TESCİLE TABİ OLMAYAN KANUNÎ İPOTEK HAKLARI

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz TESCİLE TABİ OLMAYAN KANUNÎ İPOTEK HAKLARI Non- registered Legal Mortgage Rights ÖZET Mine KAÇMAZ 1 Hukukî ilişkilerde teminat ihtiyacını karşılayan önemli kurumlardan birini de ipotek hakkı oluşturmaktadır. Kazanma sebebini kanun hükmünün oluşturduğu ipotek hakları ise, kanunî ipotek hakları olarak adlandırılmaktadır. Kanun hükmüne dayalı olarak kurulan ipotek haklarının bir kısmı için tescil şartı aranmaktayken; bir kısmı için ise aranmamaktadır. Tescil şartının aranmadığı tescile tabi olmayan kanunî ipotek hakları, 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunu ve çeşitli özel kanunlarda düzenlenmektedir. Ancak zaman içinde söz konusu bu ipotek haklarının yapılan kanunî düzenlemeler ile birlikte birtakım değişikliklere uğramış olduğu görülmektedir. Çalışmamızda tescile tabi olmayan kanunî ipotek hakları yapılan bu değişiklikler ışığında ele alınacaktır. Anahtar kelimeler: Tescile tabi olmayan kanunî ipotek, teminat ilkesi, aleniyet ilkesi, gizli rehin ABSTRACT The hypothec right is one of the most significant rights meeting the requirement of guarantee in legal relationships. Hypothec rights which their reason of acquisition are constituted by law are called as legal mortgage rights. While registration is required as a condition for some legal mortgage rights 1 Kırıkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medenî Hukuk Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi 2891

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 for some of them it is not required. Non- registered legal mortgage rights are legislated in Turkish Civil Code no. 4721 and several special codes. But it is seen that these mortgage rights were modified from various aspects by legal regulations in time. In this study non- registered legal mortgage rights will be discussed in the light of these amendments. Key words: Non- registered legal mortgage, principle of guarantee, principle of publicity, hidden hypothec GİRİŞ Taşınmaz rehninin en yaygın türü olan ipoteğin temel amacı, bir alacağı teminat altına almak ve gerektiğinde rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurularak alacağın elde edilmesini sağlamaktadır. İpoteğin kurulması çoğunlukla bir sözleşmeye dayanmaktadır. Ancak bunun dışında kanun hükmü, mahkeme kararı veya ölüme bağlı tasarruflar da ipotekte kazanma sebeplerini oluşturabilmektedir. Kazanma sebebini kanun hükmünün oluşturduğu kanunî ipotek hakları ise kendi içinde tescile tabi olup olmamalarına göre ikiye ayrılmaktadır. TMK m. 892 de de Kanunî ipotek haklarının doğumu, aksi kanunda öngörülmüş olmadıkça, tapu kütüğüne tescil edilmelerine bağlı değildir. denilmek suretiyle bu hususa işaret edilmiştir. Tescile tabi kanunî ipotek hakları Türk Medenî Kanunu, Türk Borçlar Kanunu, Kat Mülkiyeti Kanunu nda düzenlenmektedir. Tescile tabi olmayan kanunî ipotek haklarına, Türk Medenî Kanunu nda m. 865-867 ve 876 da taşınmazın muhafazası, sigortalanması ve değerinin azalmasının önlenmesi için masraf yapılması ile ilgili olarak yer verilmiştir. Bunun dışında İmar Affı Kanunu, Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun gibi özel kanunlarda da tescile tabi olmayan kanuni ipotek hakları düzenlenmiştir. Vakıflar Kanunu nda yer alan kanunî ipotek hakkının tescile tabi olup olmadığı konusunda ise açıklık bulunmamaktadır. Bu çalışmanın konusunu, Türk Medenî Kanunu ve özel kanunlarda yer alan tescile tabi olmayan kanunî ipotek hakları oluşturmaktadır. Çalışmada ilk olarak kanunî ipotek hakları taşınmaz rehnine hâkim olan aleniyet, teminat ve sabit dereceler ilkesi açısından değerlendirilecektir. Ardından Türk Medenî Kanunu nda düzenlenmiş olan tescile tabi olmayan kanunî ipotek hakları ele alınacak ve son olarak da meydana gelen değişiklikler ışığında özel kanunlarda yer alan kanunî ipotek hakları incelenecektir. 2892

