GEN KUVEYT ÜLKE PROFİLİ Resmi adı: Kuveyt Devleti Yönetim Sekli Anayasal Emirlik Emir Seyh Sabah al-ahmed al-jabir al-sabah Basbakan Seyh Nasır al-muhammad al-ahmad al-sabah Yüzölçümü 17.820 km2 Nüfusu 2010 tahminiyle yaklaşık 2,7 milyondur Ortalama yasam süresi 77,2 Okuma yazma oranı % 83.5 İklim Çöl iklimi: yazlar çok sıcak, kıslar soğuk ve kısa Konusulan Diller Arapça (resmi) ve İngilizce Baslıca Sehirler Kuveyt, Hawalli, Ahmadi, Jahra, Farwaniya, Mubarak al-kabeer Para Birimi Kuveyt dinarı Zaman Dilimi GMT+3 Telefon Kodu 965 Din %85 ini (% 70 i Sünni, % 30 u Sii) Müslümanlar, % 15 ini Hristiyanlar ile Hindu ve Farsiler oluşturur 1
GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER (2009) 2008a 2009b 2010b 2011b GSYiH (milyar $) 148.169 130.386 154.701 169.114 GSYiH (büyüme, %) 8.5-0.7 4.4 4.8 Enflasyon (TÜFE, ort.%) 10.6 5.7 4.5 3.2 İhracat (milyon $) 86.943 49.494 64.245 64.790 İthalat (milyon $) 22.939 20.798 21.608 23.495 Döviz Kuru (ort., KD:$) 0.269 0.283 0.286 0.278 Dıs Borçlar (milyar $) 36.9 33.5 32.6 31.7 İş Yapma Kolaylığı Sıralaması 61. (2010 verilerine göre Kaynak: Economist Intelligence Unit Country Report; a gerçeklesen, b EIU tahminleri Nüfus Yapısı 2003 2008 2013 Nüfus (milyon) Toplam 2,5 3,4 4,1 Erkek 1,6 2,2 2,6 Kadın 1 1,3 1,5 Yaş dağılımı (toplam nüfus %) 0-14 27,9 26,6 25,6 15-64 69,5 70,6 71,2 65+ 2,6 2,9 3,2 2004-08 2009-13 Nüfus artışı (%) 6,2 3,7 Kaynak: International Labour Organization (ILO), labour force projections; EIU estimates and forecast, 2010 Ana dili Arapça olan ülke;nüfusunun %26,9 u 0-14 yas arasında, %70,3 ü 15-64 yas arasında, %2,8 si ise 65 yasın üzerindedir. Milli Meclis adıyla anılan Kuveyt Parlamentosunu 50 kisilik seçilmis parlamenterler heyeti ile atama yoluyla seçilen diger parlamenterler olusturmaktadır. Anayasal monarsiyle yönetilen Kuveyt in Devlet Baskanlıgı görevini Ocak 2006 dan itibaren Seyh Sabah al-ahmed al- Jabir al-sabah yürütmektedir. Al-Sabah ailesinin üyeleri Bakanlar Kurulu nda 2
önemli pozisyonlarda bulunmaktadır. Parlamentonun kısıtlı bir yasama yetkisi bulunmaktadır. Ülkede siyasi parti faaliyetlerine izin verilmemektedir. Kuveyt in siyasi gündemine, ekonomik yeniden yapılanma ve bunun refah devleti ve ülke gelir dagılımına yansımaları ile ilgili tartısmalar hakimdir.1990 ların sonundan itibaren basbakanın ve hükümetin bazı üyelerinin çabaları sonucu uygulamaya konmaya çalısılan reformlar, Milli Meclis teki muhafazakar milletvekilleri tarafından refah devletinin halka sagladıgı imkanları ortadan kaldıracagı endisesiyle engellenmektedir. Yine bir grup milletvekili, yabancıların petrol sektörüne yatırım yapmasını saglayan Kuveyt Projesi nin (Project Kuwait) uygulamaya konmasına muhalefet etmektedirler. Kuveyt, Körfez _sbirligi Konseyi nin altı üyesinden biridir. ABD Kuveyt in güvenligine 1991 yılında imzalanan ve 2001 yılında yenilenen 10 yıllık bir savunma anlasması ile destek olmaktadır. Ayrıca Kuveyt ile İngiltere, Fransa ve Rusya arasında da savunma anlasmaları bulunmaktadır. EKONOM_2008 yılında Kuveyt in GSYİH sinin bir önceki yıla oranla artarak 148,17 milyar dolar olarak gerçeklesmistir. Özel sektörün büyük oranda kamu ihalelerine baglı olması ve kamu harcamalarının yüksek düzeylerde gerçeklesmesi ekonominin büyüme trendi göstermesine neden olmaktadır. Ancak 2009 yılında petrol ihracat hacmindeki artısta beklenen düsüsle GSYIH deki büyümenin - %0.7 ye gerilemesi beklenmektedir. 2010 yılında ise GSYIH da %4.8 oranında büyüme kaydedilecegi tahmin edilmektedir. 2008 yılında enflasyon oranının %10.6 gibi görece yüksek seviyelerde bulunması büyük ölçüde zayıf ABD doları karsısında uygulanan döviz çıpası nedeniyle enflasyon ithalinden kaynaklanmaktadır. 2010 yılı tahminlerine göre düsen emtia fiyatlarına baglı olarak enflasyon oranının %4.5 a oranına kadar gerilemesi söz konusu olabilecektir.kuveyt ekonomisi diger Körfez ülkeleri gibi temelde petrol üretimine dayalıdır ve ülkedeki imalat sektörü ve özel girisim zamanla gelisme göstermektedir.. İmalat sanayinin GSY_H ye katkısı yaklasık %8 civarındadır. Irak ın yeniden imarı, özellikle bölgedeki koalisyon ordularına yapılan gıda ve araç-gereç satısları, alınan ihale ve taseronluk isleri ekonomiyi canlı tutmaktadır.hükümetin hedefi, limanların rolünü arttırarak, Kuveyt i bölgenin ticaret ve finansman merkezi yapmaktır. Yatırımların çogunun yap-islet-devret modeliyle gerçeklestirilmesi planlanmaktadır.ekonominin çesitlendirilmesi ve petrole baglı olmaktan çıkarılması, petrol dısı gelirlerin arttırılması, degisken petrol fiyatları nedeniyle ekonominin dalgalanmasının engellenmesi ve daha çok Kuveyt vatandaslarına is alanı yaratılması hükümetin üzerinde durdugu konulardır. Fakat reformlar ve liberallesme çabası, muhafazakar kanadın çogunlugu elinde bulundurdugu parlamentodan destek alamaması ve petrol fiyatlarının artmasına baglı olarak yavas ilerlemektedir. Ekonomide liberallesmeyi saglayacak özellestirme, vergi, rekabet, tüketiciyi koruma, çalısma hayatı ve kamu ihalesi mevzuatı ile ilgili kanun degisiklikleri tamamlanamamıstır. Yabancılara yönelik % 55 vergi oranının % 25 e indirilmesine iliskin vergi yasası degisiklik tasarısı da gecikmistir. Bu nedenlerle de ekonomi hala korumacı bir tablo çizmektedir. Milli Meclis in özellestirme konusunda kapsamlı bir kanun degisikligi yapılmasını engellemesi ve kamu hizmeti ve iletisim alanlarında yapılacak özellestirmelere durum bazında onay verilmesi kararını alması ile birlikte özellestirmede istenen hıza kavusulamamıstır. Özellestirme konusundaki ilk adımlar Qurain Petrol Sirketi nin özellestirilmesi ve ilk özel akaryakıt pazarlama sirketinin kurulması olmustur. Kamuya ait sirketlerin bazılarının hisselerinin bir kısmı Kuveyt Borsasında satısa çıkarılarak özellestirilmektedir.2001 yılında Kuveyt hükümeti, Kuveyt Havayollarını, gaz istasyonlarını, posta,telgraf, telekomünikasyon servislerini, limanları ve ulasım hizmetlerini, elektrik, su ve 3
