III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi 20-22 Mayıs 2010 Cilt: V Sayfa: 1825-1833 ÇEŞİTLİ AĞAÇ KABUĞU UNLARININ KONTRPLAKLARDA DOLGU MADDESİ OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ İsmail AYDIN 1, Cenk DEMİRKIR, Semra ÇOLAK, Gürsel ÇOLAKOĞLU 1 Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Trabzon, iaydin@ktu.edu.tr ÖZET Kontrplak üretiminde yapıştırma işleminde kullanılan tutkalın vizkozitesi, odun ve tutkal arasında yeterli direnci sağlayacak bağ oluşumu üzerinde çok etkili bir faktördür. Tutkal viskozitesinin arzu edilen düzeyde ayarlanabilmesi için hazırlanan tutkal karışımına bazı dolgu ve katkı maddelerinin ilave edilmesi gerekmektedir. Dolgu maddeleri, tutkalın yüzeye daha iyi sürülmesini sağlamakta ve odun yüzeylerindeki boşlukları doldurarak gereksiz tutkal sarfiyatını önlemektedir. Bu çalışmada; polifenol içeriği fazla olan farklı ağaç türleri kabuklarından elde edilen unların kontrplak üretiminde dolgu maddesi olarak kullanımının, üretilen levhaların fiziksel ve mekanik özellikleri ile formaldehit emisyonu üzerine etkileri araştırılmıştır. Bu amaçla, yaygın olarak kullanılan buğday ununun yanı sıra ceviz, kestane, göknar ve ladin ağaçlarının kabuklarından elde edilen unlar kullanılmıştır. Ayrıca, ağaç kabuklarının endüstriyel açıdan değerlendirilmesi neticesinde katma değer oluşturulması amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Kontrplak, Dolgu maddesi, Kabuk, Formaldehit emisyonu, Fiziksel ve mekanik özellikler EVALUATION OF FLOURS OF DIFFERENT WOOD BARKS AS FILLER IN PLYWOOD PANELS ABSTRACT Viscosity of glue adhesive used in plywood manufacturing is very effective on bonding formation between wood and adhesive. Some fillers and extenders are added in glue mixtures to adjust desired level of adhesive viscosity. Fillers ensure the better spreading of glue adhesive and reduce the excessive consumption of glues by filling the gaps on wood surfaces. In this study, effects of the usage of bark flours as fillers obtained from different wood species having much polyphenol content on some physical and mechanical properties and formaldehyde emission of plywood panels. For this aim, besides the usage of wheat flour; the flours obtained from the barks of walnut, chestnut, fir and spruce wood were used. On the other hand, the usage of wood barks as value-added raw material for the industry was aimed. Key Words: Plywood, Filler, Bark, Formaldehyde emission, Physical and mechanical properties GİRİŞ Odun ve odun esaslı kompozit ürünler, dünyada en fazla kullanım alanına sahip malzemeler arasında yer almaktadır. Kontrplak, yongalevha, liflevha gibi odun esaslı kompozit levha ürünlerinin ortaya çıkış sebebi; masif ağaç malzemenin bazı özelliklerinin iyileştirilmesi, daha büyük boyutlu ve homojen yapıya sahip malzemelerin elde edilmesi isteğidir (Bozkurt ve Göker, 1981). 1825
Ahşap ürünlere karşı artan talep ve ağaç hammadde varlığı ve kalitesindeki azalma nedeniyle kompozit odun ürünlerinin önemi giderek artmıştır. Bu da, orman ürünleri endüstrisindeki yapıştırıcı kullanımının çok büyük oranda artışına sebep olmuş ve odun hammaddesi kaynaklarının kullanımını geliştirmiştir. Ağaç işleri endüstrisindeki uygulamaların yaklaşık % 70 inde yapıştırıcıların kullanıldığı ifade edilmektedir (Wålinder, 2000). Üretilen odun esaslı malzemelerin kalitesi, bu ürünlerin üretiminde uygulanan tutkallı birleştirmelerdeki tutkal bağı oluşumunun başarısına bağlıdır (Aydın vd., 2001). Tutkal çözeltisinin viskozitesi, yapıştırma işleminin başarısını doğrudan etkileyen en önemli