TOPTANCI HALLERĐ KONTROL VE DENETĐM NOKTALARININ KURULUŞ, ĐŞLEYĐŞ VE ÇALIŞMA ESASLARINA DAĐR GENELGE Genelge No: 2007/1 Tarihi: 17 Nisan 2007 Sayısı: 2831 27/06/1995 tarihli ve 22326 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 24/06/1995 tarihli ve 552 sayılı KHK ile Yaş Sebze ve Meyve Ticaretinin Düzenlenmesi ve Toptancı Halleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 11/6/1998 tarihli ve 23372 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4367 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde; ülkemizde yaş sebze ve meyve fiyatlarının, toptancı hallerde malların arz ve talebine bağlı olarak, serbest rekabet şartlarına göre oluşması gerekmektedir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere sözü edilen yasal düzenlemelerde; belediyelerin, belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde sözkonusu malların, toptan alım ve satımlarının münhasıran toptancı hallerde yapılmasını sağlamak ve gerekli her türlü önlemi almakla görevli ve yükümlü oldukları belirtilmiştir. 19/06/1998 tarih ve 4862 sayılı 98/1 Genelgemizle KHK'nin uygulanmasında ortaya çıkan sorunları çözümlemek ve belediyelerimizin yasal denetim görevlerini daha etkin bir biçimde yerine getirebilmelerini mümkün kılmak açısından, İl belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan yerleşim alanlarında, Sanayi ve Ticaret İl Müdürünün gözetim ve denetiminde görev yapmak üzere kontrol ve denetim noktaları oluşturulmuş idi. Ancak, zaman içerisinde ortaya çıkan aksaklıklar; kontrol ve denetim noktalarının kuruluş, işleyiş ve çalışma şartlarının yeniden düzenlenmesini zaruri hale getirmiştir. Bu amaçla hazırlanan ve 19/06/1998 tarih ve 4862 sayılı 98/1 Genelgemizi yürürlükten kaldıran "Toptancı Halleri Kontrol ve Denetim Noktalarının Kuruluş, İşleyiş ve Çalışma Esaslarına Dair Genelge" hükümleri aşağıda gösterilmiştir. 1- Kontrol ve denetim noktalarının kuruluş yerleri, toptancı hallerin bulunduğu yerleşim yerlerinde şehre giriş ve çıkış noktaları esas alınarak Valilikler ve kaymakamlıklar tarafından belirlenecektir. 2- Kontrol ve denetim noktalarında; kolluk kuvvetlerinden ve Belediye personelinden görevli bulundurulması esastır. Gerekirse valilikçe ve kaymakamlıkça o yer defterdarlığından / mal müdürlüğünden, ziraat odasından, toptancı haldeki komisyoncuların kurduğu dernek veya odalardan ve diğer kurum ve kuruluş personeli arasından da görevlendirme yapılabilir.
3- Kontrol ve denetim noktalarındaki görevli personelin çalışma usul ve esasları, kontrol ve denetim noktalarının kurulması ve işler hale getirilmesi sırasında gereken ek önlem ve düzenlemeler Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerince belirlenir. 4- Kontrol ve denetim noktalarında görev yapan personelin ilgili bulunduğu kuruluşlar bu genelge hükümlerinin yerine getirilmesi çerçevesinde Bakanlıkça alınan tedbirlere ve verilen talimatlara uyacaklardır. 5- İlgili belediyeler kontrol ve denetim noktalarında yürütülen denetim ve kontrol görevi süresince toptancı hali açık bulunduracaktır. 6- Kontrol ve denetim noktalarının gerektirdiği çalışma yeri, teknik donanım, haberleşme ve ulaştırma araçları ve diğer araç, gereç ve demirbaşların hizmete tahsisinde ortaya çıkacak her türlü masraf ve harcamalar belediyeler tarafından karşılanır. 