1 ADR GENEL BİLGİLER 1.1 ADR Nedir? Tehlikeli malların karayolu ile uluslararası taşımacılığına ilişkin Avrupa anlaşmasıdır. 1.2 RID Nedir? Tehlikeli malların demiryolu ile uluslararası taşımacılığına ilişkin Avrupa anlaşmasıdır. 1.3 IATA Nedir? Tehlikeli malların havayolu ile uluslararası taşımacılığına ilişkin Avrupa anlaşmasıdır. 1.4 IMDG Kod Nedir? Tehlikeli malların denizyolu ile uluslararası taşımacılığına ilişkin Avrupa anlaşmasıdır. 1.5 ADR Özet Bilgiler ADR ye taraf 48 tane ülke vardır. ADR Sözleşmesi sadece kontrat üye ülkelerde geçerlidir. TMKTHY (Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelik) sadece Türkiye de geçerlidir. 1.6 ADR iki ek kısımdan oluşmaktadır. EK - A (Bölüm 1-7) > Karayolu ve Demiryolu için kurallar vardır. EK - B (Bölüm 8-9) > Sadece karayolu için kurallar vardır. ADR EK - A Kısım 3.2 Tablo A > ADR nin KALBİDİR. Bu tablo tüm mevcut tehlikeli maddeleri UN numarasına göre sıralar ( UN 0005, UN 0197, UN 1203, UN 2325 gibi) 1.7 Taşıma Muafiyetleri (ADR 1.1.3) Bazı durumlarda ADR kurallarının bir kısmı uygulanmaz. (SRC 5 belgesine gerek yoktur, Yazılı talimatlara gerek yoktur, Etiketlemeye gerek yoktur gibi) Tehlike madde içeren her türlü makine ve teçhizatların taşınması. Özel kurtarıcılar veya gözetim altında çekilen kazaya karışmış veya arıza yapmış tehlikeli madde araçların taşınması. Tüm önlemlerin alınması ön koşulu ile acil durumlara müdahale etmek, insan hayatını kurtarmak veya çevreyi korumak amacıyla yapılan taşımalar. 1.8 ADR 1.1.3.6 > Taşınan Miktarla İlgili Taşıma Muafiyetleri (1000 Puan Kuralı) Taşıma kategorisi 0 : Bu kategorideki tehlikeli maddelerde muafiyet kuralları uygulanmaz. Taşıma kategorisi 1 : Taşınan madde miktarı x 50 Taşıma kategorisi 2 : Taşınan madde miktarı x 3 1
Taşıma kategorisi 3 : Taşınan madde miktarı x 1 Taşıma kategorisi : Bu kategorideki maddeler taşınırken her koşulda muafiyet kuralları uygulanır. 1.8.1 Örnek : Aynı araçta aşağıdaki maddeler taşınmaktadır. Muafiyet kuralları uygulanır mı? 1. UN 1950 Taşıma Kategorisi 2 : Taşınan Miktar: 300 kilogram 2. UN 1202 Taşıma Kategorisi 3 : Taşınan Miktar: 20 litre UN 1950 T.K. 2 : Madde Miktarı x 3 => 300 x 3 = 900 UN 1202 T.K. 3 : Madde Miktarı x 1 => 20 x 1 = 20 Toplam: 900 + 20 = 920 1000 puanın altında olduğu için MUAFİYET KURALLARI UYGULANIR. Taşıma Kategorisi Taşıma katsayısı En çok miktar kğ/lt 0 Muafiyet Yoktur. 0 1 Madde M. x 50 20 kğ - lt 2 Madde M. x 3 330 kğ - lt 3 Madde M. X 1 1000 kğ - lt 4 Sınırsız Sınırsız 1.9 Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelik (TMKTHY) neleri kapsar? Karayolu ile yapılan tehlikeli madde taşımacılığını, Tehlikeli maddeleri gönderenleri, bu maddelerin alıcılarını, dolduran, yükleyen, boşaltan ve ambalajlayanları, Maksada uygun teknik özelliklere sahip her türlü araç ile taşıma yapan taşımacıları, Tehlikeli madde yüklü her türlü aracı kullanan sürücü ve operatörleri ve bağlı bulundukları İşletmecileri, Bu faaliyetlerde yararlanılan her türlü taşıt, araç, gereç ve benzerlerini, Yabancı plakalı taşıtlarla Türkiye sınırları içerisindeki karayolları üzerinden yapılan uluslararası taşımaları kapsar. 1.10 Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelik (TMKTHY) neleri kapsamaz? Uluslararası anlaşmalar ile savaş hali ve olağanüstü hallerde uygulanacak mevzuat hükümlerine göre yapılan taşıma işlemlerini, 2
Türk Silahlı Kuvvetlerine ait olan ya da Türk Silahlı Kuvvetlerinin temsilcilerinin eşlik ettiği araçlarla yapılan taşıma işlemlerini kapsamaz. Tehlikeli Madde Taşıyan Taşıt Giremez. Belirli Miktardan Fazla Su Kirleten Taşıt giremez. Tehlikeli Madde Taşıyan Araçlar İçin Mecburi Yönlendirme işaretleri Sınırlı Miktar Taşımacılık (LQ) Yüksek Sıcaklık Uyarı İşareti Çevreye Zararlı Maddeler 1.11 Trafik Yönetmeliği Özet Bilgiler Tehlikeli Madde Taşıyan Araçlar İçin Hız Sınırları; Yerleşim Yeri 30 km/h, Şehirlerarası Yollar ve Bölünmüş Yollar 50 km/h, Otoyollar 60 km/h Tehlikeli Madde Taşıyan Araçlar, boş ve temizlenmiş ise (belgeli olması halinde) kendi sınıfındaki araçların hızlarıyla gidebilirler. 3