faktördür (Özen, 1981). Yapıştırma işleminde kullanılan tutkalın vizkozitesi, odun ve tutkal arasında yeterli direnci sağlayacak bağ oluşumu üzerinde çok etkilidir (Aydın vd., 2001). Viskozite ile bağlantılı olan yapışma problemlerinin çözülmesi için, hazırlanan tutkal karışımına bazı dolgu ve katkı maddelerinin ilave edilmesi gerekmektedir (Baldwin, 1995). Dolgu maddeleri; tutkalı daha güçlü ve dayanıklı bir hale getirmek, yüzeye daha iyi sürülmesini sağlamak gibi çeşitli amaçlar ile tutkal çözelitisi içerisine katılmaktadırlar. Farklı tutkallar için kullanılan dolgu ve katkı maddeleri de farklıdır (Çolakoğlu, 1993). Dolgu maddeleri, yapıştırma özelliği olanlar ve olmayanlar şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. Yapıştırma özelliği olan çok çeşitli dolgu maddeleri vardır. Bunların tutkallamada ve yapıştırmada; özellikle sıcak presleme sırasında tutkal viskozitesinin aniden düşmesini önlemek, sürülmesini kolaylaştırmak, yapıştırılacak malzemenin yüzey hatalarını etkisiz hale getirmek, tutkal hacmini çoğaltmak, yapıştırma maliyetlerini düşürmek gibi çeşitli görevleri vardır. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için dolgu maddelerinin bazı koşulları gerçekleştirebilmesi gereklidir. Örneğin, bünyesine su alabilmeli, 20 C de aldığı su oranının 80 C dekine oranı 1/1 den fazla olmalı, sulandırılmış halde ph 7 civarında bulunmalı ve anorganik madde miktarı belli sınırları geçmemelidir (Özen, 1981). Formaldehit emisyonu; ucuz ve kullanım kolaylığı dolayısıyla formaldehit esaslı reçinelerin levha üretiminde yaygın olarak kullanımıyla ortaya çıkan bir problemdir. Formaldehit esaslı reçineler çeşitli avantajları ve mükemmel performansları nedeniyle odun kökenli levha endüstrisinde önemli ölçüde kullanılmaktadır. Bununla birlikte düşük stabilitesi, özellikle ÜF reçineleri ile üretilen levhalarda, üretim esnasında ve sonrasında çevre ve sağlık açısından problem olan formaldehit ayrışmasına neden olmakta ve bu işlem yıllarca sürebilmektedir (Çolak, 2002; Marutzky, 1994). Formaldehit, ayrışma miktarına bağlı olarak insanlarda göz yaşarmasına, solunum sisteminde mukoza tahrişlerine ve alerjik deri rahatsızlıklarına yol açmaktadır. Formaldehitin çevre ve iş emniyeti bakımından çeşitli etkilerinin resmi ve bilimsel raporlarda yer alması, odun işleyen endüstrilerde yeni düzenlemelere gidilmesini zorunlu kılmış ve bunun için birçok ülkede odun levhalarından ayrışabilecek formaldehit oranı sınırlandırılmıştır (Çolakoğlu, 1993). Tutkal ile yapıştırılarak elde edilen kompozit levha ürünlerinden ayrışan formaldehit, çevresel açıdan önemli bir sorun teşkil etmekte ve formaldehit emisyonuna maruz kalma sonucu insan sağlığının etkilenmesi ile ilgili kaygılar, bu ürünlerin üretiminde yeni bağlayıcıların kullanımı ve formaldehit emisyonu potansiyelini azaltmaya yönelik araştırmaları artırmıştır (Zinn vd., 1990). Polifenol oranı yüksek çeşitli ağaç kabuk unlarının tutkal reçetelerinde formaldehit bağlayıcı olarak kullanılması, bu araştırmalar içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Odun işleyen endüstrilerde ağaç kabukları işleme artığı olarak büyük bir miktar oluşturmakta ve bu durum çevre kirliliği açısından sorun teşkil etmektedir. Giderek azalan orman kaynaklarının daha etkin kullanılması bir zorunluluk 1826