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz II. TAŞINMAZ REHNİNE HÂKİM OLAN İLKELER AÇISINDAN TESCİLE TABİ OLMAYAN KANUNÎ İPOTEK HAKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ A. Aleniyet (Kamuya Açıklık) İlkesi Açısından Değerlendirme TMK m. 1020 2 de tapu sicilinde aleniyet ilkesine yer verilmiş, TMK m. 856 ve 858 de ise taşınmaz rehninde aleniyet ilkesi vurgulanmıştır. TMK m. 856 da Taşınmaz rehni tapu kütüğüne tescil ile kurulur. Kanunda öngörülen ayrık durumlar saklıdır. denilmek suretiyle taşınmaz rehninin kurulmasında aleniyet ilkesine yer verilmektedir. TMK m. 858 de yer alan Taşınmaz rehni, tescilin terkini veya taşınmazın tamamen yok olmasıyla sona erer. Kamulaştırmaya ilişkin kanun hükümleri saklıdır. hükmü ile de taşınmaz rehninin sona ermesinde de aleniyet ilkesinin geçerli olduğu belirtilmiştir. Her iki hükümde de yer almış olduğu üzere, tescil, taşınmaz rehni açısından hem aleniyeti sağlayan hem de kurucu bir işleve sahiptir. Aleniyet ilkesi ile birlikte taşınmazla ilgili işlem yapacak olan iyiniyetli üçüncü kişilerin hakları da güvence altına alınmış bulunmaktadır. Taşınmaz rehninin tescil ile kazanılması hem bir hukuki sebebinin ve hem de tescilin varlığını gerektirmektedir. Zira Türk hukukunda sebebe bağlılık esası kabul edilmektedir 3. Hukuki sebebi ise rehin sözleşmesi, ölüme bağlı tasarruf, malikin tek taraflı tasarrufu, mahkeme kararı ya da kanun hükmü oluşturmaktadır 4. Hukuki sebep rehin hakkı sahibine tescili talep hakkını tanımaktadır 5. TMK m. 856 da kazanma sebebi olarak yalnızca rehin sözleşmesi anılmış olmakla birlikte yukarıda belirtilmiş olan sebepler de bu kapsamda değerlendirilmektedir. Hukuki sebebi kanun hükmünün oluşturduğu hallerde, taşınmaz rehni doğrudan doğruya tescile gerek kalmaksızın kurulabileceği gibi dolaylı olarak yani tescille de kurulabilir. Ancak belirtmek gerekir ki, taşınmaz rehninde aleniyet (tescil) ilkesi oldukça katı bir biçimde uygulandığından dolayı kanuni rehin hakları oldukça sınırlı bir biçimde öngörülmüştür 6. Nitekim tescile tabi 2 Tapu sicili herkese açıktır. İlgisini inanılır kılan herkes, tapu kütüğündeki ilgili sayfanın ve belgelerin tapu memuru önünde kendisine gösterilmesini veya bunların örneklerinin verilmesini isteyebilir. Kimse tapu sicilindeki bir kaydı bilmediğini ileri süremez. 3 EREN, Fikret: Mülkiyet Hukuku, 2. Baskı, Ankara, 2012, s. 201. 4 Kanun hükmü ve mahkeme kararını kanuni rehin başlığı altında değerlendiren görüş için bkz. SAYMEN, Ferit H./ ELBİR, Halit K.: Türk Eşya Hukuku, İstanbul, 1963, s. 525. 5 SAYMEN/ ELBİR, s. 523. 6 AYAN, Mehmet: Eşya Hukuku III Sınırlı Ayni Haklar, 7. Baskı, Konya, 2015, s. 206. 2893

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 (dolayısıyla) kanuni rehin haklarında, kanun hükmü taşınmaz rehninin sicil dışında doğrudan doğmasına vücut vermemekte, yalnızca hak sahibine tescili talep hakkı vermektedir 7. Doğrudan doğruya rehin haklarında ise yalnızca rehnin kurulmasına dayanak oluşturan bir kanun hükmünün bulunması yeterli olup rehin hakkı tamamen tapu kütüğü dışında doğmaktadır. Bu sebeple tescile tabi olmayan kanuni ipotek hakları gizli rehin adı ile de anılmaktadır 8. Aynı zamanda tescile tabi olmayan kanuni ipotek hakları, rehnin tescil ile kurulması ilkesinin istisnasını oluşturmaktadır 9. Buna rağmen sicile tescil gerçekleşmişse, bu açıklayıcı bir niteliğe sahip olmaktadır 10. Taşınmaz rehninin, taşınmaz mülkiyeti için öngörülmüş olan tescilsiz kazanma yolları ile kurulması ise mümkün değildir. Zira rehin hakkı, alacaklıya tescilsiz kazanmanın şartlarından biri olan malik sıfatıyla zilyet olma yetkisini vermemektedir 11. B. Teminat İlkesi Açısından Değerlendirme Aynı zamanda rehnin kuruluş gayesini de oluşturan teminat ilkesi, vadesinde alacağını elde edememiş olan rehinli alacaklının rehin konusunu sattırarak satış bedelinden alacağını almasını ifade etmektedir 12. Dolayısıyla kural olarak rehinli alacaklının yalnızca alacağını elde edememesi halinde taşınmaza müdahale etme hakkı bulunmaktadır 13. Ancak alacaklı, özellikle uzun vadeli borçlar için rehin söz konusu olduğunda, rehinle yüklü taşınmazın değerinde azalma meydana gelmesi tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu durumda ise rehinli alacaklıya taşınmazın değerini korumak konusunda birtakım haklar tanınmaktadır. Teminat ilkesinin konusunu, teminatın kapsamı, yukarıda sözü edilen rehinli alacaklıya tanınmış olan teminatı oluşturan rehin konusu taşınmazın 7 SAYMEN/ ELBİR, s. 525. 