Dr. Timuçin ÇEVĐKOĞLU ÖZET Türk Müziği repertuarı incelendiğinde en çok Yûnus mahlâsıyla manzûm sözler söyleyen mutasavvıf velîlerin sözlerinin bestelendiği görülmektedir. Çalışma sonucu oluşturulan repertuar listesine göre 676 eserin bestelendiği bu sözler, Ali Şîr u Ganî Dede, Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi, Kazasker Mustafa Đzzet Efendi, Eyyûbî Mehmed Bey, Zekâî Dede, Dellâlzâde Đsmâîl Efendi, Çâlâkzâde Mustafa Efendi, Tosunzâde Abdullah Efendi, Şikârîzâde Ahmed Efendi, Akbaba Đmamı, Şeyh Ali Rızâ Efendi, Şeyh Hüseyin Efendi, Abdurrahmân Nesîb Efendi, Âsım Molla, Şehzâde Seyfeddîn Efendi, Şeyh Edhem Efendi, Muallim Đsmâîl Hakkı Bey, Ali Rızâ Şengel, Sebilci Hüseyin Efendi ve Saadettin Kaynak gibi Türk mûsikî sanatının büyük bestekârları tarafından bestelenmiştir. Çalışmada Yûnus mahlasıyla manzûm sözler söyleyen mutasavvıf velîlerin sözleriyle bestelenmiş eserler tablo hâlinde sunulmakta, bu eserlerin gelenekten gelen ve mûsikî sanatı açısından büyük önem taşıyan örnekleri form, makâm, usûl ve bestekârları yönünden genel bir değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. YÛNUS EMRE HZ. NĐN SÖZLERĐYLE BESTELENMĐŞ ESERLER Türk müziği repertuarı incelendiğinde, manzûm sözleri en çok bestelenen mutasavvıf velîlerin, bestelenen sözlerinin çokluğuna göre başta Yûnus Emre (1240-1321) 1 olmak üzere, Niyâzî-i Mısrî (1618-1693), Azîz Mahmud Hüdâyî (1541-1628) ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (1207-1273) olduğu görülmektedir. BESTELENEN ESER SAYISI Yûnus Emre 676 Niyâzî-i Mısrî 148 Azîz Mahmud Hüdâyî 142 Hz. Mevlânâ 136 1 Yûnus mahlâsıyla söylenen manzûm sözlerin tümü, repertuarda Yûnus Emre adıyla kayıtlıdır. Sözlerin çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı ndaki yerleri dipnotlarda gösterilmiştir.
676 148 142 136 Yûnus Emre Niyâzî-i Mısrî Azîz Mahmud Hüdâyî Hz. Mevlânâ BESTELENEN ESER SAYISI Türk mûsikîsi geleneğinde bu dört büyük velînin sözlerinden sonra Eşrefoğlu Rûmî (?- 1469?), Nizâmoğlu Seyyid Seyfullah (?-1601), Hasan Sezâî Gülşenî (1669-1738), Erzurumlu Đbrâhim Hakkı (1703-1780), Abdülehâd Nûrî (1594-1651), Ümmî Sinân (?-1657?), Kuddûsî (1769-1848), Şemseddîn-i Sivâsî (1520-1597), Pîr Sultân Abdal (?-XVI. yy.ın ikinci yarısı), Ömer Rûşenî Dede (?-1487), Hoca Ahmed Yesevî (1093-1166), Hayâlî (1494?-1557), Üftâde Mehmed Muhyiddîn (1490-1580) ve Seyyid Nesîmî (1369?-1419?) nin sözlerinin de çokça bestelendiği görülmektedir. BESTELENEN ESER SAYISI Eşrefoğlu Rûmî 70 Nizâmoğlu Seyyid Seyfullah 54 Hasan Sezâî Gülşenî 53 Erzurumlu Đbrâhim Hakkı 51 Abdülehâd Nûrî 49 Ümmî Sinân - Sinân-ı Ümmî 2 43 Kuddûsî 41 Şemseddîn-i Sivâsî 40 Pîr Sultân Abdal 40 Ömer Rûşenî Dede 32 Hoca Ahmed Yesevî 30 Hayâlî 29 Üftâde Mehmed Muhyiddîn 28 Seyyid Nesîmî 27 2 Ümmî Sinân ve Sinân-ı Ümmî mahlâslarıyla manzûm sözler söyleyen iki büyük mutasavvıf velînin sözleri ayrıştırılamamaktadır. Bazı kaynaklarda, türbesi Elmalı da bulunan ve Niyâzî-i Mısrî Hz. nin mürşîdi olan Ümmî Sinân a ait olarak gösterilen sözler, başka kaynaklarda türbesi Eyüp te bulunan Đbrâhim Ümmî Sinân a ait olarak gösterilmektedir.
70 54 53 51 49 43 41 40 40 32 30 29 28 27 BESTELENEN ESER SAYISI Eşrefoğlu Rûmî Nizâmoğlu Seyyid Seyfullah Hasan Sezâî Gülşenî Erzurumlu Đbrâhim Hakkı Abdülehâd Nûrî Ümmî Sinân - Sinân-ı Ümmî Kuddûsî Şemseddîn-i Sivâsî Pîr Sultân Abdal Ömer Rûşenî Dede Hoca Ahmed Yesevî Hayâlî Üftâde Mehmed Muhyiddîn Seyyid Nesîmî Ayrıca Muzaffer Ozak (Aşkî) (1916-1985), Ken an Rıfâî (1867-1950), Safer Dal (Muhibbî) (1926-1999) ve Ali Ulvi Kurucu (1922-2002) gibi son dönemin önemli mutasavvıf şahsiyetlerinin sözleriyle bestelenmiş çok sayıda eser de repertuarda yer almaktadır. BESTELENEN ESER SAYISI Muzaffer Ozak - Aşkî 111 Ken an Rıfâî 102 Safer Dal - Muhibbî 79 Ali Ulvi Kurucu 48 111 102 79 48 Muzaffer Ozak - Aşkî Ken an Rıfâî Safer Dal - Muhibbî Ali Ulvi Kurucu BESTELENEN ESER SAYISI
Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş eserlerin toplam sayısı, araştırma sonucu tespit edilebilen eserlerin yer aldığı ekli tabloya göre 676 dır 3. Bu 676 eser, ilk mısraları ve bestelenme sayılarını aşağıda tablo hâlinde sunduğumuz şu 241 4 söz ile bestelenmiştir: SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah 24 Şûrîde vü şeydâ kılan 18 Taştı rahmet deryâsı 18 Ben yürürüm yâne yâne 13 Hak'dan gelen şerbeti içdik el-hamdüli'llâh 13 Arayı arayı bulsam izini 12 Taşdın yine deli gönül sular gibi çağlar mısın 12 Durmaz yanar vücûdum 11 Gönül hayrân olupdur aşk elinden 11 A sultânım sen var iken 10 Bilmem n'ideyim 9 Aşkın odu ciğerimi (Aşk âteşi ciğerimi) 8 Benem ol aşk bahrîsi denizler hayrân bana 8 Cânım kurbân olsun senin yoluna 8 Ey cânıma cânânım 8 Şol Cennet'in ırmakları 8 Aşkın aldı benden beni 7 Dağlar ile taşlar ile 7 Dolap niçin inilersin 7 Her kaçan anarsam seni 7 Đsm-i Sübhân virdin mi var 7 Mecnûn'a sordular Leylâ nic'oldu 7 Âlemler nûra gark oldu 6 Ben dervîşim diyene 6 Cân u gönülden seversen 6 Đlhâm ile dün gece 6 Đşitin ey yârenler kıymetli nesnedir aşk 6 Allah diyelim dâim 5 Aşk bezirgânı sermâye cânı 5 Ben bu yolu bilmez idim 5 3 Repertuarda aynı eserlerin farklı versiyonlarının veya başka makâmda gösterilerek yazılmış notalarının ya da sözlerinin başka eserlere yerleştirildiği versiyonlarının (giydirme) ayrı eserler olarak kayıtlı olduğu görülmektedir. Çalışma sonucu elde edilen ekli listede giydirmelere yer verilmemiştir. Ayrıca aynı eserlerin farklı makâmlarda gösterilen nüshaları ile farklı versiyonları da ayrı eser olarak gösterilmemiştir. Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş eserlerin sayısının yapılacak derleme çalışmaları ile büyük ölçüde artacağına inanılmaktadır. 4 Bazı eserlerin sözleri, manzûmenin alttaki mısralarından biri ile başlamaktadır. Alttaki mısralar ile başlayan eserlerin ilk mısraları repertuar listesinde dipnotlarda gösterilmiştir.
SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI Ben dost ile dost olmuşam 5 Bir kez gönül yıktın ise bu kıldığın namâz değil 5 Biz dünyâdan gider olduk kalanlara selâm olsun 5 Dünyâya mağrûr kişi tevbeye gel tevbeye 5 Edelim cevlân (Edelim devrân) 5 Hak yarattı âlemi aşkına Muhammed'in 5 Đlim ilim bilmekdir ilim kendin bilmekdir 5 Đster idim Allah'ı buldum ise ne oldu 5 Ömür bahçesinin gülü solmadan 5 Rûm'da Acem'de âşık olduğum 5 Sensin Kerîm sensin Rahîm 5 Yüce Sultânım 5 Yürük değirmenler gibi dönerler (Coşkun değirmenler gibi dönerler) 5 Ay dahî güneş dahî nûrundan Muhammed'in 4 Bir garîbsin şu dünyâda 4 Çıkdım erik dalına anda yedim üzümü 4 Ey enbiyâlar serveri (Ey yer ü göğün serveri) 4 Gelin ey âşıklar gelin (Be âşıklar be sâdıklar) 4 Hak bir gönül verdi bana hâ demeden hayrân olur 4 Hak cihâna doludur kimseler Hakk'ı bilmez 4 Nice bir uyursun uyanmaz mısın 4 Severim ben seni cândan içeru (Seni ben severim cândan içeru) 4 Şehîdlerin ser-çeşmesi 4 Şeyhimin illeri 4 Yâr yüreğim yar gör ki neler var 4 Aceb şu yerde var m'ola 3 Allah emrin tutalım 3 Benim bunda karârım yok ben bunda gitmeye geldim 3 Bir nazarda kalmayalım 3 Çalap nûrdan yaratmış cânını Muhammed'in 3 Dertli ne ağlayıp gezersin burda 3 Dervîş olan kişiler deli olagan olur 3 Dervîşlik baştadır tâcda değildir 3 Ey âşıkân ey âşıkân aşk mezheb ü dîndir bana 3 Ey bana iyi diyen 3 Ey benim sevgili Mevlâ'm 3 Ganî Mevlâm nasîb etse 3 Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi 3
SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI Gelin gidelim 3 Hak Çalab'ım Hak Çalab'ım sencileyin yok Çalab'ım 3 Đşitin ey yârenler aşk bir güneşe benzer 3 Kime gönül verir isem benim ile yâr olmadı (Kime gönül verdim ise benim ile yâr olmadı) 3 Milk-i bekâdan gelmişem fâni cihânı neylerem 3 Müştâk olup özlediğim 3 Sen bunda garîb mi geldin 3 Sen cânından geçmeden cânân arzû kılarsın 3 Sensin bize bizden yakın görünmezsin hicâb nedir 3 Sordum sarı çiçeğe benzin neden sarıdır 3 Uyan behey gâfil uyan 3 Uyurken seyrimde kalkdım ağlayu 3 Yâ Rab nic'ola hâlim 3 Yürü behey fâni dünyâ 3 Yüz bin cefâ kılsan bana 3 Aceb bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab 2 Ağla gözüm ağla gülmezem ayrık 2 Âlemler müştâk sana 2 Alma tenden cânımı 2 Âşık oldum ben Allah'ın adına 2 Âşık oldum bugün meydân benimdir 2 Ayırma beni senden Yaradan 2 Azrâîl alır cânımız kurur damarda kanımız 2 Bana bu ten gerekmez cân gerekdir 2 Behey kardeş Hakk'ı bulam mı dersin 2 Ben bir aceb ile geldim kimse hâlim bilmez benim 2 Ben gelmedim da'vî için benim işim sevi için 2 Bir gece Muhammed'e Çalap'dan geldi Burâk 2 Bir şâha kul olmak gerek hergiz ma zûl olmaz ola 2 Bülbül niçin böyle feryâd edersin 2 Dervîş bağrı taş gerek 2 Dostdan haber kim getirir sorun seher yellerine 2 Eğer aşkı seversen cân olasın 2 Evvel benem âhir benem cânlara cân olan benem 2 Ey aşk eri aç gözünü yeryüzüne eyle nazar (Ey aşk eri aç gözünü yeryüzüne kılgıl nazar) 2 Ey pâdişâh-ı Lem-yezel ey Kâdir u Hayy u Ezel (Ey pâdişâh-ı Lem-yezel kıldım yönüm senden yana) 2 Eyyûb'um dil müptelâyım derde dermân isterim 2 Gaflet ile Hakk'ı buldum diyenler 2 Gönül Çalab'ın tahtı gönüle Çalap baktı 2
SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI Hak müyesser etse varsam 2 Hor bakma sen toprağa 2 Đlâhî bir aşk ver bana kandalığım bilmeyeyim (Đlâhî bir aşk ver bana ben benliğim bilmeyeyim) 2 Đlâhî Cennet evine 2 Đşitin ey yârenler eve dervîşler geldi 2 Kapısı yok bacası yok 2 Lûtfun dileriz Mevlâ 2 Ol kişinin yoktur yeri iş bu cihân hayrân ona (Ol kişinün yokdur yâri iş bu cihân zindân ona) 2 Sana derim bâd-ı sabâ 2 Seyrettim Muhammed'i 2 Seyyâh olup şol âlemi ararsan 2 Tehî sanman siz beni dost yüzün görüp geldim (Tehî görmen siz beni dost yüzün görüp geldim) 2 Tevhîd hoşca nesn'olur (Tevhîd hoşca nesnedir) 2 Varsam bir âmile sorsam (Varsam bir âlime sorsam) 2 Yâ Rabbenâ yâ Rabbenâ 2 Yazılır halkın berâtı gelince Berât gecesi 2 Yetmişden artıkdır îmân budağı 2 Yine yaz ayları geldi 2 Yine yüzünü gördüm 2 Aceb değil deli olsa 1 Aceb lûtfun seherinde 1 Adâb ile erkân ile 1 Adım adım ileri beş âlemden içeri 1 Ah olaydım ben de dervîş olaydım 1 Ali almış sancağını eline 1 Allah adı dillerde 1 Âşık oldum bende-i cânâneyim 1 Aşk cür'asın sundu bana 1 Aşkın gönlüm yağmaladı n'olsam gerek şimden gerü 1 Bâd-ı sabâya sorsunlar cânân illeri nerdedir 1 Behey Âdemoğlu musun 1 Behey gâfil hâb-ı gafletten uyan 1 Ben bende buldum çün Hakk'ı şekk ü gümân nemdir benim 1 Ben bu aşka düşeli 1 Ben bu dağın ağacıyam 1 Ben dervîşim diyen kişi iş bu yola âr gerekmez 1 Beni sorma bana ben ben değilim 1 Benim gönlüm gözüm aşkdan doludur 1
SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI Bilirim seni yalan dünyâsın 1 Bî-mekânım bu cihânda menzilim durağım anda 1 Bir acâyib aşk geldi bendeki hâl üstüne 1 Bir sâkîden içdim şarâb Arş dan yüce meyhânesi 1 Bir tahta yaratmışsın 1 Biz kimseye kîn tutmayız kamu âlem yârdır bize 1 Bize dîdâr gerek dünyâ gerekmez 1 Bu akl ü fikr ile Mevlâ bulunmaz (Bu ne dertdir aceb dermân belirmez) 1 Bu aşkı ben bilmez idim bu bir aceb sevdâ imiş 1 Bülbül ten kafesinde 1 Cândan seversen Allah'ı 1 Cânlar cânını buldum bu cânım yağma olsun 1 Cebrâîl'im selâm eyle dostuma (Haber eylen selâm olsun dostuma) 1 Cennet'de bitmiştir îmân budağı 1 Cezbe-i Hak olmayınca neylesin şeyhim bana 1 Cümle kuşlar uyanmadan 1 Çalap Âdem cismini toprakdan var eyledi 1 Çün yaratdın bu cihânı ol Habîb'in aşkına 1 Deniz oldu birkaç kadeh susuzluğum kanmaz benim (Denizler olsa bir kadeh susalığım kanmaz benim) 1 Dervîşlik dedikleri bir acâyib tuzakdır (Bu dervîşlik durağı bir acâyib durakdır) 1 Dervîşlik dedikleri hırka ile tâc değil 1 Dervîşlik der ki bana 1 Dînin îmânın var ise hor görme gel dervîşleri 1 Doldur kadeh sungıl bize aşk şarâbından ey sâkî 1 Dost bakalı yüzüme ben şehi görüp geldim 1 Düşeyim aşk denizine gavvâs olayım bir zaman (Dalayım aşkın bahrine gavvâs olayım bir zaman) 1 Düşt'önüme hubbü'l-vatan gidem hey dost deyu deyu 1 Düştüm aşkına Mevlâ'nın (Derdine düştüm Mevlâ'nın) 1 Efendim senin yoluna yâne yâne kül olayım 1 Erenler meclîsinde deste kızıl gül idim (Erenler sohbetinde deste kızıl gül idim) 1 Erenlerin cem'inde dolu sundum elimle 1 Ey âlemleri yaratan 1 Ey bana dervîş diyen nem ola dervîş benim (Ey dervîş diyen bana nem durur dervîş benim) 1 Ey dervîşler ey kardeşler 1 Ey dost aşkın denizine girem garkolam yürüyem 1
SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI Gel ey kardeş Hakk'ı bulayım dersen (Gel ey dervîş Hakk'ı bulayım dersen) 1 Gelin bir nazar eylen n'oldu cihân içinde 1 Gelin tanış olalım işi kolay kılalım (Gelin tanşık edelim işi kolay tutalım) 1 Girdim aşkın denizine bahrileyin yüzer oldum 1 Gündüz olalım sâ'im 1 Haber eylen âşıklara aşka gönül veren benim 1 Hak bir gevher yarattı kendinin kudretinden 1 Hak'dan bana nazar oldu Hak kapısın açar oldum (Hak'dan nazar oldu bana Hak kapısın açar oldum) 1 Hak'dan gayri sevgiler külli yalandır yalan (Hak'dan özge sevgiler cümle yalandır yalan) 1 Hâlet ile bana bir hâl göründü 1 Hey be zâlim n'oldu Ahmed nesline 1 Hey ne yavuz inilersin 1 Hey yârenler gelin görün 1 Hor görmeyin toprağı 1 Đbret almaz mısın sen ölülerden 1 Đki cihân zindân ise gerek bana bostân ola 1 Đns ü cin cümle yaratılmadan 1 Đstediğimi buldum eşkere cân içinde 1 Ka'be'nin yolları bölük bölüktür 1 Karlı dağları mı aştın 1 Kıyâmet gününde mahşer yerine 1 Kim dervişlik ister ise 1 Korktum kıyâmet gününden 1 Mâil oldum bahçesinde hurmaya 1 Mânâ eri bu yolda melûl olası değil 1 Meded kıl derdime dermânım Allah 1 Minnet Hüdâ'ya şükür atâya 1 Muhammed'e bir gece Mevlâ'dan geldi Burâk (Muhammed'e bir gece Çalab'dan indi Burâk) 1 Mü'minin kalbini yuyup arıtan 1 Ne aceb olur şu Âdemoğlanı 1 Ne bahtlı ol kişidir ki okuduğu Kur'ân ola (Ne bahtlıdır ol kişi kim okuduğu Kur'ân ola) 1 Nice bir besleyesin sen bu kadd ü kâmeti (Nice bir besleyesin bu kadd ile kâmeti) 1 Nice feryâd edip zârî kılam ben 1 N'idem ben bu gönül ile benim ile bir dem durmaz (N'idem ben bu gönül ile benim ile bile durmaz) 1 Ol Allah'ımın sevdiği 1
SÖZÜN ĐLK MISRAI BESTELENME SAYISI On sekiz bin âlemin cümlesi bir içinde (On sekiz bin âlem halkı cümlesi bir içinde) 1 Ölümü aklına getir 1 Rebîülevveldir velâdet mâhı 1 Safâ geldiniz erenler safâ kadem getirdiniz 1 Sağlam rehber bulmalı ona hep kul olmalı 1 Sana ibret gerek ise gel göresin bu sinleri 1 Sen bir Âdemoğlu musun 1 Sen dervişsin uludağsın 1 Sen sanmadığın yerde 1 Seni seven âşıkların gözyaşı dinmez imiş 1 Ser-bâz girer bu meydâna 1 Şükür minnet ol Allah'a 1 Teferrüc eyleyi vardım sabâhın sinleri gördüm 1 Toprakta yatacak teni 1 Urum'dan çıkdım yürüdüm 1 Yâ Rab bu ne dertdir dermân bulunmaz (Bu ne dertdir aceb dermân belirmez) 1 Yâ Rabbenâ hayreyle Muhammed'e yâr eyle 1 Yakdın beni yandırdın 1 Yalancı dünyâya konup göçenler 1 Yandır beni yandır beni aşk meyine kandır beni (Yûnus'un - Terk edelim kâl ü kıylı isteyelim doğru yolu) 1 Yer gök yaratılmadan Hak bir gevher eyledi 1 Yeşildir sancağı nûrdan alemi 1 Yine aşkın sırrı düştü serime 1 Yok yere geçirdim günü 1 Zehî deryâ ki katreden göründü 1 Zikreyle her nefesde 1 Toplam: 241 676
676 eserin bestelendikleri formlara göre dağılımı şöyledir: FORM ESER SAYISI Đlâhî 618 Şarkı 25 Durak 14 Tevşîh 7 Nefes 3 Türkü 3 Fantezi 2 Çocuk Şarkısı 1 Đlâhî-Ninni 1 Mersiye 1 Münaacaat 1 Toplam 676 25 3 14 7 2 1 618 FORMLARA GÖRE ESER SAYISI Đlâhî Şarkı Durak Tevşîh Nefes Türkü Fantezi Çocuk Şarkısı Đlâhî-Ninni Mersiye Münaacaat Repertuardaki eserler incelendiğinde, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle, ilâhîlerden sonra en çok şarkı formunda eserlerin bestelendiği görülmektedir. Elde bulunan 25 şarkının tamamı yakın dönem bestekârları tarafından bestelenmiştir. Sözleri Ben yürürüm yâne yâne mısraı ile başlayan Nevâ Düyek Şarkı, Selahattin Pınar ın en çok sevilen eserlerinden biri olarak, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle şarkı formunda bestelenen eserlerin en dikkat çekici örneğidir. Yakın dönemin bir başka önemli bestekârı Ârif Sâmi Toker de Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle 2 şarkı bestelemiştir. Bunlar, sözleri Şol Cennet in ırmakları mısraı ile başlayan Türk
Aksağı ve Düyek usûllerinde Acemaşîrân Değişmeli Şarkı 5 ve sözleri Bâd-ı sabâya sorsunlar cânân illeri nerdedir mısraı ile başlayan Sabâ Sofyan Şarkı dır. Bir başka yakın dönem bestekârı Sâdi Hoşses de Yûnus Emre Hz. nin Karlı dağları mı aştın - (Niçin ağlarsın ey bülbül) mısraı ile başlayan sözlerini Hicâz makâmında ve Nîm Sofyan usûlünde şarkı olarak bestelemiştir. Yaşayan bestekârlardan Erol Sayan ın Dertli ne ağlayıp gezersin burda mısraı ile başlayan sözlerle bestelediği Gülizâr Sofyan Şarkı ise özellikle bestelendiği dönemde çok icrâ edilmiş ve sevilmiştir. Repertuarda, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş 14 durak bulunmaktadır. Bu duraklardan 5 i, bu formda elimizde en çok eseri bulunan bestekâr olan Hüseyin Saadettin Arel e aittir. Bestekârı bilinmeyen duraklardan, sözleri Gelin ey âşıklar gelin 6 mısraı ile başlayan Sabâ 7, Âşık oldum bugün meydân benimdir mısraı ile başlayan Hümâyûn, Allah emrin tutalım mısraı ile başlayan Necîd Hüseynî duraklar ile Mecnûn'a sordular Leylâ nic'oldu mısraı ile başlayan Bayâtî 8 ve Uşşâk makâmlarındaki (aynı sözlerle bestelenmiş) duraklar bu formun gelenekten gelen şâheserlerindendir. Ayrıca, Şikârîzâde Ahmed Efendi nin bestelediği, sözleri Nice bir uyursun uyanmaz mısın mısraı ile başlayan Bayâtî Durak 9 ile Akbaba Đmamı olarak tanınan Mehmed Zaîfî Efendi (ö.1703) nin bestelediği 10, Ben bende buldum çün Hakk'ı şekk ü gümân nemdir benim mısraı ile başlayan Segâh Durak da bu formun şâheserleri arasında yer alır. Yakın Dönemin önemli bestekârlarından merhûm Cinuçen Tanrıkorur un bestelediği, sözleri Đlâhî bir aşk ver bana kandalığım bilmeyeyim mısraı ile başlayan Bestenigâr Durak 11 ise son dönemde bestelenmiş en kıymetli duraklar arasında yer almaktadır. Repertuarda, Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş 7 tevşîh bulunmaktadır. En çok eserin bestelendiği Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah mısraı ile başlayan sözlerle 2 tevşîh bestelenmiştir. Bunlar, Zekâî Dede nin Besteısfahân Sofyan Tevşîh i 12 ile Eyüb Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi nin Ferahnâk Düyek Tevşîh idir. Çâlâkzâde Mustafa Efendi nin bestelediği, sözleri Âlemler nûra gark oldu mısraı ile başlayan Râst Evsat Tevşîh ile Ey enbiyâlar serveri (Ey yer ü göğün serveri) mısraı ile başlayan ve bestekârı bilinmeyen Uşşâk Sofyan Tevşîh de bu formun en önemli örnekleri arasında yer almaktadır. Repertuarda Yûnus Emre Hz. ne ait olarak gösterilen Erenlerin cem'inde dolu sundum elimle 13 mısraı ile başlayan sözler, bilinmeyen bir bestekâr tarafından Hicâz makâmında ve Yürüksemâî usûlünde nefes olarak bestelenmiştir. Nefes formundaki bir diğer eser ise sözleri, 5 Ârif Sâmi Toker, bu eserde Yahyâ Kemâl Beyatlı nın Hâfız ın kabri olan bahçede bir gül varmış, Remel - fe ilâtün fe'ilâtün fe'ilâtün fe ilün mısraı ile başlayan sözlerini de Düyek usûlünde bestelemiştir. 6 Günümüz bestekârlarından Hasan Esen tarafından Şehnâz makâmında ve yine Durak formunda bestelenen bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Be âşıklar be sâdıklar mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 57. 7 Serbest olarak icrâ edilen Durak ve Naat formundaki eserler, hâlen kullanılmakta olan nazarî sisteme göre Durak Evferi adı verilen bir usûl ile yazılmaktadır. Bu eserin merhûm neyzenbaşı Halil Can tarafından Dügâh makâmında yazılan ve repertuarda ayrı bir eser olarak kayıtlı olduğu görülen nüshası da serbest usûldedir. 8 Bu durak da merhûm neyzenbaşı Halil Can tarafından serbest usûlde notaya alınmıştır. 9 Bu durak da merhûm neyzenbaşı Halil Can tarafından serbest usûlde notaya alınmıştır. 10 Bu durak bazı kaynaklarda Mudurnulu Şeyh Mehmed Tulûî Efendi (ö. 1756/57) adına kayıtlıdır. 11 Bu eser de merhûm bestekârı tarafından serbest usûlde notaya alınmıştır. 12 Bu ilâhînin bestekârı bazı notalarda Eyüp Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi olarak gösterilmektedir. 13 Bu sözlere, çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır.