olup, orman ürünleri sektörde enerji üretimi için bu artıkların yakılması ekonomik ve çevresel açıdan uygun bulunmamaktadır (Çolakoğlu, 1993). Bu çalışmada; polifenol içeriği fazla olan farklı ağaç türleri kabuklarından elde edilen unların kontrplak üretiminde dolgu maddesi olarak kullanımının, üretilen levhaların fiziksel ve mekanik özelliklerinin yanı sıra formaldehit emisyonu üzerine etkileri araştırılmıştır. Ayrıca bu sektör için önemli bir atık sorunu olan ağaç kabuklarının hem çevre ve insan sağlığı, hem de ekonomik açıdan üretimde değerlendirilmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmada kullanılan 40 cm çapında ve 55 cm uzunluktaki çınar (platanus orientalis) tomruklar, 12 saat buharlama işlemine tabi tutulduktan sonra laboratuar koşullarında 2 mm kalınlıktaki soyma kaplamalar elde edilmiştir. Soyma işleminde 80 cm uzunluk ve 40 cm çapa kadar soyma yapabilen laboratuar tipi bir kaplama soyma makinesi kullanılmıştır. Soyma işlemi sırasındaki yatay açıklık kaplama kalınlığının % 85 i, düşey açıklık 0.5 mm olarak ayarlanmıştır. Elde edilen kaplamalar bir kurutma fırınında 110 C sıcaklıkta %4-6 rutubet derecesine kadar kurutulmuştur. Kaplama levhalarının yapıştırılmasında kullanılacak tutkal reçetelerinin hazırlanmasında dolgu maddesi olarak buğday ununun yanı sıra ceviz, kestane, göknar ve ladin ağaç kabuklarından elde edilen unlar kullanılmıştır. Buğday unu hazır halde temin edilmiştir. Ağaç kabuğu unları ise öncelikle laboratuar koşullarında wiley tipi değirmende öğütülmüş, daha sonra 40 ve 60 mesh lik eleklerde kademeli olarak elenmiş ve eleğin en alt tabakasında kalan un kısmı alınarak, dolgu maddesi amaçlı kullanılmıştır. 3 tabakalı kontrplak levhalarının üretimi için katı madde oranı % 55 olan üre formaldehit tutkalı (ÜF) kullanılmıştır. Tutkal reçetelerine göre oluşturulan test grupları Tablo 1 de gösterilmektedir. 1827
Tablo 1. Tutkal reçetelerine göre oluşturulan test grupları Test Grubu Tutkal Karışımını Oluşturan Maddeler Birim Ağırlık Kontrol A B C D Buğday unu 15 Ceviz kabuğu unu 10 Buğday unu 5 Kestane kabuğu unu 10 Buğday unu 5 Göknar kabuğu unu 10 Buğday unu 5 Ladin kabuğu unu 10 Buğday unu 5 Her bir grup için tutkal çözeltisi hazırlanırken; ÜF reçinesi üzerine yavaş yavaş dolgu maddesi ilave edilmiş ve homojen bir çözelti elde edilinceye kadar karıştırılmıştır. Tutkal karışımının hazırlanmasında sertleştirici çözeltiye en son ilave edilmiştir. Hazırlanan tutkal çözeltilisi, dört silindirli tutkallama makinesinin haznesine boşaltılarak makine bir müddet boşa çalıştırılmış tutkalın homojen olarak silindirler üzerine yayılması sağlanmıştır. Kaplamaların tek yüzüne 160 gr/m 2 tutkal sürülerek üç tabakalı kontrplak taslakları elde edilmiştir. Üç tabakalı kontrplak taslaklarının preslenmesi; laboratuar tipi, presleme alanı 70x89 cm olan, elektrikle ısıtılan tek katlı bir hidrolik preste yapılmıştır. Kontrplak taslaklarının sıcak preslenmesinde; pres basıncı 8 kg/cm 2, pres sıcaklığı 110 C ve pres süresi 6 dakika olarak uygulanmıştır. Presleme işleminden sonra üretilen kontrplaklar iç ve dış tabakalar arasındaki sıcaklık ve rutubet farklılığını gidermek amacıyla üst üste ve istif latası kullanmaksızın istiflenmişlerdir. Bu şekilde üretilen kontrplak levhalarının tedrici olarak soğumaları sağlanarak biçim değiştirmeleri önlenmeye çalışılmıştır. Yapıştırıcı olarak kullanılan tutkala dolgu maddesi olarak katılan buğday unu ve diğer ağaç kabuğu unlarının kontrplakların bazı fiziksel, mekanik özelliklerine ve formaldehit emisyonuna etkisi araştırılmıştır. Üretilen kontrplakların formaldehit emisyonu değerleri, EN 717-3 (1996) standardına göre şişe yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Bu yöntem, yüzeyi kaplanmamış levhalar için uygun olan basit ve ucuz bir yöntemdir (Aydin vd., 2006). Formaldehit emisyonunun belirlenmesinde kullanılan test şişesi örneği Şekil 1 de görülmekte olup, 40 C sıcaklıktaki fırında 3 saat bekletildikten sonra çıkarılmış ve içerisindeki örnekler 1828
