Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi

Benzer belgeler
EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

İNM Ders 1.2 Türkiye nin Depremselliği

19 Mayıs 2011 M w 6.0 Simav-Kütahya Depreminin Kaynak Parametreleri ve Coulomb Gerilim Değişimleri

EGE DENİZİ DEPREMİ

Hizan (Bitlis) depremi (Mw=4.2) bilgi notu

7. Türkiye nin Sismotektoniği SİSMOTEKTONİK DERSİ (JFM 439)

Elazığ ve Çevresindeki Sismik Aktivitelerin Deprem Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi

TÜRKİYE VE ÇEVRESİNDEKİ DEPREMLERİN ( ) BÖLGESEL MOMENT TENSOR KATALOĞU

KUZEY ANADOLU FAY ZONU BATI KESİMİNDE BULUNAN MİKRO JEODEZİK AĞLARDA GÜNCEL DEFORMASYON ALANI

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

NETWORK DESIGN AND OPTIMIZATION FOR DEFORMATION MONITORING ON TUZLA FAULT-IZMIR AND ITS VICINITY

30 TEMMUZ 2015 TUZLA AÇIKLARI (ADANA - AKDENİZ) DEPREMİ (ML=5,2) BİLGİ NOTU

GÜNEYBATI ANADOLU NUN GÜNCEL YAMULMA ALANLARININ BELİRLENMESİ

KUZEY ANADOLU FAY ININ BOLU-ILGAZ BÖLÜMÜ IÇİN GELİŞTİRİLMİŞ SİSMİK KAYNAK MODELLERİ

by Karin Şeşetyan BS. In C.E., Boğaziçi University, 1994

PRELIMINARY REPORT. 19/09/2012 KAHRAMANMARAŞ PAZARCIK EARTHQUAKE (SOUTHEAST TURKEY) Ml=5.1.

Batman İli ve Civarının Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Tartışma A Discussion on the Earthquake Hazard of Batman Province and Surrounding

ELASTİK ATIM TEORİSİ: KUZEY ANADOLU FAY ZONU ÖRNEĞİ

MÜREFTE-ŞARKÖY DEPREMİ: GANOS FAYI'NIN 9 AĞUSTOS 1912 DEPREMİNDE ATIMI, KIRIK UZUNLUĞU, BÜYÜKLÜĞÜ, KARAKTERİ VE AYNI YÖREDE OLAN TARİHSEL DEPREMLER

TÜRKİYE NİN GÜNCEL TEKTONİĞİNİ YÖNETEN ANA FAY ZONLARININ KAYMA HIZLARININ JEODEZİK YÖNTEMLERLE BELİRLENMESİ HEDEFİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR

23 EKİM 2011 VAN DEPREMİ (M W =7.2) HAKKINDA ÖN RAPOR

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

Prof. Dr. Semir ÖVER

MULTİDİSİPLİNER ÇALIŞMALARLA FAY AKTİVİTELERİNİN BELİRLENMESİNDE SULTANDAĞI FAYI ÖRNEĞİ: İLK SONUÇLAR

2007 EĞİRDİR DEPREMLERİNİN SİSMOLOJİK YÖNTEMLERLE ARAŞTIRILMASI

16 NİSAN 2015 GİRİT (YUNANİSTAN) DEPREMİ

Projeleri destekleyen ve yürüten kuruluslar Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Kurumu (National Aerounatics and Space Administration (NASA))

8 MART 2010 BAŞYURT (KARAKOÇAN) DEPREMİ (M W =6.0) TELESİSMİK KAYNAK ÖZELLİKLERİ: SİSMOTEKTONİK ÇIKARIMLAR

DALGACIK ANALİZİ YÖNTEMİ KULLANILARAK DOĞU ANADOLU FAYINA BİR BAKIŞ

JEODEZİK VE SİSMİK VERİLERDEN YARARLANARAK KABUK DEFORMASYONU ALANININ BELİRLENMESİ

TÜRKİYE NİN FARKLI BÖLGELERİ İÇİN SİSMİK HAZARD PARAMETRELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

BASKIN GLOBAL SIKIŞMA ALTINDA TÜRKİYE AKTİF TEKTONİĞİ TURKISH ACTIVE TECTONICS under the DOMINANT GLOBAL COMPRESSIONAL TECTONICS

MEVCUT PALEOSİSMOLOJİK VERİLER IŞIĞINDA KUZEY ANADOLU FAY ZONU NUN DÜNÜ VE BUGÜNÜ

The Seismicity of Southeast Anatolian and Vicinity

SİSMOTEKTONİK (JFM ***)

Jeofizik Müh. Bölümü, Sakarya Üniversitesi, Esentepe Kampüsü, Serdivan 2

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE.