7- Kontrol ve denetim noktası görevlilerince o yerleşim birimine giriş yapan yaş sebze ve meyve yüklü araçlar durdurulur ve araçlar kontrol edilerek; a) Toptancı hal çıkış faturası bulunan ve bu faturanın arkasının malın çıkış yaptığı toptancı hal müdürlüğünce tarihli olarak imzalanmış ve mühürlenmiş bulunan malları taşıyan, b) Üretici birlikleri tarafından gerçek usulde vergi mükellefi olan perakendecilere veya belirli bir toptancı haldeki komisyoncuya gönderildiği belirtilen araçlardaki üretici birliği tarafından tarihli olarak imzalanmış ve mühürlenmiş sevk irsaliyeli ve faturalı malları taşıyan, c) Malın sahibi ve üreticisi olmak kaydıyla halen üretici olduğuna dair üye bulunduğu ziraat odasından alınan çiftçilik belgesi/çiftçilik kimliği ile birlikte kendi ürettikleri ve satışını o yerin toptancı halinde yapacaklarını belirttikleri ve kendi tasarrufu altındaki veya kiraladıkları malları taşıyan, d) Malın üreticilerden alındığını kanıtlayan müstahsil makbuzu ve söz konusu üreticiye ait kayıtlı bulunduğu Ziraat Odasından alınan çiftçilik belgesi veya ilgili ziraat odasınca imzalı, tarihli ve mühürlü onaylanmış sureti ve fatura ile birlikte malları taşıyan, e) İhracat kayıtlı sevk irsaliyesi ile faturası ile birlikte İhraç edilecek yaş sebze ve meyveleri taşıyan,
f) Salça, konserve, meyve suyu ve meyve konsantresi gibi sınai üretimde kullanılmak üzere bu işletmelerce satın alındığı ispatlanan veya bu işletmelere götürülen yaş sebze ve meyveleri taşıyan, g) Organik tarım kanununa tabi ürünleri taşıyan, h) Başka bir yerleşim biriminde bulunan alıcılar tarafından satın alındığı belgelendirilmiş malları taşıyan ve o yerleşim yerinden transit geçen araçlar dışında kalan ve geçerli bir belge olmaksızın belediye ve mücavir alanlar içerisinde yaş sebze ve meyvelerin toptan alınarak sevkedildiği araçlar hakkında 11 Eylül 1998 tarihli ve 23460 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Hal Zabıtası Teşkilatı Personelinin Çalışma Usul ve Esasları hakkında Yönetmeliğin 8'inci maddesi, 552 sayılı KHK' nm 5 inci maddesinin 4 üncü bendi ve 17 inci maddesinin 3 üncü bendine göre işlem yapılacaktır. 8- (7) nci maddenin (c) ve (d) bendinde belirtilen araçlar üzerindeki mallar denetimin yapıldığı yere satılmış veya o yerden satın alınmış ise trafik ruhsatnameleri alıkonulur. Belediyeye bildirim ve mal bedelinin %15i oranındaki belediye payının ödendiğine dair belge ibraz edilmesi halinde ruhsatnameler iade edilir. 9- (7) nci maddenin (h) bendinde belirtilen araçlar üzerindeki malların başka bir yerleşim biriminde bulunan alıcılar tarafından satın alındığının belgelendirilmesi halinde, araçların plakası ile yükün miktarı ve cinsi kaydedilerek araçlar serbest bırakılır, araçlara ve mallara ilişkin bilgiler, seyyar ekiplere bildirilerek araçların şehirden çıkıp çıkmadığı denetlenir. 10- Trafik ruhsatnamesi kontrol ve denetim noktasında alınan araçlara ruhsatnamelerinin kontrol amacıyla geçici olarak alındığına ilişkin örneği Sanayi ve Ticaret Müdürlüğünce belirlenecek ve süresi düzenlendikten sonra 3 gün ile sınırlı olan bir belge verilecektir. Süre sonunda ruhsatnamelerini geri teslim almaya gelmeyen araçların ruhsatnameleri düzenlemenin yapıldığı emniyet müdürlüğüne işlem yapılması için hal müdürlüğünce teslim edilir. 11- Yukarda belirtilen durumlara açıklık getirmesi açısından aşağıda uygulama örnekleri verilmiştir. Örnek 1: Antalya Merkez köyünde bulunan Üretici Bay S, üretimini yaptığı domatesleri herhangi bir Toptancı Halinde satmak üzere götürürken Antalya kontrol ve denetim noktalarında ziraat odasından almış olduğu çiftçilik belgesi veya kimliğini kontrol ve denetim görevlilerine göstermesi yeterli olacak, görevlilerce Bay S nin trafik ruhsatnamesi alıkonularak buna ilişkin belge verilecek, ilgili kişinin toptancı hale malı teslim ettiğini belgelendirmesinden sonra araç ruhsatnamesi iade edilecektir.