uzaklaştırılarak soğutulduktan sonra EN 717-3 standardında belirtilen prosedür uygulanarak formaldehit emisyonu tayini gerçekleştirilmiştir. Şekil 1. Şişe yöntemi deney düzeneği Kontrplak levhalarının yapışma direncinin tespit edilmesinde kullanılan çekmemakaslama direnci testi, TS EN 314-1 (1998) standardına göre yürütülmüştür. Üre formaldehit tutkalı ile üretilen kontrplak levhalarından hazırlanan çekme-makaslama direnci test örnekleri, TS EN 314-1 standardında iç mekanlarda kullanılacak kontrplaklar için belirtildiği şekilde 20 C sıcaklıkta su içinde 24 saat bekletildikten sonra üniversal deney makinesinde test edilmişlerdir. Her test grubu için 20 şer adet deney numunesi kullanılmıştır. Kontrplak levhalarına uygulanan eğilme direnci ve eğilmede elastikiyet modülü testleri, TS EN 310 (1999) standardına göre gerçekleştirilmiştir. Her test grubundan bu standarda göre hazırlanan 20 şer adet deney numunesi test edilerek dolgu maddesi türünün kontrplakların eğilme direnci ve eğilmede elastikiyet modülü üzerine etkileri belirlenmiştir. Üretilen kontrplak levhalarının sahip olduğu denge rutubeti miktarı değerleri TS EN 322 (1999) standardına, hava kurusu özgül ağırlık değerleri ise TS EN 323-1 (1999) standardına göre belirlenmiştir. Kontrplakların bu fiziksel özelliklerinin tayininde her test grubu için 20 şer adet deney numunesi kullanılmıştır. BULGULAR Mekanik özellikler Deneme kontrplaklarının mekanik özelliklerine ilişkin elde edilen ortalama direnç değerleri Tablo 2 de verilmiştir. 1829
Tablo 2. Kontrplak levhalarının yapışma direnci, eğilme direnci ve eğilmede elastikiyet modülü değerleri Test Grubu Eğilme Direnci (N/mm 2 ) Eğilmede Elastikiyet Modülü (N/mm 2 ) Yapışma Direnci (N/mm 2 ) Kontrol 74,51 (8,78) * 3959,75 (520,14) A (Ceviz) 75,33 (6,10) B (Kestane) 76,26 (6,86) C (Göknar) 78,45 (6,33) D (Ladin) 71,80 (5,87) * Parantez içindeki değerler standart sapmadır 4168,12 (321,47) 4075,19 (491,05) 4373,20 (352,46) 3961,32 (449,81) 1,891 (0,208) 1,794 (0,256) 2,099 (0,317) 1,971 (0,385) 1,767 (0,296) Tablo 2 den de görüldüğü gibi, tutkal çözeltisine dolgu maddesi olarak katılan ladin kabuğu unları eğilme direncinde küçük bir azalmaya (% 3) neden olurken, diğer ağaç kabuğu unları kullanıldığında eğilme direnci değerlerinde bir miktar artış gözlenmiştir. En yüksek eğilme direnci değeri (78,45 N/mm 2 ), göknar kabuğu unu katılan tutkal çözeltisi ile elde edilmiştir. Kontrplak levhalarının eğilmede elastikiyet modülü değerleri karşılaştırıldığında, en yüksek değer (4373,20 N/mm 2 ) eğilme direncinde olduğu gibi göknar kabuğu unu ile hazırlanmış olan tutkal çözeltisi ile elde edildiği görülmektedir. Bununla birlikte, çalışmada kullanılan diğer ağaç kabuğu unları da eğilmede elastikiyet modülü değerleri üzerine olumlu bir etki yapmışlardır. Yapışma direnci ise; ceviz ve ladin ağaç kabuklarının unlarının kullanıldığı levhalarda daha düşük, kestane ve göknar ağaç kabuklarının unlarının kullanıldığı levhalarda ise yüksek bulunmuştur. Bu durum ceviz ve ladin kabuklarının yapıştırıcı olarak kullanılan üre-formaldehit tutkalı ile kimyasal olarak kestane ve göknar kabuk unları kadar uyumlu olmayışından kaynaklanabilir. Benzer şekilde ceviz kabuğu ununun kullanıldığı bir çalışmada da daha düşük kontrplak yapışma direnci elde edildiği rapor edilmiştir (Sellers vd., 2005). Diğer yandan, güney çamı (southern yellow pine) odunu kabuklarından elde edilen kabuk ununun dolgu maddesi olarak yapıştırıcı çözeltisine katılması durumunda tutkal karışımının performansında bir iyileşme meydana geldiği belirtilmiştir (Eberhardt ve Reed, 2006). Fiziksel Özellikler Deneme kontrplakları için elde edilen ortalama özgül ağırlık ve rutubet değerleri Tablo 3 te verilmiştir. 1830