Takip Mesafesi 50 metre, Duraklama halinde 20 metre Sigara çakmak gibi alev veya kıvılcım çıkartabilecek maddelerle araca en fazla 30 metre yaklaşılır. 1.12 TÜNEL KATEGORİLERİ A B C D E Hiçbir kısıtlama bulunmamaktadır. (İşaret bulunmamaktadır.) Yüksek patlama tehlikesi olan maddeler için kısıtlanmış tünel B'de olduğu gibi veya yüksek patlama tehlikesi veya zehirli maddelerin serbest kalma tehlikesi mevcut maddeler için kısıtlanmış tünel C de olduğu gibi veya büyük yangın tehlikesine sebep Tüm tehlikeli maddeler için sınırlandırılmış tünel Tüm Yüke İlişkin Tünel Kısıtlama Kodu B Kısıtlama B, C, D, E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. B1000C 1000 kg. aşanlar: B, C, D, ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. - 1000 kg. aşmayanlar: C, D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. B/D Tankla taşıma işlemleri: B, C, D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Diğer taşıma işlemleri: D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. B/E Tankla taşıma işlemleri: B, C, D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Diğer taşıma işlemleri: E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. C C5000D C, D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Taşıma Ünitesi başına toplam net patlayıcı kütlesinin şunları aştığı taşıma işlemleri: - 5000 kg. aşanlar: C, D, ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. - 5000 kg. aşmayanlar: D ve E 4
kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. C/D C/E Tankla taşıma işlemleri: C, D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Diğer taşıma işlemleri: D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Tankla taşıma işlemleri: C, D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Diğer taşıma işlemleri: E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. D D/E D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Dökme halinde veya Tankla taşıma işlemleri: D ve E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır.diğer taşıma işlemleri: E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. E - E kategorilerindeki tünellerden geçiş yasaktır. Tüm tünellerden geçiş yapılabilir. 2 TEHLİKELİ MADDE SINIFLARI Sınıf 1 Patlayıcı Madde ve Nesneler (Alt Gruplar Tehlike Sıralaması 1.1, 1.5, 1..2, 1.3, 1.6, 1.4 Çok tehlikeliden az tehlikeliye göre sıralanmıştır.) Sınıf 2.1 Sınıf 2.2 Sınıf 2.3 Sınıf 3 Yanıcı (Alevlenebilir) Gazlar Zehirli Olmayan Boğucu Gazlar Zehirli Gazlar Yanıcı (Alevlenebilir) Sıvılar Parlama Noktası: Bir sıvı buharının havayla birlikte alevlenebilir bir karışım oluşturduğu en düşük sıcaklıktır. Parlama noktası düşük olan madde daha tehlikelidir. Elektrostatik Yükleme: İçinden sıvı veya gaz geçişi olan hortum ve tesisatlarda veya iletken olmayan maddelerin sürtünmesi sonucu oluşan yüklemedir. STATİK ELEKTRİKTEN KORUNMA: Tehlikeli madde taşıyan taşıtların sarnıçları, doldurulmadan önce, doldurma ve boşaltma sonuna kadar meydana gelebilecek bir elektrik potansiyel arkından korunması için sarnıca bağlı bütün hortum, pompa gibi diğer bağlantılarıyla birlikte sarnıcın yere topraklanmış olması gerekir. Sınıf 4.1 Sınıf 4.2 Sınıf 4.3 Sınıf 5.1 Yanıcı Katı Maddeler, Kendiliğinden Duyarlı Maddeler, Duyarlılığı Azaltılmış Patlayıcı Maddeler Kendi Kendine Yanabilen Maddeler (Fosfor) Su İle Temas Ettiğinde Yanıcı Gaz Çıkaran Maddeler Yakıcı (Oksitleyici) Maddeler 5
Sınıf 5.2 Organik Peroksitler (7 grup tehlike derecesi vardır. TİP-A en tehlikelisi olup KARAYOLLARINDA TAŞINMASI YASAKTIR.) Sınıf 6.1 Sınıf 6.2 Sınıf 7 Sınıf 8 Sınıf 9 Zehirli Maddeler Bulaşıcı Maddeler Radyoaktif Maddeler Aşındırıcı (Asidik) Maddeler Muhtelif Tehlikeli Maddeler 2.1 2.2TEHLİKELİ MADDE ETİKETLERİ SINIF 1 PATLAYICI MADDELER SINIF 2 GAZLAR 2.1 TUTUŞABİLİR SINIF 2.2 GAZLAR TUTUŞMAZ ZEHİRSİZ BOĞUCU SINIF 2.3 GAZLAR ZEHİRLİ 6