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 25 MART 2019 YAĞCA-HEKİMHAN MALATYA DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

03 ŞUBAT 2002 SULTANDAĞI DEPREMİ (Mw=6.2) VE BÖLGEDEKİ TEKTONİK REJİM

TUZLA FAYI VE CİVARINDA YERKABUĞU HAREKETLERİNİN JEODEZİK YÖNTEMLER İLE İNCELENMESİ

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ VE CİVARININ POISSON YÖNTEMİ İLE DEPREM TEHLİKE TAHMİNİ

İZMİR VE ÇEVRESİNİN ÜST-KABUK HIZ YAPISININ BELİRLENMESİ. Araştırma Görevlisi, Jeofizik Müh. Bölümü, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir 2

1999 İZMİT VE DÜZCE DEPREMLERİNİN ARTÇI ŞOK DİZİLERİNİN ZAMANLA AZALMA ORANLARININ BÖLGESEL JEOLOJİ VE TOPOĞRAFYA İLE İLİŞKİSİ

USE OF GNSS DATA IN EARTH SCIENCES: CENTRAL AND WEST ANATOLIA EXAMPLE

KB ORTA ANADOLU DARALMA BÖLGESİ NİN SİSMOTEKTONİĞİ

Urla-Balıkesir arası depremlerin nedeni fosil bir fay

Hasan ÇELİK Bozok Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık. Fak. Jeoloji Müh. Bölümü, 66100, Yozgat hcelik@erciyes.edu.tr

T.C. BAŞBAKANLIK AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI AYLIK DEPREM RAPORU

GÜNEY MARMARA BÖLGESİ NDE TARİHSEL VE ALETSEL DÖNEMLERDE OLUŞAN DEPREMLERİN SİSMOLOJİK VE JEOLOJİK İNCELEMESİ GİRİŞ

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 20 ŞUBAT 2019 TARTIŞIK-AYVACIK-ÇANAKKALE DEPREMİ

KUZEY ANADOLU FAYI BOLU ÇORUM SEGMENTİ BOYUNCA OLUŞAN YERKABUĞU HAREKETLERİNİN GPS YÖNTEMİYLE İZLENMESİ

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl

VAN GÖLÜ VE ÇEVRESİNİN BİR BOYUTLU (1-B) KABUK HIZ MODELİNİN BELİRLENMESİ

17 EKİM 2005 SIĞACIK (İZMİR) DEPREMLERİ ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

ŞUBAT 2017 AYVACIK DEPREM SİLSİLESİ GERİ PLAN DEPREMSELLİK ANALİZİ

İZNİK MEKECE FAYINDA YILLARI ARASINDAKİ YER DEĞİŞTİRMENİN BELİRLENMESİ

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 12 HAZİRAN 2017 KARABURUN AÇIKLARI- EGE DENİZİ DEPREMİ

ERZİNCAN GÜNEYDOĞUSU KALİTE FAKTÖRÜ VE SOĞRULMA ANALİZİ

Başbakanlık, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi, Kızılırmak Mah. Ufuk Üniv. Cad. No:12, Söğütözü, 06510, Çankaya-Ankara, Türkiye

Jeodezik ve Sismik Verilerden Yararlanarak Kabuk Deformasyonu Alanının Belirlenmesi

TEKTONİK DEFORMASYONLARIN JEODEZİK ÖLÇME TEKNİKLERİ İLE İZLENMESİ (KAFZ BATI KESİMİ ÇALIŞMALARI)

1 MAYIS 2003 BİNGÖL DEPREMİ ARTÇI ŞOK AKTİVİTESİNİN DEPREM SAYISI-MAGNİTÜD DAĞILIMININ ve ZAMANLA AZALMA ORANININ BÖLGESEL DEĞİŞİMLERİ

Senaryo Depremlerin Zemin Hareketi

GONAF PROJESİ (Kuzey Anadolu Fayının Marmara Denizi İçindeki Kısmında Derin Jeofizik Gözlemler)

25 OCAK 2005 HAKKARİ DEPREMİ HAKKINDA ÖN DEĞERLENDİRME

DETERMINATION OF VELOCITY FIELD AND STRAIN ACCUMULATION OF DENSIFICATION NETWORK IN MARMARA REGION

Teşekkür. BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

İZMİT KÖRFEZİ GÜNEYDOĞU KIYI ÖTESİNİN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SİSMİK VE SIĞ SONDAJ ÇALIŞMALARI İLE ARAŞTIRILMASI

GNSS İSTASYONLARI LİNEER HAREKETLERİNİN ZAMAN SERİLERİ ANALİZİ İLE BELİRLENMESİ

DOĞU ANADOLU FAY SİSTEMİ NİN GÖLBAŞI KESİMİNDE SAHA GÖZLEMLERİ ve TEKNİK İNCELEME

TÜRKİYE DE ÇEŞİTLİ TAŞ OCAĞI PATLATMA ALANLARININ SPEKTRUM ÖZELLİKLERİ SPECTRUM CHARACTERISTICS OF SEVERAL QUARRY BLAST AREAS IN TURKEY

3 ARALIK 2015 KİĞI-BİNGÖL DEPREMİ (Mw=5.3), ARTÇI DEPREM AKTİVİTESİ VE BÖLGENİN TEKTONİĞİ İLE İLİŞKİSİ

1. Giriş. 2. Model Parametreleri

BOĞAZİÇİ UNIVERSITY KANDİLLİ OBSERVATORY and EARTHQUAKE RESEARCH INSTITUTE GEOMAGNETISM LABORATORY

HASAR VE CAN KAYBININ OLDUĞU DEPREMLERİN İSTATİSTİKİ DEĞERLENDİRMESİ ( )