Tablo 3. Kontrplak levhalarının özgül ağırlık ve rutubet değerleri Test Grubu Özgül Ağırlık (gr/cm 3 ) Denge Rutubeti Miktarı (%) Kontrol 0,66 (0,03) * 11.18 (1,59) A (Ceviz) 0,67 (0,03) 11.05 (1,42) B (Kestane) 0.65 (0,03) 10.78 (0,45) C (Göknar) 0,66 (0,02) 11,28 (0,24) D (Ladin) 0,67 (0,03) 11,12 (0,41) * Parantez içindeki değerler standart sapmadır Deneme levhalarının özgül ağırlık ve denge rutubet değerleri yaklaşık olarak aynı çıkmış, anlamlı sayılabilecek bir farklılık tespit edilmemiştir. Formaldehit Emisyonu Deneme levhalarının formaldehit emisyonu değerleri Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Deneme kontrplaklarının formaldehit emisyonu değerleri Test Grubu Formaldehit Emisyonu Miktarı (mg/100 gr tam kuru levha) Kontrol 3.31 A (Ceviz) 3.33 B (Kestane) 2.95 C (Göknar) 2.99 D (Ladin) 3.27 Deneme levhalarının formaldehit emisyonu dikkate alındığında; kestane ve göknar ağaç kabuklarının formaldehit emisyonunu azalttığı, diğer ağaç kabuğu unlarının ise formaldehit emisyonu üzerinde belirgin bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir. Yonga levha üretiminde kabuk kullanım oranının artmasıyla birlikte formaldehit emisyonunun azaldığını belirten çalışmalar literatürde mevcuttur (Roffael, 1982; Nemli vd., 2002). Buna gerekçe olarak kabuktaki polifenolik maddelerle yıkanabilir asitlerin oduna göre daha fazla olması gösterilirken, farklı ağaç türü kabukları ile odunlarının ekstraktiflerinin miktarı ve türüne göre formaldehitle reaktivitesinin farklı olacağı bildirilmektedir (Lelis ve Roffael, 1995). Çolakoğlu vd. (1993) tarafından %20 lik kızılçam kabuğu içeren yongalevhalar ile yapılan çalışmada formaldehit emisyonu miktarında % 48 lik bir azalma meydana geldiği rapor edilmiştir. Nemli vd. (2002) tarafından yonga levhalar üzerinde yapılan diğer bir çalışmada ise, orta tabaka yongalarına yalancı akasya odunu kabuğundan % 6,25 oranında ilave edilmesi durumunda deneme levhalarının formaldehit emisyonunda bir değişme meydana gelmediği, bu oranın %12,5 ve % 25 oranında artırılması durumunda ise formaldehit emisyonunda belirgin bir azalma görüldüğü ifade edilmiştir. SONUÇ Odun esaslı levha sektöründe formaldehit emisyonu problemi çevre ve insan sağlığına verilen önemin artışına paralel olarak gelişen ve gittikçe artan yasal zorunluluklar nedeniyle üzerinde ciddiyetle durulması gereken bir konudur. Diğer yandan orman varlıklarındaki hızlı azalma ve orman varlıklarının daha etkin kullanımına yönelik faaliyetler özellikle odun işleyen sektörlerde ağaç kabukları gibi artık materyallerin endüstriye 1831
kazandırılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu durum çevre kirliliği açısından da son derece önemlidir. Bu bakımdan ele alındığında farklı ağaç kabuklarının kontrplak endüstrisinde dolgu maddesi olarak değerlendirilmesi, hem formaldehit emisyonunu azaltmak hem de bu artıkları endüstriye kazandırarak çevre kirliliğini önlemek açısından oldukça faydalı olacaktır. Deneme kontrplaklarının performans özellikleri karşılaştırıldığında buğday unu yerine ağaç kabuk unlarının dolgu malzemesi olarak tutkal çözeltisine ilave edilmesinin oldukça uygun bir alternatif olacağı ortadadır. Formaldehit emisyonu açısından özellikle kestane ve göknar ağaç kabuklarının kontrplaklarda formaldehit bağlayıcı olarak kullanılabileceği