8 KÖPRÜLÜ, Bülent/ KANETİ, Selim: Sınırlı Ayni Haklar, İstanbul, 1982-1983,s. 215; GÜRSOY, Kemal T./ EREN, Fikret/ CANSEL, Erol: Türk Eşya Hukuku, Zilyetlik, Tapu Sicili, Mülkiyet, Sınırlı Ayni Haklar, Gözden Geçirilmiş İkinci Baskı, Ankara, 1978, s. 1045; SAYMEN/ ELBİR, s. 526. 9 SAYMEN/ ELBİR, s. 526. 10 KÖPRÜLÜ/ KANETİ, s. 235. 11 ERTAŞ, Şeref: Eşya Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 11. Baskı, İzmir, 2014, s. 551. 12 KUNTALP, Erden : Teminat Kavramı, Teminat Türleri ve Bunlardan Doğan Sorumluluk, Reha Poroy a Armağan, İstanbul,1995, s. 151. 13 ERTAŞ, s. 558. 2894

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz değerinin korunması ve teminat altına alınmış olan alacağın kapsamında nelerin yer alacağı hususları oluşturmaktadır 14. Teminatın kapsamını taşınmaz, bütünleyici parçalar, eklenti, kira bedeli ve sigorta tazminatı oluşturmaktadır. Teminat altına alınan alacağın kapsamına anapara, takip giderleri ve gecikme faizi, sözleşme faizi ve taşınmazın korunması için yapılan zorunlu masraflar girmektedir. Teminat ilkesinin rehin konusu taşınmazın değerinin korunmasına ilişkin hükümleri ise taşınmaz malikinin kusurunun bulunup bulunmaması durumuna göre değişiklik göstermektedir. Teminat ilkesinin alacağın kapsamına dâhil olan zorunlu masraflara ve taşınmazın değerinin korunmasına ilişkin hükümleri dolayısıyla, rehinli alacaklı lehine tescile tabi olmayan birtakım kanuni ipotek hakları doğmaktadır. Bu hallerde rehinli alacaklı, yukarıda 15 da belirtilmiş olduğu üzere tescili gerekli olmayan gizli bir rehin hakkına sahip olmaktadır. C. Sabit Dereceler Sistemi Açısından Değerlendirme Tek bir taşınmaz üzerinde aynı anda birbiri ile çatışan sınırlı ayni hakların bulunması halinde sıra kavramı gündeme gelmektedir 16. Taşınmaz üzerindeki rehin hakları arasındaki sıranın ne şekilde olacağı konusunda, karşımıza ilerleme ve sabit dereceler sistemi olmak üzere iki farklı sistem çıkmaktadır 17. Roma hukukuna dayanan ilerleme sisteminde, rehin taşınmazın tamamı üzerinde kurulmakta ve birden fazla rehin arasındaki sıra kuruluş tarihi yani tescil esasına göre belirlenmektedir. Cermen hukuku kökenli olan sabit dereceler sisteminde ise, taşınmaz derece adı verilen farazi değer parçalarına bölünmekte ve her bir derece üzerinde bağımsız olarak rehin hakkı kurulabilmektedir 18. Sabit dereceler sisteminde, birden fazla rehin arasındaki sıra ilerleme sisteminden farklı olarak, rehnin kulmuş olduğu dereceye bakılarak tespit edilmektedir. Türk hukukuna bakıldığında, taşınmaz üzerindeki ayni hakların sırası bakımından ilerleme sistemi, yani tescil tarihi esasının; rehin haklarının kendi 14 M. Kemal, OĞUZMAN/ Özer, SELİÇİ/ Saibe, OKTAY-ÖZDEMİR; Eşya Hukuku, 18. Baskı, İstanbul, 2015, s. 931. 15 Bkz. II. A. 16 AYBAY/ HATEMİ: Eşya Hukuku, Gözden Geçirilmiş 3. Bası, İstanbul, 2012, s. 252. 17 ERTAŞ, s. 545. 18 OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 917. 2895