KUZEY ANADOLU FAYI İSMETPAŞA SEGMENTİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN JEODEZİK ÇALIŞMALAR

Vezirköprü Şahinkaya Kanyonu. E mail :

21 NİSAN 2017, 17h12, Mw=4.9 MANİSA-ŞEHZADELER DEPREMİ SİSMOLOJİK ÖN DEĞERLENDİRME RAPORU

TÜRKOĞLU-ANTAKYA SEGMENTİNDE YEREL DEPREM TOMOGRAFİSİ, DOĞU ANADOLU, TÜRKİYE

Boğaziçi Üniversitesi. Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. Ulusal Deprem İzleme Merkezi

MARMARA DENİZİNDE TARİHSEL DEPREMLER: YERLERİ, BÜYÜKLÜKLERİ, ETKİ ALANLARI VE GÜNCEL KIRILMA OLASILIKLARI

:51 Depremi:

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ

Burdur Fethiye fay zonu tektonik hareketlerinin GPS ile belirlenmesi

24 MAYIS 2014 GÖKÇEADA AÇIKLARI - EGE DENİZİ DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

:51 Depremi:

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi

THE DESIGN AND USE OF CONTINUOUS GNSS REFERENCE NETWORKS. by Özgür Avcı B.S., Istanbul Technical University, 2003

EN BÜYÜK OLASILIK YÖNTEMİ KULLANILARAK BATI ANADOLU NUN FARKLI BÖLGELERİNDE ALETSEL DÖNEM İÇİN DEPREM TEHLİKE ANALİZİ

FAY PARAMETRELERİ VE KONTROL AĞLARININ TASARIMI

19 MAYIS 2011 SİMAV DEPREMİNİN UZAK-ALAN KAYITLARIYLA İNCELENMESİ

UZAK ALAN P VE SH DALGA ŞEKİLLERİNİN SONLU-FAY TERS ÇÖZÜMÜNDEN 1 MAYIS 2003 BİNGÖL DEPREMİ KIRILMA EVRİMİNİN İNCELENMESİ

Şekil :51 Depremi Kaynak Spektral Parametreleri

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE SON YILLARDA YAPILAN PATLATMALARLA OLUŞAN DEPREMLERİN AYIRT EDİLMESİ

2010 DARFIELD VE 2011 CHRISTCHURCH DEPREMLERİ VE SONUÇLARI

11 MART 2011 BÜYÜK TOHOKU (KUZEYDOĞU HONSHU, JAPONYA) DEPREMİ (Mw: 9,0) BİLGİ NOTU

DEPREMLER - 2 İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ. Deprem Nedir?

AYVACIK DEPREM ETKİNLİĞİ GÖZLEMLERİ VE İLKSEL DEĞERLENDİRMELERİ

Seismicity of Afyonkarahisar and the Surrounding Area

Esra TEKDAL 1, Rahmi Nurhan ÇELİK 2, Tevfik AYAN 3 1

Transkript:

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi Afyon Kocatepe University Journal of Science and Engineering AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 (257-263) AKU J. Sci. Eng. 17 (2017) 015803 (257-263) DOI: 10.5578/fmbd.53986 Araştırma Makalesi / Research Article Doğu Anadolu Fayı boyunca Sismik ve A-sismik Tektonik Hareketler: Hazar Gölü Doğu sunda Sismik Boşluk mu yoksa Krip mi? Fatih Bulut 1 1 Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Jeodezi Anabilim Dalı, 34684 Çengelköy İstanbul. e-posta: bulutf@boun.edu.tr Geliş Tarihi: 06.12.2016 Anahtar kelimeler Doğu Anadolu Fayı; GNSS kayma değerleri; Seismicity; A-sismik krip, Sismik Boşluk ; Kabul Tarihi:31.03.2017 Özet Anadolu ve Afrika plakaları arasında depremsellik açısından aktif bir rol oynayan Doğu Anadolu Fayı (DAF) üzerinde ve çevresinde meydana gelen tektonik hareketler hesaplanarak fayın sismolojik ve jeodezik davranışı irdelenmiştir. Bu çalışmada, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü tarafından işletilen deprem ağı, günümüzde DAF üzerinde M 3.0 ve üzeri büyüklüklerde oldukça yüksek bir depremselliğe işaret etmektedir. Bu depremselliğin ürettiği fay üzeri kayma hızları hesaplanmıştır. Diğer taraftan, bölgede daha önce derlenmiş olan GNSS kaynaklı hız alanları göreceli yöntemle hesaplanarak, depremsellik verisiyle üretilen kayma hızlarıyla karşılaştırılmıştır. Fay bağımsız ve sadece karelaj yöntemiyle yapılan bu hesaplamalar DAF ın bölgede en belirgin blok sınırı olduğunu göstermektedir. Fay boyunca GNSS kaynaklı hızların, kuzeydoğu en yüksek, güneybatı ise en düşük seviyelerde olduğu gözlemlenmiştir. Bu hızlar kuzeydoğuda 12.4 mm/yıl değerine ulaşırken, güneybatıda 4.3 mm/yıla kadar düşmektedir. Bu hız değerlerinin DAF boyunca örüntüsü, depremsellikle elde edilen fay üzeri hareket hızlarının fay boyu örüntüsüyle örtüşmektedir. Ancak, en yüksek değerlerin gözlendiği kuzeydoğuda, 39.5 D boylamı civarı, GNSS verileri fay boyunca 10.1 mm/yıl civarlarında kayma değerleri verirken, fay üzerindeki depremsel hareket değerleri, komşu kısımların aksine çok düşük bir değer olan 1.7 mm/yıl civarında kalmıştır. Bu gözlem, 39.5 D boylamı civarı Hazar Gölü nün doğusunda DAF üzerinde A-sismik krip karakterinde bir tektonik harekete işaret etmektedir. Seismic and a-seismic tectonic motions along the East Anatolian Fault: Seismic Gap or Creep in the east of Hazar Lake? Keywords East Anatolian Fault; Seismicity; GNSS slip rates, A-seismic creep, Seismic Gap Abstract Seismic and geodetic behavior of the East Anatolian Fault (EAF), which plays a major role regarding earthquake activity between Anatolian and African plates, has been investigated analyzing surrounding tectonic motions. Nation-wide seismic network, operated by Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute (KOERI), indicates relatively a high earthquake activity along the EAF above M>3.0. In this study, on-fault slip rates that are generated by earthquakes have been estimated. On the other hand, those slip are compared with GNSS-derived relative slip rates that have been obtained from previously compiled GNSS velocity fields. Those fault-independent calculations, which have been made by mesh-grid approach, verifies that the EAF is the most prominent block boundary in the target area. GNSS-derived velocity measurements are the highest in the northeast and the lowest in the southwest along the fault zone. Those velocities go up to 12.4 mm/yr in the northwest and goes down to 4.3 mm/yr in the southwest. Overall pattern of the GNSS-derived slip rates are in correlation with the seismicity-derived on-fault slip rates. However, around 39.5 E, where the GNSS-derived slip rates are around 10.1 mm/yr, seismicity derived slip rates remains at 1.7 mm/yr in contast to relatively active adjacent fault sections. This observation suggests an a-seismic creep in the east of Hazar Lake, around the latitude 39.5 E. Afyon Kocatepe Üniversitesi

1. Giriş Anadolu Platosu, kuzeyde geçtiğimiz yüzyılda hemen hemen tamamı kırılan Kuzey Anadolu Fayı (KAF), güneydoğuda büyük ölçüde sessizliğini koruyan Doğu Anadolu Fayı (DAF) ve batıda ise geniş bir açılma bölgesiyle çevrilmiştir (Barka and Kadinsky-Cade, 1988; Sengör et al., 1985) (Şekil 1). Bölge, tektonik süreçlerin değişik evrelerindeki fay parçalarına ev sahipliği etmekle birlikte, yeryüzünde deprem ve fay fiziğini anlamaya müsait en aktif bölgelerden birini temsil etmektedir. sürtünme nedeniyle kilitlenip yamulan ve de düşük sürtünme nedeniyle durağan bir şekilde kaymaya devam eden bölgelerin tespitine ve doğrulanmasına olanak sağlamıştır. Bölgedeki temel tektonik elementlerden birisi olan DAF, Anadolu Plakasının batıya hareketi nedeniyle üzerinde 4-13 mm/yıl civarı sol-yanal karakterde bir deformasyona yada varsa sürtünmenin düşük olduğu yerlerde durağan kaymaya ev sahipliği etmektedir (Hempton, 1985; Arpat ve Saroglu, 1972; Dewey ve ark.,1986; Allen ve ark., 2004; Westaway, 1994; Aksoy ve ark., 2007). Aktug ve arkadaşları (2016) bütün gözlemleri derledikleri ve önemli miktarda yeni gözlemler kattıkları çalışmada, bu hareketin, güneybatıdaki 4.5 mm/yıl hızındaki karakterin dışında DAF boyunca genel olarak 10.5 mm/yıl olduğu sonucuna vardılar. Fay boyunca yapılan yapısal ve jeolojik çalışmalar 9-40 km civarındaki atım dağılımıyla fayın son 3-5 milyon yıldır arasında aktif olarak sol yanal karakterde hareket ettiğini göstermektedir (Hempton, 1985; Arpat ve Saraglu, 1972; Dewey ve ark., 1986; Allen ve ark., 2004; Westaway ve Arger, 1996; Westaway 1994; Herece ve Akay, 1992; Aksoy ve ark., 2007). KAF a nazaran daha derin bir sismojenik zona sahip olan DAF ~20 km derinliklere kadar uzanan depremler üretmektedir (Bulut vd., 2012). Bu çalışmada, DAF ın üzerinde meydana gelen ani depremsel hareketler ve DAF ın yakın çevresinde süregelen durağan tektonik hareketlerle bir arada değerlendirilmiştir. Çalışmanın ana girdisini, DAF ve çevresindeki depremsellik ve Avrasya sabit kabul edilerek elde edilen GNSS hız alanı ölçümleri oluşturmaktadır. Bu veriler, harita düzleminde karelaj yöntemiyle denk bir dağılımda yıllık hızlarına dönüştürülmüştür. Sonuçlar üzerine yapılan tektonik değerlendirmeler, fay boyunca yüksek Şekil 1. Anadolu ve çevresindeki temel tektonik bileşenler: Doğuda Arap Plakası nın kuzeye hareketi ve de batıda Ege Bölgesi ndeki açılma rejiminin etkisiyle batıya hareket eden Anadolu Plakası kuzeyde Kuzey Anadolu Fayı nı (KAF), güney doğuda ise Doğu Anadolu Fayı nı (DAF) depremsellik olarak sürekli aktif kılmaktadır. Kırmızı çerçeve çalışma bölgesini göstermektedir. 2. Veri değerlendirme 2.1. Depremsellik ve sismik kayma değerleri Depremsellik verileri, Doğu Anadolu Bölgesi nde, özellikle DAF ve diğer aktif fayların üzerinde meydana gelen yıllık ortalama kayma hızını kestirmek için kullanılmıştır. Bu veriler Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü nün yayınladığı deprem kataloğundan elde edilmiştir (http://udim.koeri.boun.edu.tr/zeqdb/). Kullanılan depremsellik verisi Şekil 2a da, bölgenin GNSS hız alanı ise Şekil 2b de harita üzerinde gösterilmiştir. Harita düzleminde tüm çalışma bölgesi merkezleri arasında yatayda ve dikeyde 10 km bulunan 20 x 20 km boyutlarında birim karelere bölünmüştür. Her kareye karşılık gelen depremlerin sismik momentleri toplanarak, elde edilen toplam sismik momentlerin o alandaki fay yüzeyinde oluşturacağı kayma miktarı hesaplanmıştır. Sismik momentlerin hesaplandığı formül Hanks ve Kanamori (1979) da şı şekilde belirtilmiştir: AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 258