petrokimya sektörlerini kapsayan bir özellestirme programı açıklamıstır. Fakat bu programla hedeflenen sonuca su ana kadar ulasılamamıstır.2008 yılı itibariyle Kuveyt in isgücü 1,73 milyondur. Kuveytlilerin ve Kuveytli olmayanların gerek toplam isgücünde gerekse kamu veya özel sektördeki istihdam oranları birbirinden oldukça farklıdır. Ülkedeki toplam isgücünün % 80 i yabancı olup yabancılar daha çok özel sektörde istihdam edilmektedir.kuveytli isgücünün ise % 86 sı kamu sektöründe çalısmaktadır. Hükümet,Kuveytlileri de özel sektörde çalısmaya yöneltmek için bir plan yürürlüge koymustur. Bu plan uyarınca her yıl özel sektörde çalısan yabancı isçilerin %10 unun Kuveytlilerle degistirilmesi düsünülmektedir. Bunun için de Kuveytli çalıstıran özel sektör kuruluslarına tesvikler verilmesi ve bazı sektörlerde Kuveytli isçi çalıstırılması için kotalar konması planlanmaktadır. Eğitim Anayasaya göre ilk öğretim tüm vatandaşlar için zorunlu olup, üniversite düzeyine kadar eğitim ücretsizdir. Birleşmiş Milletler verilerine göre okur yazarlık oranı 15 yaş üzeri için % 93 oranında olup, bu oran Arap dünyası için oldukça yüksektir. Doğal Kaynaklar ve Çevre Petrol ve doğal gaz haricinde dikkate alınmaya değer başka doğal kaynaklara ve madencilik faaliyetlerine sahip değildir. Ülke topraklarının büyük çoğunluğu çöl olup, yer altı su kaynakları bulunmamaktadır. Ülkede tuzu arındırılmış deniz suyu kullanılmaktadır. DIŞ TİCARETTE SON DURUM Kuveyt in ihracatının % 97,8 ni ham petrol oluşturmaktadır. İthalatının ise % 41 ni tüketim ürünleri, % 34 nü ara mallar, % 25 ni nihai ürünler ağırlıklıdır. Kuveyt petrollerinin büyük çoğunluğu üç Asya ülkesine, Japonya, Güney Kore ve Singapur a ihraç edilmektedir. ABD ise Kuveyt in ihracatında önemli başka bir ülkedir. Kuveyt in savaş süresince ABD ve koalisyon güçlerine sağladığı destek ve lojistik imkanlar, bölgede bulunan ABD ordusunun açmış olduğu pek çok ihalenin Kuveytli firmalar tarafından üstlenilmesine ve Irak taki ABD ve koalisyon güçlerinin ihtiyaçlarının Kuveytli firmalar aracılığıyla temin edimesine imkan sağlamıştır. Kuveyt in Irak ile ilişkilerini geliştirmek ve bu ülkenin yeniden inşasından daha fazla pay almak istemesi, Irak ı bir yatırım noktası olarak görmesi, Kuveytlilerin Irak ta doğrudan veya Iraklılar ile birlikte faaliyet göstermelerini sağlamıştır. TÜİK verilerine göre Kuveyt, Türkiye'nin dış ticaretinde, ticaret fazlası veren bir ülke. 2009 yılında bu ülkeye yapılan ihracat 214 milyon dolar olurken, ithalat 184 milyon dolarda kaldı. 2010 yılında ihracat 412 milyon dolar seviyesine yükseldi, ithalat ise 11 aylık dönemde 192 milyon dolar oldu. Böylece Türkiye Kuveyt'e ihracatı geçen yıl yüzde 95,2 artırdı. Yıllar itibariyle hızla artış gösteren ve 2008 yılında 1 milyar doları aşan Katar'a ihracat 2009 yılı sonunda 289 milyon dolara kadar geriledi. 2010 yılında ise ihracat 202,4 milyon dolar olurken, ithalat ise 11 aylık dönemde 184.2 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti. 4
EKTÖRL KUVEYT İN DIŞ TİCARETİNDE BAŞLICA ÜRÜN VE ÜLKELER Başlıca İhraç Ürün ve Grupları Petrol ve İşlenmiş Petrol ürünleri,gübre Başlıca İthal Ürün ve Grupları Gıda Ürünleri,İnşaat Malzemeleri,Taşıt ve Taşıt Aksamları,Giyim İhracatında Ülkeler Başlıca Japonya % 17.9,Güney Kore %17.2,Hindistan %12.4,Tayvan % 9.1,ABD %7.9,Çin %7.5,Singapur %5.4,Türkiye % 0.36 İthalatında Ülkeler Başlıca Kaynak : CIA FactBook (2009) ABD %11,2,Çin %9.1,Almanya %7.6,Japonya % 7,14,Suudi Arabistan % 6,2 İtalya % 5,Fransa %4,7,Hindistan % 4,1,İngiltere % 4,Türkiye % 1.1 Petrol Kuveyt dünya petrol rezervlerinin yaklasık %8 ine karsılık gelen 101,5 milyar varil kanıtlanmıs petrol rezervine sahiptir. Kuveyt in petrol rezervlerinin önemli bir bölümü dünyanın ikinci büyük petrol sahası olarak kabul edilen 70 milyar varillik Büyük Burgan bölgesinde yer almakta olup bölgenin günlük petrol üretim kapasitesi ise 1,2 milyon varildir. Kuveyt in sahip oldugu rezerv, su andaki üretim miktarı devam ettigi takdirde 100 yıldan daha fazla bir süre için yeterli olacaktır. Kuveyt, dünya petrol üretiminde 13 üncü, petrol ihracatında 8 inci sıradadır. 2008 yılında Kuveyt in yükselen petrol fiyatları nedeniyle üretimini artırmasından ötürü net ham petrol ihracat gelirinin 69 milyar dolar olarak gerçeklesmistir. Bu rakamın 2009 yılında 50 milyar dolar, 2010 yılında ise bu rakamın 64 milyar dolar olacagı tahmin edilmektedir. Ülkede üretilen 2.5 milyon varil/gün petrolün 290-300 bin v/g kadarı ülke içinde kullanılmakta kalanı ise rafine petrol ürünleri veya ham petrol olarak ihraç edilmektedir. Kuveyt petrol üretim kapasitesini 2020 yılına kadar 4 milyon varile çıkarmak amacıyla; üretim altyapı modernizasyonu, stoklama, üretim kapasitesi artırımı, petrol alanında uluslararası firmalarla isbirligi ile ihraç ve rafineri kapasitesinin güçlendirilmesine yönelik 55 milyar dolarlık bir yatırım programı baslatılmıstır. Önemli petrol arıtma tesisleri ve petrole baglı sanayi isletmeleri de Kuveyt sehrine yakın Ahmadi ve Shuaiba bölgelerinde bulunmaktadır. Kuveyt, Mina al-ahmadi, Mina al-abdullah ve Shuaiba daki mevcut rafinerilerine Mina al- Zour da günde 615 bin varil üretim gerçeklestirecek ve insası için bütçeden 6,3 milyar dolar ayrılmıs bulunan bir rafineri eklemeyi planlamaktadır. Bu konudaki yatırım süreci devam etmektedir. Yüksek Petrol Konseyi tarafından önerilen Kuveyt Projesi (Project Kuwait), uluslararası petrol sirketlerini ülkenin kuzeyindeki petrol sahalarındaki gelistirme planlarına dahil etmeyi ve ülkenin kuzeyinde (4 tane) ve batısındaki (2 tane) petrol üretim alanlarının genisletilmesini öngören bir projedir. Öncelikle ülkenin kuzeyinde bulunan ve 5
10 milyar varil rezervi oldugu bilinen alanların kapasitesinin günde 900.000 varile çıkarılması hedeflenmektedir.ülkenin batısındaki alanların ise kapasitesinin günde 190.000 varilden 460.000 varile çıkarılması planlanmaktadır. Doğalgaz Kuveyt in dogalgaz rezervleri 52.4 trilyon ft³ dir ve dünya dogalgaz rezervinin % 1 ini olusturmaktadır. Ülkede üretilen hemen tüm dogalgaz, petrol üretiminde kullanılmaktadır. Bunun dısında, yerel tüketim sınırlıdır. Fakat petrokimya sanayinin gelismesi ile birlikte yerel tüketimin artması beklenmektedir. Ülkenin kuzeyinde kesfedilen genis dogal gaz sahalarında 2008 yılında ayında üretime baslamıstır. ABD li petrol saha hizmetleri firması Schlumberger, kuzeydeki 35 trilyon kubik fit rezervin bulundugu tahmin edilen gaz sahalarında bir inceleme baslatmak üzere görevlendirilmistir. Söz konusu gazın daha çok elektrik ve su üretimi basta olmak üzere yerli talebi karsılaması beklenmekte olup ülke, komsu ülkelerden gaz ithal etmeye yönelecektir. İmalat Ülkenin imalat sanayi içindeki en önemli sektörler, petrole dayalı olan petrokimya ve petrol arıtma sektörleridir. Petrol arıtma sektörü dısındaki üretimin GSYİH ye katkısı oldukça düsük bir seviyededir. Petrol dısı sanayi gıda isleme ve insaat malzemeleri gibi alanlarda yogunlasmaktadır. Ayrıca orman ürünleri, mobilya, metal ürünleri ve makinalar önemli ürünlerdir. 