Ey âlemleri yaratan mısraı ile başlayan ve yine bestekârı bilinmeyen Uşşâk Sofyan Nefes dir. Repertuarda Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle 3 de türkü formunda bestelenmiş eser yer almaktadır. Bu eserler, Sadun Aksüt ün, sözleri Gönül Çalab'ın tahtı, gönüle Çalap baktı 14 mısraı ile başlayan Hüseynî Curcuna Türküsü, Raif Karlıoğlu nun Kime gönül verir isem benim ile yâr olmadı 15 mısraı ile başlayan Hicâz Nîm Sofyan Türküsü ve Şahin Uz un Şu yerlerde var mı ola 16 mısraı ile başlayan Muhayyer Düyek Türküsüdür. Repertuarda Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş 2 de Fantezi bulunmaktadır. Bunlar, yakın dönemin büyük bestekârı Hâfız Saadettin Kaynak tarafından Kerem ile Aslı filmi için Film Müziği olarak bestelenen, sözleri Bülbül niçin böyle feryâd edersin mısraı ile başlayan Hicâz Sofyan-Semâî Değişmeli Fantezi ve yaşayan bestekârlardan Mutlu Torun tarafından bestelenen, sözleri Gelin bir nazar eylen n'oldu cihân içinde mısraı ile başlayan Şehnâz Semâî Fantezi dir. Müzik öğretmeni Süheyla Uysal tarafından okul müzik eğitimine yönelik olarak 5/8 lik ölçü ile bestelenen, sözleri Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi mısraı ile başlayan si minör (B minör) Çocuk Şarkısı da repertuarda yer almaktadır. Sözleri, Seyrettim Muhammed i (doğmuş nûrlar içinde) 17 mısraı ile başlayan ve bestekârı bilinmeyen Hicâz Sofyan Đlâhî nin repertuarda ninni olarak da kayıtlı olduğu görülmektedir. Yaşayan bestekârlardan Ahmet Hatipoğlu, Yûnus Emre Hz. nin Bilirim seni yalan dünyâsın 18 mısraı ile başlayan sözlerini Gerdâniye makâmında ve serbest usûlde mersiye, Lûtfun dileriz Mevlâ mısraı ile başlayan sözlerini ise Hicâz makâmında ve Sofyan usûlünde münaacaat olarak bestelemiştir. 14 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Miskînlikden buldular kimde erlik var ise mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 318. 15 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Kime gönül verdim ise benim ile yâr olmadı, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 409. 16 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Aceb şu yerde var m'ola mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 295. 17 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 18 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır.
Repertuardaki 676 eser, 66 makâmda bestelenmiştir. Eserlerin bestelendikleri makâmlara göre dağılımı şöyledir: MAKÂM ESER SAYISI Hicâz (Hümâyûn, Uzzâl, Zirgüle dâhil) 80 Uşşâk 75 Hüseynî (Necîd Hüseynî dâhil) 67 Segâh 64 Râst 45 Hüzzâm 38 Sabâ 37 Mâhur 20 Bestenigâr 18 Eviç 18 Nevâ 16 Muhayyer 15 Acemaşîrân 14 Bayâtî 13 Nihâvend 13 Nikrîz 13 Şehnâz 9 Bûselik 6 Hicâzkâr 6 Karcığar 6 Sûzinâk 6 Ferahnâkaşîrân 5 Sultânîyegâh 5 Dügâh 4 Gerdâniye 4 Gülizâr 4 Mâye 4 Müsteâr 4 Sûzidil 4 Hûzî 4 Acem 3 Çârgâh 3 Dilkeşhâverân 3 Irâk 3 Isfahân 3 Kürdîlihicâzkâr 3 Muhayyerkürdî 3 Acemkürdî 2
MAKÂM ESER SAYISI Besteısfahân 2 Ferahnâk 2 Nevrûz 2 Pençgâh 2 Şevkefzâ 2 Tâhir 2 Tebrîz 2 Yegâh 2 Acembûselik 1 Arazbâr 1 B Minor 1 Bayâtîarabân 1 Bûselikaşîrân 1 Ferahfezâ 1 Hisârbûselik 1 Hüseynîzemzeme 1 Mâhurbûselik 1 Nişâbûr 1 Râhatülervâh 1 Selmek 1 Rengidil 1 Sabâzemzeme 1 Sultânîırâk 1 Şedarabân 1 Şehnâzbûselik 1 Şerefnümâ 1 Tâhirbûselik 1 Zâvil 1 Toplam: 66 676
80 75 14 13 13 13 67 64 45 38 37 20 18 18 16 15 9 MAKÂMLARA GÖRE ESER SAYISI Hicâz Uşşâk Hüseynî Segâh Râst Hüzzâm Sabâ Mâhur Bestenigâr Eviç Nevâ Muhayyer Acemaşîrân Bayâtî Nihâvend Nikrîz Şehnâz Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserlerde, makâm kullanımı bakımından büyük bir zenginlik görülmektedir. Eserler arasında Şerefnümâ, Sultânîırâk, Sabâzemzeme, Rengidil, Selmek, Râhatülervâh, Nişâbûr, Mâhurbûselik, Hüseynîzemzeme, Bûselikaşîrân, Bayâtîarabân, Arazbâr, Acembûselik, Yegâh, Tebrîz, Pençgâh, Hûzî, Mâye, Acem, Müsteâr, Çârgâh, Ferâhnâkaşîrân, Dilkeşhâverân, Gülizâr gibi az kullanılan makâmlarda bestelenmiş kıymetli örnekler bulunmaktadır.
676 eserin bestelendikleri usûllere 19 göre dağılımı ise şöyledir: USÛL ESER SAYISI Sofyan 318 Düyek 165 Nîm Sofyan 27 Aksak 26 Evsat 22 Curcuna 13 Durak Evferi 11 Raks Aksağı 11 Yürüksemâî 11 Devrihindî 7 Semâî 6 Serbest 6 Devrikebîr 4 Nîm Evsat 4 Aksaksemâî 3 Çifte Düyek 3 Devrirevân 3 Aksak-Düyek 2 Curcuna-Sofyan 2 Fer 2 Müsemmen 2 Oynak 2 Sofyan-Yürüksemâî 2 Türk Aksağı 2 5/8 1 Aksak-Aksaksemâî 1 Bektâşî Raksanı 1 Cengiharbî 1 Curcuna-Düyek 1 Curcuna-Raks Aksağı 1 Çifte Sofyan 1 Devrituran-Darb 1 Dolap 1 Evfer 1 Frenkçin-Devrihindî-Yürüksemâî 1 19 Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenmiş eserlerde kullanılan 32 usûl, bestelendikleri eser sayıları ile tabloda gösterilmektedir. Grafikte, aynı eserde kullanılan birden fazla usûl ayrıştırılarak eser sayılarına eklenmiştir.