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 arasındaki sıra bakımından ise sabit dereceler sisteminin benimsendiği görülmektedir 19. Sabit dereceler sisteminde sıra, rehin sözleşmesine dayalı olarak kurulmuş rehin hakları bakımından taraflarca, kanuni rehin haklarında ise kanun tarafından tayin edilmektedir 20. Keza, taşınmaz rehninin hukuki sebebini kanun hükmünün oluşturduğu kanuni ipotek haklarının sırasının da kanun tarafından belirlenmiş olduğu görülmektedir. III. TÜRK MEDENÎ KANUNU NDA YER ALAN TESCİLE TABİ OLMAYAN (DOĞRUDAN DOĞRUYA KANUNDAN DOĞAN) KANUNÎ İPOTEK HAKLARI Kanunî ipotek haklarının doğumu, aksi kanunda öngörülmüş olmadıkça, tapu kütüğüne tescil edilmelerine bağlı değildir. denilmek suretiyle TMK m. 892 de tescile tabi olmayan kanuni ipotek hakları ile ilgili düzenlemeye yer verilmiştir. TMK da yer alan tescile tabi olmayan kanuni ipotek haklarının, TMK m. 865-867 ve m. 876 hükümleri gereğince, rehinli alacaklının taşınmazın değerinin eksilmesini önlemek veya gidermek amacıyla yaptığı giderler ve taşınmazın muhafazası ve sigortalanması amacıyla yaptığı giderler ile ilgili olarak düzenlendiği görülmektedir 21. Anılan bu durumlar aynı zamanda yukarıda 22 sözü geçen teminat ilkesi ile de yakından ilgilidir. TMK da düzenlenmiş olan tescile tabi olmayan kanuni ipotek hakları, tescile tabi kanuni ipotek haklarından farklı olarak, söz konusu sebeplerin gerçekleşmesi ile birlikte tescile gerek olmaksızın doğrudan doğruya kanun dolayısıyla doğmaktadır. Rehinli alacaklıya yapmış olduğu giderler dolayısıyla, bu nitelikte bir rehin hakkının tanınması oldukça yerindedir. Zira rehnin kurulmasının ve teminat ilkesinin amacı rehinli alacaklıya alacağı için güvencenin sağlanmasıdır. Kendisine sağlanmış olan teminattan mahrum kalmamak adına zorunlu olarak masraf yapan alacaklıya kanundan doğan ve sıra itibariyle de önceliğe sahip olan böyle bir ipotek hakkının tanınması da söz konusu bu amaca hizmet etmektedir. 19 ESENER, Turhan/ GÜVEN, Kudret: Eşya Hukuku, Genişletilmiş 6. Baskı, Ankara, 2015, s. 484. 20 SAYMEN/ ELBİR, s. 550. 21 SİRMEN, Lale: Eşya Hukuku, Ankara, 2015, s. 604-605. 22 Bkz. II. B. 2896

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz A. Rehinli Alacaklının Taşınmazın Değerinin Eksilmesini Önlemek veya Gidermek Amacıyla Yaptığı Giderler Dolayısıyla Doğan Kanunî Rehin Hakları Taşınmazın değerinin eksilmesini önlemek veya gidermek amacıyla yapılan giderlere ilişkin hükümler aynı zamanda taşınmaz rehnine hâkim olan ilkelerden teminat ilkesinin, teminatın korunması boyutunu oluşturmaktadır. Teminatın korunması hükümleri, alacak için bir teminat oluşturan taşınmaz rehninin, söz konusu bu fonksiyonunu gerçekleştirebilmesi amacıyla öngörülmüştür 23. Zira taşınmazın değerinde azalma meydana gelmesi halinde taşınmaz rehninin kurulma amacını oluşturan teminat altına alma tam anlamıyla gerçekleşmiş olmamaktadır 24. Taşınmazın değerinin korunması ile ilgili hükümler konusunda ise kanunda ikili bir ayrıma gidildiği görülmektedir. Bu ayrıma göre, taşınmaz malikinin değer azalmasında kusurunun bulunması ve bulunmaması hallerinde farklı hükümler uygulama alanı bulmaktadır. Yine benzer şekilde değer azalmasının gerçekleşme ihtimalinin bulunması, devam etmekte olması veya gerçekleşmiş olması hallerine göre de alt ayrımlar yapılmıştır. 1. Taşınmaz Maliki Taşınmazın Değerinin Azalmasında Kusurlu İse Taşınmazın değerinin malikin kusurlu davranışları sonucunda düşmesi halinde, alacağı rehinle güvence altına alınmış olan alacaklıya, TMK m. 865 ve 866 da çeşitli ihtimallere göre farklılaşan birtakım imkânlar tanınmıştır 25. Ancak, söz konusu bu imkânlara, yalnız maddi fiiller sonucunda meydana gelen değer azalmaları için başvurulabileceğine dikkat edilmelidir 26. Zira taşınmaz üzerinde rehin hakkından sonra kurulan ayni haklar, zaman itibariyle öncelik ilkesi gereği rehin hakkından daha sonra geleceğinden hukuki işlemlerden kaynaklanan değer azalmalarında, TMK m.865 ve 866 da yer alan bu imkânlara başvurulmasına gerek bulunmamaktadır 27. Bu imkânlara başvurulması halinde ortaya çıkan giderlerin teminat altına alınması için ise, 23 SİRMEN, s. 590; AYAN, s. 194. 24 OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 939. 25 SİRMEN, s.590. 26 STEİNAUER, Paul- Henri: Les droits réels, C. III, Troisième édition, Bern, 2003, N. 2737( Naklen OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, Eşya Hukuku, s. 939). 27 LEEMAN, Hans: Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch IV. Band. Sachenrecht, 2. Auflage 1920, Art. 808, N.26 (Naklen OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY- ÖZDEMİR, Eşya Hukuku, s. 939). 2897