SINIFI 3 YANICI SIVILAR TUTUŞABİLİR SINIFI 4.1 YANICI KATILAR 4.2 KENDİLİĞİNDEN YANABİLEN SINIF 4.3 SU İLE TEMAS ETTİĞİNDE GAZ ÇIKARAN MADDE SINIF 5.1 OKSİTLEYİCİ MADDE SINIF 6.1 ZEHİRLİ MADDE SINIF 5.2 ORGANİK PEROKSİT SINIF 6.2 BULAŞICI MADDE SINIF 7 RADYOAKTİF MADDELER SINIF 8 AŞINDIRICI(ASİDİK) MADDELER SINIF 9 MUHTELİF MADDE VE NESNELER 2 Gaz Etkisi 3 Yanıcı Etkisi ( Sıvılar, Buhar, Gazlar) Kendi kendine ısınan sıvı madde 4 Yanıcı veya Kendi kendine ısınan katı madde 5 Yakıcı, Yangını Körükleyici, Oksitleyici 6 Zehirli veya Bulaşıcı 7 Radyoaktif 8 Aşındırıcı, Asidik 9 Ani ve Hızlı Reaksiyon 0 Devam eden tehlike yok Tehlike numarasının tekrarlanması tehlikenin artması anlamındadır. (33, 44, 66, 77 gibi) 7
Tehlike numarasından önce gelen X harfi maddenin su ile reaksiyona girerek yanıcı gaz çıkarabileceğini bildirir. Sınıf 1 maddeleri için işaretlemek için numara olarak sınıflandırma kodunun tehlikesi kullanılır. 20 Ek tehlikesi olmayan gaz 26 Zehirli gaz 33 Çok yanıcı sıvı madde X323 Su ile temas ettiğinde reaksiyon gösteren, yanıcı gazlar oluşturan yanıcı sıvı madde 39 Ani ve hızlı reaksiyona giren yanıcı sıvı madde Kendi 43 Su ile temas halinde gazlar çıkartan yanıcı katı madde 60 Zehirli veya hafif zehirli madde 606 Enfeksiyon(Bulaşma) tehlikesi olan madde 78 Radyoaktif madde, aşındırı(asidik) 90 Çevreyi tehdit eden maddeler 99 Isıtılmış durumdaki çeşitli tehlikeli maddeler 2.3 PAKETLEME GRUPLARI Bir tehlikeli maddenin tehlike derecesine belirtmekte olup, ayrıca paketler için gerekli şartları koymaktadır. Paketleme Grubu I : Paketleme Grubu II : Paketleme Grubu III : Yüksek tehlikeli madde Orta tehlikeli/ tehlikeli madde Az tehlikeli madde NOT : Sınıf 1-2 - 5.2-6.2 ve 7 maddelerin PAKETLEME GRUBU YOKTUR. 2.3.1 Ambalaj Tanımlama İşaretleri Bir ambalajın ne kadar dayanıklı olduğunu gösteren harflerdir. ( X, Y, Z ) X : Y : Z : Yüksek Tehlikeli maddeleri taşıyabilen ambalaj Orta Derece/Tehlikeli maddeleri taşıyabilen ambalaj Az Derece tehlikeli maddeleri taşıyabilen ambalaj P. G. I = X, Y, Z 8
P.G. II = Y, Z P.G. III = Z 2.4 ARAÇLARDA BULUNDURULMASI GEREKEN EVRAKLAR Taşıma Evrakı, Yazılı Talimatlar, ADR-SRC 5 Belgesi, Resimli Resmi Belge (Nüfus Cüzdanı, Ehliyet gibi) ADR Uygunluk Belgesi, ADR İstisnai Anlaşmasının Kopyası (İstisnai taşımalarda gereklidir.) Belirli patlayıcı maddelerin taşınması için özel izin/ yetki belgesi Radyoaktif Maddeler için taşıma izni (5.1.5.2.2) Konteyner/ Araç Paketleme Sertifikası (IMO Belgesi) 2.5 Araçlarda Bulundurulması Gereken Evrakların Amacı Sürücüye taşıdığı madde hakkında bilgileri vermek, Kontroller esnasında yetkililere bilgi vermek, Kaza durumunda yardım ekiplerine bilgi vermek, 2.6 Taşıma Evrakı Taşınan tehlikeli maddeyi tanıtır. Gönderen ülkenin resmi dilinde ve İngilizce, Almanca ve Fransızcadan birisi olmalıdır. Sürücüye, taşımacı(nakliyeci) tarafından verilir. Taşıma evrakında; UN (BM) numarası, Tam Sevkiyat İsmi, Maddenin Sınıfı, Paketleme Grubu, Gönderenin Adı ve Adresi, Alıcının Adı ve Adresi Örnek: UN 1824 Sodyum hidroksit Çözeltisi, 8, II (Birleşmiş Milletler Numarası 1824, Sodyum hidroksit, Sınıf 8 Aşındırıcı Asidik Madde, Paketleme Grubu II Orta Derece Tehlikeli Madde) 2.7 Büyük Konteyner veya Araç Ambalaj Sertifikası Tehlikeli maddeler ile yüklenmiş bir konteyner veya aracın taşıması denizyolu ile devam edecekse konteyner veya aracın sertifikalı olması gerekmektedir. Tanklar için geçerli değildir. 9
2.8 Yazılı Talimatlar Araç mürettebatına sefere çıkmadan önce yüklenen tehlikeli maddeler hakkında bilgileri olması için yazılı talimatlar verilmektedir. (4 sayfadır.) 3 Bölümden oluşur; Kaza veya Acil Durum Hallerinde Alınacak Önlemler Tehlikeli Madde Sınıfları, Etiketleri ve Acil Durumlarda Ek Bilgiler Araçlarda Bulundurulması Gerekli Kişisel ve Genel Koruyucu Ekipmanlar Araç kabininde uygun bir yerde saklanmalıdır. Yazılı talimatlar araç mürettebatının dilinde olmalıdır. 10
11
12
13