1999 dan bu yana kurulan sirketler en fazla temel metaller, agaç ürünleri, tekstil, hazır giyim ve deri sektörlerinde faaliyet göstermektedirler.ilk olarak 1960 ların sonlarına dogru kurulan ve pek de verimli olmayan petrokimya sektörünün, 1991 Körfez Savasından sonra devlet tarafından stratejik sebeplerle gelistirilmesine karar verilmistir. Ayrıca Kuveyt Petrochemical Industries Co. (Kuveyt Petrokimya Sanayi) yıllık 850 bin ton amonyak ve 792 bin ton üre üretimi gerçeklestirmektedir. PIC ile Union Carbide ortaklıgı ile olusturulan EQUATE firması yıllık 650 bin ton etilen, 350 bin ton etilen glikol ve 450 bin ton polietilen üretmektedir. Üretilen etilen, etilen glikol ve polipropilenin büyük kısmı Avrupa ve Asya ya ihraç edilmektedir. Finans Kuveyt, finans sektöründe bölgesinde öne çıkmaya aday bir ülkedir. Ülkede petrol sektöründen sonra en önemli güç Bankacılık Sektörüdür. Ülkede 6 sı %100 Kuveytlilere ait 8 ticari banka ve sanayi, gayrimenkul, tasarruf ve İslami bankacılık alanlarında hizmet veren 4 banka olmak üzere 12 banka bulunmaktadır. HSBC, PNB Paribas, Abu Dhabi Milli Bankası ve Citibank gibi yabancı bankaların da ülkede faaliyet göstermelerine izin verilmistir. 2009 yılının ilk dokuz ayında Kuveyt bankalarının varlıklarının toplamı 213 milyar dolar olarak açıklanmıstır. Ayrıca, Kuveyt Merkez Bankası na kayıtlı 57 yatırım sirketi, 92 yatırım fonu ve 53 döviz sirketi hizmet vermektedir. Sigortacılık sektörü 8 i ulusal, 6 sı Arap ve 6 sı yabancı sirket olmak üzere toplam 20 sirketten olusmaktadır. 6
Altyapı Kuveyt te bir yıl içinde ülkenin üçüncü mobil telefon sirketinin kurulması için yetki veren yasa Ocak 2007 sonunda kabul edilmistir. Yeni yasaya göre hükümet söz konusu sirketin %24 hissesini elinde bulunduracak, hisseleri %26 sı ülke içinde ya da dısındaki stratejik bir yatırımcıya satılacak, kalan %50 hisse ise Kuveytlilere sunulacaktır. İnşaat Geçtigimiz yirmi yıllık dönem itibariyle ülkedeki kamu yatırımlarının politik istikrarsızlık ve güvenlik tehditlerinden ötürü ertelenmesi nedeniyle altyapı ve telekomünikasyon alanlarında yatırıma ihtiyaç bulunmaktadır. Önümüzdeki yıllarda Kuveyt te otoyol, konut, köprü, liman ve depolama tesisi, demiryolu,havaalanı, dogal gaz ve petrol tesisleri gibi çesitli altyapı yatırımları öngörülmektedir. Bu da insaat sektöründe bir hareketlenmeye isaret etmektedir. Özellikle konut yapımı ve saglık kurulusları insaatı gelimse gösteren iki alandır. 2020 yılına dek büyük yatırım projeleri için 40 milyar dolardan fazla harcama yapılacaktır. Kuveyt te insaat sektörü büyük ölçüde kamu ihalelerine baglı olup 1998 yılında petrol fiyatlarının düsmesiyle birlikte hükümet büyük kamu projelerini ertelemis ve yap-islet-devlet modeline yönelmistir. Yakın zamanda petrol fiyatlarındaki artısla birlikte Bayındırlık ve _skan Bakanlıgı Subiya yarımadasını gelistirmek ve Failaka ve Bubiyan adalarında turizmi canlandırmak üzere iddialı projelere girismistir. 1 milyar dolar degerinde otoyolların modernlestirilmesi ve genisletilmesi projesi yanında Kuveyt sehrinde bir metro yapım projesi planlanmaktadır. Metro projesinde birinci etap, 32 kilometrelik bir hat yapım projesidir ve 1-2 milyar dolar tutarındadır. Bölgesel Demiryolu Yapım Projesi ile, Kuveyt ile KİK ülkelerinin ve KİK ülkeleri ile Irak, Suriye, Ürdün, Türkiye ve İran ın birbirine baglanması planlanmaktadır.bunların dısında, maliyeti 5 milyar ABD dolarını bulan 70.000 lojman yapımı,idari binalar, ulusal bir kütüphane (35 milyon ABD doları), devlet hastaneleri (620 milyon ABD doları), Shdadiyah üniversite kampüsü (3.5 milyar ABD doları), Merkez Bankasının yeni binası (100 milyon ABD doları), çesitli ofis ve olimpik standartlarda bir spor tesisi insaatı gündemdedir.halihazırda yapılan insaat projelerinin tutarı 10 milyar ABD doları olup bunun 20 yıllık bir süre zarfında kümülatif olarak 30 milyar doları geçmesi beklenmektedir. İnsaat sektörü, Irak taki Saddam Hüseyin rejiminin yıkılmasının ardından Kuveyt yatırımının geri dönmesi ve petrol gelirlerindeki artıstan olumlu etkilenmekle birlikte ekonomide oldukça ufak bir yer tutmakta olup 2008 yılında GSYIH içindeki payı %8 den az olmustur. YATIRIM ORTAMI DIŞ TİCARET POLİTİKASI VE VERGİLER Dış Ticaret Politikası Ülkede yabancı faaliyetlere getirilen kısıtlamalar, ticaret ve ekonomik faaliyetleri düzenleyen uygulamaların değişkenliği ve açık olmayışı, vergi sistemi, kamu alımlarında yerli firmalara sağlanan avantajlar, acentalık sistemi gibi pek çok husus nedeniyle Kuveyt serbest bir ekonomi olmaktan oldukça uzaktır. İthalatçılar Sanayi ve Ticaret Bakanlığından her yıl ithalat lisansı almak ve Bakanlık ile Kuveyt Sanayi ve Ticaret Odasına kayıt olmak zorundadır. Lisanslar bir yıl için geçerli olup, ve birden fazla nakliyeye izin verir. Ateşli silahlar, patlayıcılar, ilaçlar ve vahşi hayvanlar gibi çeşitli ürünler için farklı bakanlık ve kurumlardan lisans almak gerekir. Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkeleri birleştirilmiş gümrük kanunu çerçevesinde Kuveyt gümrük vergisi oranlarını % 5 olarak uygulamaktadır. Çoğu gıda maddesi olan yaklaşık 417 7
üründe gümrük vergisi oranı sıfır olarak uygulanmaktadır. Kuveyt ülkedeki ekonomik duruma bağlı olarak bazı malların ihracatına da yasaklamalar getirebilmektedir. Demir çelik ürünleri ihracatı, ülkenin demir çelik ihtiyacının karşılanmasında yaşanabilecek sıkıntıların önlenmesi ve demir çelik hurda ihracatı ülkedeki sanayicilerin uygun fiyattan hammadde bulabilmelerinin sağlanması amacıyla yasaklanmıştır. Hurda bakır ve pirinç ihracı ise Savunma Bakanlığı ile Elektrik ve Su Bakanlıklarının iznine bağlanmıştır. Ülkedeki ekonomik ve ticari faaliyetleri düzenleyen diğer bir önemli husus ise Kuveytlilere ve Kuveyt te kurulan firmalara sağlanan avantajlardır. Mevcut düzenlemeler ile kamu alımlarına ilişkin ihalelerde Kuveytli firmalara %10, KİK ülkelerinin ürünlerine ise %5 fiyat avantajı sağlanmaktadır. Kamu alımlarında yabancılara getirilen diğer bir sınırlama, ülkedeki ihale sisteminin, yabancı firmaların uluslararası ihaleler dışındaki ihalelere katılabilmelerini önlemesidir. Kuveyt in üye olduğu bir ekonomik Topluluk olan Arap Birliği ülkeleri arasında gümrüksüz ticaret yapılmasına