ENGİNAR ZARARLILARI Takım: Homoptera Familya: Aphididae Tür: Brachycaudus cardui L. (Enginar yaprakbiti) Kanatsız parthenogenetik dişilerin boyu 2.0-2.5 mm ve oval yapıda olup vücut rengi yeşilimsi veya sarımsı esmerdir. Abdomen üzerinde büyük siyah bir leke ile arkada iki veya üç adet siyah bant bulunur. Kanatlı formlarda abdomen yeşil renkte ve ilk 6 segmentinin üzerinde büyük bir siyah leke vardır. Baş, thorax, corniculuslar ve antenler siyah renktedir. Erkek ve dişiler kiremit kırmızısı renginde ve uzunca oval yapıdadır. Kışı ana konukçuları olan taş çekirdekli meyve ağaçlarının dalları üzerinde yumurta halinde geçirir. Konukçuları kayısı, erik, şeftali, kiraz, enginar ve krizantem'dir. Zararı ve savaşı diğer yaprakbiti türlerinde olduğu gibidir. Takım: Lepidoptera Familya: Cossidae Tür: Phragmocossia albida Erschov (Enginarkurdu) Enginarkurdu dişileri erkeklere oranla daha iri yapılıdır. Kanat açıklığı dişilerde ortalama 60 mm erkeklerde ise ortalama 44 mm'dir. Kelebeklerin baş, thorax ve abdomenlerinin üzeri açık bej rengi tüylerle kaplıdır. Antenlerinin kaideden itibaren 2/3'si çift tarak şeklindedir. Ön kanatları çok açık bej renginde olup üzerinde düzensiz olarak serpiştirilmiş küçük kahverengi noktalar bulunur. Alt kanatları krem renginde lekesiz ve kenarları saçaklıdır. Yumurtalar ilk bırakıldıklarında krem renkli, daha sonra limon sarısına, açılmaya doğru da kahverengiye dönüşür. Yumurtadan çıkan larvalar krem rengindedir ve her segmentin sırt kısmında enine uzanan açık kahverengi birer şerit bulunur. Olgun larvanın rengi kirli beyaz ve oldukça tombul görünüşlüdür. Pupa kızıl kahverengidir. Her segmentin sırt kısmında enine 2 sıra halinde uzanan zikzaklı kemer şeklinde, koyu kahverengi çıkıntılar bulunur. Pupanın son abdomen segmentinin karın kısmındaki şekiller erkek ve dişi bireylere göre farklılık gösterir. 1
This image cannot currently be displayed. 12/24/2015 Enginarkurdu kışı genellikle 7. ve daha ileriki larva dönemlerinde bitkinin gövdesi içerisinde ve sağlam bir kokon içerisinde geçirirler. İlkbaharda havaların ısınmaya başlaması ile birlikte larvalar yeniden beslenmeye başlayarak kökün öz kısmında açtığı galeriyi giriş deliğine doğru yiyerek genişletir. Gelişmesini tamamlayan larva sağlam liflerden yapılmış açık kahverengi bir kokon örerek burada prepupa olur ve bir süre sonra da aynı kokon içinde pupa olurlar. İlk kelebek çıkışları temmuz ve haziran aylarında görülür. Temmuz-ağustos aylarında kelebekler doğada görülür ve bitki üzerine kümeler halinde 130-600 adet yumurta bırakırlar. Yumurtaların açılma süresi ortalama 9.6 gün'dür. Bu dönemde enginar kökünde larva bulmak çok zordur. Oldukça küçük olan larvalar taze sürgün memecik ve çatlaklardan bitkiye girer. Her larva döneminin sonunda larvalar kendi etrafında ince bir kokon örerek bunun içinde gömlek değiştirirler. Hava sıcaklığının 14-15 C 'nin altına düşmesi ile büyük çoğunluğu kışlaklara çekilirler ve nisan - mayıs aylarında yeniden beslenmeye başlarlar. Enginarkurdu larvaları 13 C nin üzerindeki sıcaklıklarda aktiftirler. Yılda 1 döl verirler. Zararlının