ŞANTİYEDE İŞ GÜVENLİĞİ Bir toplumda gerçek anlamda iş güvenliğinin sağlanabilmesi için her şeyden önce iş güvenliği bilincinin oluşması gerekir. Yasalarda ve tüm iş güvenliği mevzuatında getirilen hukuki güvence mekanizmaları ne kadar iyi düzenlenmiş olursa olsun, ilgili tüm çevre ve kişilerde bu güvenceleri korumak, işletmek konusunda yeterli bir bilinç oluşturulmamışsa kağıt üzerindeki temennilerden başka bir anlam taşımazlar. Ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıkları uzun yıllardır birçok işçinin hastalanmasına, yaralanmasına, sakat kalmasına ve hatta hayatlarını kaybetmesine yol açmaktadır. İnşaat işyerlerinden sağlanan kaza kayıtları kullanılarak, iş güvenliği seviyeleri değerlendirilmiş ve ülkemizde en sık rastlanan iş kazası türleri ve bunların nedenleri üzerinde durulmuştur.
SGK kayıtlarından inşaat işyerlerinde görülen iş kazalarının %48 i 1-3 işçi çalıştıran işyerlerinde gerçekleşirken, %80 i 50 den az işçi çalıştıran inşaat işlerinde ortaya çıkmaktadır. İnşaat işyerlerinde en sık rastlanılan iş kazası nedeni %46 oranı ile yüksekten düşme dir. Bunu %12 ile nakliyat ve %10 ile yüklemekaldırma işleri ve elektrik kazaları izlemektedir. Kazaya uğrayan işçilerin %59 u 35 yaşından küçük olup, kazaya en çok %66 oranı ile 35-45 yaş gurubu maruz kalmaktadır. Bu iş kolundaki iş kazalarının çok olmasında, ülkemizin ekonomik ve sosyal yapısı yanında, inşaat iş kolunun kendine özel koşulları da önemli bir rol oynamaktadır.
İnşaat iş kolunun kazalardaki kendine özel koşulları şunlardır; Şantiyelerin sürekli değil geçici, dinamik ve kısa süreli olması Şantiyelerde her projenin birbirinden farklı olması Çalışma koşullarının işyerine göre değişmesinden ve farklı risklere karşı karşıya kalınması Her şantiyenin kendine göre iş risklerinin olmasından ve çalışan işçilerin eğitimsiz olması Şantiyelerdeki imalatların farklı organizasyon ve iş disiplinine sahip birden çok taşeron tarafından gerçekleştirilmesi İnşaat işlerinin doğal iklim koşulları altında gerçekleştirilmesi nedeniyle bu ortamda çalışmak için tecrübe ve fiziksel zorluklara alışık olmak gerekir. Ağır ve tehlikeli iş yükünün fazla olması ile işçi devir hızının fazla olması Çalışma ortamının zemin seviyesinden yukarıda veya aşağıdaki olmasının yanında çalışma sahasının geniş ve dağınık olması Çalışanların ve malzemelerin sürekli hareket halinde olması ve bu hareketliliğin düzensiz bir ortamda gerçekleşmesi İnşaat işletmelerinin çoğunun küçük ve kurumsallaşmamış işletmeler olması
Ülkemizde 4857 sayılı İş Kanunu 22 Mayıs 2003 günü T.B.M.M de kabul edilmiş ve 10 Haziran 2003 tarihinde 25134 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 4857 sayılı iş kanunun beşinci bölümü iş sağlığı ve güvenliği başlığını taşımakta olup, 77. ile 90. maddeleri arasındaki 13 madde bu konuyla ilgilidir. Bunun yanında 4857 sayılı iş kanunun yürürlüğe girmesinden bu yana geçen kısa zamanda içerisinde birçok yönetmelik yayınlanmıştır. 4857 sayılı kanundan sonra geçtiğimiz iki yıl içinde çıkan işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yönetmelikler, AB uyum yasları doğrultusunda düzenlenmiştir. Yeni yönetmelikler genel olarak işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda yeni yaptırımlar getirip uygulamaları genişletmektedir.
Yönetmeliklerde inşaat sektörünü doğrudan ilgilendirebilecek konular; İş sağlığı ve güvenliği Yapı işlerinde sağlık ve güvenlik Gürültü ve titreşim Güvenlik ve sağlık işaretleri Asbestle (doğal silika minareli) çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların korunması Kanserojen ve mutajen (kimyasal ve fiziksel etki) maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri
Şantiyedeki tehlikeleri önleyici faaliyetlere yönelik kontrol listesi; İnşaat alanındaki tehlikeli maddelerin depolanma şekli ve kullanımı uygun mu? İnşaat alanında bulunan herkes uygun baş ve ayak koruyucusu kullanıyor mu? Riskleri kişisel koruyucu donanım kullanmadan kontrol edebilmenin bir yolu var mı? İşçilerin kullandıkları kişisel koruyucu donanımlar yaptıkları işe uygun mu? Çalışanlar dışındaki kişilerin inşaat alanına girmesini engellemeye yönelik korkuluk veya benzeri önlemler var mı? İnsanların, malzemelerin veya araçların kazı alanına düşmesini önleyecek bariyerler veya başka güvenlik önlemleri var mı? Çevredekileri korumaya yönelik önlemler alınmış mı? Çalışanlar çalışma alanlarına güvenli bir şekilde ulaşıp, güvenli çalışabiliyorlar mı? İnşaat alanı düzenli, yeterince aydınlatılmış ve iyi tasarlanmış mı?
