YÜKLEME, SIKIŞTIRMA, HENDEK AÇMA MAKİNALARı Yapı Makinaları Yönetimi 3. Hafta Ders Notu İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
YÜKLEME MAKİNALARI
YÜKLEME MAKİNALARININ KULLANILDIĞI YERLER VE ÖZELLİKLERİ Kazma ve boşaltma bakımından, önden kazıp öne boşaltan ve önden kazıp arkaya boşaltan tipleri vardır. Kumanda şekli bakımından, halatlı tip ve hidrolik tipleri vardır. Çalışma bakımından, kesintili çalışan ve sürekli çalışan türleri mevcuttur. Bu makineler de ön kısımlarında yükleyici kovaları ile çoğunlukla paletli alt kısma (yürüyüş takımlarına) sahip, motor bölmesi ve operatör kabininden oluşan üst kısmı bulunan küçük birer traktör ekskavatör türünü oluştururlar.
YÜKLEME MAKİNALARI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
YÜKLEME MAKİNALARI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
YÜKLEME MAKİNALARI Bu Tablo daha ayrıntılı olarak Yükleyicilerde Kova Dolma faktörlerini (% cinsinden) vermektedir İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
YÜKLEME MAKİNALARI Not: 1 yarda=0,9144 m 1 yd³ = 0.76455485799241 m³ İngiltere Kralı I. Henry'nin (1068-1135) burnundan el başparmağına kadar olan bölümü yarda olarak tanımlandığı rivayet edilir. İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
PALETLİ YÜKLEYİCİLERDE VERİM HESABI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
PALETLİ YÜKLEYİCİLERDE VERİM HESABI Devre Süresi C m =0,40 + (10/62,4)+(10/107,2)=0,65 dk KAŞIK KAPASİTESİ = 2 x 0,7646 x 0,90 / 1,25=1,101 SAATLİK VERİM= KAŞIK KAPASİTESİ X DEVRE SÜRESİ = 69,2 X 1,101 =76,2 m 3 İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
LASTİK TEKERLERLİ YÜKLEYİCİLERDE VERİM HESABI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
LASTİK TEKERLERLİ YÜKLEYİCİLERDE VERİM HESABI Devre Süresi C m =0,35 + (10/84)+(10/179)=0,53 dk KAŞIK KAPASİTESİ = 2 x 0,7646 x 0,90 / 1,25=1,101 SAATLİK VERİM= KAŞIK KAPASİTESİ X DEVRE SÜRESİ = 84,9 X 1,101 =93,5 m 3 İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
BEKO YÜKLEYİCİLER 1. Kazıcı kepçe 2. Stik 3. Bum 4. Mesnet ayakları 5. Hidrolik yağ deposu 6. Kepçe kolları 7. Ön kepçe 8. Tepe lambası 9. Kabin
BEKO YÜKLEYİCİ ATAŞMANLARI Makinanın işlevlerini arttırmak için seçenekli donanımlar (ilave ataşmanlar) çabuk değiştirme aparatı yardımı ile değiştirilerek kullanılabilir, ilave ataşmanlarla kaldırma kapasitesi, hız, hidrolik akış oranları değişir. Aşağıda seçenekleri verilen ilave ataşmanları kullanabilmek için makinanızın ilave ataşman kullanma talimatlarına kesinlikle uymanız gerekmektedir. Toprak tesviye kepçesi Konik kazı kepçesi Çeneli kepçe Çatallı kepçe Yandan boşaltmalı kepçe Kaya kırıcı Elle kumandalı kırıcı Vinç Yükleyici çabuk kavrama Kompaktör Beton kovası Toprak matkap ve burguları Yol süpürücüler Çöp toplayıcı Kar küreyici Direk dikici
BEKO YÜKLEYİCİ ÖLÇÜLERİ A : Kazıcı Çalışma Yüksekliği B : Kazıcı Yükleme Yüksekliği C : Kazıcı Kazma Derinliği D : Kazıcı Uzanma Mesafesi E : Ayakların zemine mesafesi F : ön kepçe yükleme yüksekliği G : Kepçe piminin yere yüksekliği H : ön kepçe kaldırma yüksekliği
BEKO YÜKLEYİCİ ÖLÇÜLERİ A : Kazıcı Çalışma Yüksekliği B : Kazıcı Yükleme Yüksekliği C : Kazıcı Kazma Derinliği D : Kazıcı Uzanma Mesafesi E : Ayakların zemine mesafesi F : ön kepçe yükleme yüksekliği G : Kepçe piminin yere yüksekliği H : ön kepçe kaldırma yüksekliği