USÛL ESER SAYISI Hafîf 1 Đkiz Aksak 1 Kendine Özgü 1 Raksan 1 Sengînsemâî 1 Sofyan-Aksak 1 Sofyan-Curcuna 1 Sofyan-Düyek 1 Sofyan-Semâî 1 Türk Aksağı-Düyek 1 Yürüksemâî-Sofyan 1 Toplam: 32 676 327 170 30 27 22 18 15 12 11 Sofyan Düyek Aksak Nîm Sofyan Evsat Curcuna Yürüksemâî Raks Aksağı Durak Evferi USÛLLERE GÖRE ESER SAYISI Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserlerdeki usûl kullanımında da yine büyük bir zenginlik görülmektedir. Ali Şîr u Ganî Dede tarafından Aşkın aldı benden beni mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Sabâ 20, Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi tarafından Aceb bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Mâhur 21, Muallim Đsmâîl Hakkı Bey tarafından Dînin îmânın var ise hor görme gel dervîşleri mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Bestenigâr ve Ali Rızâ Şengel tarafından Durmaz yanar vücûdum mısraı ile başlayan sözlerle bestelenen Râhatülervâh makâmlarındaki Devrikebîr Đlâhîler, Türk Tasavvuf Müziği repertuarının sanat değeri en yüksek ve kıymetli eserleri arasında yer almaktadır. 20 Bu ilâhînin usûlünün Sofyan veya Nîm Sofyan ve bestekârının meçhûl olarak gösterildiği notaları da bulunmaktadır. 21 Bazı notalarda bu ilâhînin usûlü Düyek olarak gösterilmektedir.
Türk Klâsik Müziği ve Türk Tasavvuf Müziği nin son büyük bestekârı Hâfız Mehmed Zekâî Dede Efendi nin bestelediği, sözleri Yüce Sultânım mısra ı ile başlayan Sûzidil Hafîf 22 Đlâhî ise bu formun şâheserlerindendir. Sözleri Yürük değirmenler gibi dönerler mısraı ile başlayan Şehnâz Evsat Đlâhî, Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi nin vefâtından hemen önce Hacc da iken bestelediği son eseridir. Repertuarda Evsat usûlü ile bestelenmiş eserler arasında Ali Şîr u Ganî Dede nin, sözleri Nice bir besleyesin sen bu kadd ü kâmeti 23 mısraı ile başlayan Bûselik; Çâlâkzâde Mustafa Efendi nin, Edelim cevlân 24 mısraı ile başlayan Hüseynî 25 ; Sermüezzin Rif at Bey in, Müştâk olup özlediğim mısraı ile başlayan Uşşâk; Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi nin, Hak'dan gayri sevgiler külli yalandır yalan 26 mısraı ile başlayan Râst; Tosunzâde Abdullah Efendi nin, Behey kardeş Hakk'ı bulam mı dersin mısraı ile başlayan Gülizâr ve Kazasker Mustafa Đzzet Efendi nin, Rûm'da Acem'de âşık olduğum mısraı ile başlayan Hümâyûn ilâhîleri, bu usûlle bestelenmiş eserlerin en kıymetli örnekleri arasında yer alır. Yukarıdaki bazı örneklerde de görüldüğü gibi meşk yoluyla gelen eserler, notaya ve repertuar listelerine alınırken makâm, usûl ve zaman zaman da formlarının tespitinde farklılıklar oluşmuştur. Bu farklılıklara, eserlerde zaman içinde çeşitli nedenlere bağlı olarak oluşan değişimler ve eserleri notaya alanların yaklaşımları yol açmış olsa gerektir. Değişimler en çok eserlerin usûllerinde görülmektedir. Yaptığımız inceleme sonucunda, bugün çoğunluğu Sofyan, Düyek veya Nîm Sofyan gibi küçük usûllerle yazılmış olan bir çok eserin aslında büyük usûllerle bestelenmiş olabileceği kanısı oluşmuştur. Usûl yapılarındaki, usûle bağlı vurgulardaki ve melodilerdeki değişimler, eserler tekkelerde veya diğer meclîslerde farklı uygulamalarla icrâ edilirken meydana gelmiş olmalıdır. Birkaç örnek vermek gerekirse, repertuar listelerinde ve notalarda Sofyan olarak gösterilen, sözleri Yürük değirmenler gibi dönerler 27 mısraı ile başlayan ve bestekârı bilinmeyen Gülizâr Đlâhî ile Gelin gidelim mısraı ile başlayan Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi nin Hicâz Đlâhîsi Muhammes yapısındadır. Yine repertuar listelerinde ve notalarda Nîm Sofyan veya Sofyan olarak gösterilen, sözleri Ne bahtlı ol kişidir ki okuduğu Kur'ân ola 28 mısraı ile başlayan Zekâî Dede nin Hüzzâm ve Đlâhî Cennet evine mısraı ile başlayan Muallim Đsmâîl Hakkı Bey in Bestenigâr Đlâhîleri ise Hafîf yapısındadır. 22 Bu ilâhînin usûlünün Sofyan, Düyek ve Ağır Düyek olarak gösterildiği notaları da bulunmaktadır. 23 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Nice bir besleyesin bu kadd ile kâmeti mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 402. 24 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Edelim devrân mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 136. 25 Repertuarda bu ilâhînin makâmının Bayâtî ve Nevrûz, usûlünün Nîm Evsat, bestekârının meçhûl olarak kayıtlı olduğu notaları da bulunmaktadır. 26 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Hak'dan özge sevgiler cümle yalandır yalan mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 103. 27 Bazı kaynaklarda Zekâî Dede adına kayıtlı olan bu eserin sözleri Âşık Yûnus Dîvânı nda Coşkun değirmenler gibi dönerler mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 148. 28 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Ne bahtlıdır ol kişi kim okuduğu Kur'ân ola, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 26.
Yûnus Emre Hz. nin sözleri, bilinmeyen bestekârların yanı sıra 174 bestekâr tarafından bestelenmiştir. Bu bestekârlar besteledikleri eser sayılarına göre şöyle sıralanabilir: BESTEKÂR ESER SAYISI Bilinmeyen Bestekârların Eserleri 179 Ahmet Hatipoğlu 24 Abidin Gerçeker 18 Zekâî Dede 14 Hakan Alvan 12 Zeki Atkoşar 12 Hasan Şanlıtürk 11 Đrfan Doğrusöz 11 Osman Kenarda 11 Güldeniz Ekmen Agiş 10 Şeyh Hüseyin Efendi 10 Cüneyt Kosal 9 Danyal Mantı 9 Dursun Çakmak 9 Ali Rızâ Şengel 8 Muallim Đsmâîl Hakkı Bey 8 Aslan Hepgür 7 Gürsel Koçak 7 Murat Özkan 7 Sadun Aksüt 7 Tâhir Karagöz 7 Hayati Günyeli 6 Đbrahim Halil Taşkent 6 Muzaffer Ozak (Aşkî) 6 Selahattin Đçli 6 Âmir Ateş 5 Bekir Sıdkı Sezgin 5 Doğan Ergin 5 Hüseyin Saadettin Arel 5 Sâmi Savni Özer 5 Sebilci Hüseyin Efendi 5 Zeki Altun 5 Ahmet Özhan 4 Ali Şîr u Ganî Dede 4
BESTEKÂR ESER SAYISI Cinuçen Tanrıkorur 4 Erol Ünal 4 Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi 4 Metin Alkanlı 4 Mutlu Torun 4 Saadettin Kaynak 4 Yakup Gören 4 Alâeddin Yavaşça 3 Cahit Öney 3 Cemil Altınbilek 3 Çâlâkzâde Mustafa Efendi 3 Erdoğan Köroğlu 3 Halit Pekçetin 3 Hüseyin Tolan 3 Kemal Gürses 3 Merih Göksu 3 Namık Kemal Aktan 3 Osman Nuri Özpekel 3 Raif Somer 3 Safer Dal (Muhibbî) 3 Salih Suphi Soner 3 Selahattin Gürer 3 Süleyman Erguner (Dede) 3 Tevfik Soyata 3 Turhan Toper 3 Ahmet Muhtar Gölge 2 Ârif Sami Toker 2 Aydın Tekindor 2 Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi 2 Erol Başara 2 Fehmi Tokay 2 Haluk Pura 2 Hüseyin Erbay 2 Đsmail Demirkıran 2 Đsmail Ötenkaya 2 Kemal Tezergil 2 Mahmut Bilki 2 Muratpaşa Müezzini Hüseyin Efendi 2
