedbirleri ahnmadan sigortalan de tirilmeyecektir. Madde 74 - Direk tipi dagit m giiç trafolannda yap lacak çahsma tiirii ne olursa olsun gerilim önce AG den daha sonra OG den kesilecektir. Gerilim kontrolii yap larak gerilimin olmadigi görüldiikten sonra topraklama ve k sa devre i lemi yap larak çahsmaya ba lanacakt r. Madde 75 - Harici tip sigortah ayinc larda sigorta de tirme i lemi; Her iki taraftan sigorta gerilimsiz b rak ld ktan ve kontrol edildikten sonra yap lacakt r. -OG giic transformatör sigortalarimn de tirilmesinde; önce AG alterleri sonra OG ayinc lan acilacakt r. -Sigorta alt ve iist uçlan topraklanarak di er fazlarla k sa devre yap lacak, daha sonra sigorta degi tirilecektir. -Ayinc bicaklan afikken iist kontaklarda gerilim var ise o direk enerji alt nda olacagindan bu durumda sigorta de tirme i i yap lacaksa gerilim alt nda yap lan? ahsma kurallan uygulanacakt r. AKÜMÜLATÖR ODALARI Madde 95 - Akii odalarimn ayd nlat lmas nda etanj tip armatiir kullamlacak, anahtar ve priz oda dis nda tesis edilecektir. Kullamlacak aspiratörlerin motorlan kömürsiiz tip olacakt r ve en az 28 cm. çap nda aspiratör kullamlacakt r. Akiimiilatör odalannda fahs rken sigara i? ilmeyecek, kibrit çak lmayacak vb. alevli araflar bulundurulmayacakt r. Bu odalara

alevli araçlarla girme ve kaynak yapma zorunlulu u varsa odalar önceden iyice havalandinlacakt r. Madde 96 - Akiimiilatör için elektrolit haz rlan rken kesinlikle asit iizerine su ilave edilmeyecek, elektrolit haz rlamak için su iizerine asit azar azar ilave edilecektir. Madde 97 - Akiimiilatör bak mlannda lastik eldiven, lastik önliik, lastik çizme ve koruyucu gözliik kullan lacakt r. Akii odalan siirekli havalandinlacakt r. Akii odalannda göz kay tertibat bulunacakt r. Madde 98 - Akiilerle çahs rken gerekli hallerde imalatci firman n talimat na uyulacak ve izole edilmi el aletleri kullan lacakt r. YA LARDAN TEM ZLEME i LER Madde 99 - Genel korunma önlemleri: 1) Çahsma s ras nda insan sagligina ve teçhizata zarar vermeyen parlay ci-patlay özelli i olmayan temizleyiciler kullanilacakt r. 2) Klorlu eriticilerle her tiirlii çahsma s ras nda sentetik kauçuk veya lastik eldivenler ile koruyucu gözliik kullan lacakt r. 3) Klorlu eriticilere çrplak elle dokunulmayacakt r. 4) Klorlu eriticiler koklanmayacak ve yak nda sigara içilmeyecektir. 5)Ya dan temizleme i lemlerinde karbon tetra kloriir, trikloretilen, benzen vb. kimyasal madde kullamlmayacakt r. 6) Piiskiirtme tabancas ile klorlu eriticiler kullamlmayacakt r. 7) Yagi temizleme i leri geni ve iyi havalandinlmis bir yerde yap lacakt r. 8) Eriticiyi toplamak için toplay kab olan bir masa iizerinde çahs lacakt r. 9) Buhan emen bir vantilatörle zehirli buharlar emilecektir. 10) Icinde az s bulunan derin bir kap kullan lacakt r. 11) Klorlu eriticiler mutlaka orjinal ve etiketli ambalaj nda saklanacak, geli i giizel kaplara konulmayacakt r. 12) Çahs lan yer? ok dar veya havas kirli ise portatif vantilatöriin emici hortumu fahs lan yere yak n konulacakt r. Madde 100 - Depo ve sarnie içerisinde yap lan? ahsmalar s ras nda, bu gibi yerlere girilmeden önce iyice havalandinlacak ve biitiin? ahsma boyunca da havaland rma i lemine devam edilecektir. 1) Özel solunum maskesi tak lmas gerekirse bunun yam s ra özel donat m da ilave edilecektir. 2) Çahsma s ras nda emniyet kemeri tak lacakt r. 3) Isaret verme ipi bulundurulacakt r. 4) Disanda ise iferide fahsam gözetleyen bir veya birkaç yard mc ipin di er ucunda bulunacakt r.