YÜKLEYİCİ İLE ÇALIŞMA İLKELERİ Malzeme taşırken özellikle meyillerden ve bozuk arazide kepçeyi olabildiğince yere yaklaştırıp sürülmeli. Malzeme aynadan çalışmak için sertse ve kopmuyorsa malzemenin bir kısmını yere sererek rampa yapılmalı, yükleme yığınının tepesinden başlanmalıdır. Aynanın tabanından, loder koparma gücünün en fazla olduğu yerden başlayarak aynadaki oynak ve asılı malzeme alınarak sürdürülür. Aynada asılı duran malzemenin devrilmesi yaralanma ve ölüme sebebiyet verebilir. Tatminkar sonuç elde etmenin yolu düşük sürat, azami güç için birinci vitesle çalışmaktır. Çukur veya kanal malzeme ile doldurulduğunda, kepçe yere konarak makina sürülmeli ve dolu kepçeyi dozer bıçağı gibi kullanmaya çalışmaktır.
YÜKLEYİCİ İLE ÇALIŞMA İLKELERİ Meyilli bir arazide kamyona yaklaşırken makina düz bir zemine gelinceye kadar kepçe devirme yüksekliğine kaldırılmamalıdır. Kamyon malzeme alınacak yere 45 açı ile yerleştirilir. Kamyon, makinanın yüklenecek malzemeyi alıp yolda devirme yüksekliğine kaldırabileceği ve yavaşlamadan yükleyebileceği mesafeye konmalıdır. Kısa şase damperlide malzeme kasanın ortasına boşaltılır. Kasası iki kepçe boyundan geniş olan kamyonlarda önce kamyonun ön tarafına yüklenir. Büyük kaya ve beton parçalan boş kamyona boşaltılmamalıdır. önce küçük parçalar yüklenir, bilahare yüklenecek büyük parçalar için kamyona koruyucu görevini yapar. Kamyonun hırpalanmaması için kepçeyi olabildiğince alçaltıp, birkaç hareketle boşaltılma yapılmalıdır. Bu teknik hafif hizmet kamyonlara, pikaplara kum, mıcır gibi yumuşak malzeme yüklerken uygulanmalıdır.
YÜKLEME MAKİNALARINDA EN FAZLA KARŞILAŞILAN İŞ KAZASI RİSKLERİ Kepçelerin kazıma veya yükleme yapmak için hareketi esnasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması. Kepçelerin hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına sıkıştırma, çalışan makine aksamına uzuv sıkışması ve makineden düşme nedenli kaza ve yaralanmalar. Kepçenin çalışması esnasında kovanın sahada bulunan personele çarpması sonucu meydana gelen yaralanmalar. Kepçe ile kamyonlara malzeme yüklerken, kovadan veya kamyondan düşen moloz, toprak taş parçalarının yere düşmesi ile meydana gelen kaza ve yaralanmalar. Kepçe kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda kepçe veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar. Beko Loder Park Pozisyonu
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 19
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 20
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 21
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ Sayfa 83-84 İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 22
DÜZ SİLİNDİRLER Düz silindirlerin kullanıldığı yerler ve özellikleri Stabilize yol kaplamaları, asfalt yol kaplamaları Kırma taş alt yapı tabakalarının sıkıştırılması Pürüzsüz, düzgün ve sıkı bir yüzey meydana getirir. İlerleme kuvveti küçük olduğu için ancak yatay veya az eğimli yüzeyler üzerinde çalışabilir. İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 23
DÜZ SILINDIRLERIN ÖZELLIKLERI VE KULLANıM ALANLARı Stabilize ve asfalt yol kaplamaları gibi ince bir tabaka halinde yerleştirmelerde ve yüzeyinin düzgün olması gereken malzemelerin sıkıştırılmasında kullanışlıdır. Kırmataş alt yapı tabakalarının sıkıştırlması: Pürüzsüz, düzgün ve sıkı bir yüzey meydana getirir. Statik ağırlık yardımıyla, daneleri arasındaki sürtünmenin büyüklüğü sayesinde rölatif kayma hızı küçük olan kırmataş malzemenin sıkıştırılmasını mümkün kılar. Silindirlenen malzemenin önce üst kısmında sıkı bir tabaka oluştuğundan, alt kısmındaki fazla su ve havanın kaçması zorlaştığı için etki derinliği azdır. Bu nedenle sıkıştırabileceği tabaka kalınlığı küçüktür. Granülometrisi uygun olmayan daneli zeminlerde kesme mukavemetinin yetersizliği nedeniyle ve su muhtevası fazla olan kohezyonlu zeminlerde düşük taşıma gücü dolayısıyla ilerleyemez. İlerleme kuvveti küçük olduğundan ancak yatay veya az eğimli yüzeyler üzerinde çalışabilir.