BESTEKÂR ESER SAYISI Mümin Salman 2 Nail Kesova 2 Necdet Varol 2 Selahattin Demirtaş 2 Sermüezzin Bahâ Bey 2 Şahin Uçar 2 Şeyh Ali Rızâ Efendi 2 Şikârîzâde Ahmed Efendi 2 Tosunzâde Abdullah Efendi 2 Veysel Dalsaldı 2 Abdi Coşkun 1 Abdullah Dede 1 Abdullah Uysal 1 Abdurrahman Nesîb Efendi 1 Ahmed Münir Efendi (Koyun Halîfe) 1 Ahmet Kadri Rizeli 1 Akbaba Đmamı 1 Ali Kemal Belviranlı 1 Ali Rıza Şahin 1 Âsım Molla 1 Âşık Niyâzî 1 Balat Şeyhi Kemâl Efendi 1 Barış Demir 1 Bilge Özgen 1 Bursalı Yâkubzâde Mehmed Efendi 1 C. Enes Ergür 1 Cihangir Đmamı Mustafa Tüzün 1 Çayırlı Đsmâîl Hakkı Efendi 1 Dellâlzâde Đsmâîl Efendi 1 Elif Gönül Özdolap 1 Enderûnî Hâfız Hüseyin Efendi 1 Eray Mescioğlu 1 Erdinç Çelikkol 1 Erol Sayan 1 Eyüb Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi 1 Eyyûbî Mehmed Bey 1
BESTEKÂR ESER SAYISI Fatih Salgar 1 Fethi Karamahmutoğlu 1 Fikret Bozdoğan 1 Fikret Erkaya 1 Hacı Ramazan 1 Hâfız Hüseyin Efendi 1 Hâfız Murat 1 Hâfız Yaşar Okur 1 Hasan Esen 1 Hasan Soysal 1 Hasan Subaşı 1 Haydar Akdemir 1 Đlhami Turan 1 Đsmet Olgaç 1 Đzmirli Hacı Mehmed Efendi 1 Đzzettin Eskidemir 1 Kazasker Mustafa Đzzet Efendi 1 Korkut Samancı 1 Kutbî Dede 1 Lâtif Ağa 1 M. Kamil Dürüst 1 Mehmet Ali Çelikbaş 1 Mehmet Hatipoğlu 1 Metin Yetişken 1 Muammer Dede 1 Muhammed Sıddık 1 Muhammed Sıddık Meymenî 1 Mustafa Bozalp 1 Necati Başara 1 Necdet Tanlak 1 Necip Gülses 1 Nezih Tolan 1 Nihat Doğu 1 Niyazi Şengül 1 Nuri Sesören 1 Oktay Özeren 1
BESTEKÂR ESER SAYISI Özata Ayan 1 Raif Kırlıoğlu 1 Refet Kayserilioğlu 1 Rif at Bey 1 Rıfat Şanlıel 1 S. Eyyûbî Işıksal 1 Sadi Hoşses 1 Selahattin Erköse 1 Selahattin Pınar 1 Süheyla Uysal 1 Süleyman Erguner (Torun) 1 Şahin Uz 1 Şehzâde Seyfeddîn Efendi 1 Şerif Dedeoğlu 1 Şeyh Edhem Efendi 1 Şeyh Hâlis Efendi 1 Şeyh Kemâl Efendi (Balat Şeyhi) 1 Şeyh Mes'ud Efendi 1 Şeyh Mustafa Efendi 1 Şeyh Seyid Efendi 1 Tarık Kip 1 Uğur Đnan 1 Ümit Gürelman 1 Yalçın Tura 1 Yeniköylü Hasan Efendi 1 Yeşim Çağlayan 1 Yılmaz Pamukçu 1 Zâkir Hâfız Hasan Efendi 1 Zâkirbaşı Arap Sâlih Efendi 1 Zâkirbaşı Eyyûbî Mehmed Efendi 1 Toplam 676 29 29 Sözleri Đşitin ey yârenler (eve dervîşler geldi) mısraı ile başlayan Râst Sofyan Đlâhî, Hakan Alvan ve Veysel Dalsaldı nın ortak eseridir.
Bilinmeyen Bestekârların Eserleri Ahmet Hatipoğlu Abidin Gerçeker 18 14 12 11 Zekâî Dede Zeki Atkoşar 24 179 BESTEKÂRLARA GÖRE ESER SAYISI Hakan Alvan Hasan Şanlıtürk Đrfan Doğrusöz Osman Kenarda Repertuarda Ali Şîr u Ganî Dede nin Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelediği 4 eseri bulunmaktadır. Yukarıda zikredilen Sabâ Devrikebîr ve Bûselik Evsat ilâhîlerden başka sözleri Tehî sanman siz beni dost yüzün görüp geldim 30 mısraı ile başlayan Eviç Sofyan Đlâhî ve Ömür bahçesinin gülü solmadan mısraı ile başlayan Râst Sofyan Đlâhî gelenekten gelen kıymetli örneklerdir. Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi nin ise Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelediği 4 eserinin repertuarda yer aldığı görülmektedir. Bu eserler, yukarıda zikredilen Şehnâz ve Hicâz Đlâhîler ile sözleri Ben yürürüm yâne yâne mısraı ile başlayan Arazbâr Düyek Đlâhî ve Toprakta yatacak teni mısraı ile başlayan Muhayyer Düyek Đlâhî dir. Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserler incelendiğinde, ilâhî formunun en büyük bestekârı olarak kabûl edilen Zekâî Dede nin bugün repertuarda 14 eserinin bulunduğu görülmektedir. Tasavvuf Müziği repertuarının şâheserleri arasında yer alan bu eserlerin tamamı ilâhî 31 formundadır. Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi nin bir diğer kıymetli öğrencisi Dellâlzâde Đsmâîl Efendi nin ise Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelediği 1 eseri repertuarda yer almaktadır. Bu eser, sözleri A sultânım sen var iken mısraı ile başlayan Bestenigâr Düyek Đlâhî dir. Repertuarda Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle en çok eseri bulunan bestekâr olan Ahmet Hatipoğlu nun yukarıda söz edilen Gerdâniye Mersiye ve Hicâz Münaacaat ından başka 22 ilâhîsi bulunmaktadır. Bu eserler arasında sözleri Ben bu yolu bilmez idim mısraı ile başlayan Hicâz Sofyan Đlâhî, Nice feryâd edip zârî kılam ben mısraı ile başlayan Nihâvend Sofyan Đlâhî ve Hak bir gönül verdi bana hâ demeden hayrân olur, Recez - müstef ilün 30 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Tehî görmen siz beni dost yüzün görüp geldim mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 211. 31 Besteısfahân makâmında ve Sofyan usûlündeki Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah mısraı ile başlayan ilâhî, tevşîh olarak bestelenmiştir.
müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlayan Nikrîz Sofyan Đlâhî yakın dönemde bestelenen ilâhîlerin en çok sevilen ve en çok icrâ edilenleri arasındadır. Repertuarda ayrıca Klâsik Müzik ve Tasavvuf Müziği geleneğimizin önemli bestekârları Çâlâkzâde Mustafa Efendi, Tosunzâde Abdullah Efendi, Şikârîzâde Ahmed Efendi, Kazasker Mustafa Đzzet Efendi, Eyyûbî Mehmed Bey, Akbaba Đmamı, Şeyh Hüseyin Efendi, Abdurrahmân Nesîb Efendi, Âsım Molla, Şehzâde Seyfeddîn Efendi, Şeyh Edhem Efendi, Şeyh Ali Rızâ Efendi, Muallim Đsmâîl Hakkı Bey, Ali Rızâ Şengel, Sebilci Hüseyin Efendi ve Saadettin Kaynak ın Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle besteledikleri kıymetli eserler bulunmaktadır. Ayrıca Türk besteci, araştırmacı ve müzik eğitimcisi Ahmed Adnan Saygun (1907-1991),Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle Büyük Senfonik Orkestra, Koro ve 4 solist (soprano, mezzosoprano, tenor, bas) için bir oratoryo bestelemiştir. Saygun un 1942 yılında tamamladığı ve ilk kez 1946 yılında seslendirilen Op.26 Yunus Emre Oratoryosu, ilk Türk oratoryosudur. Çalışma sonucu oluşturulan ve ekte sunulan repertuar listesinde yer alan eserler incelendiğinde Yûnus Emre Hz. nin sözleriyle bestelenen eserlerin çoğunluğunun günümüzde veya yakın dönemde bestelenmiş olduğu görülmektedir. Zaman içinde bestelenmiş ancak bugün repertuarda bulunmayan pek çok eser derlenmeyi bekliyor olmalıdır. Derlemeyi teşvîk edecek yarışmalar ve yapılacak derleme çalışmaları ile çok sayıda kıymetli eserin repertuara kazandırılabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak görülmektedir ki, Türk mûsikî sanatının büyük bestekârlarının, büyük mutasavvıf velî Yûnus Emre Hz. nin hikmetli sözleriyle besteledikleri eserler, Türk Tasavvuf Müziği repertuarının en seçkin ve önemli eserleri arasında yer almaktadır. Bu eserlerin gelenekten gelen paha biçilmez kıymetteki örneklerinin, birkaçı dışında bugün neredeyse hiç icrâ edilmiyor olması ise kültür hayatımız açısından üzücü ve düşündürücüdür.