söylenilebilir. Tutkal çözeltilerine ilave edilen odun unu miktarının azlığı dikkate alındığında farklı oranlarda kullanımına yönelik araştırmalar yapılabilir. KAYNAKLAR Aydın, İ., Çolakoğlu, G. ve Akbulut, T., 2001. Ağaç Malzemenin Yapıştırılmasında Adhezyon Teorisi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, B Serisi, 51, 2, 91-99. Aydin, İ., Çolakoğlu, G., Çolak, S. ve Demirkır, C., 2006. Effects of moisture content on formaldehyde emission and mechanical properties of plywood, Building and Environment 41, 1311 1316. Baldwin, R.F., 1995. Plywood and Veneer-Based Products: Manufacturing Practices, Miller Freeman Books, San Francisco, California, USA. Bozkurt, A.Y. ve Göker, Y., 1981. Orman Ürünlerinden Faydalanma, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 297, İstanbul. Çolak, S., 2002. Kontrplaklarda Emprenye İşlemlerinin Formaldehit ve Asit Emisyonu ile Teknolojik Özelliklere Etkileri, Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Çolakoğlu, G., 1993. Kontrplak Üretim Şartlarının Formaldehit Emisyonu ve Teknik Özelliklere Etkisi, Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Çolakoğlu, G., Kalaycıoğlu, H. ve Örs, Y., 1993. Kızılçam kabuklarının yonga levha ve kontrplak üretiminde değerlendirilmesi. Uluslararası Kızılçam Sempozyumu, 18/23. Ekim 1993, Marmaris/Türkiye, Bildiriler Kitabı, 701-710. Eberhardt, T.L. ve Reed, K.G., 2006. Strategies for improving the performance of plywood adhesive mix fillers from southern yellow pine bark, Forest Products Journal, 56, 10, 64-68. EN 717-3, 1996. Wood-based panels, Determination of formaldehyde release, Formaldehyde release by flask method. Lelis, R. ve Roffael, E., 1995. Über die Reaktivität von Douglasiensplint- und kernholz und deren Heisswasserextrakte gegenüber Formaldehyd, Holz Roh- Werkstoff, 53, 12-16. Marutzky, R., 1994. Release of Formaldehyde by Wood Products, Forest Product Society, Report No: 94RS100R. Nemli, G., Çolakoğlu, G., Çolak, S. ve Aydın, İ. 2002. Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia L.) odunundan üretilen yongalevhalarda tomruk depolama süresi ve kabuk oranının formaldehit emisyonuna etkisi, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A Serisi, 52, 2, 72-83. 1832
Özen, R., 1981. Çeşitli faktörlerin kontrplağın fiziksel ve mekanik özelliklerine yaptığı etkilere ilişkin araştırmalar, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 120, Trabzon. Roffael, E., 1982. Die Formaldehydabgabe von Spanplatten und anderen Werkstoffen, DRW-Verlag, Stuttgart. Sellers, T., Miller, G.D. ve Smith, W., 2005. Tool wear properties of five extender/fillers in adhesive mixes for plywood. Forest Products Journal, 55, 3, 27-31. TS EN 314-1, 1998. Kontrplak Kaplanmış-Yapışma Kalitesi Bölüm 1: Deney Metotları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 310, 1999. Ahşap Esaslı Levhalar-Eğilme Dayanımı ve Eğilme Elastikiyet Modülünün Tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 322, 1999. Ahşap Esaslı Levhalar-Rutubet Miktarı Tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. TS EN 323-1, 1999. Ahşap Esaslı Levhalar-Birim Hacim Ağırlığının Tayini, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. Wålinder, M., 2000. Wetting Phenomena on Wood Factors Influencing Measurements of Wood Wettability, Ph.D. Thesis, KTH-Royal Institute of Technology, Dept. of Manufacturing Systems, Wood Technology and Processing, SE-100 44, Stocholm. Zinn, T.W., Cline, D., ve Lehmann, W.F., 1990. Long Term Study of Formaldeyhde Emission Decay From Particleboard, Forest Products Journal, 40, 6, 15-18. 1833