Bazı Tehlikeli Madde Sınıfları İçin Gerekli Olan Ek Ekipmanlar, Sınıf 2.3 ve 6.1 taşımalarında her bir personel için bir adet acil durum koruyucu maskesi Bir adet kürek (Sadece 3, 4.1, 4.3, 8 ve 9 numaralı tehlike etiketi olan sıvılar ve katılar için) Bir adet drenaj kapağı (kapak örtüsü - Sadece 3, 4.1, 4.3, 8 ve 9 numaralı tehlike etiketi olan sıvılar ve katılar için) Bir adet toplama kabı (Sadece 3, 4.1, 4.3, 8 ve 9 numaralı tehlike etiketi olan sıvılar ve katılar için) Göz yıkama suyu ( Sınıf 1, 1.4, 1.5, 2.1, 2.2 ve 2.3 taşımalarında GEREKLİ DEĞİLDİR.) 14
2.9 Tehlikeli Malları Taşıma Bilgilerinin Saklanması Gönderen ile Taşıyıcı, tehlikeli mal taşıma belgesinin bir nüshası ile ADR de açıklanan ilave bilgileri ve evrakları EN AZ ÜÇ AYLIK bir süre boyunca saklayacaktır. 2.10 Çok Modlu (Multimodal) Taşımacılık Kuralları Birden fazla taşıma şeklinin birlikte kullanılmasıdır. (Karayolu, Denizyolu, Demiryolu, Havayolu ) Bu tip bir taşıma yapıldığında kombine bir tehlikeli mal beyanı ve konteyner ambalaj sertifikası olarak kullanılabilecek bir form olması gerekmektedir. 2.11 ADR Uygunluk Belgesi Patlayıcı madde taşıyan araçlara, tankerlere ve tank konteynerlere alınması gereken belgedir. Uygunluk belgesi BİR (1) yıl geçerlidir. 2.12 ADR - SRC 5 Belgesi ADR Kontrat üye ülkelerde Beş (5) yıl geçerlidir. 15
SRC 5 Temel Eğitim: 19 saat ( 18 +1) SRC 5 Tanker Eğitimi: 13 saat (12 +1) SRC 5 Patlayıcı Madde Eğitimi 8 saat SRC 5 Radyoaktif Madde Eğitimi: 8 saat SRC 5 Yenileme (Tazeleme) Eğitimi 13 saat Ambalajların İşaretlenmesi 2.13 İŞARETLEME VE TURUNCU RENKLİ PLAKA Bir ambalajın ADR ye uygun olduğu UN (BM) NUMARASINDAN anlaşılır. Tehlikeli maddelerin taşındığından mutlaka kapalı bir şekilde (dökme taşımaları hariç) taşınmalıdır. Tehlikeli madde paketleri, normal şartlar altında, maddenin dışarıya sızmayacak şekilde imal edilmiş ve kapatılmış olmalıdır. 2.14 Ambalaj Kodları (Tüm Kodlar) R : Yenilenebilir (Onarılmış) Ambalaj L : Sızdırmazlık Testinden Geçen Ambalaj REC : Geri Dönüşüme Tabi Tutulan Ambalajlar T : Hurda (koruma) Ambalajı V : Özel Ambalaj W : Hemcinslerinden Farklı Ambalaj U : Özel Ambalaj (Bulaşıcı Maddeler) 2.15 IBC - OHK (Orta Boy Hacimli Konteyner) Katı ya da esnek taşınabilen paketlerdir. (Tahta, karton, plastik, metal veya bezden yapılabilirler.) Paketleme Grubu I için kapasitesi en fazla 1.5 m3 Paketleme Grubu II - III için kapasitesi en fazla 3 m3 tür. 16
450 lt kapasiteden fazla olan orta boy hacimli konteynerlerin (OHK) ve büyük ambalajlar karşılıklı iki tarafa da işaretlenirler. 2.16 Dış Ambalaj - OVERPACK Birden fazla ambalajı tek bir ambalaj haline getirmek için yapılan dış ambalajdır. Yön okları Yön okları, oklar doğru dik konumu gösterecek şekilde ambalajların karşılıklı iki dik yüzeyinde yer alacaktır. Sıvı içeren iç ambalajlara sahip kombine ambalajlar Havalandırma kapaklarına sahip tek ambalajlar ve Soğutularak sıvılaştırılmış gazların taşınmasına mahsus dondurucu kaplar 2.17 Gazların Taşınması Gaz içeren paketler/ ambalajlar taşınmasında aracın veya konteynerin yeterince havalandırması olduğuna dikkat edilmelidir. Havalandırma imkanı olmayan araçlarda veya konteynerlerde taşımacılık yaparken arka yükleme kapaklarına DİKKAT HAVALANDIRMA YOK. DİKKATLİ AÇINIZ yazılır. 2.18 Levhaların Özellikleri Tehlike etiketi ile aynı işaretlere sahiptir. Boyutları 25 cm x 25 cm den az olmamalıdır. Renk ve sembol açısından tehlikeli mallar için gerekli etikete karşılık gelmelidir 2.19 Turuncu Renkli Plakanın Özellikleri: Reflektörlü olacaktır. 15 dakikalık yangın girdabına karşı dayanıklı olacaktır. Boyutları 30 cm x 40 cm ya da yüzey alanı küçükse 30 cm x 12 cm de olabilir. Her araçta temelde iki (2) tane turuncu plaka olmalıdır. NOT: UN 1202 (Dizel Yakıt), UN 1203 (Benzin) ve UN 1223 (Kerosen) aynı araç içerisinde taşınıyorsa parlama noktası düşük olan madde (Benzin) in plakası takılması yeterlidir. 17
30 1202 33 1203 Tehlikeli Tanımlama Numarası UN (BM) Numarası Hangi Maddenin Yüklendiğini Gösterir. 2.20 Sınırlı Miktar Taşımacılık 18
