Hafta- 2
Programlama Yazılımı ile Web Sitesi Oluşturma Programlama yazılımı, bir web projesi oluşturmak için alternatif birkaç yol sunar. Buyollardan bir tanesi ihtiyaca uygun olarak seçilebilir. Programlama yazılımı ile bir web projesi oluşturmak için; File > New > Web Site (Shift + Alt + N) komutunu seçin. Ekrana gelen New web Site iletişim penceresinden aşağıdaki işlemleri yapın.
A. Programlama Dili: Programlama dilini seçin. B..NET Platformu Sürümü:.NET platformu sürümünü seçin. Varsayılan olarak sistemde kurulu en son sürümü seçili durumdadır. C. Proje Türü: Proje türünü seçin. Proje türleri.net platformu sürümüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir. D. Proje Oluşturma Yöntemi: Uygulamayı geliştirmek istediğiniz proje oluşturma yöntemini seçin. (Bu modülde yerelde proje oluşturma işlenmektedir.) E. Proje Konumu: Proje oluşturma yoluna uygun olarak projenin saklanacağı konumu seçin. F. İşlemi tamamlamak için onaylayın.
Web Projesi Türleri ASP.NET Web Forms Site Web forms site, bir şablon üzerine web projesi oluşturur. Web forms site ile oluşturulan şablonlar, programlama yazılımı sürümüne bağlı olarak farklılıklar gösterebilir. Bu şablon üzerinde; Bir ana sayfa Bir basamaklı stil sayfası ASP.NET üyelik sistemi Script eklentileri Bir menü denetimi bulunmaktadır.
ASP.NET Web Site (Razor) Razor söz dizimi bir web sayfasında sunucu tabanlı kod gömme için basit bir programlama söz dizimidir. Razor söz dizimi istemci içeriğine sunucu kodu eklenmesini sağlar. Sayfada sunucu kodu varsa tarayıcıya göndermeden önce kod, sunucuda çalıştırılır. En önemlisi, kod ile dinamik olarak istemci için içerik oluşturulabilir. Anında HTML işaretlenebilir veya birlikte tarayıcıya gönderilebilir.
ASP.NET Empty Web Site Bu şablon Web.config dosyası içeren bir ASP.NET Web uygulaması oluşturur. Bunun haricinde başka hiçbir dosya oluşturulmaz. Eğer standart şablon yerleşik işlevselliği gerekmezse bu proje şablonu kullanılabilir
ASP.NET Dynamic Data Entities Web Site Herhangi bir ilişkisel veri tabanı kullanarak oluşturulan şablon türüdür. Dynamic Data otomatik veri şemasına göre, veri görüntüleme ve düzenleme için işlevsel bir web uygulaması oluşturur.
WCF Service Bir Web sitesi tarafından genişletilmiş ve çağrılabilir bir Windows Communication Foundation (WCF) hizmeti oluşturmak için bu proje şablonu kullanılır.
ASP.NET Report Web Site Bir rapor (Rdlc dosyası), ReportViewer denetimi içeren bir varsayılan ASP.NET sayfası (.aspx dosyası) ve bir web.config dosyası içeren bir ASP.NET web sitesi oluşturmak için bu proje şablonu kullanılır.
ASP.NET MODELİ Web siteleri, web tarayıcıları yardımıyla görüntülenen uygulamalardır. Web siteleri sabit içerikli olabileceği gibi kullanıcılarla etkileşime giren dinamik içerikli de olabilir. Statik yani sabit içerikli sitelerde genellikle HTML (Hyper Text Markup Language) teknolojisi kullanılırken, dinamik içerikli sitelerde ise HTML ile birlikte ASP.NET, ASP, PHP gibi web programlama dillerinden faydalanılmaktadır. ASP.Net diğer programlama dillerine göre daha yeni bir teknoloji olmakla beraber, ASP dili üzerine inşa edilmiş ve.net platformu üzerine geliştirilen bir teknolojidir. ASP.NET, web programcılarına kısa sürede ileri seviyede web sayfası geliştirmelerini sağlayan, sunucu taraflı çalışan bir teknolojidir. HTML ile hazırlanan web sitelerinde sadece web sitelerinin nasıl görüneceği belirlenirken, istemci ve sunucu taraflı çalışan teknolojiler eklenerek web sitelerinin nasıl çalışacağı, kullanıcılarla nasıl etkileşime girileceği belirlenebilir.
İstemci Tabanlı Çalışma: Bu çalışma sisteminde sayfalar sunucuda herhangi bir işlem yapılmadan istemciye gönderilir. İstemci gelen bilgileri yorumlayarak tarayıcı yazılımı vasıtasıyla sayfayı görüntüler. Sunucu Tabanlı Çalışma: Bu çalışma sisteminde istemci sunucudan bir istekte bulunduğu zaman kodlar sunucu üzerinde çalıştırılır ve işlemin sonucunu içeren bir sayfa üretilerek istemciye iletilir. İstemci gelen bilgileri tarayıcı yazılımı vasıtasıyla sayfayı görüntüler.
ASP.NET diğer teknolojilerinde olduğu gibi sunucu tabanlı çalışan sayfalarda kodları HTML etiketleri ile birlikte barındırmaz. HTML kodları için ayrı bir sayfaya, sunucuda çalışacak kodlar için ayrı bir sayfaya sahiptir. Bu durum web programcılarının işlerini oldukça kolaylaştırmıştır. Sayfaya bir istekte bulunulduğunda HTML kodları ve sunucuda çalışacak kod sayfası bir bütün olarak ele alınır ve öyle çalıştırılır.