imkan sağlayan GAFTA, 2005 yılı başında uygulamaya konulmuş olup, Suudi Arabistan, Kuveyt, BAE, Bahreyn, Katar, Umman, Yemen, Suriye, Mısır, Libya, Lübnan, Irak, Sudan, Tunus, Fas karşılıklı olarak anlaşma kapsamı ürünlerde gümrük muafiyeti uygulamaya başlamıştır. ABD, Suudi Arabistan dışındaki KİK ülkeleri ile STA imzalamayı planladığını, KİK üyesi ülkelerin farklı ekonomik özelliklere sahip olmaları nedeniyle, blok anlaşma yerine ikili anlaşmaları tercih ettiğini açıklamıştır. Bu çerçevede, Bahreyn ve Umman ile ABD arasında STA imzalanmış, ABD ile BAE arasında STA görüşmeleri başlatılmıştır. Kuveyt ve Katar ile ise, STA görüşmelerine başlamadan önceki aşama olarak değerlendirilen Trade and Investment Framework Agreement-TIFA imzalamıştır. Kuveyt in üye olduğu diğer bir kuruluş ise OPEC tir. OPEC 1960 yılında İran, Irak, Suudi Arabistan, Venezuella ve Kuveyt tarafından kurulmuş; üye ülkeler arasında petrol politikalarının koordinasyonu ve birlikteliğinin sağlanması, petrol fiyatlarında istikrar ve devamlılığın oluşturulması, petrol arzının ekonomik, verimli ve düzenli olmasının, ve yatırımlardan makul kar elde edilmesinin sağlanması amacıyla oluşturulmuştur. Katar, Libya, Endonezya, Cezayir, BAE, Nijerya, Gabon ve Ekvator daha sonra kuruluşa üye olmuşlar, ancak, bu ülkelerden Ekvator ve Gabon daha sonra üyelikten ayrılmışlardır. Irak ın OPEC e üyeliği devam etmekle beraber, OPEC tarafından alınan kararlar dışında tutulmaktadır. Halen Angola ile beraber OPEC in 12 üyesi bulunmaktadır. İthalat Yasakları ve İthalatı İzne Bağlı Ürünler Kuveyt in İsrail e uyguladığı boykot nedeniyle bu ülke ile ticaret yapılması ve İsrail menşeili ürünlerin ülkeye girişi yasaktır. Ayrıca domuz eti ve domuz ürünleri ile alkol ve alkollü bazı maddelerin ülkeye ithalatı yasaktır. Ayrıca, Kuveyt ürün ithalatlarını belirli bazı ülkelerle sınırlı tutarak yasaklayabilmektedir. Kuveyt e ithalatı yasak ve ithalatı izne bağlı olan tüm ürünlerin listesi Kuveyt Ticaret Müşavirliği mizin web sayfasından öğrenebilmektedir. (www.musavirlikler.gov.tr) 8
Yürürlükteki Başlıca Anlaşma Ve Protokoller ANLAŞMA ADI İMZA TARİHİ Türk-Kuveyt Ekonomik,Sınai ve Teknik İşbirliği Karma Komitesi VIII. 27,05,2010 Dönem Tutanağı İşgücü Değişimi Anlaşması 30,03,2008 Türk Standartları Enstitüsü ile Kuveyt Sanayi Standartları ve Sanayi 30,03,2008 Hizmetleri Kamu İdaresi arasında Teknik İşbirliği Mutabakat Zaptı Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 07,10,1997 Ticaret Anlaşması 03,12,1997 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 27,10,1988 Ticaret,Sınai ve Teknik İş Birliği Anlaşması 22,03,1977 Hava Ulaştırma Anlaşması 29,03,1977 Kültürel İş Birliği Anlaşması 19,07,1975 Eşya ve Yolcuların Transit Nakliyatına ve iki ülke arasındaki Nakliyata 03,06,1970 Mütedair Anlaşma Konut, yerlesim saglık, egitim, enerji, su ulasım, çevre alanları ile ülkedeki petrol sektörünün üretim kapasitesinin ve islenmis petrol üretiminin arttırılmasına yönelik petrokimya ve rafineri projelerini kapsayan alanlarda yatırımlar öngörülmektedir. 2001 yılında Kuveyt Ulusal Meclisi nden geçen Dogrudan Yabancı Yatırım Kanunu na göre yabancı girisimciler birçok sektörde sponsora ihtiyaç duymadan, çogunluk hisseye, hatta %100 hisseye sahip oldukları sirketler kurabilmektedir. Aynı kanun yabancı yatırımcıya 10 yıla kadar vergi muafiyeti, ülkeye yabancı isçi getirilmesi, isletmenin kurulabilmesi için arazi tahsisi, üretim için gerekli hammadde, ekipman, yarı mamulün gümrüksüz ithalatına izin verilmesi, kamulastırma riskine karsı güvence verilmesi, yabancı yatırımcının gelecekteki kanun degisikliklerine karsı korunması, sermaye transferine kısıtlama getirilmemesi gibi yatırımcı lehine hükümler içermektedir. Tüm bu avantajların yatırımcı tarafından kullanılabilmesi ise yerel isçi istihdam etme sartına baglanmıstır. Yabancı yatırımcılar petrokimya alanında ortak yatırım yapabilmektedir. Fakat petrol arama çalısmalarının yabancı sirketler tarafından yapılmasına hala izin verilmemektedir. Su anda ülkede faaliyet gösteren tamamı veya bir kısmı yabancı yatırımcıya ait olan tüm firmalar kurumlar vergisine tabidirler. Bu vergi firmanın toplam karının % 25 inden fazla olmamaktadır. Yeni yabancı yatırımcılar yeni Dogrudan Yabancı Yatırım Kanunu uyarınca 10 yıl vergiden muaf olacaklardır. Ülkede son yıllarda hiçbir kamulastırma vakası görülmedigi gibi eger olursa yabancı yatırımcılar adı geçen kanun uyarınca güvence altındadırlar. 9
Şeyh Ahmed daha önceki açıklamalarında Kuveyt in 2015 yılına kadar büyüyen konut ihtiyaçlarını karşılamak üzere 70.000 yeni ev inşa etmeyi planladığını,söz konusu konut planının küresel mali krizin etkileri sonrasında,ülkenin gayrimenkul sektörüne iyileşme yolunda itici yönde yardımcı olacağını belirtmiştir.bu iddialı emlak planı Kuveyt Konut idaresi ( Public Authority for Housing Care PAHC) tarafından yapılacaktır. Kuveyt te ilk defa 1986 yılında oluşturulmuş Kalkınma Planlarından,2010-2014 dönemini kapsayan en son Kalkınma Planı ile özellikle özel sektörün ekonomi içindeki rolünün artırılmasını amaçlamaktadır. 2000-2009 dönemine gayrimenkul satış ve işlemlerine ilişkin veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Söz konusu dönemlerde özellikle 2007 yılına kadar artışın yaşandığı,2002 yılında işlemler bazında % 27,1 lik,değer bazında da % 54,7 oranında bir artış olduğu görülmektedir.ekonomik kriz ve diğer etkenlerin kendisini gösterdiği 2008 ve 2009 yıllarında ise sektörde ortaya çıkan düşüş açıkça görülmektedir.2008 yılında işlemler bazında % 33,5,değer bazında % 32,8 ; 2009 yılında ise işlemler bazında % 25,8 değer bazında % 30,5 düşüş söz konusudur. TOPLAM GAYRİMENKUL TİCARET DEĞERLERİ VE İŞLEMLERİ 2000-2009 Yıl Sözleşme Değişim % Vekalet Değişim % Toplam Değişim % Gayrimenkul Değeri ( KD 1.000) 2000 640,168-458,845-1,099,013-2001 769,08 20,1 % 636,036 38,6% 1,405,116 27,9% 2002 1,200,501 56,1 % 1,085,573 70,7% 2,286,074 62,7% 2003 1,413,112 17,7% 1,415,145 30,4% 2,828,257 23,7% 2004 1,505,819 6,6% 1,252,896-11,5% 2,758,715-2,5% 2005 1,537,246 2,1% 693,614-44,6% 2,230,860-19,1% 2006 1,813,737 18,0% 915,306 32,0% 2,729,043 22,3% 2007 2,806,537 54,7% 1,640,104 79.2% 4,446,640 62,9% 2008 1,887,117-32,8% 871,450-46,9% 2,758,627-38,0% 2009 1,311,195-30,5% 566,692-35.0% 1,877,887-31,9% Gayrimenkul İşlemleri 2000 5,224-4,301-9,525-2001 5,603 7,3 % 5,782 34,4% 11,385 19,5% 2002 7,401 32,1% 9,117 57,7% 16,518 45,1% 10