Sınırlı miktar, yani Limited Quantities (LQ) Şartları altında taşınan değişik tehlikeli maddeler, birçok ADR kurallarından serbest olup, değişik bir yöntemle etiketlendirilmektedir. 2.21 Yüksek Sıcaklığa Sahip Maddeler Araçta uzun kenarların her ikisine de ve arkaya işaretleme Konteyner, Tank konteyner ve yer hareketli Tankerlerde her bir kenara(yüzeye) Kenar uzunluğu 25 cm Asmak/açık görünür olması sürücünün veya doldurucunun görevidir 2.22 Araçların İşaretlenmesi Konteyner, ÇEGK (Çok Emniyetli Gaz Konteyner), Tank-Konteyner, Portatif Tanklarda levhalar aracın DÖRT (4) tarafına takılmalıdır. Konteyner, ÇEGK (Çok Emniyetli Gaz Konteyner), Tank-Konteyner, Portatif Tanklarda levhalar eğer dışarıdan gözükmüyorsa aracın HER İKİ YAN VE ARKA TARAFINA takılır. Dökme Yük, Tanker, Tüplü Gaz Tankeri, Sökülebilir Tanklara Sahip Araçlarda levhalar aracın HER İKİ YAN VE ARKA TARAFINA takılır. Ambalaj taşımalarında levhalar aracın HER İKİ YAN VE ARKA TARAFINA takılır. Boş araçlar eğer temizlenmemişse doluymuş gibi işaretlenmelidir. 19
3 NAKLİYE UYGULAMASI 3.1 Hareket Kontrolü Olası arızaları hareket etmeden önce tespit etmektir. Yapılması Gerekenler; Bulundurulması gereken evraklar kontrolü Lastikler Aydınlatma Direksiyon Donanım, Teçhizatlar Fren kontrolü Yükleme güvenliği Uykusuzluk, Alkol Yasakları, Uyuşturucu Etkisi Yapan İlaçlar Genel Sürüş Yasakları, Tünel Kısıtlamaları 3.2 Yükleme Güvenliği 20
Yükler ağırlık merkezine yakın olmalıdır. Güçlü paketler aşağıda, hafif olanlar yukarı da olacak şekilde yükleme yapılmalıdır. Araç içerisindeki boşluklar uygun yardımcı malzemelerle (hava yastığı, palet gibi) doldurulmalıdır. Kırılma ihtimali olan yüklerin ayrıca güvenliği sağlanmalıdır. 3.3 Ağırlık Kuvveti Bir cisme uygulanan kütle çekim kuvvetidir. Araca her zaman etki eden kuvvettir. 3.4 Merkez-Kaç Kuvveti Virajlarda oluşan, yükün ağırlığının yarısı kadar etki eden kuvvettir. Virajlarda araca etki eden kuvvettir. 3.5 Fren Kuvveti Frene basıldığında, öne doğru etki eden kuvvettir. Hızlanma Kuvveti Araç hızlandığında, arkaya doğru etki eden kuvvettir. 4 TARAFLARIN SORUMLULUKLARI 4.1 Gönderen :Kendi adına veya 3. şahıslar adına tehlikeli maddeler nakliyesini yaptıran şirkete denir. 4.1.1 Görevleri; Malların ADR ye uygun şekilde sınıflandırılmış ve yetkilendirilmiş olmasını sağlamak Taşıyıcıya gerekli bilgi ve verileri, gerekirse taşıma belgelerini ibraz etmek ADR ye uygun ambalajlar vb. kullanmak Taşımacı (Nakliyeci) 4.2 Nakliyeci; Taşıma işlemini yürüten işletmelerdir. 4.2.1 Görevleri; Taşıma için gerekli olan tüm belgelerin taşıtta eksiksiz ve doğru olarak bulunmasını sağlamakla, Tankerler vb. taşıtların test, muayene ve kontrol sürelerinin dolup dolmadığını kontrol etmekle, 21
Tehlike etiketlerinin ve işaretlerinin taşıtların üstüne takılmasını sağlamakla, Araç sürücüsü için yazılı talimatlarda belirtilmiş olan koruyucu donanımların araçta bulunmasını sağlamakla, Sürücünün yazılı talimatları okumasını ve anlamasını ve gerektiği şekilde uygulayabilmesini sağlamakla, Yaptığı taşımalarda meydana gelen kazalarla ilgili olarak, ADR hükümlerine göre hazırlanmış bir raporu kaza tarihinden itibaren EN GEÇ OTUZ GÜN içerisinde Bakanlığa vermekle, 4.3 Teslim Alan (Alıcı) Alıcı; nakliye sözleşmesi gereğince alıcıdır ya da nakliye sözleşmesinin olmaması halinde tehlikeli maddeleri teslim alan şirkete denir. Yükün teslim alınmasına engel bir durum olmadıkça yükün kabulünü ertelememekle,yönetmeliğin ihlal edildiğini tespit ederse, ihlal durumu düzeltilmeden konteyneri taşıyıcıya teslim etmemekle 4.4 Yükleyen (Yükleyici) Tehlikeli maddeleri bir araca veya büyük konteynere yükleyen işletme anlamına gelir. 4.4.1 Görevleri; Hasarlı veya sızdırma riski taşıyan ya da boş temizlenmemiş tehlikeli madde paketini hasar giderilene kadar yüklememekle, Paketler ve ekipman üzerinde bulunması gereken tehlike işaretleri ve etiketlerin bulunmasını ve bulundurulmasını sağlamakla, Paketleri yüklerken birlikte yükleme yasaklarına ve ayrıca besin ve gıda maddelerinin ya da hayvan yemlerinin ayrı tutulması kurallarına uymakla İzlenecek güzergâhlar ile ilgili gerekli bilgileri almakla, yükümlüdür. 4.5 Paketleyen (Paketleyici) Tehlikeli maddeleri büyük paketlere (IBC-OHK) dolduran, gerekli durumlarda gönderilecek maddeleri nakliyeye hazırlayan veya tehlikeli maddeleri paketleten işletme anlamına gelmektedir. 4.5.1 Görevleri; Paketleme ve birlikte paketleme ile ilgili mevzuata ve kurallara, o Paketleri taşınmaya hazırlıyorsa, paketleri işaretleme ve etiketleme ile ilgili mevzuata ve kurallara, uymakla yükümlüdür. 22