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 alacaklıya doğrudan doğruya kanundan doğan kanuni bir ipotek hakkı tanınmaktadır 28. Değer azalmasının tespitinde, rehnin kurulduğu sırada taşınmazın sahip olduğu değerin esas alınması gerektiğini savunan görüşler bulunduğu gibi, değer azalmasına yol açan olayın gerçekleştiği sırada taşınmazın sahip olduğu değerin esas alınması gerektiğini savunan görüşler de bulunmaktadır 29. Kanaatimizce rehnin kurulduğu sırada taşınmazın sahip olduğu değerin esas alınması daha yerindedir. Zira rehnin ne ölçüde teminat sağlayacağı hususu bu ana göre belirlenmektedir. a. Değer Azalması Tehlikesinin Bulunması Halinde Değer azalması tehlikesinin bulunması halinde, rehin konusu taşınmaz henüz değer kaybına uğramamış olmakla beraber, değer kaybına uğrama ihtimali oldukça yüksektir. Bu halde, değer azalması henüz başlamamış olsa dahi, rehinli alacaklı önleme davası açabileceği gibi değer azalmasının önlenmesi için gerekli önlemleri de alabilmektedir 30. Ayrıca TMK m. 866/II de Alacaklı, rehinli taşınmazın değerinin düşmesi tehlikesinin mevcut olması hâlinde de güvence isteyebilir. denilmek suretiyle rehinli alacaklıya güvence talep etme imkânı da tanınmıştır. b. Değer Azalmasının Başlamış ve Devam Etmekte Olması Halinde Değer azalmasının başlamış ve devam etmekte olduğu halde, aynı zamanda belirli ölçüde azalma da gerçekleşmiş olacağından bu durumda ilk olarak değer azalmasının gerçekleşmiş olması halinde başvurulan imkânlara başvurulabilmektedir 31. İkinci olarak ise rehinli alacaklı tarafından, TMK m. 865/I de Malik, rehinli taşınmazın değerini düşüren davranışlarda bulunursa; alacaklı, hâkimden bu gibi davranışları yasaklamasını isteyebilir. şeklinde ifade edilmiş olan önleme davasının açılması mümkündür. Önleme davası, rehinli 28 ŞENER, Yavuz Selim: Türk Hukukunda İpotek ve Uygulaması, İstanbul, 2005, s. 28. 29 SAYMEN/ ELBİR, s. 546; OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, Eşya Hukuku, s. 939-940. 30 LEEMAN, Art. 808, N. 32 (Naklen OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, Eşya Hukuku, s. 942). 31 OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 941. 2898

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz alacaklının ayni nitelikteki rehin hakkını koruma amacı taşımaktadır 32. Dolayısıyla malike karşı açılabileceği gibi taşınmazı fiilen kullanan intifa hakkı sahibi, kiracı vb. kimselere karşı da açılabilir 33. Rehinli alacaklıya tanınan bir diğer imkân ise bizzat önlem almadır. Rehinli alacaklının bizzat önlem alma imkânına Alacaklıya, gerekli önlemleri almak üzere hâkim tarafından yetki verilebileceği gibi; gecikmesinde tehlike bulunan hâllerde alacaklı, böyle bir yetki verilmeden de gerekli önlemleri kendiliğinden alabilir. denilmek suretiyle TMK m. 865/II de yer verilmiştir. Rehinli alacaklıya, gerekli önlemleri alırken yapmış olduğu giderler için tanınmış olan tescile tabi olmayan rehin hakkı, TMK m. 865/III te Alacaklı, önlem için yapmış olduğu giderleri malikten isteyebilir ve bu alacakları için taşınmaz üzerinde, tescile gerek olmaksızın ve tescil edilmiş olan diğer yüklerden önce gelen bir rehin hakkına sahip olur. şeklinde ifadesini bulmuştur. Söz konusu bu rehin hakkı taşınmaz üzerinde yer alan tüm ayni haklardan önce gelen bir niteliğe sahiptir 34. Ayrıca gerek borçlu olan gerek ise borçlu olmayan taşınmaz malikinin rehinli alacaklı tarafından yapılan bu giderlerden dolayı kişisel sorumluluğu da bulunmaktadır. Dikkat edilirse taşınmazın değerinde azalmanın meydana gelmiş olması halinden farklı olarak burada borçlu olmayan taşınmaz malikinin de kişisel sorumluluğu bulunmaktadır 35. Kanaatimizce bunun sebebi, ilk durumda rehinli alacaklı tarafından herhangi bir masraf yapılmaz iken; ikinci durumda teminatın değerinin azalmasının yanı sıra bir de önlem alma dolayısıyla ekstra bir masrafa giriliyor olmasıdır. c. Değer Azalmasının Gerçekleşmiş Olması Halinde Taşınmazın değerinde azalmanın meydana gelmiş olması halinde, rehinli alacaklı TMK m. 866/I de Rehinli taşınmazın değerinde düşme meydana gelmişse alacaklı, alacağı için başka güvence göstermesini veya rehinli taşınmazın eski hâle getirilmesini borçludan isteyebilir. şeklinde ifade edilmiş olan güvence gösterilmesi veya rehinli taşınmazın eski haline getirilmesi taleplerinde bulunabilmektedir. Ancak eski hale getirmenin talep edilebilmesi, bunun kısa süre içinde yerine getirilebilir olmasına bağlıdır 36. 