EGE DENİZİ DEPREMİ

Transkript

1 EGE DENİZİ DEPREMİ ÖN ARAŞTIRMA RAPORU Hazırlayanlar Dr. Mustafa K. Koçkar Prof. Dr. Özgür Anıl Doç. Dr. S. Oğuzhan Akbaş

2 EGE DENİZİ DEPREMİ ( ; M w :6.5) GİRİŞ 24 Mayıs 2014 tarihinde, T.S. 12:25:00 (UTC 09:25:00) saatlerinde Ege Denizinde, Gökçeada ile Samothraki ve Limnos Yunan adaları üçgeninde Moment magnitüdü 6.5 ve derinliği 20 km den fazla olduğu düşünülen bir deprem meydana gelmiştir. Depremlere ait ilksel çözüm parametreleri çeşitli kuruluşlarca Tablo 1 deki gibi hesaplanmıştır. Depremin meydana geldiği bölgeye en yakın yerleşim yerleri olarak Çanakkale ili Gökçeada ilçesi belirlenmiştir. Depremden sonraki bir hafta içerisinde büyüklüğü 3 ile 3.9 aralığında yaklaşık 100, 4.0 ile 4.8 (M w, Ml) aralığında değişen 18 ve 5 ten büyük 1 deprem (M w :5.3) olmak üzere 119 dan fazla artçı deprem meydana gelmiştir (AFAD-Ön Rapor; Tablo 2). Artçı deprem aktivitesi yoğun olarak devam etmektedir ve giderek azalmaktadır. Artçı depremlerin dağılımı da Şekil 1 de verilmiştir. Tablo Ege Denizi Depremi verileri KURULUŞ ZAMAN (TS) ENLEM BOYLAM DERİNLİK MAGNİTÜD (km) AFAD 12:25: Mw=6.5 KOERİ 12:25: K D 23.3 Ml=6.5 USGS 12:25: N E 10 M= 6.9 EMSC-CSEM 12:25: N E 27 M= 6.9 Deprem Yunanistan ve özellikle Türkiye nin batısında geniş çaplı hissedilmiş olup, başta Gökçeada olmak üzere Çanakkale ve Güney Trakya nın il ve ilçelerinde hasar bilgisi tespit edilmiştir. Özellikle depremin merkez üssüne en yakın yerleşim merkezi konumundaki Gökçeada'nın ilçe merkezinde ve köylerinde bazı eski binaların duvarları yıkılmış ve kullanılamaz hale gelmiştir. Çanakkale, Tekirdağ ve Edirne nin il ve ilçelerinde binaların çatılarında ve cami minarelerinde ufak çaplı hasarlar bildirilmiş olup herhangi bir can kaybı meydana gelmemiştir. 2

3 Tablo 2. Ana deprem ve depremden sonraki bir hafta içerisinde büyüklüğü 4.0 ile 4.8 (M w, Ml) aralığında değişen 18 ve 5 ten büyük 1 deprem (M w :5.3) ile ilgili detaylı bilgiler (AFAD verilerinden derlenmiştir, Tarih (TS) Ajans Enlem Boylam Derinlik Rms Tip BüyüklükUlke Il Ilce Köy Diger 28/05/ :59:51 DDA Mw 4.1 ECEABAT AÇIKLARI 27/05/ :28:37 DDA Mw 4.1 EGE DENIZI 25/05/ :47:54 DDA Mw 4.5 ECEABAT AÇIKLARI 25/05/ :38:38 DDA Mw 4.8 SAROS KÖRFEZI 25/05/ :08:00 DDA Mw 4.3 EGE DENIZI 25/05/ :00:36 DDA Mw 4.2 ECEABAT AÇIKLARI 25/05/ :08:39 DDA Mw 4 EGE DENIZI 24/05/ :25:21 DDA Mw 4.1 EGE DENIZI 24/05/ :49:50 DDA Mw 4.5 EGE DENIZI 24/05/ :01:32 DDA Mw 4 ECEABAT AÇIKLARI 24/05/ :49:15 DDA Mw 4.5 ECEABAT AÇIKLARI 24/05/ :40:24 DDA ML 4.1 EGE DENIZI 24/05/ :46:01 DDA Mw 4.2 EGE DENIZI 24/05/ :33:08 DDA Mw 4.5 TURKIYE GÖKÇEADA AÇIKLARI 24/05/ :18:45 DDA ML 4 TURKIYE SAROS KÖRFEZI 24/05/ :35:00 DDA Mw 4.3 TURKIYE ECEABAT AÇIKLARI 24/05/ :11:40 DDA Mw 4.6 TURKIYE ECEABAT AÇIKLARI 24/05/ :33:47 DDA ML 4.4 SAROS KÖRFEZI 24/05/ :31:18 DDA Mw 5.3 SAROS KÖRFEZI 24/05/ :25:00 DDA Mw 6.5 EGE DENIZI 3