2003 7,178-3,0% 8,953-1,8% 16,131-2,3% 2004 7,143-0,5% 6,217-30,6% 13,36-17,2% 2005 6,645-7,0% 2,140-65,6% 8,785-34,2% 2006 7,333 10,4% 2,980 39,3% 10,313 17,4% 2007 9,318 27,1% 4,554 52,8% 13,872 34,5% 2008 6,192-33,5% 1,269-72,1% 7,461-46,2% 2009 4,593-25,8% 622-51,0% 5,212-30,1% Ortalama İşlem Değeri 2000 122,5-106,7-115,4-2001 137,3 12,0% 110,0 3,1% 123,4 7,0% 2002 162,2 18,2% 119,1 8,2% 138,4 12,1% 2003 196,9 21,4% 158,1 32,7% 175,3 26,7% 2004 210,8 7,1% 201,5 27,5% 206,5 17,8% 2005 231,3 9,7% 324,1 60,8% 253,9 23,0% 2006 247,3 6,9% 307,1-5,2% 264,6 4,2% 2007 301,2 21,8% 360,1 17,3% 320,5 21,1% 2008 304,8 1,2% 686,7 90,7% 369,7 15,3% 2009 285,5-6,3% 911,1 32,7% 360,1-2,6% 11
Gayrimenkul Satışları ve SCB Kredileri Gayrimenkul Satışları Aylık Ort. 2008 Aylık Ort. 2009 Kas.09 Ara.09 Oca.10 aydan aya% yıldan yıla% Satış Değeri (mn Kd) 156,2 108,7 193,2 164,2 116,4-29,1 48,0 Konut 74,8 55,5 87,6 98,5 66,4-32,6 91,9 Bina 56,7 36,9 66,7 60,3 50,1-16,9 53,1 Ticari 24,7 16,3 38,9 5,4 0,0 NA NA İşlem sayısı 514 382 542 582 387-33,5 32,1 konut 381 277 379 476 285-40,1 59,2 Bina 121 100 156 102 102 0-5,6 Ticari 11 6 7 4 0 NA NA Ortalama İşlem 320,3 281,2 356,4 282,1 300,9 6,7 12,1 Büyüklüğü(000Kd) Konut 203,3 199,3 231,0 206,9 232,9 12,6 20,5 Bina 477,2 373,3 427,8 590,7 490,7-16,9 62,1 Ticari 2563.4 28880,6 5550,0 1357,5 NA NA NA Tasarruf Ve Kredi Bankası Kredileri (SCB) Kas.09 Ara.09 Oca.10 aydan aya% yıldan yıla% Aylık Ort. 2008 Aylık Ort. 2009 Onaylanan Krediler Değeri (mn 15,0 13,5 9,2 9,2 9,0-2,9-16,8 kd) Yeni İnşaat 10,2 8,0 3,0 3,6 2,8-20,4-84,6 Ev alımı 3,2 3,9 4,1 3,9 4,8 25,1 39,5 Eklenti ve Yenileme 1,5 1,6 2,0 1,8 1,3-27,9-17,0 Onaylanan Kredi Sayısı 412 371 313 354 322-9,0-36,5 Yeni İnşaat 195 126 48 62 63 1,6-77,3 Ev alımı 89 77 81 79 89 12,7 23,6 12
Eklenti ve Yenileme 128 167 184 213 170-20,2 7,6 Harcama kredisi değeri (mn kd) 12,1 12,8 11,5 13,9 13,0-6,3 1,1 Yeni İnşaat 7,0 7,8 6,7 8,2 7,9-3,2-1,6 Ev alımı 3,6 3,3 3,2 3,8 3,4-8,5 4,6 Eklenti ve Yenileme 1,5 1,6 1,7 2,0 1,7-14,6 7,0 Global Finance House un finansal verileri (krediler ve mortgage) dikkate alarak yaptığı tahminlere göre 2009-2011 döneminde Kuveyt e emlak talebinin ; konutta yatay bir seyir izleyeceği,yatırım ve ticari emlak bakımından ise düşüş göstereceği tahmin edilmektedir. MÜTEAHHİTLİK İLİSKİLERİ Türk müteahhitlerinin bugüne kadar Kuveyt te üstlendikleri projelerin toplam degeri 594 milyon dolar olmustur. Diger Körfez Ülkeleri ile karsılastırıldıgında bu rakamın düsük kaldıgı görülmektedir. Bugüne kadar Türk insaat firmalarının üstlendikleri projeler arasında; Fahaeel Otoyolu _nsaatı, Acquila Su Rezervuarları, Kuveyt-Irak sınırında 800 km2 lik alanın mayından temizlenmesi, Altamer 4 adet petrol depolama tankı yapımı, 8 adet çelik petrol tankı imalatı, Wafra Mina Sauda 20 petrol boru hattı, okul insaatları, polis merkezi insaatı, 500 adet müstakil konut insaatı, Subiya-Mutla arasında boru hattı ve kablo kanatı insaatı, kargo apronu beton kaplama ve derzlerin insaatı, Kuwait Oil Company Petrol ihraç tesisleri kapasite arttırımı tesisleri isi ve T.C. Kuveyt Büyükelçiligi insaatı yer almaktadır. Ülkede inşaat sektörü kamu sektörünün harcamalarına dayanmaktadır. Son beş yıl içerisinde artan petrol fiyatlarına bağlı olarak Kuveyt te büyük projelere daha fazla kaynak ayrılmaya başlamıştır. Bu projeler arasında Subiya Bölgesi nde şehirleşme, Kuveyt Körfezi ile başkent arasını bağlayacak oto yol projesi, Failaka ve Bubiyan Bölgeleri nde turizm yatırımları yer almaktadır. Devletin alt ve üst yapı harcamalarında karşılaşılan bürokratik sıkıntılar ve projelerin sık sık iptal edilmesi karşılaşılan sorunlar arasındadır. Kuveyt gayrimenkul sektörü konut, yatırım ve ticari binalar olarak üç altbaşlıkta incelenebilir. Kuveyt hükümetinin her vatandaşına bir ev verme politikasının bir yansıması olarak en popüler olan grup konut alt sektörüdür. Yatırım alt sektöründe özel sektör tarafından kiralama amaçlı inşa edilen villalar ile binalar, ticari binalar alt sektöründe ise iş merkezleri ve ofis inşaatları bulunmaktadır. Kuveyt de emlak talebi, ülkedeki ekonomik gelişmelere bağlı olarak oluşan işyeri ve yatırım amaçlı emlak talebi ile yine ekonomideki gelişmelere bağlı olarak ülkeye çalışmak amacıyla gelen yabancılar ve artan nüfus nedeniyle oluşan konut talebi ile yakından ilgilidir. Emlak piyasasını etkileyen diğer unsurlar ise; düşük faiz oranları, daha önce diğer ülkelerde bulunan ve 11 Eylül sonrasında ülkeye dönen yatırımların konut sektörüne yönelmesi, Irak Savaşının sona ermesi ile ülkede artan istikrar, artan petrol fiyatlarına bağlı olarak artan likidite, yabancı sermaye mevzuatının uygulamaya konulması ile ülkede faaliyet gösterecek yabancı firmaların 13
yaratacağı işyeri amaçlı emlak talebinde artış beklentisi ve sanayileşme politikalarıdır. Bunlara bağlı olarak ülkedeki inşaat faaliyetlerinin ve gayrimenkul sektörünün gelişmeye devam etmesi beklenmektedir. Konut Refahı Kamu İdaresi (Public Authority for Housing Welfare) tarafından 2006 Mayıs ayı içerisinde Yeni Kurulacak Şehirlerde inşa edilecek konut projeleri için yerel ve uluslararası müteahhitlik firmaları ön yeterlilik başvurusuna davet edilmişlerdir. Söz konusu projeler kapsamında Sabiya bölgesinde 50.000, Al-Zour bölgesinde New Khairan City için 30.000, Arifjan daki Sabah Al Salem City için 11.000, Mutlah Side için 17.000 ve Abdali Jahra Side için 9400 konut yapılacağı açıklanmıştır. Arifjan yerleşim bölgesi projesi kapsamında 20 yıllık bir süreç içerisinde 10 milyar dolarlık yatırımla yaklaşık 100.000 kişiye konut ve diğer tesislerin inşaası planlanmaktadır. Kheiran projesinin de 20 milyar dolara mal olması ve 40 milyon metrekarelik konut inşa edilmesi planlanmaktadır. Subiyah bölgesinde 25 kilometre karelik bir alanda Silk City- Madinat Al Hareer adıyla yerleşim, ekonomi, eğlence, ticaret, eğitim, sağlık ve kültür merkezi olacak çok maksatlı bir şehir kurulmasının planlandığı ifade edilmektedir. Proje kapsamında dünyanın en yüksek kulesi olması planlanan Mübarek Tower, yediyüz bin kişilik nüfus için evler, yollar, havaalanları, hastaneler, stadyumlar, okullar ve muhtelif kamu binaları inşa edilmesi planlanmaktadır. Şehrin inşası için 25 yıllık bir süre zarfında 80 milyar dolar harcanacağı tahmin edilmektedir. 700 bin kişinin yaşayacağı şehirde 430 bin kişiye de istihdam imkanı sağlanacaktır. 