32 HELVACI, İlhan, Türk Medenî Kanununa Göre Sözleşmeden Doğan İpotek Hakkı, İstanbul, 2008, s. 238. 33 AKİPEK, Jale G./ AKINTÜRK, Turgut: Eşya Hukuku, İstanbul, 2009, s. 747. 34 ERTAŞ, s. 494. 35 Bkz. III. A. 1. c. 36 SİRMEN, s. 591. 2899

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Aksi takdirde yalnız güvence gösterilmesi talebinde bulunulması mümkündür. Kanaatimizce, böyle bir uygulamaya gidilmesindeki amaç, rehinli alacaklının alacağının kısa süre içinde güvenceye kavuşturulmasıdır. Eski hale getirme talebi için gerekli şartların mevcut olması halinde ise, rehinli alacaklı eski hale getirme veya güvence talep etme konusunda seçimlik bir hakka sahip olmaktadır 37. Gösterilecek güvencenin taşınmaz rehni, taşınır rehni veya kefalet şeklinde olması mümkündür 38. Güvence gösterilmesi ve eski hale getirme taleplerinin yerine getirilmemesi halinde rehinli alacaklı TMK m.866/iii te yer alan Yeterli güvence hâkim tarafından belirlenen süre içinde verilmediği takdirde alacaklı, güvence eksiğini karşılayacak miktardaki alacak kısmının ödenmesini isteyebilir. ifadesi gereği, güvence eksiğini karşılayacak miktarda alacak kısmının ödenmesini de talep edebilir. Ancak dikkat edilmelidir ki, güvence eksiğini karşılayacak miktarda alacak kısmının ödenmesi talebi yalnız borçluya karşı ileri sürülebilir 39. Rehin konusu taşınmazın borçlu olmayan malike ait olması halinde, malikin sorumluluğu yalnız taşınmaz ile sınırlı olduğundan bu kişiye karşı böyle bir talepte bulunulması ise mümkün değildir. Ödemenin yapılmaması halinde rehinli alacaklı, borç henüz müeccel olsa dahi rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurabilir 40. Taşınmazın değerinin azalması halinde rehinli alacaklının başvurabileceği bir diğer yol ise, TBK m. 49 da düzenlenmiş olan haksız fiil hükümleridir 41. Bu yola başvurulabilmesi için rehinli alacaklının alacağını rehnin paraya çevrilmesi sonucunda elde edememiş olması gereklidir. Bu durum ise daha ziyade borçlu olmayan malikin taşınmazını rehin vermiş olması halinde önem taşımaktadır 42. Zira taşınmazın değerini azaltıcı davranışlar borçlu olmayan malik tarafından gerçekleştirilmekte ve rehinli alacaklının sahip olduğu teminat değeri bu kişi tarafından azaltılmaktadır. 37 OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 940. 38 GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 1016;, WIELAND, C. : Kanunu Medenîde Aynî Haklar ( Çev. İ. Hakkı KARAFAKI), C.II, 2. Baskı, Ankara, 1946, s. 594; SİRMEN, s. 591. 39 SAYMEN/ ELBİR, s. 546; KÖPRÜLÜ/ KANETİ, s. 278; GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 1016; OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY- ÖZDEMİR, s. 940. 40 AKİPEK/ AKINTÜRK, s. 749; SİRMEN, s. 591. 41 LEEMAN, Art. 808, N. 46( Naklen) OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 940-941. 42 OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 941. 2900