log(m 0 ) = 1.5M+10.6 (1) Burada M katalogda varolan deprem büyüklüklerini (manyitüd), M 0 ise sismik momenti temsil etmektedir. Formul (1) ile elde edilen sismik momentlerin, her bir birim kareye karşılık gelen toplamları, aşağıdaki formül kullanılarak kayma miktarlarına dönüştürülmüştür (Aki ve Richards, 2002): d = M/μA (2) burada d kayma miktarı (yer değiştirme), μ üzerinden kayma meydana gelen kayacın katılık katsayısı, A ise birim karenin alanını temsil etmektedir. Kayma miktarları kataloğun toplam süresine oranlanıp yıllık kayma hızları kestirilmiştir. Elde edilen yıllık kayma hızları Şekil 3a de harita üzerinde gösterilmiştir. depremlerin konumlarını, oklar ise kıtasal tektonik hızları göstermektedir (Aktuğ ve ark, 2016). 2.2. GNSS hız alanı ve a-sismik hareket değerleri Hız alanı verileri, Aktuğ ve ark. (2016) tarafından derlenen ve değerlendirilen GNSS ağlarından elde edilmiştir. Bu veri, bölgede şimdiye dek yayınlanmış en detaylı ve en güncel GNSS tabanlı hız alanı bilgisini temsil etmektedir. Aktuğ ve ark. (2016) tarafından değerlendirilmiş 21 yeni noktanın yanı sıra, Aktuğ ve ark., (2013), Alchalbi ve ark., (2009), ve Reilinger ve ark., (2006), tarafından değerlendirilmiş tüm verilerle birlikte toplam 144 noktanın hız ölçümleri homojen bir düzlemde derlenmiştir (Aktuğ ve ark., 2016). Birleştirme sırasında, farklı referans sistemlerine gore hesaplanmış olan hız alanlarının referans sistemi etkilerinin giderilmesi gerekmektedir (Aktug ve ark., 2009). Aktug ve ark. (2016) tarafından birleştirilen tüm hız alanları, Reilinger ve ark., (2006) nın referans sistemine dönüştürülmüştür. Referans sistemi dönüşüm işlemi, varolan ortak noktalar arasındaki vektorel farkı temsil eden Euler rotasyon matrisleri kullanılarak yapılmıştır. Bahsedilen veri, bu çalışmada yapılan artık hız alanı (euler hız alanı) hesaplamasına girdi olarak kullanılmıştır. Tıpkı depremsellik verisinin değerlendirilmesinde olduğu gibi, hız alanı verisi harita düzleminde karelaj yöntemiyle, veri yoğunluğundaki fark nedeniyle bu sefer daha büyük olan 20 x 20 km aralıklarında konum değiştiren 40 X 40 km boyutlarında birim karelere bölünmüştür. Bu hesaplamada, tanımlanan her bir birim alanın içerisine düşen hız alan vektörlerinin ortalama değeri kendilerinden çıkartılmış ve geriye kalan artık hareket miktarı birim alandaki a-sismik hareket miktarı olarak tanımlanmıştır. Hız alanı yıllık değerler olarak alındığı için bu değerlendirmenin çıktısı da haritaya yıllık a-sismik kayma hızı (mm/yıl) olarak yansımaktdır (Şekil 3b). Şekil 2. Bu çalışmadaki hesaplamaların girdisini oluşturan (a) depremsellik ve (b) hız alanı verisini özetleyen haritalar görülmektedir. Kırmızı çizgiler günümüzdeki aktif fayları, siyah çizgiler ise kıyı çizgilerini göstermektedir. Küçük daireler değerlendirilen 3. Bulgular Doğu Anadolu Bölgesi nde depremsellik kullanılarak hesaplanan yıllık sismik kayma değerleri 0.7-5.6 mm/yıl arasında değişmektedir (Şekil 3a). Bu değerler, diğer yörelere nazaran DAF AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 259