Örnek 2: Ankara' da gerçek usulde vergi mükellefi olan Bay M Antalya Merkez köyünde bulunan Üretici Bay S' den domates alıp bunu Ankara toptancı haline getirebilmesi i çin sevk irsaliyesini hazır etmek ve bunu Antalya-Ankara arasındaki kontrol ve denetim noktalarındaki görevlilere ibraz etmek zorundadır. Örnek 3: Antalya' da gerçek usulde vergi mükellefi olan Bay C Antalya Merkez köyünde bulunan Üretici Bay S' den domates alıp bunu Antalya'daki marketinde satmak istiyor. Bunun için müstahsil makbuzu veya fatura, malın alındığı Bay S' ye ait üretici belgesi ve sevk irsaliyesini hazır etmek ve bunu Antalya kontrol ve denetim noktalarındaki görevlilere ibraz etmek zorundadır. Bu durumda malın taşındığı araca ait trafik ruhsatnamesi alıkonularak geçici belge verilir ve mal bedelinin %15 oranındaki belediye payının ödendiğine dair belgenin ibraz edilmesi sonrası araç ruhsatnamesi iade edilir. 12- Belediyeler kontrol ve denetimlerini kendi sınırları ve mücavir alanları içerisinde yapacak, bunların dışına kesinlikle çıkmayacaktır. 13- Belgesiz veya geçerli bir belge olmaksızın toptan satışa sunulduğu veya sevk edildiği tespit edilen araçlar üzerindeki mallar 552 sayılı KHK'nın 17/3 maddesi gereği hale çekilerek açık arttırma ile satışı yapılacak/yaptırılacak ve %25 lik belediye payı uygulanacaktır.bunun dışında açıkarttırma ile satışı gerçekleştirilmemiş mallara %25 belediye payı uygulaması yapılmayacaktır. 14- Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde bulunan yaş sebze ve meyve satıcılarında ve özellikle pazar yerlerinde satışa sunulan malların toptancı halden satın alınıp alınmadığı, görevli Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü personeli ve belediye zabıtası tarafından iş yeri ve pazar denetimi yapılmak suretiyle sürekli kontrol edilecektir. 15- Yapılan denetimler esnasında örneği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek "Tespit Tutanakları" düzenlenecek, tutulan tespit tutanaklarının ilgili belediyelerde işleme konulup konulmadığı Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğünce izlenerek söz konusu gereğe uymayan belediye görevlileri hakkında İçişleri Bakanlığınca yasal işlem yapılmak üzere Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bildirimde bulunulacaktır. 16- Kontrol ve denetim noktaları bu Genelge yayımlanma tarihinden itibaren 30 gün içerisinde kurulup işler hale getirilecektir. 17- Kontrol ve denetim noktalarında yapılan işlemler hakkında aylık olarak Sanayi ve Ticaret Müdürlüğünce Bakanlığa bilgi verilecek, İç Ticaret Genel Müdürlüğünce bu bilgiler değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
18- Kontrol ve denetim noktalarında ve iş yeri denetimi sırasında 552 Sayılı KHK hükümlerine aykırı davranışta bulundukları saptananlar hakkında düzenlenen tutanaklar ceza uygulanması için ilgili belediyeye intikal ettirilecektir. 19- Yukarda ürünün satılış ve sevk ediliş biçimine göre farklılık gösteren uygulama durumlarının uygulanış biçimlerinde hassasiyet gösterilmesi, bu konuda yanlışlıklara mahal verilmemesi gerekmektedir. 20- Bu Genelge ile birlikte 19/06/1998 tarih ve 4862 sayılı 98/1 Genelge yürürlülükten kaldırılmıştır. 21- Bu Genelge hükümlerinin yürütülmesi sırasında oluşabilecek tereddütlerin giderilmesi ve anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulmasını teminen Bakanlığımızın (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü Eskişehir Devlet Karayolu 7 nci Km. No.56 06530 Söğütözü/ANKARA) görüşüne başvurulacaktır. Bilgi ve gereğini rica ederim. Ali COŞKUN Bakan