4.6 Dolduran (Doldurucu) Tanklara (Tankerler, ekstra tanklar, hareketli tanklar, tank konteynerler, Batarya araçları(çegk)), araçlara, moloz(parçalı maddeler için büyük ve küçük konteynerlere tehlikeli madde dolduran şirketlerdir. 4.6.1 Görevleri; Dolum öncesinde, tankların ve gerekli ekipmanın teknik olarak eksiksiz ve taşımaya uygun olmasını sağlamakla, Dolum esnasında birlikte yükleme kurallarına uygun hareket etmekle, Dolumu yaptıktan sonra tankın kapak bölümlerinin sızdırmazlığını kontrol etmekle, Doldurulan tehlikeli maddelerin tankın dış yüzeyine bulaşmadığını kontrol etmekle 4.7 Tank Konteynır, Portatif Tank Operatörü Adına kayıt yapılan işletmecidir. 4.7.1 Görevleri; Tank-konteynerler veya taşınabilir tankların testlerinin ve işaretlemelerinin ilgili ADR hükümlerine uygunluğunu sağlamakla, Gerekli belgeleri bulundurmakla ve taşımacıya vermekle yükümlüdür. 4.8 Sürücü Aracı gerçekten kullanan tek kişidir. 4.8.1 Görevleri; Park halinde aracın el frenini çekmek, Motoru yüklemede ve boşaltmada durdurmak, Yükleme ve boşaltma sırasında sigara yasağına dikkat etmek, o Hasarlı paketleri taşımamakla, Tehlikeli madde paketini açmamakla, Araç levhalarını ve turuncu renkli plakayı takmakla, Yanına yolcu almamakla, Nakliye sırasında kaza oluşması halinde yetkili mercilere bilgi vermekle, 23
Nakliyeci tarafından verilen yazılı talimatları okuyup anlamakla, araçta kabinde bulundurmakla görevlidir. 5 YANGIN 5.1 YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI ARAÇ 3,5 TON ALTI 3,5 TON - 7,5 TON 7.5 TON ÜSTÜ ASGARİ SAYISI EN KÜÇÜK TOPLAM KAPASİTESİ EN AZINDAN BİRİNİN KAPASİTESİ SÜRÜCÜ KABİNİ ASGARİ KAPASİTE 2 4 2 2 2 8 6 2 2 12 6 2 TETİK MANOMETRE HORTUM GÖVDE LANS 5.2 YANGIN SINIFLARI A SINIFI YANGINLAR B SINIFI YANGINLAR C SINIFI YANGINLAR D SINIFI YANGINLAR : Yanıcı Katı yangınları ( Ahşap, odun, masa) : Yanıcı Sıvı yangınları ( Mazot, benzin, tiner) : Yanıcı Gaz yangınları ( Lpg, Doğalgaz, Hidrojen) : Hafif metal yangınları ( Alüminyum, Magnezyum) 24
E SINIFI YANGINLAR F SINIFI YANGINLAR : Elektrik Yangınları ( Trafo) İdeal söndürme maddesi CO2 dir. : Mutfak Yangınları NOT: En etkili yangın söndürme maddesi kuru kimyasal tozdur. 5.3 Yangına Müdahale Etme Yangın söndürme aleti yangına yaklaşıldığında kullanılmalıdır. Ateş rüzgâr yönüne doğru söndürülür. Yeterli olan yangın söndürme tüpleri aynı anda kullanılmalı, arka arkaya kullanılmamalıdır. Yangın söndürme tüpü kullanıldıktan sonra tekrar kutuya asılmamalı, yenisi konulmalıdır. 6.1 EX/II - EX/III Aracı (Patlayıcı Madde) 6 ARAÇ ÇEŞİTLERİ Patlayıcı maddelerin ve nesnelerin taşınmasına yönelik araçlardır. EX/III Patlayıcı madde yüksek tehlike, EX/II Patlayıcı madde orta tehlike 25
6.2 FL Aracı (Yanıcı Madde) Parlama noktası en fazla 60 oc olan sıvılar, Kapasitesi 1m3 den fazla olan sabit, sökülebilir tank veya münferit kapasitesi 3m3 aşan tank konteyner, portatif tanklara yönelik araçlardır. 6.3 OX Aracı (Yakıcı Madde) Hidrojen peroksit (Sınıf 5.1), kapasitesi 1m3 ten fazla olan sabit tanklarda veya sökülebilir tanklarda ya da münferit kapasitesi 3m3 aşan tank konteynır, portatif tanklara yönelik araçlardır. 6.4 AT Aracı (Yanıcı, Yakıcı ve Patlayıcı Madde taşımaları hariç) Kapasitesi 1m3 den fazla olan sabit, sökülebilir tank veya münferit kapasitesi 3m3 aşan tank konteynır, portatif tanklarda ya da ÇEGK lerde tehlikeli malların taşınması amaçlanmış, EX/III, FL veya OX haricindeki araçlardır. 6.5 MEMU - MPÜB (Mobil Patlayıcı Üretim Birimi - Mobil Mühimmat aracı) Mobil patlayıcı üretim biriminin tanımına uyan bir araçtır. 7 Tank Çeşitleri, Tanker Kullanımı, Donanım ve Teçhizatlar 7.1 Sabit tank bir araca kalıcı olarak eklenmiş veya böyle bir aracın iskeletinin gerekli bir parçası olup, 1000 litreden fazla kapasiteye sahip tank anlamına gelir. 26