BOYA i LERi Madde 101 - Tabanca Boyas 1) Piiskiirtme yolu ile boya yapihrken sigara içilmeyecektir. 2) Çrplak alevli ocaklar kullan lmayacakt r. 3) Boyanmis cisimlerin geli i giizel usullerle kurutulmas çabukla tmlmayacakt r. 4) Eski boyalann cikanlma ve temizleme i leri için acik alevli veya parlay maddeler kullamlmas tehlikelidir. Bu i için boya fabrikalannin imal etti i özel boya coziiciiler kullanma talimatlanna göre kullan lacak, veya boya mekanik olarak temizlenecektir. 5) Riizgârh yerlerde, s rt riizgâra döniik olarak çahs lacakt r. 6) Boyama i lemi kapal alan içinde yapihyorsa, ortam havalandinlacak ve gerekli koruyucu malzeme kullan lacakt r. 7) Kirli art klar s k s k bo alt lan kapal madeni kutularda toplanacakt r. 8) Bez parças vs. yabanc maddeler yerlere at lmayacakt r. 9) Eller benzin veya boya eriticilerle y kanmayacakt r. Madde 102 - Kapal kaplarda yap lan boyama veya boya temizleme i lerinde ahnacak önlemler; 1) Tam yiiz maskesi veya hava beslemeli bir ba k giyilecektir. 2) Tank veya depoya girmeden önce içerideki havan n solunuma elveri li oldu undan emin olunacakt r. 3) Tanklarda buharl tank n dibinden toplayan havaland rma diizeni kullan lacakt r. 4) Fenahk hissedilince hie zaman kaybetmeden bulunulan yerden ç lacakt r. 5) Boyama i lemlerinde uygun saghk önlemleri almacakt r (Du, gözlerin iyice kanmas vb.) YANGINA KAR I ÖNCEDEN ALINACAK GÜVENL K ÖNLEMLER Madde 234 - Tesis ve i yerinin yang na hassas noktalannda yang n türiine uygun tipte, kapasitede ve yeterli say da Yang n Söndüriicii Cihaz ve tesisatlan bulundurulacakt r. Madde 235 - Yang n Söndiirme Cihaz ve tesisatlannin dolu ve fahs r vaziyette olup olmadigi te ekkülümiiziin ilgili yönergesi esaslanna göre kontrol edilecek ve kartlara lenecektir. Madde 236 - S cak soba ve ocaklara benzin, mazot, gaz gibi parlay maddeler dökiilerek ate lenmeyecektir. Madde 237 - Kuru kimyasal tozlu yang n söndüriicii cihazlar karbondioksit tiipiiniin vanas çevrildigi taktirde mutlaka kullan lacak, yanhshkla vanas çevrilen tiipler ise tekrar kullamlmayacagindan yenisi ile de tirilecektir. Madde 238 - Tesislerde ba ka tiir yang n ihbar söndiirme sistemleri varsa kontrol ve kullanma talimatlanna uygun i lem yap lacakt r. Yetkili amir talimat dis nda bir k sm veya tamam devre dis b rak lmayacakt r.

Madde 239 - Karbondioksit gibi tehlikeli maddeleri piiskiirten cihazlar, havalandinlmayan yerlerde özel maske ile kullan lacak ve söndiirmeden sonra kapal yerler havalandinlacakt r. YANGIN DURUMUNDA YAPILACAK LER Madde 240 - Yang n fark edildi inde öncelikle çevredekilere ve o binadaki çahsan personele, sonra ilgililere haber verilecektir. 1) Likit gaz elektriksel nedenli yang nlarda, yang n yak ndaki yan madde kaynaklan izole edilecektir. 2) Yang nda Can Kurtarmak ilk yap lacak i olacakt r. Bu yap rken kendisinin ve ba kalannin hayat liizumsuz hareketlerle tehlikeye at lmayacakt r. 3) Yang n mahalline en yak n uygun söndiiriicii cihaz ile yang n söndiiriilmeye çahs lacakt r. Bunu yaparken: a) Kullan lan cihaz kuru kimyevi tozlu cihaz ise emniyet pimi yeniden ç kart lacak ve mandalma bas lacak, karbondioksitli cihaz ise a aç sap ndan tutularak lans yerinden cikart lacak ve alevin kökiine tutulacakt r. b) Cihaz n vanas sola ve sonuna kadar çevrilecektir. c) Piiskiiren madde alevi örtercesine gezdirilecek ve hava ile temas kesilecek ve yang n söndiiriilmeye çahs lacakt r. d) Söndiirmenin