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz 2. Taşınmaz Maliki Taşınmazın Değerinin Azalmasında Kusurlu Değilse Taşınmazın değerinin azalmasında malikin kusurunun bulunmaması doğal olaylara dayanabileceği gibi 3. kişilerin davranışlarına da dayanabilir 43. Esasen bu halde, malikin kusurunun bulunmasından farklı olarak, rehinli alacaklıya herhangi bir koruma sağlanmamaktadır 44. Ancak TMK m 867/I de ifade edilmiş olduğu üzere, taşınmaz maliki lehine değer azalması nedeniyle tazminata hükmedilmiş ise rehinli alacaklı, söz konusu bu tazminat miktarını aşmamak kaydı ile güvence gösterilmesi ya da ödeme yapılması taleplerinde bulunabilmektedir. Bu imkânlara başvurulabilmesi için ise, tazminatın malikin eline geçmiş olması gerekmektedir 45. Rehinli alacaklıya tanınmış olan bizzat önlem alma yetkisine ve tescile tabi olmayan kanuni rehin hakkına ise, TMK m.867/ii de Bununla birlikte alacaklı, değer düşmesinin önlenmesi veya giderilmesi için gerekli önlemleri kendiliğinden alabilir. Alacaklı, bu amaçla yaptığı masraflardan dolayı rehinli taşınmaz üzerinde tescile gerek olmaksızın ve tescil edilmiş olan diğer yüklerden önce gelen bir rehin hakkına sahip olur. Malik, bu masraflardan kişisel olarak sorumlu değildir. şeklinde yer verilmiştir. Bu hükme göre, taşınmaz malikinin rehinli alacaklının önlem alırken yapmış olduğu giderler dolayısıyla kişisel sorumluluğu söz konusu değildir 46. Zira değer azalmasının meydana gelmesinde malikin kusuru bulunmamaktadır. Bununla birlikte, yapmış olduğu bu giderler dolayısıyla, rehinli alacaklıya taşınmaz üzerinde yer alan tüm ayni haklardan önce gelen ve tescile tabi olmayan bir kanuni rehin hakkı tanınmaktadır. Ayrıca, malikin kusurlu olması halinden farklı olarak, rehinli alacaklının söz konusu önlemleri alırken hâkime başvurmasına da gerek yoktur 47. 43 AYAN, s. 197. 44 SİRMEN, s. 591; OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY-ÖZDEMİR, s. 942. 45 GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 1017; SİRMEN, s. 592. 46 DAVRAN, Bülent: Rehin Hukuku Dersleri, İstanbul, 1972, s. 21; GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 1017; SİRMEN, s. 592. 47 743 sayılı Türk Kanuni Medenîsi m. 782 de rehinli alacaklının önlem almadan önce hâkimin iznine başvurmasının gerekli olup olmadığı konusunda açıklık bulunmamakla birlikte, taşınmaz malikinin kusurlu olduğu hallerde aranan iznin malikin kusurunun bulunmadığı hallerde de aranması gerektiği yönünde görüşler ileri sürülmekteydi. Ancak ileri sürülen bu görüşün aksine 4721 sayılı TMK da malikin kusurunun bulunmadığı bu hallerde önlem alınırken hâkimin iznine başvurulmasına gerek olmadığı yönünde düzenleme yapılmıştır. Bkz. AYAN, s. 197. 2901

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 TMK m. 867 de yer almamakla beraber, taşınmazın değerinde azalmaya sebebiyet veren üçüncü kişilere karşı önleme davası da açılabilir 48. Aynı şekilde kusurlu davranışları ile taşınmazın değerinde azalmaya yol açan üçüncü kişilerden, TBK m. 49 da yer alan haksız fiil hükümleri uyarınca tazminat talep edilmesi de mümkündür 49. B. Rehinli Alacaklının Taşınmazın Olağan Muhafazası ve Sigortalanması Amacıyla Yaptığı Giderler Dolayısıyla Doğan Kanuni Rehin Hakları Taşınmazın değerindeki azalmaları önlemek için yapılan giderler gibi taşınmazın muhafazası ve sigortalanması için yapılan giderler de taşınmaz rehninin sağlamış olduğu teminatın kapsamında yer almaktadır 50. Ancak söz konusu bu masraflar, taşınmazdaki değer azalmalarının önlenmesi için yapılan masraflardan farklı olarak, değer azalması tehlikesi olmaksızın olağan olarak taşınmazın korunması için yapılan zorunlu masraflardır 51. Rehinli alacaklının taşınmazın muhafazası ve sigortalanması amacıyla yaptığı giderler dolayısıyla doğan kanuni rehin hakları TMK m. 876 da düzenlenmiştir. Buna göre alacaklı, rehinli taşınmazın korunması için zorunlu masraf yapmışsa ve özellikle malikin borçlu olduğu sigorta primlerini ödemişse, rehinli alacaklının bundan doğan alacakları tescile gerek olmaksızın aynen rehinli alacağı gibi teminattan yararlanacaktır 52. Ancak rehinli alacaklının burada sahip olduğu kanuni ipotek hakkı, TMK m. 865-867 de düzenlenmiş olan kanuni ipotek haklarından farklı olarak, taşınmaz üzerinde yer alan diğer tüm ayni haklardan önce gelmemekte; rehinli alacaklının kanuni ipotek hakkı taşınmaz rehni ile teminat altına alınmış olan alacağı ile aynı sırada yer almaktadır 53. Rehinli alacaklının taşınmazın olağan muhafazası ve sigortalanması için yapmış olduğu giderler, aynı zamanda TBK m. 526 vd. da düzenlenmiş olan vekâletsiz iş görme hükümlerine dayalı bir alacak hakkı niteliği de taşımaktadır 54. 48 AYAN, s. 198. 49 AKİPEK/ AKINTÜRK, s. 750. 50 AYAN, s. 192. 51 GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 966. 52 ESENER/ GÜVEN, s. 494. 53 ERTAŞ, s. 571. 54 HELVACI, s. 156. 2902