SİLİNDİRLERDE VERİM HESABI Devre Süresi C m =0,40 + (10/62,4)+(10/107,2)=0,65 dk İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
SİLİNDİRLERDE VERİM HESABI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI
SİLİNDİRLERDE EN FAZLA KARŞILAŞILAN İŞ KAZASI RİSKLERİ Silindirlerin hareketi ile çevrede bulunan personelin makine ile duvar, zemin arasına uzuv sıkıştırması ve makineden düşme nedenli kaza ve yaralanmalar Silindirlerin çalışma yapmak için hareketi esnasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 27
TRAKTÖRLER
TRAKTÖRÜN KULLANDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Kazıcı eleman bakımından, kaşıklı ve ters kaşıklı olmak üzere iki tipi vardır. Kumanda şekli bakımından, halatlı ve hidrolik tipleri vardır. Bunların çalışma prensipleri, ana elemanları, özellikleri, çalışma periyotları ve diğer parametreleri üniversal ekskavatörlere benzer; genellikle hidrolik elemanlara sahiptirler. Dr. Feyzi Haznedaroğlu 12. HAFTA
TRAKTÖRLERDE EN FAZLA KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Traktörlerin hareketi ile çevrede bulunan insanları bir makine ile duvar, zemin arasına sıkıştırma, uzuv sıkışması ve düşme nedenli kaza ve yaralanmalar. Traktörlerin kazı yaptığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda traktörler veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar.
HENDEK AÇMA MAKINELERI
HENDEK AÇMA MAKINELERININ KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI
ZEMIN GEVŞETME MAKINALARı
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNALARI Kazılıp getirilerek yerleştirilen zeminlerin taşıma kabiliyeti, daneler arasında fazla hava ve su bulunması nedeniyle azdır. Yüklendiği zaman büyük deformasyonlara uğrayan bu gibi zeminlerin, taşıma kabiliyetini artırmak için danelerini birbirine yaklaştırıp, fazla hava ve suyu uzaklaştırmak suretiyle, sıkıştırılması gerekir. Bu sayede zeminlerin hem taşıma kabiliyeti arttırılmış ve hem de zararlı etki yapabilen su alma kabiliyeti azaltılmış olur. Üniform bir sıkıştırma yapabilmede rol oynayan faktörler; Zemin ile ilgili faktörler, Sıkıştırma makinası ile ilgili faktörler ve Sıkıştırma metodu ile ilgili faktörler olmak üzere, 3 grupta toplanabilir.
Zemin Sıkıştırma Makinaları Silindirler Tokmaklar Vibratörler Silindirler Silindir; yatay eksenli bir tekerleğin, üzerinde yuvarlandığı zemin tabakasını ağırlığı sayesinde sıkıştırması esasına dayanarak geliştirilmiştir. Özellikle kohezyonlu zeminlerin sıkıştırılmasında kullanılan silindirler, silindirik tekerleğin yapılışına göre; 1. Düz silindirler, 2. Keçi ayaklı silindirler ve 3. Lastik tekerlekli silindirler olmak üzere 3 tiptir.