11 Eylül de gerçekleşen saldırılar sonrasında ortaya çıkan yeni durum ve Irak savaşının sona ermesi ile sürekli ertelenen belli başlı projeler ve yeni yatırımların tekrar başlaması, Kuveyt müteahhitlik piyasasını olumlu etkilemiştir. Çeşitli konut ve yerleşim projeleri, sağlık, eğitim, enerji, su, ulaşım, çevre alanlarında açıklanan yeni projelerin yanısıra petrol sektörünün üretim kapasitesinin ve işlenmiş petrol üretiminin artırılmasına yönelik petrokimya ve rafineri projelerini kapsayan yatırımlar gündeme gelmiştir. Firmalarımızın Kuveyt pazarından aldıkları payın düşük olmasının en önemli nedeni belli başlı firmaların önemli bir kısmının Kuveyt i hedef pazar olarak değerlendirmemeleri, Kuveyt iş kanunlarındaki sınırlandırmalar nedeniyle ortaya çıkan güven sorunu, bazı bankalarımız tarafından düzenlenen teminat mektuplarının kabul edilmeyebilmesi ile projeler içerisinde önemli bir yer tutan, petrol, enerji, su ve çeşitli büyük çaplı projelere katılım için gereken ön yeterlilik sürecinde yer alınmaması olarak belirtilebilir. 14
Dünya Bankası Kriterleri Işığında Kuveyt in Yatırım Ortamı İs kurma prosedüründeki basamak sayısı degerlendirmeye konu olan tüm ülke ve bölgelerden fazla olmasına ragmen, is kurma sürecinin aldıgı vakit (35 gün), maliyet ve is kurmak için gereken minimum sermaye göz önünde bulunduruldugunda, ülkenin kendi bölgesindeki ülkelere kıyasla çok elverisli bir portre çizdigi ve dünya çapında da OECD yüksek gelir grubu ülkelerine hayli yakın oldugu görülmektedir. İşe alma ve isten çıkarma islemleri hem KİK bölgesine hem de diger bölgelere göre daha kolaydır. _sten çıkarmanın maliyeti oldukça düsük ve OECD yüksek gelir grubu ülkelerinin ortalamasına yakındır. Buna karsın tüm KİK bölgesinde oldugu gibi çalısma saatleri esnek degildir. Kuveyt te mülkiyet kaydı ve devri ile ilgili düzenlemelerin hem sayısı hem süresi fazladır. Buna karsın maliyeti son derece düsüktür. Kredi teminatı maliyeti Kuveyt te tüm bölge ve ülkelerden daha düsüktür. Krediler konusundaki yasal haklar, OECD yüksek gelir bölgesi hariç, diger bölgelerden daha fazladır. Kurumsal yönetisim ve bilgilendirme konusunda Kuveyt, tüm KİK bölgesinde oldugu gibi; dünyadaki diger bölgelere göre çok geridedir. Anlasmazlık sırasında sözlesmenin uygulatılması amacıyla hukuki sürecin baslatılması için gereken yasal prosedür Kuveyt te hem kendi bölgesine hem de diger bölgelere göre daha uzundur. Buna karsın, uyusmazlıkların çözümlenmesi için gereken zaman ve uyusmazlıkların çözümlenmesinin maliyeti OECD yüksek gelir grubu ülkeleri hariç diger bölgelere nazaran daha düsüktür. İflas durumunda isletmenin kapatılmasının aldıgı zaman Kuveyt te KiK ortalamasından biraz daha kısa, dünya genelinde bakıldıgında ise hayli uzundur. Buna karsın, iflas sürecinin maliyeti dünyadaki en düsük seviyededir. TİCARİ İLİŞKİLER Türkiye Kuveyt Ticareti (Milyon ABD Doları) Yıllar İhracat İthalat Hacim Denge 2000 73,4 161,4 234,8-88 2001 104,8 123,3 228,1 18,5 2002 139,0 26,5 165,5 112,5 2003 165,9 15,9 181,8 150,0 2004 265,6 25,7 291,5 240,1 2005 210,3 41,6 251,9 168,7 2006 219,02 56,04 275,06 162,98 2007 221,15 90,50 311,65 130.65 2008 493,03 80,64 573,67 412,39 2008 441,39 69,60 510,99 371,79 2009 211,302 184,219 395,521 27,083 Kaynak: TUİK 15
Türkiye Kuveyt ticareti, Kuveyt in ithalat hacmi ve iki ülkenin potansiyeli düsünüldügünde kısıtlı kalmaktadır. Türkiye nin 2009 yılında Kuveyt ten ithalatı, bir öceki yıla göre 2 kattan fazla artıs göstererek yaklasık 493 milyon dolar seviyesinde gerçeklesmistir. Kuveyt ten ithalat ise 2008 yılında 2007 yılına oranla % 10 azalarak 80 milyon dolara düsmüstür. 2009 yılı ilk on aylık verilerine göre bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracatımız %62.5 oranında azalmıstır. Kuveyt e ihracatı gerçeklesen baslıca kalemler arasında demir ve çelik ürünleri, elektrikli makina ve cihazlar, demir veya çelikten esyalar yer alırken, organik kimyasal müstahzarlar, plastik ve plastikten mamul esya ile elektrikli makina ve cihazlar baslıca ithalat kalemleri olmustur. İhraç Ettiği Başlıca Ürünler ( Bin Dolar) GTİP Ürün Adı 2007 2008 2009 NO 2709 Ham petrol 38610940 59373072 34825520 2710 Petrol yağları 18660808 18419280 10337900 2711 Petrol gazları 1937864 2853206 1739905 2905 Asıklık alkoller 0 406911 594666 3901 Etilen polimerleri 1085773 735660 56475 3102 Azotlu mineral, kimyasal gübreler 290197 522949 210072 7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından 25425 228521 156618 mücevherci eşyası 2902 Sıklık Hidrokarbonlar 12 9076 109811 3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekıllerde) 123419 102424 95386 2713 Petrol yağlarının /bitumenli minerallerden 890 113994 80748 elde edilen yağların kalıntıları 7108 Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) 2825 30174 70679 2503 Her Nevi Kükürt 0 424723 68999 7204 Demir/çelik döküntü ve hurdaları 69793 155129 65966 8544 İzole edilmiş tel/kablo 93091 107644 60128 2909 Eterler, eter-alkoller, eter fenoller, 0 40570 53256 fenoller, peroksitler vb. türevleri 7019 Cam lıifleri cam yünü ve mamülleri-iplik, dokuma vb 70633 55212 50704 16
8411 Turbojetler, Turbo-Propeller, Diğer Gaz 720 30772 40148 Türbinleri 7404 Bakır hurda ve döküntüler 17090 45266 30577 7602 Alüminyum hurda ve döküntüler 31130 36561 26743 3815 Reaksiyon Baslatıcılar, Hızlandırıcılar, Katalıtık Müstahzarlar 4305 16844 19657 8803 Balon, Hava Gemisi, Planör vb. Diğer Hava 7372 4034 18541 Taşıtlarının Aksam ve Parçaları 3917 Plastikten tüpler, borular, hortumlar, 10289 35318 14626 conta, dirsek vb. 8705 Özel Amaçlı Motorlu Taşıtlar 6440 88 11343 8471 Otomatik Bilgi işlem Makineleri, Üniteleri 2598 2865 11284 2814 Saf Amonyak/Amonyağın Sulu Çözeltileri 13916 17310 10328 2620 Metalleri/Metal Bileşiklerini İçeren Küller 0 24388 9444 Ve Kalıntılar 9406 Prefabrik Yapılar 5718 25562 7974 4707 Kağıt ve Karton Döküntü ve Kırpıntıları 5389 7116 7335 3105 Azot, Fosfor ve Potasyum Karışımları 0 2 7087 8431 Ağır İş Makine ve Cihazlarının Aksamı, Parçaları Kaynak: ITC calculations based on COMTRADE statistics 34207 1932 5637 Kuveyt in en önemli ithal ürünü otomobil olarak görülmektedir. Diğer başlıca ithal ürünleri ise kıymetli metallerden mücevherci eşyası, hava taşıtları, beyaz et, pirinç, elktrik malzemeleri, ilaçlar, genel olarak inşaat malzemeleridir. İthal Ettiği Başlıca Ürünler ( Bin Dolar) GTİP Ürün Adı 2007 2008 2009 NO 8703 Otomobil 2610098 3012275 2013782 7113 Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası 230121 369994 355862 8802 Diğer hava taşıtları 0 163427 341114 8517 Telli telefon için elektrikli cihazlar 106532 560969 329862 17
