DERSİN ADI KONU : Seramik ve Cam Tasarımı : Sır Hazırlama ve Uygulama ÖĞRENCİ TANIMLAMASI : 14 kız- 14 erkek öğrenci / Gelir Durumları Orta İÇERİK : Bu ders planı, seramik bünyenin sırlanması için temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığını içermektedir. SINIF DÜZEYİ SÜREÇ HEDEFLER : 10.sınıflar : Uygulama 3 ders saati (40dk + 40dk + 40dk) : 1) Seramik bünyeyi sırlama tekniğini öğrenebilme (bilişsel hedef) 2) Çeşitli sırlama yöntemlerini inceleyip, aşamalarını anlayabilme, sır hazırlayabilme (duyuşsal hedef) 3) Sır hazırlarken ve kullanırken, aşamalarını uygulayabilme (psikomotor Hedef/uygulamalı çalışma) YÖNTEM ve TEKNİKLER : Anlatım ve Gösterip yaptırma yöntemleri KAZANIMLAR : 10.1.1. Seramik sanatının ne olduğunu bilir. (G.İ.B) 10.1.3. Üç boyutluluk kavramını bilir. (G.İ.B) 10.1.9. Seramik çalışmasını oluştururken uygulama basamaklarını bilir. (G.İ.B) 10.1.15. Seramik çalışmalarını oluştururken mekân kavramını kullanır. Öğrencinin başlangıç ve gelişim düzeylerine göre çalışmalarında mekan olgusunun göz önüne alınması gerektiği üzerinde durulur. (G.İ.B) 10.1.22. Özgün seramik çalışması oluşturur. (G.İ.B) 10.3.10. Seramik eserinin biçimsel özelliklerini söyler. (G.İ.B) 10. 2.1.2. Farklı kültürlerin seramik sanatı ve sanatçıları arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklar. Türk kültürü başta olmak üzere Avrupa, Asya, Afrika vb. kültürlere ait sanatçı ve eserlerinden örnekler incelenir. (K.M) 10.3.12. Kendisinin ve akranlarının çalışmalarını analiz eder. Öğrencilerden görsel sanat çalışmalarında neyi yansıtmak istediklerini söylemeleri ve sınıf arkadaşlarının çalışmalarında neyi yansıttıkları hakkında fikir yürütmeleri istenebilir. (S.E.E) 10.4.4.1. Bisküvi pişirimi sonrası çalışmasına uygun renk seçimi yapar. (G.İ.B) 10.4.4.2. Sıra batırma, fırça veya kompresör ile sırlama yöntemlerini uygular. (G.İ.B) 10.4.4.3. Kilin özelliğine ve sır renklerine uygun derecede son pişirimi gerçekleştirir. (G.İ.B) AMAÇ ve GEREKÇE : Öğrenciler, Uygun ortam sağlandığında, pişmiş bünye üzerinde renkli oksitlerle transparan sır birleşimini uygulayarak formu kullanılabilir hale getirecektir. ARAÇ ve GEREÇ : Plastik çatal ve bıçak, bardak, Tahta masa, mermer masa, turnet, modelaj kalemleri, plastik çamur, misina, maşrapa, sünger, fırça, cetvel, sistire veya spatula, önlük. (Maliyetin düşük olması sebebi ile kullanılmayan bir kart olabilir), Ortama uygun seramik fırını, pistole, daldırma yöntemi uygulanırken kullanılacak olan derin bir kova, hazırlanmış sır çeşitleri, su DEĞERLENDİRME : Ön test, son test ve uygulama yapılmış bir obje