KEÇI AYAKLı SILINDIRLER
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNALARI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 37
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNALARI İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 38
KEÇI AYAKLı SILINDIRLER 19. yüzyılda yapılan toprak barajların inşaatı sırasında zemin tabakalarının sıkıştırılması için at ile çekilen ağır düz silindirler kullanılmaktaydı. Çekilen silindire göre silindiri çeken atların ayaklarının daha etkili bir sıkıştırma yaptığı görülmüş, sıkıştırılacak tabakalar üzerinde hayvan sürülerinin dolaştırılması yoluna gidilmiş ve sonra aynı etkiyi mekanik şekilde elde edebilmek amacıyla keçi ayaklı silindirlerin kullanılmaya başlanmıştır.
KEÇI AYAKLı SILINDIRLERIN KULLANıLDıĞı YERLER VE ÖZELLIKLERI Özellikle, yol, hava alanı ve toprak baraj inşaatlarında plastik haldeki orta kohezyonlu zeminlerden oluşacak dolguların tabaka tabaka sıkıştırılmasında kullanılır. Sıkışma aşağıdan başladığı için tabaka altı kısmındaki fazla su ve hava kolaylıkla dışarı çıkabilir ve tabakanın iyice sıkışması mümkün olur. Sıkıştırılan tabakanın yüzeyindeki çukurlar sayesinde üst üste yerleştirilip sıkıştırılması gereken malzeme tabakaları iyice kaynar. Ayak uzunluğunun 21 cm den fazla yapılamayışı ve tabaka kalınlığının da ayak uzunluğundan fazla alınamayışı nedeniyle sıkıştırılabilecek tabaka kalınlığı sınırlıdır. Üniform bir sıkıştırma elde edilebilmesi için gerekli geçiş sayısı fazladır. Manevra kabiliyeti az olduğu için dar sahalı sıkıştırma işlerine elverişli değildir.
KEÇI AYAKLı SILINDIRLERDE EN SıK KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Hareketi sırasında özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya bir yapıya çarpması. Çevrede bulunan personelin makine ile duvar, zemin arasına sıkıştırma, makineden düşme nedenli kaza ve yaralanmalar. Göçme, kopma, şev akması sonucunda makina veya çalışanlar üzerine malzeme gelmesi sonucu meydana gelen kaza ve yaralanmalar. Personelin makinenin çalışan aksamına el, kol, uzuv sıkıştırması sonucu ortaya çıkan kaza ve yaralanmalar. Lastikli silindirlerde de benzer kazalarla karşılaşılır.
LASTIK TEKERLEKLI SILINDIRLER Lastik tekerlekli silindirler, karayolu araçlarının toprak yollar üzerindeki sıkıştırma etkisi örnek alınarak geliştirilmiştir.
ZEMİN SIKIŞTIRMA MAKİNELERİ İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı İşletmesi Yüksek Lisans Programı - Doç.Dr. G. Emre GÜRCANLI 43
LASTIK TEKERLEKLI SILINDIRLERIN ÖZELLIKLERI VE KULLANıM ALANLARı Özellikle killi kum gibi orta kohezyonlu zeminler için elverişli olan lastik tekerlekli silindirler, stabilize yol malzemesi gibi granülometresi iyi olan daneli zeminler için de kullanılabilir. Hafif tipler yol inşaatında kalınlığı 25 cm ye kadar olan tabakaların ve ağır tipler toprak baraj ve hava alanı inşaatlarında tercih edilir. Keçi ayaklı silindire göre daha az geçiş sayısı ile daha kalın tabakaların sıkıştırılmasını mümkün kılar. Keçi ayaklı silindire nazaran yuvarlanma direnci daha azdır. İri topraklar içeren zeminlerde sıkıştırma işlemi yapabilir. Sıkıştırılan tabakanın yüzeyi düzgün olur. Sıkıştırma üstten yapılan yükleme ile sağlandığı için tabakanın alt tarafında tam sıkışmamış kısımların kalması ihtimali yüksektir. Manevra kabiliyeti az olduğundan, dar alanların sıkıştırılmasında kullanılamaz.
TOKMAKLAR Tokmaklar, periyodik şekilde kaldırılıp düşürülen bir kütlenin dinamik tesiri sayesinde zeminleri sıkıştırmaya yarayan makinalardır. Her periyotta etkiyen dinamik yük kısa süreli olduğundan, tokmaklar, plastik deformasyonunun akma hızı büyük olan zeminler (az kohezyonlu kısımlar içeren daneli zeminler) için özelikle elverişlidir. Sıkıştırma tesirini sağlayan kütlenin kaldırılıp düşürülüş şekline göre, sıçrayan tokmaklar ve kren tokmaklar olmak üzere 2 tiptir.