0207 Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen 161794 328259 295012 sakatatı 3004 Tedavide/korunmada kullanılmak üzere 249645 281550 275858 hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) 1006 Pirinç 139582 244144 229962 8481 Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, 343071 226692 221918 termostatik valf dahil 8419 Isı değişikliği yöntemi ile maddeleri 472497 396418 218860 işlemek için cihazlar 8431 Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, 179559 220573 194712 parçaları 8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar 234801 264521 176754 8544 Izole edilmiş tel, kablo 400022 228356 159964 4011 Kauçuktan yeni dış lastikler 145113 184864 156413 8411 Turbojetler, turbo-propeller, diğer gaz 216629 577165 155849 türbinleri 8504 Elektrik transformatorleri, statik 146371 172330 150069 konvertisörler, endüktorler 8702 Toplu halde yolcu taşımaya mahsus 56690 160254 147123 motorlu taşıtlar 8430 Toprak, Maden, Cevheri Taşıma, Ayırma, 57857 30158 146769 Seçme vb. İş Makineleri 8413 Sıvılar için pompalar, sıvı elevatorleri 216737 154646 143368 7208 Demir/Çelik Sıcak Hadde Yassı Mamulleri- Genişlik 600mm. Fazla 58602 96641 138255 7304 Demir/çelikten (dökme hariç)dikişsiz tüp, 327157 491012 136286 boru, içi boş profil 9403 Diğer mobilyalar vb. aksam, parçaları 206939 207548 127392 8471 Otomatik bilgi işlem makinelerı, üniteleri 236536 170404 126204 2710 Petrol yağları 95115 315836 120768 7308 Demir çelikten inşaat ve aksamı 231243 129251 119252 8414 Hava-vakum pompası, hava/gaz 166493 117213 115582 kompresörü, vantilator,aspirator 8421 Santrifujle Çalısan Kurutma, Filtre, Arıtma 89449 78471 115005 Cihazları 8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları 227692 135150 113629 18
7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halınde) 113763 172111 109521 8415 Klima cihazları-vantilatorlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı 9018 Tıp, Cerrahi, Dışçilik, Veterinerlik Alet Ve Cihazları Kaynak: ITC calculations based on COMTRADE statistics 205957 126175 107404 74184 1 07317 101259 KUVEYT İLE TİCARETTE İLK 10 FİRMA Türkiye nin Kuveyt e İhracatında ilk 10 Firma (2009) Firma Adı / Ürün Grubu DEĞER ($) DİLER DIŞ TİCARET A.Ş. ( YUVARLAK ÇUBUK) 35,649,718 TÜPRAŞ TÜRKİYE PETROL RAFİNELERİ A.Ş. (BENZİN ;KURŞUNSUZ 95 OKTAN) 16,043,731 RÜYA İÇ VE DIL TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ (MERMER,TRAVERTEN) 12,030,076 MERKO GIDA SANAYİ VE TİC. A.Ş. ( DOMATES,KURU MADDE)) 6,506,580 YAŞAR DIŞ TİCARET A.Ş. (PEYNİR) 5,681,053 DOST KARDEŞLER TEKSTİL SANAYİ VE TİC ANONİM ŞİRKETİ ( YER KAPLAMALAR) 5,441,959 İSTANBUL GIDA DIŞ TİC. A.Ş. (TAZE PEYNİR) 5,405,811 SAEAMETAL SANAYİ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. (DÜZ PROFİL,HADDELENMİŞ ÜRÜN) 4,848,491 KARDEMİR İTHALAT İHRACAT LİMİTED ŞTİ. ( DÜZ PROFİLLER) 4,508,420 NESTLE TÜRKİYE GISA SANAYİ ANONİM ŞİRKETİ (ÇORBALAR) 2,825,874 İLK 10 FİRMA TOPLAMI 98,940,713 GENEL TOPLAM 211,293,029 KUVEYT E İHRACATIMIZDA İLK 10 FİRMANIN PAYI 46,82 Türkiye nin Kuveyt e İhracatında ilk 10 Firma (2010/10) Firma Adı / Ürün Grubu DEĞER ($) İÇDAŞ ÇELİK ENERJİ TERSANE VE ULAŞIM SAN. A.Ş. (DEMİR / ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN YARI 102,762,591 MAMULLER) DİLER DIŞ TİCARET A.Ş. (DEMİR / ÇELİK ÇUBUKLAR) 80,272,909 HABAŞ SINAİ VE TIBBİGAZLAR İSTİHSALEND. A.Ş. (DEMİR / ÇELİK ÇUBUKLAR) 13,281,046 KARDEMİR İTHALAT İHRACAT LİMİTED ŞTİ. (DEMİR / ÇELİK ÇUBUKLAR) 6,940,965 SANMAR DENİZCİLİK MAK. VE TİC. LTD. ŞTİ. (YATLAR ) 6,083,561 DOST KARDEŞLER TEKSTİL SANAYİ VE TİC. ANONİM ŞİRKETİ (DOKUNMUŞ HALILAR,YER 4,890,907 KAPLAMALAR ) İZMİR DEMİR ÇELİK SAN. A.Ş. (DEMİR / ÇELİK ÇUBUKLAR) 4,853,862 YAŞAR DIŞ TİC. A.Ş. (PEYNİR VE LOR) 4,292,600 SEAMETAL SANAYİ VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ. (DEMİR/ALAŞIMSIZ ÇELİKTEN PROFİL) 3,999,709 19
MERKO GIDA SANAYİ VE TİC. A.Ş. (DOMATES) 3,753,263 LİSTE TOPLAMI 231,131,413 GENEL TOPLAM 348,423,294 İLK 10 FİRMANIN KUVEYT E İHRACATIMIZDAKİ PAYI % 66,3 Türkiye nin Kuveyt den İthalatında İlk 10 Firma (2009) Firma Adı / Ürün Grubu DEĞER ($) TÜPRAŞ TÜRKİYE PETROL RAFİNERİLERİ A.Ş. (KERESON ; JET YAKITI) 96,773,041 KORTEKS MENSUCAT SAN. VE TİC. A.Ş. (ETANDİOL) 20,107,615 ADVANSA SASA POLYESTER SANAYİ A.Ş. (ETANDİOL) 14,988,366 ARTENİUS TURKPET KİMYEVİ MAD.PET AMBALAJ SAN. A.Ş. (ETANDİOL) 14,035,199 ARKEM KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. (ETANDİOL) 6,310,119 CONTİNENTAL KİMYA SAN. VE DIŞ TİC. A.Ş. (POLİETİLEN,ETANDİOL) 5,639,961 BP. PETROLLERİ ANONİM ŞİRKETİ (ETANDİOL) 2,405,682 DOĞAN NAKLİYAT PLASTİK SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. (POLİETİLEN) 2,317,910 CMS CONCEPT PLASTİK AMB TEKSTİL SAN. A.Ş. (POLİETİLEN) 1,277,704 PRİMA GIDA İHT. MAD. AMBALAJ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. (POLİETİLEN) 1,110,884 İLK 10 FİRMA TOPLAMI 164,966,481 GENEL TOPLAM 184,219,239 KUVEYT TEN İTHALATIMIZDA İLK 10 FİRMANIN PAYI 89,6 Türkiye nin Kuveyt e İhracatında ilk 10 Firma (2010/10) Firma Adı / Ürün Grubu DEĞER ($) ADVANSA SASA POLYESTER SANAYİ A.Ş. (ASİKLİK ALKOLLER) 27,171,341 KORTEKS MENSUCAT SAN. VE TİC. A.Ş. (ASİKLİK ALKOLLER) 26,530,125 ARTENİUS TURKPET KİMYEVİ MAD.PET AMBALAJ SAN. A.Ş (ASİKLİK ALKOLLER) 24,493,154 EASTCHEM KİMSAYAL END İM TİC. VE SAN. A.Ş. (ASİKLİK HİDROKARBONLAR) 22,614,314 BOYTEK REÇİNE BOYA VE KİMYA SANAİİ TİCARET A.Ş. (ASİKLİK HİDROKARBONLAR) 10,376,612 KARHAN KİMYA SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. (ETİLEN POLİMERLERİ) 6,480,200 ARKEM KİMYA SAN. VE TİC. A.Ş. (ASİKLİK ALKOLLER) 5,730,216 MELTEM KİMYA VE TEKSTİL SANAYİ İTH. İHR. VE TİC. LTD. ŞTİ. (ASİKLİK ALKOLLER) 3,866,390 ÜNAL SENTETİK DOKUMA SANAYİ TİCARET A.Ş. (PROPİLEN) 2,628,970 DOĞAN NAKLİYAT PLASTİK SAN VE TİC LTD. ŞTİ. (ETİLEN POLİMERLERİ) 2,402,167 İLK 10 FİRMA TOPLAMI 132,293,489 GENEL TOPLAM 171,641,113 KUVEYT TEN İTHALATIMIZDA İLK 10 FİRMANIN PAYI % 77,1 20