larvaları enginar köklerinde kökün öz kısmı ile beslenirler. Bulaşmanın fazla olduğu bahçelerde köklerin içi tamamen oyulur, ayrıca buralarda saprofit mikroorganizmaların da üremesi ile kökler çürüyüp kurur. Zararlının girdiği göz körelir. Çok yıllık olan enginar bitkisinden 8-10 yıl ürün alınması gerekirken en fazla 5 veya 6 yıla kadar ürün alınabilmektedir. Biyolojik savaşım: Biyolojik mücadelesinde Glyptomorpha siculus Marshall (Hymenoptera: Brachonidae) ve Beauveria bassiana (Balsamo) adlı bir fungus etkilidir. Kimyasal savaşım: Zararlı populasyon yoğunluğunun yüksek olduğu durumlarda ergin uçuşunu takiben ruhsat almış bir insektisit ile ilaçlanması önerilir. KAVUN ve KARPUZ ZARARLILARI Takım: Coleoptera Familya: Epilachnidae Tür: Henosepilachna elaterii (Rossi) (Karpuz telliböceği) 2
Karpuz telliböceği erginleri oldukça iri, 7-8 mm boyunda bir türdür. Vücudu yarım küreye benzer ve üzeri ince, kısa, açık renkli tüylerle örtülüdür. Sarımsı-kırmızı, kırmızı ve koyu kırmızı renklidirler. Elytron üzerinde 12 adet siyah leke bulunur. Yumurtalar 1.5-2 mm olup, rengi ilk bırakıldığında parlak sarı, daha sonra ise portakal sarısı rengine döner. Larvaları genişçe, oval, kavuniçi renginde ve 10-12 mm boyundadır. Larvaların üzeri son abdomen segmenti hariç çatallanmış dikenimsi kıllarla örtülüdür. Ergin Larva Pupa Kışı ergin dönemde bitki artıkları arasında veya korunmaya uygun yerlerde tek tek veya gruplar halinde geçirir. İlkbaharda havalar ısınmaya başlayınca kışlakları terk ederek beslenmeye başlar. Dişiler çiftleştikten sonra yumurtalarını beslendikleri bitkilerin yaprakları altına gruplar halinde koyarlar. Yumurtalardan 2-6 gün sonra larvalar çıkar ve yaprağı yiyerek zarar meydana getirirler. Larvalar yaprağın alt epidermis ve mezofilinde beslenirler. Üst yüzeydeki epidermis şeffaf bir şekilde bozulmadan kalır. Olgunlaşan larvalar pupa olmadan önce abdomeninin en son noktasından kendisini yaprağın alt yüzeyine sabitleştirir ve sonra pupa olurlar. Pupalar 8-10 gün sonra açılır ve erginler çıkar. Yılda 2-4 döl verirler. Karpuz telliböceğinin ilk zararı mart-nisan aylarında yabani hıyarda görülür. Yabani hıyarlarda beslenmeleri sırasında bu bitkilerde bulunan Kabak mozaik virüsü'nü bünyelerine alır ve diğer bitkilere taşırlar. Zararlı 24 saatlik bir beslenme ile virüsü bünyesine alır ve virüsü 4 gün süreyle taşıyabilir. Zararlının kültür bitkilerine geçişi mayıs-haziran aylarına rastlar. Erginler özellikle bitkinin çiçek, sürgün, meyve ve meyve gözlerinde, larvalar ise daha çok yapraklarında beslenir. Fide döneminde zarar meydana gelirse yeniden dikim yapmak gerekebilir. Konukçuları başta karpuz olmak üzere, kavun, hıyar, kabak ve fasülyedir. Kültürel önlemler: Karpuz telliböceği ile bulaşık tarlalardaki bitki artıkları toplanıp yok edilmelidir. Familya: Chrysomelidae Tür: Raphidopalpa faveicollis Luc. (Kavun kızılböceği) Kimyasal savaşım: Populasyonun yüksek olduğu durumlarda ruhsat almış ilaçlardan biri ile yeşil aksam ilaçlaması yapılmlı ve ilaçlamalar hasada 20 gün kala bitirilmelidir. 3