boyunca en yüksek oranlarda ulaşmakta ve dolayısıyla günümüzde Doğu Anadolu Bölgesi nde depremsellik açısından KAF tan sonra en aktif fayın DAF olduğunu doğrulamaktadır (Reilinger ve ark. 2006, Bulut ve ark. 2012, Aktuğ ve ark. 2016). değişse de DAF boyunca bu değerler 4.3-12.4 mm/yıl aralığında seyretmektedir. Özellikle DAF ın en kuzey-batısında bulunan Karlıova bölgesinde bu değerler en yüksek değer olan 12.4 mm/yıl a çıkmaktadır. Hem sismik, hem de jeodezik açıdan bakıldığında, DAF ın aralarında sınır teşkil ettiği Anadolu ve Afrika Plakaları, plaka içleri olarak durağan bir karakter sergilemektedir. Bu iki plaka da tektonik olarak çok aktif rol oynamakta, ancak plaka içlerinde birkaç istisna dışında DAF a göre çok daha küçük fay üstü ve çevresi hareketlere ev sahipliği etmektedir. DAF boyunca meydana gelen sismik ve a-sismik hareketliliği karşılaştırdığımızda genel bir uyum gözlemlemekteyiz. Kuzeydoğu-güneybatı uzanımlı bu fay sisteminde, kuzeydoğuda hem sismik hem de jeodezik anlamda yüksek hareket değerleri gözlemlenirken, güneybatıda bu değerler nispeten düşük seviyelerde seyretmektedir (Sekil 4). Şekil 3. (a) Depremsellik kullanılarak hesaplanan faylar üzerinden meydana gelen kayma hızları. (b) GNSS hız alanları kullanılarak hesaplanan fayların çevresinde meydana gelen yıllık kayma hızları. Siyah noktalar GNSS ölçüm konumlarını göstermektedir. Kırmızı çizgiler günümüzdeki aktif fayları, siyah çizgiler ise kıyı çizgilerini göstermektedir. Sismik kayma hızları DAF boyunca yer yer 5.6 mm/yıl seviyelerine kadar çıkmaktadır. Bu değerler, yakın zamanda meydana gelen M>5 tipinde depremlerin ürettiği yoğun depremsellikle, sismik açıdan DAF ın diğer parçalarına ve arka plan hareketliliğe nazaran daha aktif bir dönemden geçmiş DAF parçalarını işaret etmektedir. Bir başka değişle bu değerler ana deprem-artçı ilişkisinin gözlemlendiği yörelere işaret etmektedir. Benzer şekilde, GNSS gözlemleriyle elde eden yüzeydeki tektonik hareketler DAF ın bölgedeki en aktif fay olduğuna işaret etmektedir. Bunlar, Doğu Anadolu bölgesinde ortalama 4.4 mm/yıl civarında Şekil 4. Fay boyunca depremsellik ve GNSS bazlı kayma değerlerinin karşılaştırılması Kuzeydoğuda, DAF üzerindeki sismik kaymalar 5.6 mm/yıl, a-sismik hareketler ise 12.4 mm/yıl civarına kadar yükselmektedir. Güneybatıda bu değerler AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 260