4 Şekil Mayıs 2014 Ege Denizi depremi ve artçı depremlerin haftalık dağılımı (Deprem Monitörü, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Verilerine göre. 4

5 SİSMOTEKTONİK VE DEPREMSELLİK Bölgenin genel olarak tektonik mekanizmasını ele aldığımızda depremin doğrultu atımlı fay sistemlerine bağlı olarak geliştiği, Kuzey Anadolu Fay Sisteminin Ege Denizindeki devamı niteliğinde olduğu düşünülmektedir. Sismik etkinlik itibarıyla bu şekilde orta ve büyük ölçekte depremler üretebilen bir tektonik rejim içerisinde yer aldığı rahatlıkla söylenebilir (Şekil 2). Depremden sonra AFAD, Kandilli ve USGS tarafından yapılan odak mekanizması çözümlemeleri Yunanistan ın Somathraki adasının güneyinde ve Gökçeada nın batısında gerçekleşen bu depremin Kuzey Ege Denizinin altında yaklaşık 20 km' den daha derinde yer alan BGB-DKD yönlü sağa yanal atımlı bir sistem üzerinde gerçekleştiğini göstermektedir. Depremin lokasyonu BGB-DKD düğüm (nodal) düzlemi Kuzey Ege Çöküntüsü ile tutarlıdır (Yaltırak ve diğ., 1998; Yaltırak ve Alpar, 2002). Doğu ucunda Saros Körfezi graben çöküntüsü (Kuzey kıyısı Saros I, II, III segmenti ve Güney ucu Gelibolu-Gökçeada segmenti) olarak da bilinen Kuzey Anadolu Fay Sisteminde yer alan bu çöküntü alanı (Tüysüz ve diğ., 1998) ve civar alandaki sağ yanal doğrultu atımlı faylar Türkiye nin batıya doğru hareketini ve bununla ilişkili olan Ege bölgesinin Avrasya ya göre güney batıya olan hareketini sağlamaktadır (Şekil 2). Kuzey Ege çöküntüsündeki faylar, Anadolu mikro plakasının Avrasya ya göre yılda yaklaşık 25 mm batıya doğru hareketini sağlayan ve kuzey Türkiye deki önemli bir transform fay yapısı olan Kuzey Anadolu Fay Sisteminin kuzey kolunu temsil etmektedir. Yukarıda açıklandığı üzere depremin yarattığı fay kırığı yapısı ve artçı depremleri incelendiğinde depremin BGB-DKD doğrultulu olduğu ve açığa çıkan enerjinin önemli bir kısmının bu doğrultuda gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Aşağıda değişik kaynaklardan (AFAD, Kandilli, USGS ve EMSC) hazırlanan deprem şiddet haritaları da bu durumu doğrular niteliktedir (Şekil 3). Bu verilere göre genel olarak depremin merkez üssü ve en yakın olan Gökçeada ve civarında VI-VII, Saros Körfezi ve Çanakkale kıyılarında V-VI, daha içeride Güney Trakya ve Çanakkale de V ve İstanbul ve çevresinde IV aralığında şiddet değerleri ölçülmüş ve depremin kuvveti bu doğrultuda hissedilmiştir. 5

6 Şekil 2. Kuzey Ege ve çevresinin detaylı sismotektonik haritası (Yaltırak ve diğ., 1998 den alınmıştır). 6

7 T.C GAZİÜNİVERSİTESİ DepremMühendisliğiUygulamaveAraştırmaMerkezi (EarthquakeEngineeringApplicationAndResearchCenter) Şekil 3. Ege Denizi Depremi ile ilgili olarak farklı kaynaklar tarafından hazırlanan şiddet sıkalası haritaları (sırasıyla AFAD, Boğaziçi-Kandilli, USGS ve EMSCCSEM şiddet haritaları). 7