KARŞILIKLI YATIRIMLAR 2009 yılı Agustos ayı itibariyle Kuveyt in Türkiye deki dogrudan yatırım miktarı yaklasık 600 milyon dolardır. Ülkemiz ile Kuveyt arasındaki Yatırımların Karsılıklı Tesviki ve Korunması Anlasması 27.10.1988 tarihinde imzalanmıs olup, anılan anlasma 25.04.1992 tarihinde yürürlüge girmistir. 16.09.2009 tarihi itibarıyla ülkemizde 63 adet Kuveyt sermayesine sahip firma faaliyet göstermektedir. Bu yatırımlar arasında en önemlileri, Kuveyt Türk Katılım Bankası, Docar A.S, M H Al-Shaya Co., _zocam A.S.,TAV (Kuveytli yatırım sirketi Global Investment House 2006 yılında TAV ın 75 milyon ABD Doları tutarındaki hissesini satın almıstır. ), Fon Finansal Kiralama, NBK Capital, Cevahir Alısveris Merkezi,Beitek tir. Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı Kuveyt, tasımacılık konusunda önemli avantajlara sahiptir. Biri Shuwaikh digeri Shuabia da olmak üzere iki ticari limana sahiptir. Kuveyt in 5 bin km ye yakın iyi durumda olan bir karayolu agı bulunmaktadır. Kuveyt Uluslar arası Havaalanının kapasitesi günde 30 yolcu uçagının inis ve kalkısına izin vermektedir. En geç 2015 tarihinde 3 milyon yolcu kapasiteli ve 700 milyon ile 1 milyar ABD doları arasında maliyeti olan ikinci bir havaalanı yapma planı bulunmaktadır. Bu planla Kuveyt, Körfez bölgesinde hava tasımacılıgında Dubai ye rakip bir üs olmayı hedeflemektedir. Proje bir otel, park yeri, inis/kalkıs pisti, mevcut pistlerin uzatılması hususlarını da içermektedir. Karayolu Ülkede 5 000 km lik kara yolu ulaşım ağı mevcuttur. Başkentte trafik sıkışıklığı artmaktadır. Otobüs sadece düşük ücretlerle çalışan yabancı işçilerin kullandığı bir ulaşım şeklidir. Kuveyt te şehir içi ulaşım konusunda öncelik özel vasıtalardadır. Bir Kuveytli ailenin ortalama 3,7 adet arabası bulunmaktadır. Bir kamu şirketi olan Kuwait Public Transport Company (KPTC) de genel olarak ülkede çalışan düşük gelirli yabancı nüfusa toplu taşıma hizmeti vermektedir. Kuveyt Kamu İşleri Bakanlığı ndan yapılan bir açıklamada ulaşım konusunda rahatlama sağlanması amacıyla 32 km uzunluğunda bir metro inşaatı için danışmanlık firmalarına bir çalışma yaptırılacağı açıklanmıştır. Limanlar Ülkede iki büyük ticari liman bulunmaktadır. Bunlar, başkent yakınlarındaki Shuwaikh ve güneydeki Shuaiba Limanları dır. Her iki limanın da genişletme çalışmaları devam etmektedir. Shuwaikh Limanı yanında serbest bölge bulunmakta olup, burada % 100 yabancı mülkiyetine izin verilmekte, ayrıca burada kurulan işletmeler şirket vergilerinden ve kambiyo kısıtlamalarından muaf tutulmaktadır. Irak ta mevcudiyeti devam eden Amerikan ordusunun ihtiyaçlarına bağlı olarak Kuveyt de nakliye ve lojistik hizmeti veren firmaların yoğunluğu da artmaktadır. Bubiyan adasına bir liman inşa edilmesi gelecekte Irak a yönelik lojistik hizmetlerini sağlamak üzere gündemdedir. Irak ın tek limanı Umm Qasr da denizin çok sığ olması ve ciddi derinleştirme yatırımı gerektirmesi nedeniyle, Bubiyan limanı stratejik olarak iyi konumlanmış bir proje 21
olarak düşünülebilir. Ancak, gelecekte Irak ın Umm Qasr limanını geliştirmesi ve planladığı gibi mevcut 4 terminali 11 terminale çıkartması durumunda Bubiyan limanı Irak a yönelik nakliye konusunda ikincil konuma düşebilecektir. Bubiyan Adası Limanı inşaat maliyetinin 4.6 milyar $ tutması beklenmektedir. Havaalanları Kuveyt Uluslararası Havaalanı günlük kapasitesi 100-150 uçuş olup, yolcu kapasitesi ise yıllık yaklaşık 7 milyon kişidir. Yolcu kapasitesinin yıllık 20 milyon kişiye çıkarılması için yatırımlar yapılmaktadır. Bankacılık ve Finans Kuveyt Bankacılık sektörü petrol sektöründen sonra ekonominin en önemli itici gücü olmaya devam etmektedir. Kuveyt Merkez Bankasının yakın takibi ve sektörü liberalize eden politika tedbirleri, sektörün bölge ülkeleri arasında çok iyi bir yere gelmesine imkan sağlamıştır. Halihazırda Kuveyt te faaliyet gösteren bankalar National Bank of Kuwait (NBK), Kuwait Finance House (KFH), Gulf Bank (GB), Commercial Bank of Kuwait (CBK), Bank of Kuwait and the Middle East (BKME), Burgan Bank (BB), Al Ahli Bank (ABK), Bank of Bahrain and Kuwait (BBK), Kuwait International Bank (Eski Kuwait Real Estate Bank - KREB), Boubyan Islamic Bank, Industrial Bank of Kuwait (IBK), BNP Paribas, National Bank of Abu Dhabi, HSBC Bank Middle East ve Citibank olarak sıralanabilir. Yabancı bankalar Kuveyt te sadece bir şube açabilmekle beraber, bu uygulamanın Merkez Bankası tarafından değiştirileceği ifade edilmektedir. Batılı anlamda sigortacılığın İslami kaygılar nedeniyle Körfez ülkelerine oldukça geç girmesine rağmen Kuveyt ilk sigorta şirketini 1960 yılında kurarak bu konuda öncülük yapmıştır. Kuveyt vatandaşları ücretsiz sağlık, sosyal güvenlik ve emeklilik hizmetlerinden yararlanmaktadırlar. İSBiRLİGİ FIRSATLARI İki ülke arasında öne çıkan isbirligi fırsatları sunlardır: 1. Kuveyt te enerji, su ve tarım alanlarında taahhüt projeleri 2. Tekstil ve hazır giyim alanında ortaklasa yatırım imkanları 3. Mühendislik alanında her türlü danısmanlık hizmetleri 4. Gıda, mobilya, klima, buzdolabı, petrol ve petrokimya sektörlerinde isbirligi 5. Kuveyt te geleneksel Türk mutfagına has restoran zincirleri 6. İnsaat malzemeleri satısı ve taseronluk hizmetleri 7. Ticaret, sanayi, yatırım, bankacılık, turizm alanlarında faaliyet gösteren Türk firmalarıyla ortaklık 8. Körfez sermayesinin İMKB de portföy yatırımına yönlendirilmesi 9. Kuveytli firmaların Türkiye de daha fazla yatırım yapmları yönünde çalısmalar yapılması 22
FAYDALI ADRESLER T.C KUVEYT BÜYÜKELÇİLİĞİ Adres: AL DAIYAH, EMBASSIES AREA PLOT NO: 16 YEMEN STREET KUWAIT POSTA ADRESİ: TURKISH EMBASSY, P.O.BOX: 20627, SAFAT 13067 KUWAIT Telefon: 00 965 2253 1466-00 965 2253 1785-00 965 2256 4029 Faks: 00 965 2256 0653-00 965 2256 0403 E.mail: turkish_embassy_kuwait@hotmail.com Web: http://kuveyt.be.mfa.gov.tr TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Adres: AL DAYIAH, EMBASSIES AREA, PLOT NO: 16, YEMİN STREET, KUWAIT POSTA ADRESİ: P.O. BOX: 24517, SAFAT 13067 KUWAIT Telefon: 00 965 2256 06 58 Faks: 00 965 2256 06 73 E.mail: dtkuv@qualitynet.net Web: www.musavirlikler.gov.tr KUVEYT DEVLETI BÜYÜKELÇILIĞI Adres:Reşit Galip Caddesi No: 110 G.O.P., Ankara Telefon: 445 05 76 Faks: 446 68 39-446 28 26 E.mail: Kuwait@ada.net.tr Çalışma Saatleri: 09:00 15:00 KUVEYT DEVLETİ İSTANBUL BAŞKONSOLOSLUĞU Adres:Cebeci Cad. No:22 Akatlar-Etiler/ İSTANBUL Telefon: (212) 351 18 88 Faks: (212) 352 76 60 E.mail: istanbul@mofa.gov.kw Çalışma Saatleri: 09.00-15.00 KUWAIT MUNICIPALITY (GIDA ÜRÜNLERİNİN KONTROLÜ) İlgili kişi: Mr. Khalid Al-Zahmoul (964 43 22) Ünvanı: Gida Ürünleri ithalati, Genel Mudur Mrs. Umm Talal (904 62 83) 23