sonunda; yang n yeri mutlaka kontrol edilecek ve yangimn iyice sönmiis oldu undan emin olunacakt r. 4) Duman yak ve bo ucu etkisine kar agiz ve burun lslak bez ile kapat lacakt r. 5)Elektrik ak mim kesmeden su veya sulu cihazh yang n söndiirücii kullan lmayacakt r. 6) Akaryak t Yang nlan su ile söndiiriilmeyecektir. Bu tiir yang nlarda kuru kimyevi tozlu, karbondioksitli veya köpiiklii söndiiriiciiler kullamlacakt r. 7) Yangimn yay lmasim önlemek, yangim bo mak için kap ve pencereler kapat lacakt r. 8) Yan, parlay ve patlay maddeler yang n yerinden uzakla tinlacakt r. 9) Yangim söndiiriirken liizumsuz tahribatlarda, gereksiz k rma ve y kmalarda bulunulmayacakt r. 10) Yang n konusunda belirtilmeyen di er hususlarda Te ekkülümiiziin Yang n Yönergesine uyulacakt r. Ki SEL KORUYUCULAR VE I GÜVENLIGi EK PMANLARI Madde 246 - TE A da, fahsanlann ve i lerin giivenligini sa lamak amac ile gerekli koruyucu alet ve ekipman her isyerindeki iinite amirlerince saglanacakt r. Madde 247 - Temin edilen koruyucu alet ve ekipmanlann her an kullamlabilir durumda bulundurulmas fahsanlarca sa lanacakt r.

Madde 248 - Calisanlar verilen ki isel koruyuculan ve i giivenli i malzemelerini kullanmak zorundadir. Madde 249 - Ki isel koruyucular i e ba lamadan önce mutlaka kontrol edilecektir. Uygun durumda bulunmayan koruyucular rapor edilerek yenisi ile de tirilecektir. Madde 250 - Koruyucu alet ve ekipmanlar TSE, TSEK veya uluslar aras standartlara uygun olacaklard r. Madde 251 - Ba korumas n gerekti i tiim yerlerde i in niteli ine uygun olarak, baret, kask, mi fer, ba k, saç fileleri veya apkalardan biri tercih edilerek kullan lacakt r. Madde 252 - I nlardan, ls ktan, ls dan, parçac klardan, tozdan, kardan ve tehlikeli ortamlardan gözii korumak amac ile göze uygun kafes, gölgelik, maske veya gözliik mutlaka kullan lacakt r. Madde 253 - nsan saghgina zarar verebilecek gaz ve toz kaçaklarimn bulundu u yerlerde çahsacak olanlar, filtre edilmi veya temiz hava vererek çahsma ortam haz rlayan maskeler kullanacaklard r. Madde 255 - Çahsma s ras nda, çalisanlar, ellerini elektrik çarpmalarma, kaynak arklanna, ezilmelere, cisim batmalanna, ls ya, kimyasal maddelere, asitlere, bazlara vb. etkenlere kar koruyan eldivenler kullanacakt r. Madde 256 - Elektrik bulunan veya bulunma ihtimali olan yerlerde gerilim kademelerine uygun olmak art ile izole eldiven kullan lacakt r. a) Kesici ve ayinc lan açar veya kapat rken, b) Sigorta de i tirirken, c) Hata gerilim olup olmadigim kontrol ederken, d) Topraklama ve k sa devre yaparken, e) Laboratuar da yap lan gerilimli çah malarda, f) Bunlann di nda, amirlerin ihtiyac duydu u veya fali^an n kullan lmasim istedi i durumlarda mutlaka eldiven kullan lacakt r. g)tek ba na izole eldivenler ile enerjili yere kesinlikle temas edilmeyecektir. Madde 257 - zole eldivenlerin bak m ve kontrolii: a) Eldivenler s k s k (Her eldivenin almdigi firmaca belirlenen ekilde ) temizlenecektir, b) Ya ile eldivenlerin temas önlenecektir, c) Eldivenlerde ka?ak olup olmadigi uygun test metodu ile kontrol edilecektir, d) Kauçuk eldivenler kesici cisimlerle temas ettirilmeyeceklerdir, e) Cahsanlar eldiven kullamrken eldivene zarar verecek yiiziik takmayacaklard r, f) Izole eldivenler pudralanarak lastik torba içinde saklanacakt r. Madde 258 - Yiiksek yerlerde yap lan (Direk, kule, iskele, vb) çahsmalarda diismeye kar amaca uygun emniyet kemeri kullan lacakt r.