8 Aletsel dönemde Kuzey Ege Denizinde orta ve büyük ölçekte (M>6) 21 deprem meydana gelmiştir. Bunlardan Kuzey Ege Denizi çöküntüsünde ve depremi ile aynı sistem içerisinde meydana gelen en büyük depremler ise bu depreminin sırasıyla 100 km ve 65 km güneybatısında ve tarihlerinde meydana gelen M s :6.9 büyüklüğündeki depremler ve aynı depremin 55 km kuzeydoğusunda tarihinde Saros Körfezinde Gökçeada açıklarında meydana gelen M s : 6.6 büyüklüğündeki depremi sayabiliriz (Taymaz ve diğ., 1991). Yakın zamanda ise bu bölgede sırasıyla tarihinde Bozcaada açıklarında Ml=6.2 büyüklüğünde ve tarihinde Gökçeada-Kaleköy açıklarında Ml= 5.3 büyüklüğünde depremler meydana gelmiştir (Kandilli-Basın Açıklaması). KUVVETLİ VE ZAYIF YER HAREKETİ SONUÇLARI Ege Denizi Depremi (M W = 6.5), deprem dış merkezine km uzaklıklardaki AFAD ın Ulusal Kuvvetli Yer Hareketi Gözlem ağına ait 186 farklı ivme-ölçer istasyonu tarafından kaydedilmiştir (AFAD-Ön rapor, 2014). Bu istasyonlar içerisinde ölçülen en büyük ivme değeri Doğu-Batı yönünde Gökçeada istasyonu (176,6 cm/sn 2 ) tarafından kaydedilmiştir. Bu istasyonlardan ivme değeri 100 gal üzerinde veri kaydı alan 5 istasyona ait bilgiler ve ölçümler aşağıdaki tabloda verilmiştir (Tablo 3). Bunların dışında bahsedilen 186 istasyondan 4 tanesi de AFAD tarafından Ankara da kurulmuş olan kuvvetli yer hareketi kayıt istasyonlarıdır (Bala, Çamlıdere, Kızılcahamam ve Eskişehir Yolu). Bu istasyonlarda depremin olduğu yere uzaklıkları sebebiyle ( km arası) 1.02 ile 0.46 gal aralığında düşük ivme değerleri ölçülmüştür. Tablo 3. AFAD Ulusal Kuvvetli Yer Hareketi Gözlem ağına ait istasyonlardan, Ege Denizi Depremi sırasında ivme değeri 100 cm/sn 2 üzerinde veri kaydı alan istasyonlara ait bilgiler ve ölçümler (AFAD-Ön Rapor, 2014). 8

9 tarihinde meydana gelen Ege Denizi Depremi (M W = 6.5) Gazi Üniversitesi, miz (DEPAR) tarafından da detaylı bir şekilde takip edilmekte ve araştırılmaktadır. Merkezimiz, Ankara ve yakın civarındaki depremlerin detaylı bir şekilde incelenmesi amacıyla kurulan 11 adet zayıf (Bala, Şereflikoçhisar, Gölbaşı, Kırıkkale-Keskin, Afyon-Bolvadin, Beypazarı, Kalecik-Kargın, Bolu-Mengen, Kastamonu-Ilgaz, Kızılcahamam ve E. Polatlı istasyonları) ve 10 adet kuvvetli (Gölbaşı, Çankaya, Sincan, Etimesgut, Batıkent, Demetevler, Maltepe, Çubuk ve Ümitköy istasyonları) yer hareketi kayıt istasyonundan oluşan bölgesel kayıt ağı sistemiyle (ANKARA-NET) bahsedilen deprem verilerinin önemli bir kısmı kaydetmiştir (Şekil 4). Araştırma merkezimiz, zayıf yer hareketi istasyonunlarından gelen veriler ile Ankara ve civarında oluşan depremlerin yeri, büyüklüğü, derinliği ve odak mekanizması çözümü gibi birtakım sismolojik ve sismotektonik deprem parametrelerinin belirlenerek Ankara ve çevresinin depremselliğinin detaylı bir şekilde incelenmesi çalışmalarına katkıda bulunmaktadır. Bu sayede Ankara ve yakın civarında yer alan fayların karakteristik özelliklerini (tür, uzunluk, derinlik, tekrarlanma süresi, geçmişte yarattığı ve ileride yaratabileceği en büyük deprem büyüklüğü) ve diri fayların deprem oluşturma potansiyellerini belirlenmesine çalışılmaktadır. Kuvvetli yer hareketi istasyonlarından gelen ivme-kayıt verileri ise deprem sırasında oluşan yer ivmelerinin değerlendirilmesi, zeminlerin deprem esnasındaki dinamik davranışlarının belirlenmesi, ve her tür yapıya depremle gelen ve hasar yapabilen kuvvetleri belirleyerek buradan elde edilen verilerle depreme dayanıklı yapı tasarımlarının çalışmalarında kullanılmaktadır tarihinde meydana gelen Ege Denizi Depremi, Araştırma Merkezimize ait Bala, Şereflikoçhisar, Gölbaşı, Afyon-Bolvadin, Kalecik-Kargın ve E. Polatlı zayıf yer hareketi hız ölçer istasyonları tarafından kayıt edilmiştir. Bu istasyonlar tarafından deprem anında kaydedilen hız-zaman grafiği dalga formu Şekil 5 te verilmiştir. Depremin dış merkez uzaklığı, istasyonlarımızın bulunduğu coğrafi konumlara göre uzakta olması sebebiyle (en yakın istasyon olan Afyon-Bolvadin yaklaşık 450 km uzaklıktadır) oluşan depremlerin yeri, büyüklüğü, derinliği ve odak mekanizması çözümü gibi sismolojik deprem parametrelerinin Gazi-DEPAR bölgesel kayıt ağı tarafından doğru bir şekilde değerlendirilmesi mümkün olamamıştır. Bu veri çözümleme işlemlerinin doğası gereği elde edilen sonuçların hata payı yüksektir. 9