SıÇRAYAN TOKMAKLAR
SıÇRAYAN TOKMAKLARıN ÖZELLIKLERI VE KULLANıM ALANLARı Büyük tipleri, masrafının fazlalığı nedeniyle, ancak diğer sıkıştırıcılarla sıkıştırıla-mayan anormal zemin cinsleri ve büyük tabaka kalınlıkları için kullanılır. Küçük tipler ise temel çukurlarının ve hendek tabanlarının sıkıştırılması, duvar diplerine ve hendek dolgularının sıkıştırılması gibi yanaşma güçlüğü arz eden sıkıştırma işlerinde kullanılmaktadır. Sıkıştırma tesiri periyodik şekilde ve kısa süreli olarak etkimekle beraber özelikle büyük tiplerde darbeler çok kuvvetlidir; bu itibarla bunlar hem daha kalın tabakaları sıkıştırabilir ve hem de sıkıştırma bakımından granülometresi uygun olmayan daneli zeminlerin daha iyi sıkıştırılmasını mümkün kılar. Büyük manevra sahasına ihtiyaç göstermediği için özellikle küçük tipler çalışma sahası dar sınırlı olan sıkıştırma işlerinde de kullanılabilir. Periyodik ve kısa süreli sıkıştırma etkisiyle iş verimi düşük olup, sıkıştırma masrafı yüksektir. Hem hassas kısımları olduğundan, hem de kuvvetli darbelere maruz kaldığından donanımlı bir tamir ekibine ve özenli bir bakıma ihtiyaç gösterir.
SıÇRAYAN TOKMAKLARDA EN SıK KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Sıkıştırma darbelerinin çok kuvvetli olması sonucu, darbe etkisiyle çalışılan alandan kayma, düşme nedenli kaza ve yaralanmalar.
KREN TOKMAKLAR
KREN TOKMAKLARıN ÖZELLIKLERI VE KULLANıM ALANLARı Düşen kütlenin ağırlığı ve düşüş yüksekliği fazla olduğu için sıkıştırma etkisi büyük olan kren tokmakları, içinde iri taş parçaları da bulunan kalın zemin tabakalarını sıkıştırabilir. İş veriminin düşüklüğü sonucu sıkıştırmanın pahalıya çıkması, kullanılmalarını engeller. Kren tokmakları özellikle toprak baraj inşaatında dinamitle gevşetilip getirilen kayalık zemin tabakalarının sıkıştırılmasında kullanılır.
KREN TOKMAKLARDA EN SıK KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Özellikle geri dönüşlerinde çalışan personel veya herhangi bir yapıya çarpması. Hareketi ile çevrede bulunan personelin bir makine ile duvar, zemin arasına sıkıştırması, makinadan düşme nedenli kaza ve yaralanmalar. Çalıştığı zeminde meydana gelen göçme, kopma, şev akması sonucunda makine veya sahada çalışanlar üzerinde malzeme gelmesi sonucu oluşan kaza ve yaralanmalar. Personelin, makinenin çalışan aksamına el, kol, uzuv sıkıştırması sonucu ortaya çıkan kaza ve yaralanmalar.
ŞAHMERDANLAR
VIBRATÖRLER
VIBRATÖRLER Vibratörler, dinamik etkiden faydalanarak zeminleri sıkıştırmaya yarayan makinelerdir. Dinamik etki, bir kütlenin bir eksen etrafında eksantrik olarak yüksek bir devirle döndürülmesinden meydana gelen merkezkaç kuvvet sayesinde elde edilir. Tek eksantrik kütleli vibratörlerde doğrultusu değişen merkezkaç kuvvet, kütlenin her dönüşünde bir defa aşağıya doğru yönelerek zemine sıkıştırma etkisi yapar. Çift eksantrik kütleli vibratörlerde kütleler, eksenleri yatay ve birbirine paralel olan ve eşit hızla zıt yönlerde dönen iki mil üzerine ekstantrik olarak yapılmıştır. Meydana gelen merkezkaç kuvvetlerin yatay bileşenleri her an birbirini dengelediği için düşey bileşenlerin bileşkesi, düşey doğrultuda etkiyen ve yönü periyodik şekilde değişen bir titreşim kuvveti doğurur.