7.2 Tank konteyner Gaz, sıvı, toz veya granül maddelerinin ta- şınmasında kullanılır ve gazların taşınmasında kullanıldığında kapasiteleri 0,45 m3 ten (450 litre) büyüktür. 7.3 Portatif tank Tehlikeli maddeleri taşımak için hizmet teçhiza- tının ve yapısal teçhizatın donatıldığı gövdeyi içeren, kapasitesi 450 litreden fazla olan ve gazların taşınmasında kullanıldığında, çok modlu tank anlamına gelen tank çeşididir. 7.4 Çok elemanlı gaz konteyneri (ÇEGK) manifoldla birbirine bağlı ve bir yüzeye tutturulmuş elemanlar içeren birim anlamına gelir. Silindirler, tüpler, basınç varilleri ve silindir demeti, gazların taşınmasında kullanılan 450 litreden daha fazla kapasiteli tanklardır. 27
7.5 Mobil (gezgin) patlayıcı üretim birimi (MPÜB) patlayıcı olmayan tehlikeli maddelerden patlayıcı üretmek veya bu maddelere patlayıcı yüklemek için kullanılan bir ünite veya bir üniteye yerleştirilmiş düzenek anlamına gelir,. NOT: MPÜB tanımı "patlayıcı üretmek ve patlayıcı yüklemek" ifadesini içermesine rağmen, MPÜB lerin zorunlulukları yalnızca taşıma ile ilgilidir ve patlayıcıların üretimi veya patlayıcı yüklemesi ile ilgili değildir. 7.6 Tüplü gaz tankeri birbirlerine manifoldlarla bağlı ve bu araca kalıcı olarak sabitlenmiş parçalar içeren bir araç anlamına gelir. 7.7 Vakumla çalışan atık tankı öncelikle tehlikeli atıkların taşınmasında kullanılan ve atıkların yükleme ve indirme işlemlerini kolaylaştırmak üzere özel yapısı ve/veya teçhizatı olan sabit bir tank, sökülebilir tank, tank konteyner veya tank takas gövdesi anlamına gelir. 28
7.8 TANKLARIN ÖZELLİKLERİ Taşıma sırasında portatif tanklar ve ÇEGK ler, yanlamasına ve boylamasına darbeler ile devrilme sonucu tank gövdesinde ve servis teçhizatında meydana gelebilecek hasarlara karşı gereğince korunmalıdır. Ağızları ve kapakları hariç olmak üzere, tank gövdesinin dış yüzeyinin sıcaklığı ya da ısı yalıtımının sıcaklığı taşıma sırasında 70 C'yi geçemez. Temizlenmeyen tanklar, daha önce içlerinde bulunan maddeyle dolu tanklarla aynı hükümlere tabidir. Maddelerin, birbirleriyle tehlikeli bir şekilde reaksiyona girebileceği hallerde söz konusu maddeler aynı veya bitişik gövde bölümlerinde taşınamaz. Sıvı haldeki maddelerin, sıvılaştırılmış gazların veya SOĞUTULARAK SIVILAŞTIRILMIŞ gazların taşınmasına yönelik tank gövdelerinin bölmeler veya taşma plakaları vasıtasıyla en fazla 7500 litre kapasitede bölümlere ayrılmadığı hallerde, bunlar kapasitelerinin %80'inden az ya da %20'sinden fazla doldurulamaz. Tankların, tüplü gaz tankerlerinin ve ÇEGK'lerin doldurulması ve boşaltılması sırasında, tehlikeli miktarlarda gaz ve buharın açığa çıkmasını önlemek için uygun önlemler alınmalıdır. 29
Taşıma sırasında tankın dış kısmına, doldurulan maddenin tehlikeli kalıntısı yapışmamalıdır. Gövdeler, -20 C ile +50 C sıcaklıkları arasında kırılmalara ve gerilimden kaynaklanan çatlamalara karşı dayanıklı metalik malzemelerden yapılmalı; gövde veya koruyucu astarlar, içerikle tehlikeli biçimde tepkimeye girecek veya malzemeyi önemli oranda zayıflatacak maddeler içermemelidir. Parlama noktası en fazla 60 ºC olan sıvıların taşınması için tasarlanan gövdeler, şasiye en az bir elektrik bağlantısı ile bağlanarak topraklanmalıdır. Tankların her alttan doldurma veya boşaltma deliği (girişi), iki ya da üç adet (içten ve dıştan) seri bağlanmış ve birbirinden bağımsız kapatma valfleri ile donatılacaktır. 7.8.1 Bleve : Tanklarda kaynayan sıvının genleşerek tankın içinde oluşturduğu basınç sonucu oluşan patlamadır.. 