ASP.NET Sayfa Yapısı ASP.NET ile önceki teknolojilerin aksine yeni gelen sayfa modelinde HTML kodları ile sunucuda çalışan kodlar ayrıştırılmıştır. Bu sayede karmaşıklık azaltılarak uygulama geliştiricilerin daha rahat çalışmasına olanak sağlanmıştır. HTML kodları ve kullanılan kontrollere ait tanımlamalar.aspx uzantılı dosyalarda tutulurken, sunucuda çalışacak kodlar.aspx.cs uzantılı dosyalarda tutulmaktadır. Codebehind kodlama denilen bu yapıda, HTML kodları ve kontroller ile sunucu kodları ayrı dosyalarda tutulmuş olsa da uygulama çalıştırıldığında sunucu bu dosyaları bir bütün olarak görür ve bu şekilde çalışmasını sağlar.
Basit olarak oluşturulan bir ASP.NET sayfa yapısı aşağıda gösterilmiştir.
ASP.NET sayfa yapısı ile ilgili diğer bir özellik ise sayfanın bir sınıf (class) olarak oluşturulmasıdır. Oluşturulan bir sayfaya her istekte bulunulduğunda sayfanın sunucuda bir nesne örneği oluşturulur. Sayfaya ait olaylar sırasıyla gerçekleştirilerek HTML kodlara dönüştürülür ve istemciye iletilir.
.aspx uzantılı sayfa kodları incelenecek olursa(bu pencereye sayfa görünümlerinden Source (Kaynak Kod) penceresinden ulaşılabilir.); Sayfanın en başında Page yönergesi bulunmaktadır. Bu yönerge sayfa ile ilgili, sayfanın türünü, kodlanan dili, kodların tutulacağı dosya adını vb. bilgileri vermektedir. <html>, <body>, <head>, <form> gibi etiketler standart HTML etiketleridir. <form> etiketinin ayrı bir önemi vardır. Standart bir ASP.NET sayfasında mutlaka bulunmalıdır. Sayfaya eklenen bütün sunucu etiketleri bu etiket içinde yazılmalıdır. Ayrıca <form> etiketi runat = server ifadesi mutlaka içermelidir. Bu ifade bu etiket içindeki kodların sunucuda çalışması gerektiğini bildirir. <asp: ile başlayan kodlar ise sunucu kontrolleri tanımlamak için kullanılır.
.aspx.cs uzantılı kod sayfası ise sunucuda çalışacak kodları içeren sayfadır. Kodlar incelenecek olursa; Sayfanın başlangıcında çeşitli isim alanları sayfaya dâhil edilmiştir. public partial class Default2 : System.Web.UI.Page kodu ile sayfanın System.Web.UI isim alanı altında yer alan Page sınıfından türetilmesi sağlanmıştır. Programlama yazılımı ile açılan her sunucu kod sayfasında Page_Load adında metot eklenmiştir. Bu metot yaşam döngüsü içinde sayfa ilk yüklendiğinde çalıştırılacak olay metodudur. Sayfa içinde oluşturulacak diğer metotlar, değişkenler ve özellikler de bu bölümde yer alır.
ASP.NET sayfalarının diğer bir özelliği de sunucu tarafından çalıştırılacak kodlar sayfaya gelen ilk istekte derlenir ve bu derleme sistemde saklanır. Sonraki isteklerde tekrar derleme yapılmaz ve isteklere daha hızlı cevap verilmesi sağlanmış olur. Code-behind kodlama yönteminin tersine HTML kodları ve kontrol tanımlamaları ile sunucu kodları ayrı ayrı dosyalarda tutulmak yerine aynı sayfa üzerinde gösterilebilir. Inline kodlama denilen bu yöntemde tek bir.aspx dosyası oluşturulur. HTML kodları, kontrol tanımlamaları ve sunucu kodları bu dosyada gösterilir.
Inline kodlamada sunucuda çalışacak kodlar <script runat = server > şeklinde yazılmış bir kod bloğu içinde yazılmaktadır. Ancak bu yöntem, karmaşıklığı nedeniyle çok fazla önerilmez.
Web Sayfası Yaşam Döngüsü (Web Cycle) Bir ASP.NET web sayfası çalıştırıldığında olayların sırayla çalıştığı web sayfasına yaşam döngüsü denir. Buradaki sıralama ile kastedilen olayların tetiklenme sırasıdır.
Page_PreInit Page_Init: Web sayfasının başlatılması ve web sayfasındaki kontrollerin nesne örneklerinin oluşturulduğu olaylardır. Page_Load: Sayfa yüklendikten sonra tetiklenen olaydır ve programlama yazılımında her sayfada varsayılan olarak eklenir. Bu olayın tetiklenmesiyle kontrollerin özellikleri ile ilgili işlemler yapılabilir. Control Events: Kullanıcı ve kontrol olaylarıdır. Kontrol değerlerinin değişmesi ve tıklama olayları ile tetiklenir. Page_PreRender: HTML çıktısı oluşturulamadan hemen önce tetiklenir. Bu adımda HTML çıktısına kod yazılarak müdahale edilebilir. Page_Unload: Bu olay, sayfa kapandığı zaman tetiklenir. Sayfa kullanıcı olaylarının sonlanması ve sayfanın sisteme iadesi için kullanılan olaydır.