SILINDIRLI VIBRATÖRLER
SILINDIRLI VIBRATÖRLERIN ÖZELLIKLERI Eksantrik kütle, zemin üzerinde yuvarlanan silindir tekerleğin ekseninden geçen mil üzerine yerleştirilir. Silindirin ağırlığı genellikle eksantrik kütlenin meydana getirdiği merkezkaç kuvvetten büyüktür. Merkezkaç kuvvet yöneldikçe silindirin ağırlığını arttırmış ve doğru yöneldikçe azaltmış olur. Titreşim etkisi, silindirden zemine geçen kuvvetin değerindeki bu periyodik değişiklik sayesinde sağlanır. Merkezkaç kuvvet > silindir ağırlığı yapılırsa, santrifüj kuvvetin her doğru yönelişinde silindir biraz sıçrayarak zemine darbe etkisi yapar. Tek silindirli vibratörlerde silindirin üst kısmına yerleştirilen motor; hem ilerleme hareketini sağlamak üzere silindiri döndürmeye, hem de titreşim sağlayarak silindir eksenindeki eksantrik kütleyi döndürmeye yarar. Her iki hareket de yerde yürüyen operatör tarafından kumanda koluyla yönlendirilir.
SILINDIRLI VIBRATÖRLERIN KULLANıM ALANLARı Az miktarda kohezyonlu kısım barındıran zeminlerde ağır düz silindirler kadar etkili bir sıkıştırma yapabilen silindirli vibratörlerin, küçük tipleri ile kohezyonsuz ve kohezyonlu zeminlerde aynı etki elde edilememektedir. Römork şeklinde çekilen büyük tipleri iri taş parçaları içeren killi zeminleri de sıkıştırabilmekte ve özellikle toprak baraj inşaatlarında kullanılmaktadır.
PLAKALI VİBRATÖRLER
PLAKALı VIBRATÖRLERIN ÖZELLIKLERI Plakalı vibratörlerde eksantrik kütle dikdörtgen bir plaka üzerine yerleştirilir. Merkezkaç kuvvet > tekmil ağırlıktan yapıldığından santrifüj kuvvetin her yönelişinde zeminden bir miktar kalkan plakalı vibratörler, küçük sıçrama hareketleri yaparak zemini sıkıştırır. Çok büyük tiplerini çalışma sırasında ilerletmek mümkün olmaz. Bunlar ancak bir kren sayesinde zaman zaman kaldırılıp az ileriye oturtularak kullanılır.
Plakalı vibratörlerin kullanım alanları Granilümetrisi uygun olan daneli zeminlerde elverişlidir. Yüksek frekanslı tipleri az miktarda kohezyonlu kısım içeren zeminleri de sıkıştırabilir. Küçük tipler hendek ve temel çukurlarının doldurulmasında, büyük tipler ise yol ve demiryolu inşaatında kum, çakıl ve kırma taş tabakalarının sıkıştırılmasında kullanılır PLAKALı VIBRATÖRLERDE EN SıK KARŞıLAŞıLAN IŞ KAZASı RISKLERI Çalışması sırasında manevra hareketlerinde personelin dikkatsizliği sonucu meydana gelen çarpma, düşme nedenli kaza ve yaralanmalardan oluşur.
DAHILI VIBRATÖRLERIN ÖZELLIKLERI KULLANıM ALANLARı Dahili vibratörlerde eksantrik kütle, düşey eksen etrafında dönecek şekilde silindirik bir muhafaza içersine yerleştirilmiştir. Kren yardımıyla sarkıtılarak zemine daldırılarak sıkıştırmayı sağlarlar. Dahili vibratörlerin esas özelliği derinlere indirilebilmesi ve dolayısıyla diğer makinelerle sıkıştıramayacak çok yüksek dolguları sıkıştırabilmesidir. İş veriminin düşük oluşu dolayısı ile sıkıştırma pahalıya mal olur. Dahili vibratörler, tabaka tabaka yerleştirilişi sırasında iyi sıkıştırılmamış olan yüksek dolguların sonradan sıkıştırılmasında ve içinde iri taş parçaları bulunan malzeme ile toprak baraj oluşturmada kullanılır.