7.8.2 Kryo - kabı Derin dondurulmuş, sıvılaştırılmış gazlar için, hareketli, ısı yalıtımlı, kapasitesi maximum 1000 litre olan basınç kabıdır. 7.8.3 SADT (KHDS) Maddenin kendi kendine reaksiyona girerek çözülmeye başladığı en düşük sıcaklık 7.8.4 Acil ( Müdahale)Durum Isısı SADT ile Kontrol Isısı arasında kalan; acil önlemlerin alınması gereken en düşük sıcaklık 7.8.5 Kontrol Isısı Maddenin güvenle taşınabileceği sıcaklıktır. 7.8.6 Tam Yük (Full Load) :Yüklerin sadece bir noktada yüklenip bir noktada boşaltılacağını belirtir. 7.8.7 Kapalı Yükleme Sadece bir tane göndericisi bulunan yüklemedir. 7.9 Tip Onay sertifikasında aşağıdaki bilgiler yer almalıdır: Test sonuçları, - Tip onay numarası Tank kodu - Taşıma amacına yönelik özel kod(adr 4.3.5 ve 6.8.4), Tip onayı, maksimum 10 yıl boyunca geçerli olacaktır. Tip Onay Sertifikası Yetkilendirilmiş kurum, her yeni tanker, sökülebilir tank, tank konteyneri, portatif tank taşıma aracı, tüplü gaz tankeri veya ÇEGK tipi için; bu tipin söz konusu makam tarafından incelenmiş bulunduğunu, amaçlanan kullanım için uygun olduğunu, yapım ve teçhizat zorunluluklarını karşıladığını tasdik eden bir Tip Onay Sertifikası düzenlemelidir. 7.10 Muayene ve Testler Gövdeler ve teçhizatı, hizmete alınmadan önce bir ilk muayene- ye tabi tutulacaktır. Bu muayene şunları içerecektir: Onaylanmış tipe uygunluğun kontrolü; Tasarım özelliklerinin kontrolü; 30
İç ve dış koşulların bir incelemesi; Hidrolik basınç testi; Donanım sızdırmazlık testi ve çalışıp çalışmadığının kont- rolü. 7.11 Ara Muayenede Yapılacaklar Sızdırmazlık Testi - İç ve dış inceleme (korozyon, çöküntü, borular vb.) Tüm teçhizatların çalışıp çalışmadığının kontrolü 7.12 Tam Muayenede Yapılacaklar İç ve dış inceleme (korozyon, çöküntü, borular vb.) Hidrolik Test Basıncı Tank çeşitleri Sınıfı Ara muayene Tam muayene Portatif Tank BM ÇEKG Tüm Sınıflar Sınıf 2 2,5 yıl 5 yıl 5 yıl içinde 5 yıl Tüm Sınıflar 3 yıl 5 yıl Sabit tank (tanker) ve Sökülebilir Tank, 6 yıl içinde 6 yıl Tüplü Sınıf 2 Gaz Tankeri Soğutularak Sıvılaştırılmış Gaz Tüm Sınıflar Tank Konteyner, ÇEKG Sınıf 2 MPÜB Soğutularak Sıvılaştırılmış Gaz Tüm Sınıflar 12 yıl 2,5, yıl 5 yıl 6 yıl içinde 8 yıl 3 yılda bir sızdırmazlık testine tabi tutulurlar 12 yıl 7.13 TANKLARIN KİMLİĞİ Ayrıca her tank aracında (tankın kendisinde veya levha üzerinde) aşağıdaki bilgilerin yazılı bulunduğu ve Kimlik Kartı niteliğinde şu bilgiler yer almalıdır. 31
Sahibinin veya işletmecinin adı; Tank Konteyner ise gövdenin kapasitesi; Tank aracının ya da tank konteynerin darası (yüksüz ağırlığı); Tank aracının ya da tank konteynerin izin verilebilir azami brüt kütlesi; Eğer sökülebilir tank ise bu ayrıca belirtilmelidir. Sökülebilir Tank ; Taşınacak maddelerin sevkiyat adı; Tank kodu; Özel şartlara ait kodlamalar. 7.14 Güvenlik valfı basınçla otomatik olarak çalışan, amacı tankı kabul edilmez derecede aşırı iç basınçtan korumak olan yaylı bir aygıttır. 7.15 Hizmet teçhizatı aşağıdaki anlamlara gelir: a. Tank için doldurma ve boşaltma, havalandırma, güvenlik, ısıtma ve ısı yalıtımı aygıtları ve ölçüm cihazları; b. Tüplü gaz tankeri veya bir ÇEGK elemanları için manifold dahil doldurma ve boşaltma aygıtları, güvenlik aygıtları ve ölçüm cihazları 7.16 Sıvılaştırılmış Petrol Gaz (LPG) düşük basınçlı sıvılaştırılmış gaz anlamına gelir. 7.17 Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) Sıvılaştırılmış doğal gaz anlamına gelir. 7.18 Tank kaydı Sertifikalar gibi tanklarla, tüplü gaz tankeriyle veya ÇEGK yle ilgili tüm önemli bilgileri içeren bir dosya anlamına gelir. 7.19 Yapısal teçhizat aşağıdaki anlamlara gelir: a. Tankerler veya sökülebilir tankların tankları için, kaplamanın dış veya iç destekleyici, bağlayıcı, koruyucu veya sabitleyici üyeleri; b. Tank konteynerin tankı için, gövdenin dış veya iç destekleyici, bağlayıcı, koruyucu veya sabitleyici üyeleri; c. Tüplü gaz tankerlerinin elemanları veya bir ÇEGK için gövde veya haznenin dış veya iç destekleyici, bağlayıcı, koruyucu veya sabitleyici üyeleri 32