10 Şekil 4. Gazi-DEPAR Zayıf ve Kuvvetli Yer Hareketi İstasyonları Dağılım Haritası tarihinde meydana Ege Denizi Depremi, Araştırma Merkezimize ait Gölbaşı, Sincan, Etimesgut, Batıkent, Maltepe ve Çubuk kuvvetli yer hareketi istasyonları tarafından kayıt edilmiştir. Bu istasyonlarda ölçülen pik ivme değerleri Tablo 4 te verilmiştir. Bunlardan ölçülen en büyük ivme değeri Doğu-Batı yönünde Gölbaşı istasyonu (5,802 gal) tarafından kaydedilmiştir. Bu istasyondaki veriye ait ivme-zaman (DB, KG ve Düşey) kaydı örnek olarak Şekil 6 da verilmiştir. Ankara'daki en büyük ivme seviyeleri depreme olan uzaklığı sebebiyle AFAD kuvvetli yer hareketi kayıt istasyonlarında olduğu (Bkz. Tablo 3) gibi düşük ivme değerleri vermektedir (yaklaşık olarak 5.8 gal ile 0.67 gal seviyeleri arasında). Bu durum elde edilen veriler ile daha ayrıntılı bir analiz çalışması yapılmasını zorlaştırmaktadır. 10

11 Tablo 4. Gazi-DEPAR istasyonlarında ölçülen Ege Denizi Depremine ait ölçülen pik ivme değerleri. İl İSTASYON İLÇE Gölbaşı Enlem Boylam Rakım Ölçülen İvme Değerleri (gal) Kodu KG DB DÜŞEY KAN Uzaklık (km) 40º46.819'N 32º48.878'E Sincan KAN º59.559'N 32º36.883'E Ankara Güzelkent- Etimesgut Batıkent Maltepe Çubuk KAN KAN KAN KAN º59.559'N 32º36.883'E º57.547'N 32º43.480'E º55.927'N 32º50.636'E º13.461'N 33º02.501'E Not: veriler işlenmemiş ham verilerdir. 11

12 Şekil 5. Gazi-DEPAR zayıf yer hareketi istasyonları tarafından deprem sırasında kaydedilen Ege Denizi Depremi hız-zaman grafiği dalga formu ( ; 09:26:30). 12

13 Şekil 6. Gazi-DEPAR kuvvetli yer hareketi Gölbaşı istasyonu tarafından ölçülen ivme-zaman kaydı (DB, KG ve Düşey). En büyük ivme değeri Doğu-Batı yönünde gal olarak ölçülmüştür tarihinde meydana gelen Ege Denizi Depremi ile ilgili olarak Gazi Üniversitesi, (DEPAR) çalışmalarına devam etmektedir. Konu ile ilgili yeni gelişmeler olduğunda ve yeni çalışmalar yapıldığında tekrar bilgilendirmeler yapılacaktır. Saygılarımızla. YARARLANILAN KAYNAKLAR T.C. Başbakanlık, Afet Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, 24/05/2014 Ege Denizi Depremi Ön raporu, Ankara. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Ulusal Deprem İzleme Merkezi, 24 Mayıs 2014 Gökçeada Açıkları-Ege Denizi Depremi, Basın Bülteni, İstanbul. 13

14 Yaltırak, C., Alpar, B., Yüce, H., Tectonic elements controlling the evolution of the Gulf of Saros (Northeastern Aegean Sea). Tectonophysics 300, Yaltırak, C., Alpar, B., Kinematics and evolution of the northern branch of the North Anatolian Fault (Ganos Fault) between the Sea of Marmara and the Gulf of Saros. Marine Geology 190, Tüysüz, O., Barka, A., Yiğitbaş, E., Geology of the Saros graben and its implications for the evolution of the North Anatolian fault in the Ganos Saros region, northwestern Turkey. Tectonophysics 293, Taymaz, T., Jackson, J., McKenzie, D., Active tectonics of the north and central Aegean Sea. Geophys. J. Int. 106,