Aşama aşama süreçleri : Öğretmen sır, sırların sınıflandırılması, ham maddeler, sırlama çeşitleri, sırların renklendirilmesi için kullanılan oksitler ve sır pişirimi hakkında derse başlarken bilgi verir. SIR : Öğütülmüş uygun bileşimli seramik hammaddelerden elde edilen ve seramik bünye üzerinde pişirme neticesinde cam yapıya benzer bir yapı oluşturabilen karışımlara ve söz konusu tabakaya sır denir. Sırların Sınıflandırılması: Sır yapımında kullanılan ham maddeler : Sır yapımında kullanılan üç gruba ayrılır. 1) Bazlar: Eritici olarak kullanılırlar. RO ve R 2 O kimyasal formüllerini içerirler.(na 2 O, CaO gibi). 2) Amfoterler: Hem asidik hem bazik özellik gösterirler. R 2 O 3 bileşiminde olup, Al 2 O 3 genel temsilcileridir. 3) Asitler: RO 2 kimyasal formülünü içerirler. SiO 2 genel temsilcilerindendir. RO - R 2 O olarak adlandırdığımız bazik oksitler bünyede mol sayıları 1.0 olacak şekilde bir araya gelirler. PbO, K 2 O, Na 2 O, CaO, ZnO, BaO, MgO, SrO, Li 2 O renkli sırlarda ise CaO, CuO, FeO, NiO, MnO, CdO bazik oksitlerini oluştururlar. R 2 O 2 olarak adlandırdığımız amfoter oksitler Al 2 O 3, Fe 2 O 3, Sb 2 O 3, Mn 2 O 3, Cr 2 O 3 oksitlerini içerirler. RO 2 asitler grubuna ise SiO 2, SnO 2, ZrO 2, B 2 O 3, TiO 2, UO 2, CeO 2 oksitler üyedir. Oksitlerin Sır Yapısı Üzerindeki Etkileri : SIR; kimyasal bileşimi açısından pişirme koşullarına ve seramik bünyenin ısıya bağlı davranışlarına uyum sağlamak ve kullanım esnasındaki koşullara karşı dayanıklı olmak zorundadır. Farklı koşullara ve ihtiyaçlara cevap verebilmek için duruma göre uygun oksitlerden oluşan bileşimlerde sır yapılır. Her oksitin farklı erime davranışı ve sır tabakasına kazandırdığı özellikleri vardır.
Bu özellikler: ERİME VİSKOZİTE YÜZEY GERİLİMİ ISISAL GENLEŞME DAVRANIŞLARI MEKANİK ve KİMYASAL ETKENLERE KARŞI DAYANIKLILIK Bazı özellikleri iyileştirmek açısından olumlu etki yapan bir oksit diğer bazı özelliklere negatif yönde etki yapabilir. Bu durumda herhangi bir oksitin sırın içinde bulunması gereken miktar önemlidir. Bir oksitin sırın içinde bulunması gereken miktarı ; bazı özellikleri mümkün olduğu kadar iyileştirebilen, diğer özellikleri de sadece kabul edilebilir derecede olumsuz etkileyen miktar olarak ifade edebiliriz. Her oksitin renkli sır yapımında renk oluşumu üzerindeki etkileri de önemlidir. Pişirim sıcaklıklarında erimeme veya eriyip soğuma esnasında kristalleşme özellikleri OPAK ve MAT sır yapımında arzu edilen davranışlardır. ÖZGÜN FORMLRDA KULLANILAN SIR ÇEŞİTLERİ ARTİSTİK SIRLAR MAT SIRLAR KRAKLE SIRLAR TOPLAMALI SIRLAR AKICI SIRLAR KRİSTAL SIRLAR AVENTÜRİN SIRLAR REDÜKSİYON SIRLAR LÜSTERLİ SIRLAR ÇİN KIRMIZISI SELADON SIRLARI