sismik açıdan 0.7-2.4 mm/yıl, jeodezik açıdan ise 4.3-7.5 mm/yıl aralığında seyretmektedir. Bu değerler DAF üzerinde KAF a göre daha yavaş bir jeodezik hareketin olduğunu doğrulamaktadır. Ancak 39.5 o D boylamı civarında, Hazar Gölü nün doğusunda, DAF ta gözlemlenen bu uyumla ilgili önemli bir istisna gözlemlenmektedir. Burada, fay çevresinde gözlemlenen yüksek a-sismik kayma hızları fay üzerinde çok düşük bir miktarda sismik kayma üretebilmektedir (Şekil 4). Fay çevresinde meydana gelen 10.1 mm/yıl civarındaki a-sismik hareket fay üzerinde sadece 1.7 mm/yıl civarında bir sismik kayma üretebilmektedir. 4. Tartışma Doğu Anadolu Bölgesi nde yer kabuğunun kalınlığı genel olarak 40 km ile 55 km arasında değişmektedir (Vanacore ve ark., 2013). Ancak kuzeybatıdan güneydoğuya inildikçe DAF boyunca kabuk kalınlığı 30 km lere kadar incelmektedir. Deprem derinliklerine baktığımızda, DAF boyunca ise kabuğun kırılgan derinliklerinin yüzeyden 20 km lere kadar ulaştığını görmekteyiz (Bulut ve ark., 2012). Oysa ki bölgenin günümüzde en aktif fay sistemi olan KAF a bakıldığında depremlerin 15 km den daha sığ derinliklerde meydana geldiğini bilmekteyiz. (Aktar ve ark., 2004; Bulut ve ark. 2007, Çevikbilen ve ark., 2012). Bu gözlemler doğrultusunda DAF boyunca mümkün olan en derin kitlenme derinliğinin KAF a nazaran 5 km daha derinde olduğunu görmekteyiz. Bilindiği gibi, kitlenme derinlikleri arttıkça fayın yakın çevresindeki hareket yamulmaya dönüşeceği tektonik hareket yüklemesi aynı kalsa bile fayın yakınlarındaki hız değerleri düşmeye başlar. Her iki fay sisteminde de tektonik etkenin temelde batıya hareket eden Anadolu Plakası olduğu bilgisinden hareketle, nispeten derin olan kitlenme derinliklerinin olası olduğu DAF boyunca fayın yakın çevresindeki GNSS kayma hızları KAF a nazaran daha düşük olmasıyla uygunluk göstermektedir. DAF ın KAF ile bir araya geldiği Karlıova bölgesinde göreceli GNSS kayma hızları en yüksek mertebelere erişmektedir. Benzer şekilde İskenderun Körfezi nde de DAF boyunca gözlemlenen hızların üzerinde bir eğilim görülmektedir. İskenderun da, dolayısıyla DAF ın Ölü Deniz Fayı yla (Şekil 1 de ÖDF) birleşmesi beklenen bölgenin daha da güney batısındaki bu gözlem DAF ın güneybatıdaki devamı ile ilgili yeni bir değerlendirme gerektirmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi, 39.5 o E boylamı civarında, Hazar Gölü nün doğusunda, fay çevresinde gözlemlenen yüksek a-sismik kayma hızları fay üzerinde çok düşük bir sismik kayma üretebilmektedir (Şekil 4). Daha önce Bulut ve ark. (2012) tarafından da bu yörede depremselliğin DAF ın komşu parçalarına nazaran çok düşük olduğu gözlemlenmiştir. Yakın çevrede en son meydana gelen 1874 Ms 7.1 ve 1875 Ms 6.7 depremlerinin konumları kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu iki depremin kırık zonu Hazar Gölü nun doğusundaki bu bölgede birbirine katışmaktadır (Ambraseys, 1988). Bölgede gözlemlenen bu düşük depremsellik, yamulmadan ziyade, fay yüzeyinde a- sismik bir kaymanın meydana geldiğine işaret etmektedir. Krip olarak ta adlandırılan bu olay, daha önce bölgede Cavalié, O., and S. Jónsson (2014) tarafından oluşturulan DAF a dik hız profillerindeki ani teknonik hız değişimleriyle de gözlemlenmiştir. Bu yörede yoğunca rastlanan ofiolit birimleri de (Bingol 1989; Dilek ve Sandvol, 2009) krip olayının doğrulayıcısı olarak öne sürülebilir (örneğin Reinen 2000). 5. Sonuçlar Göreceli GNSS hızları Doğu Anadolu Fayı nın Doğu Anadolu Bölgesi ndeki en aktif fay sistemi olduğunu doğrulamaktadır. DAF boyunca GNSS hızlarının, kuzeydoğu en yüksek, güneybatı ise en düşük seviyelerde seyretmektedir. Bu hızlar kuzeydoğuda 12.4 mm/yıl değerine ulaşırken, güneybatıda 4.3 mm/yıl a kadar gerilemektedir. Hız değerlerinin DAF boyunca örüntüsü, depremsellikle elde edilen fay üzeri hareket hızlarının fay boyu örüntüsüyle örtüşmektedir. AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 261