Kavun kızılböceği erginleri abdomen dışında kırmızı renkte olup, boyu 6-7 mm kadardır. Vücut uzunca silindirik biçimdedir. Larvalar ince-uzun, limon sarısı renkte ve olgunlaştığında genişliği 10-15 mm kadardır. Larvaların abdomen sonunda emeç şeklinde bir çıkıntı bulunur ve bununla kendisini konukçu bitkiye sıkıca sabitleştirir. Monolepta sp. Diamphidia vittatipennis Chrysomela sp. Kavun kızılböceği kışı ergin halde toprakta ya da kuru yapraklar altında geçirir. İlkbaharda havaların ısınmasıyla birlikte ortaya çıkarak kavun tarlalarında görülmeye başlarlar. Erginler kavun yapraklarını yiyerek beslenirler. Populasyonun yüksek olduğu yerlerde yaprakların tamamen yenmesi nedeniyle ürün almak mümkün olamaz. Beslenmeden bir süre sonra erginler çiftleşerek yumurtalarını tek tek veya küçük gruplar halinde bitkilerin hemen yakınındaki toprağın altına bırakırlar. Bir dişi ortalama 600 adet yumurta bırakır. Yumurtlama süresi 8-11 gündür. Yumurtadan çıkan larvalar kavun köklerinin içine girerek orada beslenirler. Populasyonun yüksek olduğu durumlarda önemli ölçülerde kurumalar meydana gelebilir. Yaklaşık 1 ay sonra larvalar olgunlaşarak kökü terk eder ve toprakta oluşturdukları yüksükler içinde pupa olurlar. Zararlı yılda 2-4 döl verirler. Cucurbitaceae familyasına giren bütün türler bu zararlının konukçusudur. Erginler ayrıca domates, mısır, pamuk, yonca ve bezelye ile de beslenirler. Cucurbitaceae familyası türlerinin yetiştiği ülkelerde yaygın olarak bulan bir türdür. Kültürel önlemler: Kışı geçiren erginlerin yok edilmesi için tarlaların kış öncesinde veya erken ilkbaharda derin sürüm yapılması önerilmelidir. Kimyasal savaşım: Hem erginlere hem de larvalara karşı yapılır. Ruhsat almış ilaçlarla erginlere karşı yeşil aksam ilaçlaması veya toprak ilaçlaması yapılır. Larva mücadelesinde hazırlanan ilaçlar dar alanlarda süzgeçli kovalarla bitki köklerine dökülerek uygulanır. Geniş alanlarda ise bahçe pülverizatörü ile bitki köklerine gelecek şekilde ilaçlama yapılır. Takım: Diptera Familya: Tephritidae Tür: Myiopardalis pardalina Biyot (Kavun sineği) (Carpomya pardalina Bigot.) 4
(Erkek) Kavun sineği erginlerinin boyu 4-6 mm kadar olup baş ve prothorax sarı renklidir ve thorax 'ın üzerinde uzunlamasına 3 siyah çizgi bulunur. Yanlarda ise siyah lekeler vardır. Bacakları sarı, üst kanatlar şeffaf ve üzerinde sarımtırak 4 adet band bulunur. Abdomen sarı renkli olup uç kısma doğru koyulaşır. Yumurtalar beyaz renkli, her iki ucu incelen bir silindir şeklindedir ve boyu 1-1.2 mm kadardır. Yumurtadan çıkan larvaların boyu 1.75 mm kadar olup olgunlaştığında ise larva boyu 10 mm'ye ulaşır. Larvaların baş kısmı ince uzun, abdomeni küt bir şekilde sona erer. Pupa fıçı tipinde ve rengi açık kahverengidir. (Dişi) Kavun sineği kışı toprağın 6-12 cm derinliğinde pupa döneminde geçirir. Pupaların bulunduğu derinlikteki toprak sıcaklığı 20.5 C'ye ulaştığında ergin çıkışı başlar. Çukurova'da bu mayıs ayı sonuna denk gelmektedir. Dişiler çiftleştikten sonra ovipozitörleriyle kabuğu delerek etli kısma yumurtalarını bırakırlar. Yumurta bırakma sırasında ovipozitörlerin açtığı bu deliklerden çıkan sıvıyla da