Öğretmen Pişmiş bir bünyede denemeleri öğrenciye göstererek yapar. SIRLAMA TEKNİKLERİ Sırlama mamule göre değişik teknikleri uygulanarak yapılır. Belirleyici kriterler mamulun geometrik yapısı, sırlanacak yüzey miktarı (yüzeyin tamamı mı yoksa bir kısmı mı) ve bünyenin durumudur(ham veya pişmiş) Uygulanan başlıca teknikler: Daldırma ile sırlama Püskürtme ile sırlama Spray sırlama Perde akıtma metodu ile sırlama Elektrostatik sırlama
DALDIRMA METODU İLE SIRLAMA PÜSKÜRTME YÖNTEMİ İLE SIRLAMA AKITMA YÖNTEMİ İLE SIRLAMA SIRDAKİ KONUMA GÖRE DEKOR ÇEŞİTLERİ : SIRALTI DEKOR SIRÜSTÜ DEKOR SIRİÇİ DEKOR SIRALTI DEKORDA desen ya direk bisküvi üzerine ya da opak bir sır üzerine yapılır. Üzerine transparant sır atılır. Porselen gibi yüksek sıcaklıklarda pişirilen ürünlerin dekorlanmasında sadece sınırlı sayıda renk kullanımı yapılır. Çünkü sıcaklığa bağlı olarak birçok renk canlılığını yitirir silik bir hal alır. Bu nedenle yüksek sıcaklıklarda oksit boyalara göre daha stabil olan PİGMET boyalar kullanılır. SIRÜSTÜ DEKORLARDA desen pişmiş sır üstüne işlenerek dekor pişirimi gerçekleştirilir. Dekor pişirimi düşük sıcaklıklarda yapıldığından sıraltı dekorlarda görülen renk seçiminde bir sınırlama sözkonusu değildir. Hızlı pişirim teknolojilerinin geliştirilmesi ile normalde 800-900 derecelerde pişen sırüstü dekorlar 1200 derece dolaylarında hızlı pişirme tekniği ile pişirilebilmektedir. Böylece bir taraftan renklerin bu sıcaklıklarda olumsuz etkilenmemesi için kısa pişirim süreleri uygulanabilirken diğer taraftan da desenin bu yüksek sıcaklıklarda olumsuz etkilenmemesi için kısa pişirim süreleri uygulanabilmektedir. Desen bu yüksek sıcaklıklarda iyice yumuşamış sır içine girer bu şekilde sır içine gömülen dekor dış etkenlere karşı korunur. Bu durum SIRİÇİ DEKOR olarak adlandırılır. Sırlama yapılan bünye üzerinde teknik bilgiler vererek sır fırınına dereceyi ayarlayarak yerleştirir. Öğrenci örnek olarak gördüğü uygulamayı formuna uygun olacak sırlama tekniğini kullanarak oluşturur. (pişmiş sırlı bünye örneği) KYN: ÖĞR. GRV. CEREN EFE seramik teknolojisi II
ÖN TEST : Tarih : ADI - SOYADI : SINIFI : NUMARASI : 1) Sır nedir? Tanımlayınız. 2) Kaç çeşit sırlama yöntemi vardır? 3) Sırlama neden pişmiş bünyeye uygulanır?
SON TEST : Tarih : ADI - SOYADI : SINIFI : NUMARASI : 1) Renk veren oksitleri yazınız. 2) Kaç çeşit sırlama yöntemi vardır? Açıklayınız. 3) Sırdaki konuma göre dekor çeşitleri nelerdir? 4) Bazlar sırlarda ne için kullanılır?
Öğrencinin ADI VE SOYADI: TARİH: SINIFI: ÖLÇÜTLER DERECELER Çok iyi 5 İyi 4 Orta 3 Geliştirilebilir 2 Başarısız 1 1.Öğrenci Konu İle ilgili araştırma yaptı. 2.Öğrenci Yaptığı araştırmayı ve araştırdığı görselleri dosyaladı. 3.Öğrenci Dosyaladığı görsel ve dökümanları sundu. 4.Öğrenci ders Konusuna uygun malzeme getirdi. 5.Öğrenci Çalışmasını dersin konusuna uygun olarak tamamladı 6.Öğrenci verilen zamanı verimli olarak kullandı TOPLAM ALDIĞI NOT GENEL TOPLAM