A sultânım sen var iken (Ey Allahım sen var iken) 32 Acemaşîrân Sofyan Đlâhî Zekâî Dede 33 Bestenigâr Düyek Đlâhî Dellâlzâde Đsmâîl Efendi Irâk Düyek Đlâhî Nevâ 34 Sofyan Đlâhî Sabâ Sofyan Đlâhî Zekâî Dede Segâh Durak Evferi Durak Hüseyin Saadettin Arel Segâh Sofyan Đlâhî Sultânîırâk Durak Evferi Durak Hüseyin Saadettin Arel Uşşâk 35 Sofyan Đlâhî Sabâ 36 Sofyan Đlâhî Zekâî Dede Aceb bu benim cânım âzâd ola mı yâ Rab 37 Hüseynî Aksak Đlâhî Murat Özkan Mâhur Devrikebîr Đlâhî Buhûrîzâde Abdülkerîm Efendi Aceb değil deli olsa 38 Isfahân Aksak Đlâhî Aceb lûtfun seherinde 39 Hüzzâm 40 Düyek Đlâhî Aceb şu yerde var m'ola 41 Hicâz Düyek Şarkı Namık Kemal Aktan Nişâbûr Sofyan Đlâhî Ahmet Hatipoğlu Adâb ile erkân ile 42 Mâhur Sofyan Đlâhî Safer Dal (Muhibbî) 32 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 93. 33 Bazı notalarda Dellâlzâde Đsmâîl Efendi adına kayıtlıdır. 34 Bazı notalarda bu ilâhînin makâmı Isfahân olarak gösterilmektedir. 35 Repertuarda bu ilâhînin farklı versiyonlarının veya Yâ Şeyhim sen var iken mısraı ile başlayan versiyonunun farklı eserler olarak kaydedildiği görülmektedir. 36 Repertuarda bu ilâhînin Uşşâk makâmında yazılmış versiyonunun farklı bir eser olarak da kaydedildiği görülmektedir. 37 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 36. 38 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Aceb değil dertli olsa mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 178. 39 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 151. 40 Bazı notalarda bu ilâhînin makâmı Segâh olarak gösterilmektedir. 41 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 295. 42 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır.
Adım adım ileri beş âlemden içeri 43 Uşşâk Sofyan Đlâhî Ali Rızâ Şengel Ağla gözüm ağla gülmezem ayrık 44 Hicâz Düyek Đlâhî Dursun Çakmak Sabâ Sofyan Đlâhî Ah olaydım ben de dervîş olaydım 45 Hicâz Düyek Đlâhî Âlemler müştâk sana 46 Hicâz Düyek Đlâhî Zeki Altun Sabâ Sofyan Đlâhî Tevfik Soyata Âlemler nûra gark oldu 47 Hicâz Sofyan Đlâhî Necip Gülses Muhayyer Kendine Özgü Đlâhî Râst Evsat Tevşîh Çâlâkzâde Mustafa Efendi Râst Düyek Tevşîh Hüseyin Tolan Segâh Sofyan Tevşîh Osman Nuri Özpekel Uşşâk Sofyan Đlâhî Ali almış sancağını eline 48 Sûzinâk Düyek Đlâhî Cüneyt Kosal Allah adı dillerde 49 Uşşâk Sofyan Đlâhî Allah diyelim dâim 50 Muhayyerkürdî Sofyan Đlâhî Selahattin Demirtaş Nevâ Aksak Đlâhî Murat Özkan Râst Sofyan Đlâhî Fehmi Tokay Segâh Bektâşî Raksanı Đlâhî Fatih Salgar Uşşâk 51 Düyek Đlâhî Âşık Niyâzî 43 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 133. 44 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Gel ey gözüm ağla gülmezem ayruk mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 145. 45 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 70. 46 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 30. 47 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 142. 48 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 33. 49 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Allah emrin tutalım mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 84. 50 Vezni, Hezec - mef ûlü mefâ îlün. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 95. 51 Bu ilâhînin makâmının Uşşâk, usûlünün Sofyan ve bestekârının meçhûl olarak gösterildiği notaları da bulunmaktadır.
Allah emrin tutalım 52 Hicâz (Hümâyûn) Durak Evferi Durak Mâhur Düyek Đlâhî Zekâî Dede Uşşâk Düyek Đlâhî Zekâî Dede Alma tenden cânımı 53 Eviç Düyek Đlâhî Sermüezzin Bahâ Bey Hüzzâm Düyek Đlâhî Saadettin Kaynak Arayı arayı bulsam izini 54 Ferahnâkaşîrân Sofyan Đlâhî Mahmut Bilki Hicâz Sofyan Đlâhî Hüseyin Tolan Hicâz Sofyan Đlâhî Zeki Atkoşar Râst Düyek Đlâhî Ahmet Muhtar Gölge Râst Sofyan Đlâhî Haluk Pura Râst Sofyan Đlâhî Sabâ Sofyan Đlâhî Yeşim Çağlayan Sabâ Sofyan Đlâhî Segâh 55 Düyek Đlâhî Uşşâk Sofyan Đlâhî Hasan Şanlıtürk Uşşâk Sofyan Đlâhî Sâmi Savni Özer Uşşâk Sofyan Đlâhî Âşık oldum ben Allah'ın adına 56 Hüzzâm Düyek Đlâhî Şehnâz Aksak Đlâhî Zeki Altun Âşık oldum bende-i cânâneyim 57 Râst Sofyan Đlâhî Ahmet Hatipoğlu 52 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 84. 53 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 105. 54 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 171. 55 Bestekârının kim olduğu tespit edilemeyen bu eserin, bir yarışmaya gönderildiği anlaşılan notasında bestekâr adı olarak bir rumuz yazılıdır. 56 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 62. 57 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 93.
Âşık oldum bugün meydân benimdir 58 Necîd Hüseynî Serbest Durak Selmek Sofyan Đlâhî Ahmet Hatipoğlu Aşk bezirgânı sermâye cânı (Aşkın bezirgânı sermâye cânı) 59 Hicâz Sofyan Đlâhî Hüzzâm Düyek Đlâhî Lâtif Ağa Muhayyer Düyek Đlâhî Uşşâk Düyek Đlâhî Uşşâk Sofyan Đlâhî Şeyh Hüseyin Efendi Aşk cür'asın sundu bana 60 Gerdâniye Sofyan Đlâhî Nihat Doğu Aşkın aldı benden beni 61 Besteısfahân Düyek Đlâhî Erdoğan Köroğlu Hicâz Düyek Đlâhî Süleyman Erguner (Torun) Hüseynî Sofyan Đlâhî Đbrahim Halil Taşkent Muhayyer Raks Aksağı Đlâhî Abidin Gerçeker Müsteâr Düyek Đlâhî Cemil Altınbilek Sabâ Devrikebîr Đlâhî Ali Şîr u Ganî Dede Segâh Sofyan Đlâhî Yakup Gören Aşkın gönlüm yağmaladı n'olsam gerek şimden gerü 62 Hicâz Semâî Đlâhî Erol Ünal 58 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Benim sâhib-kırân devrân benimdir, Hezec - mefâ îlün mefâ îlün fe ûlün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 53. 59 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 371. 60 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 61 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 403. 62 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Dost gönlümü yağmaladı n olsa gerek şimden gerü, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 303.
Aşkın ile âşıklar yansın Yâ Resûlallah 63 Besteısfahân Sofyan Tevşîh Zekâî Dede Bestenigâr Fer Đlâhî Ahmet Özhan Eviç Sofyan Đlâhî Erol Başara Ferahnâk Düyek Tevşîh Eyüb Hatîbi Hâfız Ahmed Efendi Hicâz Nîm Sofyan Đlâhî Aslan Hepgür Hicâzkâr Düyek Đlâhî C. Enes Ergür Hüseynî Sofyan Đlâhî Hüzzâm Düyek Đlâhî Necdet Tanlak Hüzzâm Düyek Đlâhî Sadun Aksüt Hüzzâm Düyek Đlâhî Mâhur Sofyan Đlâhî Selahattin Erköse Nihâvend Nîm Sofyan Đlâhî Doğan Ergin Nikrîz Sofyan Đlâhî Hasan Şanlıtürk Râst Sofyan Đlâhî Hayati Günyeli Râst Sofyan Đlâhî Râst Sofyan Đlâhî Sabâ Raks Aksağı Đlâhî Sabâ Sofyan Đlâhî Sabâ Sofyan Đlâhî Segâh Düyek Đlâhî Sâmi Savni Özer Sûzinâk Sofyan Đlâhî Ahmet Hatipoğlu Sûzinâk 64 Sofyan Đlâhî Uşşâk 65 Sofyan Đlâhî Muhammed Sıddık Meymenî Hûzî Nîm Sofyan Đlâhî 63 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 362. 64 Taştı rahmet deryâsı mısra ı ile başlayan sözlerin de giydirildiği bu ilâhî bazı notalarda Dügâh üzerinde yazılarak Hicâz veya Hümâyûn makâmlarında gösterilmiştir. 65 Bu ilâhînin repertuarda Hûzî makâmında ayrı bir ilâhî olarak da kayıtlı olduğu görülmektedir.