dişiler beslenirler. Yumurtalar 2-6 günde açılır ve çıkan larvalar meyvenin etli kısmında beslenerek çekirdeğin bulunduğu orta kısıma doğru galeriler açarlar. Galerilerin iç kısmı kahverengidir, meyvenin açık rengiyle zıtlık oluşturur. Bir meyveye birden fazla yumurta bırakıldığı için bir kaç larva aynı anda beslenebilir ve böylece birden fazla galeri bulunabilir. Larva süresi 3 hafta kadar olup larva olgunlaştığında çekirdeklerin bulunduğu bölgeyi terkeder. Larvaların bir kısmı meyvenin etli kısmından kabuğa doğru yönelir ve kabuktan dışarı çıkarak toprakta pupa, bir kısmı ise meyvede pupa olurlar. Birincisi mayıs sonunda, ikincisi temmuz ortalarında ve sonuncusu ise ağustos ortalarında olmak üzere yılda 3 döl verirler. Larvaların meydana getirdiği galeriler zamanla mikroorganizma aktivitesinin artmasına ve bunun sonucunda da çürümelere neden olur. Bu şekilde çürüyen meyvelerin pazar değeri düşer. Daha ileriki çürüme dönemlerinde meyve tamamen parçalanır. Bu sırada meyve içerisinde bulunan pupalar gerek güneşin yakıcı etkisi nedeniyle ve gerekse parazit ve predatörlerin saldırılarına uğraması sonucu ölürler. ÇİLEK ZARARLILARI Kültürel önlemler: Bir önceki yıl zararın meydana geldiği tarlalar ilkbaharda derince sürülmeli ve böylece toprakta kışlayan pupalar ergin çıkışından önce yok edilmelidir. Bundan başka ilk dölün oluşturduğu zarar görülür görülmez zarar gören kavunlar toplanarak derin çukurlara gömülmelidir. Kimyasal savaşım: Tüm meyve sineklerinde olduğu gibi kavun sineği de tatlımsı sıvılara yönelir. Zararlının bu özelliğinden yararlanarak oluşturulan tuzaklar, erginlerin ilk uçuş zamanlarının saptanmasında önemli yararlar sağlar. Bu şekilde ilk erginler görülür görülmez ruhsat almış insektisitlerden birisi ile koruyucu ilaçlama zararlının populasyonunu etkili bir şekilde baskı altında tutmaktadır. 5
Takımı: Tylenchidae Familya: Aphelenchoididae Tür: Aphelenchoides frageriae (Ritz.) (Çilek nematodu) Erkek ve dişiler uzun ipliksi yapıdadır. Stilet uzunluğu 10-11 µm'dir. Kuyruk kısmı ince ve konik şeklindedir. Erkek ve dişiler birbirine benzer yapıda olup, erkeklerin uzunluğu 1.4-1.7 mm'dir. A. frageriae bitkilerin toprak üstü kısımlarında genellikle endoparazit olarak beslenir. Yapraklarda (Begonya'da) yaşam süresini 18 C sıcaklıkta 10-11 günde tamamlarlar. Aynı sıcaklıkta yumurta açılım süresi 4 gün ve larvaların gelişme süreleri ise 6-7 gündür. Bir dişi ömrü boyunca yaklaşık olarak 32 adet yumurta bırakır. Çileklerde bu zararlının beslenmesi sonucunda yapraklarda lekeli alanlar oluşur ve bu alanlarda kurumalar görülür. Ayrıca yapraklarda kıvrılmalar ve buruşukluklar da meydana gelir. Bitkilerde çiçek demeti ve çiçek sayısında azalma olur. Sapta boğum araları kısalır. Corynebacterium fascians adlı bakterinin de vektörlüğünü yapar. Gerek tropik bölgelerde ve gerekse ılıman bölgelerde 47 familyaya bağlı 250'nin üzerinde konukçusu olduğu bilinmektedir. Çilek fidelerini 15 dakika 47 C sıcaklıktaki suda bekletmek suretiyle zararlı elemine edilebilir. Ayrıca sistemik nematisid uygulamaları da nematod populasyonunu düşürmede etkilidir. 6