Bölgede uygun uyarı ve trafik işaretleri ile işaretleme yapılmış mı? Çalışanların dinlenmesine yönelik düzenlemeler ve mekanlar var mı? Yangına karşı yangın söndürücü ve acil çıkış yolları ve kapıları uygun şekilde işaretlendi mi, ve uygun önlem alınmış mı? Acil çıkış yolları ve kapıları uygun şekilde işaretlendi mi? İlk yardım hizmeti sunuluyor mu? Yer altı ve yer üstü enerji hatlarının geçtiği yerler işaretli mi? Çalışanlar temas sonucu elektrik akımı riskine karşı korunuyor mu? Makine ve araçların sürücü ve operatörleri yeterli ehliyete sahip mi? İş için uygun aletler kullanılıyor mu? Civarda bulunanların güvenliğini sağlamak için kesici ekipmanların etrafında yeterli boşluk bırakılmış mı? Makinelerin sesli uyarıcılar, koruyucuları ve güvenlik tertibatları çalışıyor mu? Yük ve insan asansörleri, gırgır vinçler uygun şekilde kurulmuş mu?
Tüm iş ekipmanları ve makinelerin çalışmaları güveli olarak sürdürülebiliyor mu? İskelenin kurulduğu zemin sağlam mı? İskeleyi oluşturan tüm parçalar güvenlik açısından kontrol ediliyor mu? İskelelerin kurulumu, değiştirilmesi ve sökülmesi yetkin kişilerce yapılıyor mu? İskelenin durumu periyodik olarak kontrol ediliyor mu? İskele üzerinde çalışırken düşmeye karşı koruyucu ekipman sağlanıyor mu? Çalışanların ve cisimlerin yüksekten düşmesini engelleyici önlemler alınmış mı? Merdivenler iyi durumda mı? İnsan veya malzemelerin düşmesini engellemek için kenar koruması var mı? İnşaat alanında düzenli aralıklarla sağlık gözetimi yapılıyor mu? Düşmeleri önlemek için boşluklar açıkça işaretlenmiş ve sabitlenmiş kapaklarla korunuyor mu?
İş Kazalarına Sebebiyet Veren Olumsuzluklar; İş kazaları ve meslek hastalıkları birçok işçinin hastalanmasına, yaralanmasına, sakat kalmasına ve hatta hayatlarını kaybetmesine yol açmaktadır. Bu tip olaylar özellikle inşaat sektöründe daha fazla yaşanmaktadır. Bunun en önemli nedeni inşaat sektörünün kendine özgü çalışma koşullarının olmasındandır. İş kazalarının çoğu insan kusurlarından kaynaklanmaktadır. Bunlar genelde işverenin güvenlik şartlarını yeteri kadar sağlamaması, çalışanların iş güvenlik şartlarına uymaması ve çalışanların kişisel problemlerinden kaynaklandığı kanaati hasıl olmuştur. Bu sebepler; Dikkatsizlik Ehliyetsizlik Tedbirsizlik Değişik iş ortamı ve bilgisizlik Zor çalışma şartları, dikkat süresi ve dikkat yoğunluğu sürelerine riayet edilmemesi
2006 yılına ait sektörlere göre iş kazası, sürekli iş görmezlik ve ölüm istatistikleri Sektör İş kazası sayısı Sürekli iş görmezlik Ölüm İnşaat 7143 428 397 Kömür Madenciliği 6722 389 35 Metal İmalatı 11039 196 35 Nakliyat 4478 130 165 Toptan ve Perakende Tic. 2610 84 70 Nakil Araçları İmali 5740 78 25 Makine İmalatı ve Tamiratı 5331 92 25 Taş toprak, kil, kum vs. imalatı 5098 80 35 Gıda maddeleri sanayi 2452 76 39 Metal esaslı endüstri 5506 54 19 Toplam 79027 1853 1601
Şantiyede İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerini Aldırma Görevi; Görevli olmayanların şantiyeden uzaklaştırılmasını sağlamak, Şantiyedeki çalışma alanlarındaki riskleri tespit ettirip değerlendirdikten sonra önlemlerini ilgililere aldırmak Şantiyedeki uyarı levha ve cihazlarını bulundurmak ve uygun şekilde kullandırmak, uyarı levhalarını yerleştirmek, işçileri bilgilendirmek, Tüm çalışanların kişisel korunma araçlarının kullanmasını sağlamak, Seyyar yangın söndürme cihazlarını belirlenen yerlere yerleştirmek Çalışma alanında yanmaya ve patlamaya neden olabilecek kıvılcım, kor metal gibi faktörlerin engellenmesini sağlamak, Şantiyede mevcut tehlikeli gaz, toz ve gürültü ölçümlerini yapıp tehlikeli maddelerin sahadan uzaklaştırılmasını sağlamak Yapı işlerinde iskele, merdiven ve platformların günlük kontrollerini yapmak, Makinelerin çalışmasını ve malzeme ambarlarını iş güvenliği açısından kontrol etmek
Acil durumlara İlişkin Planları Yapma Görevi; Risk değerlendirme sonuçlarına göre risklerin nasıl önleneceğini gösteren acil durum planlarını hazırlamak ve gerekli tatbikatların yapılmasını sağlamaktır. İşçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin araçları olay yerine sevkini kazazedeleri olay yerinden uzaklaştırmak, Çalışma alanının çevre güvenliğini sağlamak, seyyar veya sabit yangın söndürme aracı ve cihazları ile yangına müdahalede koordinasyonu sağlamaktır. İş Güvenliğine İlişkin eğitim İşlerini Yürütme Görevi; Şantiyelerdeki eğitim amacı, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir ortamı sağlamak, İş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltmak Çalışanlara yasal hak ve sorumluluklarını öğretmek İş sağlığı ve güvenliği bilinci oluşturarak uygun davranış kazandırmaktır. Yıllık eğitim planını hazırlamak İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili teknolojik yayınları ve gelişmeleri izlemek, Toplantı, seminer ve hizmet içi vb. faaliyetlere katılmaktır.
İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sonucu Ölüme veya Yaralanmaya Neden Olmadan Dolayı Tazminat Sorumluluğu; Her işveren veya iş güvenliği yöneticisi işyerinde işçilerin sağlığını ve güvenliğini sağlamak için her türlü önlemi almak araç ve gereçleri noksansız bulundurmakla yükümlüdür. İşyerindeki riskleri tespit etmek ve tespit edilen bu riskleri değerlendirip gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. Meydana gelecek her türlü zaman veya malzeme kaybına yol açan iş kazalarının nedenlerini ayrıntılı bir rapor düzenlemekle yükümlüdür. Yapılan organizasyonda gerekli koordinasyonu sağlamak ve çalışanlara eğitimlerle yol göstermek mecburiyetindedir. Yapılmakta olan işin niteliğine göre gerekli idari ve teknik önlemlerin alınıp alınmadığını denetleyerek, işçileri risklere karşı eğiterek bu görevi yerine getirir.
İnşaat Şantiyesinde iş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu İş güvenliği plan ve programının hazırlanması Sorumluluk görevi Adı Soyadı İmzası İş kazalarında yapılacak işler ve iş kazaları ile hastaların raporlanması İşe giriş ve periyodik eğitimlerin yapılması Yangın acil durum prosedürlerinin uygulanması Elektrik tehlikelerine karşı önlemlerin alınması Çevre sağlığının korunması İş makinelerinde ve el aletlerinde önlemlerin alınması İlk yardım ve kurtarma prosedürünün uygulanması Acil durum prosedürünün uygulanması Kişisel koruyucu malzeme ve ekipmanın satın alınması Gece çalışmasında tüm iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması
İş Güvenliğinden Sorumlu Teknik Elemanların Şantiyede Alacakları Güvenlik Tedbirleri Şantiyede, ecza dolabı gerekli ilk yardım malzemesi ve bir sedye bulundurması İşçilere, iskele v.s gibi tehlikeli yerlerde çalışırken emniyet kemeri taktırılması İşçilerin başlarına yukarıdan düşebilecek herhangi bir şeye karşı baret giydirilmesi Düşülme ihtimali olan iskele kenarları ve döşeme boşluklarına korkuluk çakılması İskelelerin sağlam yapılması çift kalas konulması ve bu kalasların birbirine kuşaklarla bağlanması Seyyar geçit köprülerinin ve merdivenlerin her iki tarafına korkuluk çakılması Asansör ve vinçlerin etrafına korkuluk yapılması. Elektrikle çalışan aletlerin kablolarının kauçuktan ve sağlam olması Gereken yerlere ikaz levhaları konulması İşçilerin iş kazalarına uğramamaları için bu hususta eğitim ve öğretime tabi tutulması İşçilerin her 6 ayda bir sağlık muayenelerinin yaptırılması
Kişisel Korunma Araçları Her işveren inşaat işlerinde çalışanlara kişisel koruyucu donanım olarak alet, parça, malzeme gibi cisimlerin düşmesi muhtemele yerlerde çalışacak işçilere koruma başlığı (baret) ve eldiven verilecektir. Baretler düşme, sarkma, yuvarlanma veya fırlatma tehlikeleri ve başın bir nesneye çarpması sonucu meydana gelebilecek tehlikelerden korur. Yüksekten düşme tehlikesi bulunan kısımlarda çalışanlara kişisel koruyucu donanım olarak emniyet kemeri verilecektir. Kişisel koruyucu kullanılan durumlar Çalışma alanı dar olan yerlerde Düz-çatı kenarlarında Çukur kenarlarında Demir direklerde Montaj işlerinde Tırmanma tertibatı ile yapılan işlerde
Çelik Postal Yağmurluk Kaynak maskesi Gözlük Reflektörlü giysi Omuz kayışı