İstisnai olarak, en yüksek değerlerin gözlendiği kuzeydoğuda, 39.5 D boylamı civarı, GNSS verileri fay çevresinde 10.1 mm/yıl civarında bir hız alanı verirken, fay üzerindeki depremsel hareket değerleri, komşu kısımların aksine çok düşük bir değer olan 1.7 mm/yıl civarında kalmıştır. Bu gözlem, DAF üzerinde 39.5 D boylamı civarı Hazar gölünün Doğusu nda A-sismik kripe işaret etmektedir. Teşekkür Görüş ve önerilerinden dolayı Haluk Özener, Aslı Doğru, Bahadır Aktuğ, Cenk Yaltırak ve Aslı Sabuncu ya teşekkür ederim. Kaynaklar Aktar, M., Dorbath, C., Arpat, E., 2004. The seismic velocity and fault structure of the Erzincan basin, Turkey, using local earthquake tomography. Geophys. J. Int. 156, 497 505. Aki, Keiiti; Richards, Paul G. (2002). Quantitative seismology (2 ed.). University Science Books. ISBN 0-935702-96-2. Aksoy, E., Incegöz, M.,Kocyigit, A., 2007. Lake Hazar Basin: a negative flower structure on the East Anatolian Fault System (EAFS), SE Turkey. Turk. J. Earth Sci. 16, 319 338. Aktug, B., Lenk, O., Gürdal, M.A., Kilicoglu, A., 2009. Establishment of regional reference frames for detecting active deformation areas in Anatolia. Stud. Geophys. Geod. 2 (53), 169 183. Aktug, B., Parmaksız, E., Kurt, M., Lenk, O., Kılıcoglu,A., Gürdal, M. A., Özdemir, S., 2013. Deformation of Central Anatolia: GPS implications. J. Geodyn. 67, 78 96. Aktuğ, B., Özener, H., Doğru, A., Sabuncu, A., Turgut, B., Halıcıoğlu, Yılmaz, O., Havazli, E. (2016). Slip rates and seismic potential on the East Anatolian Fault System using an improved GPS velocity field, Journal of Geodynamics, 94-95, 1-12. Alchalbi, A., Daoud, M., Gomez, F., et al., 2009. Crustal deformation in northwestern Arabia from GPS measurements in Syria: slow slip rate along the northern Dead Sea Fault. Geophys. J. Int. 180, 125 135. Allen, M., Jackson, J., Walker, R., 2004. Late Cenozoic reorganization of the Arabia Eurasia collision and the comparison of short-term and long-term deformation rates. Tectonics 23 (1), TC2008. Arpat, E., Saraglu, F., 1972. The East Anatolian Fault System: thoughts on its development. Min. Res. Explor. Inst. Turkey Bull. 78, 33 39. Barka, A. A., Kadinsky-Cade, K., 1988. Strike-slip fault geometry in Turkey and its influence on earthquake activity. Tectonophysics 7, 663 684 Bingol, E. (1989), Geological map of Turkey (Scale: 1/2.000.000), General Directorate of Mineral Research and Exploration (MTA), Ankara, Turkey Bulut, F., Bohnhoff, M., Aktar, M., Dresen, G. Characterization of aftershock-fault plane orientations of the 1999 İzmit (Turkey) earthquake using high-resolution aftershock locations (2007) Geophysical Research Letters, 34 (20), art. no. L20306. Bulut, F., Bohnhoff, M., Eken, T., Janssen, C., Kl, T., Dresen, G. The East Anatolian Fault Zone: Seismotectonic setting and spatiotemporal characteristics of seismicity based on precise earthquake locations (2012) Journal of Geophysical Research B: Solid Earth, 117 (7), art. no. B07304. Cavalié, O., and S. Jónsson (2014), Block-like plate movements in eastern Anatolia observed by InSAR, Geophys. Res. Lett., 41, 26 31, doi:10.1002/ 2013GL058170. Dilek, Y., and Sandvol, E., 2009, Seismic structure, crustal architecture and tectonic evolution of the Anatolian-African Plate Boundary and the Cenozoic Orogenic Belts in the Eastern Mediterranean Region: Geological Society, London, Special Publications, v. 327, p. 127-160. Dewey, J.F.,Hempton, M. R., Kidd, W. S. F., Saroglu,F., Sengör, A. M. C., 1986. Shortening of continental lithosphere: the neotectonics of eastern Anatolia: a young collision zone. In: Coward, M.P., Ries, A.C. (Eds.), Collision Tectonics. Geol. Soc. Lond. Spec. Publ. 19, 3 36. AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 262

Hanks, T. C., and H. Kanamori (1979), A moment magnitude scale, J. Geophys. Res., 84(B5), 2348 2350, doi:10.1029/jb084ib05p02348. Hempton, M.R., 1985. Structure and deformation history of the Bitlis sture near Lake Hazar, south easternturkey. Geol.Soc.Am.Bull. 96, 233 243. Herece, E., Akay, E., 1992. Karlıova-C elikhan arasında Dogu Anadolu Fayı. In: Proceeding of the 9th Petroleum Congress of Turkey, Ankara, Turkey, 17 21, February 1992, pp. 361 372. Reilinger, R., et al., 2006. GPS constraints on continental deformation in the Africa Arabia Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. J. Geophys. Res. 111, B05411. Reinen, L.A., 2000. Seismic and aseismic slip indicators in serpentinite gouge. Geology 28, 135 138. Sengör, A.,Görür, N.,Saroglu,F.,1985.Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study. In: Biddle, K., Christie-Blick, N. (Eds.), Strike-Slip Deformation, Basin Formation and Sedimentation, Vol. 37. Spec. Publ. SEPM Soc. Sediment. Geol., SEPM, pp. 227 264. Westaway, R., 1994. Present-day kinematics of the Middle East and Eastern Mediterranean. J. Geophys. Res. 99, 12071 12090. Vanacore, E. A., Taymaz, T., and Saygin, E.: Moho structure of the Anatolian Plate from receiver function analysis, Geophys. J. Int., 193, 329 337, 2013. Yolsal-Cevikbilen, S., Biryol, C.B., Beck, S., Zandt, G., Taymaz, T., Adıyaman, H.E. and Ozacar, A.A. (2012). 3-D crustal structure along the North Anatolian Fault Zone in north-central Anatolia revealed by local earthquake tomography. Geophysical Journal International, 188 (3), 819-849. İnternet kaynakları 1-http://udim.koeri.boun.edu.tr/zeqdb, (01.02.2017) AKÜ FEMÜBİD 17 (2017) 015803 263