Aşkın odu ciğerimi (Aşk âteşi ciğerimi) 66 Hicâz Nîm Sofyan Đlâhî Cinuçen Tanrıkorur Hüseynî Aksak Đlâhî Abidin Gerçeker Hüseynî Sofyan Đlâhî Hüzzâm Düyek Đlâhî Nikrîz Sofyan Đlâhî Zeki Atkoşar Uşşâk Sofyan Đlâhî Danyal Mantı Hüseynî Sofyan Đlâhî Muhayyerkürdî Düyek Şarkı Aydın Tekindor Ay dahî güneş dahî nûrundan Muhammed'in 67 Râst Düyek Đlâhî Saadettin Kaynak Râst Sofyan Đlâhî Sâmi Savni Özer Uşşâk Sofyan Đlâhî Dursun Çakmak Uşşâk Sofyan Đlâhî Ayırma beni senden Yaradan 68 Hicâzkâr Düyek Đlâhî Raif Somer Mâhur Düyek Đlâhî Hacı Ramazan Azrâîl alır cânımız kurur damarda kanımız 69 Râst Raks Aksağı Đlâhî Hakan Alvan Râst Nîm Sofyan Đlâhî Raif Somer Bâd-ı sabâya sorsunlar cânân illeri nerdedir 70 Sabâ Sofyan Şarkı Ârif Sami Toker Bana bu ten gerekmez cân gerekdir 71 Sabâ Sofyan Đlâhî Muzaffer Ozak (Aşkî) Şehnâz 72 Düyek Đlâhî Saadettin Kaynak 66 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Aşk âteşi ciğerimi mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 59. 67 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 73. 68 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 302. 69 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Biz dünyâdan gider olduk kalanlara selâm olsun mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 254. 70 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 71 Vezni, Hezec - mefâ îlün mefâ îlün fe ûlün. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 48. 72 Đkinci kısmında Azîz Mahmûd Hüdâî Hz. nin sözlerinin de yer aldığı bu eserin, bestekârı meçhûl Isfahân Düyek Đlâhî olarak repertuarda ayrıca yer aldığı görülmektedir. Eserin sözleri, repertuar listelerinde çoğunlukla Azîz Mahmûd Hüdâî adına kayıtlıdır.
Behey Âdemoğlu musun 73 Râst Sofyan Đlâhî Behey gâfil hâb-ı gafletten uyan 74 Hicâz Yürüksemâî Đlâhî Behey kardeş Hakk'ı bulam mı dersin 75 Gülizâr Evsat Đlâhî Tosunzâde Abdullah Efendi Muhayyer Aksak Đlâhî Murat Özkan Ben bende buldum çün Hakk'ı şekk ü gümân nemdir benim 76 Segâh Durak Evferi Durak Akbaba Đmamı Ben bir aceb ile geldim kimse hâlim bilmez benim 77 Dilkeşhâverân Düyek Đlâhî Gürsel Koçak Segâh Curcuna-Raks Şarkı Namık Kemal Aktan Aksağı Ben bu aşka düşeli 78 Bayâtî Nîm Evsat Đlâhî Ben bu dağın ağacıyam 79 Hüseynî Sofyan Đlâhî Ben bu yolu bilmez idim 80 Hicâz Sofyan Đlâhî Ahmet Hatipoğlu Hicâz Nîm Sofyan Đlâhî Bekir Sıdkı Sezgin Nikrîz Sofyan Đlâhî Danyal Mantı Uşşâk Sofyan Đlâhî Hasan Şanlıtürk Uşşâk Nîm Sofyan Đlâhî Ben dervîşim diyen kişi iş bu yola âr gerekmez 81 Hüzzâm Aksak Đlâhî Güldeniz Ekmen Agiş 73 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 74 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 75 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 137. 76 Vezni, Recez - müstef ilün müstef ilün müstef ilün müstef ilün. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 186. 77 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 190. 78 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 163. 79 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Dolap niçin inilersin mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 88. Bu mısra Dîvân da Ben bir dağın ağacıyam şeklindedir. 80 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 48. 81 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 129.
Ben dervîşim diyene 82 Nihâvend Düyek Đlâhî Kemal Tezergil Çârgâh Sofyan Đlâhî Hicâz Sofyan Đlâhî Âmir Ateş Hicâz (Zirgüle) Sofyan Đlâhî Nevâ Aksak Đlâhî Hâfız Murat Sabâ Sofyan Đlâhî Ben dost ile dost olmuşam 83 Bayâtî Sofyan Đlâhî Şeyh Hüseyin Efendi Nevâ Sofyan Đlâhî Cüneyt Kosal Nihâvend Sofyan Đlâhî Gürsel Koçak Segâh Sofyan Đlâhî Đbrahim Halil Taşkent Tebrîz Düyek Đlâhî Ben gelmedim da'vî için benim işim sevi için 84 Acemkürdî Raks Aksağı Đlâhî Hakan Alvan Mâhur Sofyan Đlâhî Cemil Altınbilek 82 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 50. 83 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 19. 84 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Benim bunda karârım yok ben bunda gitmeye geldim mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 195.
Ben yürürüm yâne yâne 85 Acemaşîrân Sofyan Đlâhî Cüneyt Kosal Acemaşîrân Sofyan Đlâhî Acembûselik Sofyan Đlâhî Şeyh Kemâl Efendi (Balat Şeyhi) Arazbâr Düyek Đlâhî Hammâmîzâde Đsmâîl Dede Efendi Bestenigâr Sofyan Đlâhî Eviç Düyek Đlâhî Özata Ayan Hûzî Sofyan-Yürüksemâî Đlâhî Cüneyt Kosal Hüseynî Aksak Đlâhî Murat Özkan Hüzzâm Sofyan Đlâhî Nevâ Düyek Şarkı Selahattin Pınar Segâh Sofyan Đlâhî Şeyh Hâlis Efendi Segâh Sofyan Đlâhî Şevkefzâ Düyek Đlâhî Benem ol aşk bahrîsi denizler hayrân bana 86 Hicâz Düyek Đlâhî Hakan Alvan Hüseynî Nîm Sofyan Đlâhî Doğan Ergin Irâk Düyek Đlâhî Mâye Sofyan Đlâhî Şeyh Hüseyin Efendi Râst Evsat Đlâhî Mutlu Torun Sabâ Düyek Đlâhî Ahmed Münir Efendi (Koyun Halîfe) Sabâ Düyek Đlâhî Uşşâk Düyek Đlâhî Beni sorma bana ben ben değilim 87 Karcığar Sofyan Đlâhî Benim adım dertli dolap (Dolap niçin inilersin) 88 Hüseynî Sofyan Đlâhî 85 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Gönlüm düştü bir sevdâya mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 423. 86 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 34. 87 Bu sözler Yûnus Emre Dîvânı nda Severim ben seni cândan içeru, Hezec - mefâ îlün mefâ îlün fe ûlün mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 307. 88 Bu sözler Âşık Yûnus Dîvânı nda Dolap niçin inilersin mısraı ile başlamaktadır. bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 88.
Benim bunda karârım yok ben bunda gitmeye geldim 89 Hicâz Sofyan Đlâhî Şerif Dedeoğlu Hicâz (Uzzâl) Düyek Đlâhî Cinuçen Tanrıkorur Nikrîz Sofyan Đlâhî Halit Pekçetin Benim gönlüm gözüm aşkdan doludur 90 Hüseynî Curcuna Đlâhî Abidin Gerçeker Bilirim seni yalan dünyâsın 91 Gerdâniye Serbest Mersiye Ahmet Hatipoğlu Bilmem n'ideyim 92 Bayâtî Devrihindî Đlâhî Fehmi Tokay Ferahnâkaşîrân Sofyan Đlâhî Mahmut Bilki Hüseynî Düyek Đlâhî Cüneyt Kosal Hüseynî Yürüksemâî Đlâhî Turhan Toper Hüzzâm Aksaksemâî Đlâhî Mehmet Hatipoğlu Kürdîlihicâzkâr Sofyan Đlâhî Zeki Altun Segâh Sofyan Đlâhî Mümin Salman Uşşâk Sofyan Đlâhî Abidin Gerçeker Uşşâk Sofyan Đlâhî Nezih Tolan Bî-mekânım bu cihânda menzilim durağım anda 93 Hüzzâm Sofyan Đlâhî Cinuçen Tanrıkorur Bir acâyib aşk geldi bendeki hâl üstüne 94 Eviç Sofyan Đlâhî Barış Demir Bir garîbsin şu dünyâda 95 Nevâ Düyek Đlâhî Nikrîz Sofyan-Düyek Đlâhî Metin Alkanlı Uşşâk Sofyan Đlâhî Danyal Mantı 89 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 195. 90 Vezni, Hezec - mefâ îlün mefâ îlün fe ûlün. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 75. 91 Bu sözlere çalışmaya kaynak olarak alınan Yûnus Emre Külliyâtı nda rastlanmamıştır. 92 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 104. 93 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 330. 94 bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 354. Bu mısra Dîvân da Bir acâyib aşk geldi bende bu hâl üstüne şeklindedir. Bu mısradan Dîvân da ayrıca, Bir acâyib hâl geldi bende bu hâl üstüne şeklinde de söz edilmektedir. bk. Tatcı, Yûnus Emre Dîvânı - Yûnus Emre Külliyâtı, c. II, s. 359, 2153 nolu dipnot. 95 bk. Tatcı, Âşık Yûnus - Yûnus Emre Külliyâtı, c. IV, s. 76.