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz IV. ÖZEL KANUNLARDA YER ALAN TESCİLE TABİ OLMAYAN İPOTEK HAKLARI A. İmar Uygulamalarından Dolayısıyla Ortaya Çıkan Kanuni İpotek Hakları Özel kanunlarda düzenlenmiş tescile tabi olmayan kanuni ipotek haklarından ilkini, 2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve 6785 Sayılı İmar Kanunu nun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun 55 * un m. 10/ c maddesinde yer alan ipotek hakkı oluşturmaktadır. Bu duruma m. 10/c de İmar mevzuatına aykırı bina yapılmış, hisseli arsa ve araziler veya özel parselasyona dayalı arazilerde, imar adası veya parseli olabilecek büyüklükteki alanlarda, binalı veya binasız arsa ve arazileri birbirleriyle, yol fazlalarıyla veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerle birleştirmeye bunları yeniden ada ve parsellere ayırmaya, yapılara yeniden doğan imar ada veya parseli içinde kalanları yapı sahiplerine, yapı olmayanları diğer hisse sahiplerine müstakil veya hisseli veya kat mülkiyeti esaslarına göre vermeye, bunlar adına tescil ettirmeye ve tescil işlemi dışında kalanların hisselerini 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre tespit edilecek bedeli peşin ödenmek veya parsel sahipleri aleyhine kanuni ipotek tesis edilerek, tapu sicilinden terkin ettirmeye belediye veya valilikler resen yetkilidir. Belediye veya valiliklerin talebi halinde bu yetkiler kadastro müdürlüklerince de kullanılır. denilmek suretiyle yer verilmiştir. Bu hüküm gereğince, idarenin arsa ve arazi düzenleme yetkisine dayalı olarak, arazi/ arsa sahiplerinin arsa veya arazileri rızaları alınmaksızın düzenlemeye tabi tutulmakta ve bunun sonucunda 3. kişilerin özel mülkiyetine geçmektedir. Bu durumda 3. kişilere geçmiş olan taşınmaz üzerinde, arsa/arazide yapılan düzenleme sonucu mülkiyet hakkını kaybetmiş olan arazi/ arsa sahipleri lehine, taşınmazlarının bedelinin peşinen ödenmemesi halinde kanuni bir ipotek hakkı tanınmaktadır. Eski malike tanınmış olan bu ipotek hakkının kanuni ipotek niteliği taşımasının sebebi ise ipoteğin kurulması konusunda, gerek taşınmazın mülkiyetini kazanan yeni malikin gerekse taşınmazı düzenlemeye tabi tutulmuş olan taşınmaz malikinin rızasının ve katılımının bulunmuyor olmasıdır. Kanuni ipotek hakkının tescile tabi olmaması ise ilgili düzenlemede söz konusu ipotek hakkının doğumu için * İmar Affı Kanunu olarak da anılmaktadır. 2903

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 tescil şartının aranmıyor olmasından kaynaklanmaktadır 56. Zira tescile tabi olmayan kanuni ipotekleri düzenleyen TMK m. 892 de de Kanuni ipotek haklarının doğumu, aksi kanunda öngörülmüş olmadıkça, tapu kütüğüne tescil edilmelerine bağlı değildir. denilmek suretiyle bu duruma işaret edilmiştir. Bununla birlikte zaman içinde yaşanan değişiklikler dolayısıyla söz konusu ipotek tutarının uyarlanıp uyarlanmayacağı ve bunun ne şekilde olacağı konusunda Yargıtay ve doktrin arasında görüş birliği bulunmamaktadır 57. Kanaatimizce, İmar Affı Kanunu ile arazi sahibine tanınmış olan kanunî ipotek hakkı, iradesi dışında taşınmazı üzerindeki mülkiyet hakkını kaybetmiş olan arazi sahibi için önemli bir güvence oluşturmaktadır. Zira taşınmazının bedelini yeni malikten elde edemeyen eski malik, söz konusu kanuni ipotek hakkına dayanarak taşınmazın paraya çevrilmesini sağlamak suretiyle alacağını elde edebilecektir. B. 5516 Sayılı Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun m. 8 den Doğan Kanuni İpotek Hakkı Özel kanunlarda yer alan bir diğer kanuni ipotek türü, 5516 sayılı kanunun 8. maddesinde, Kurutulan yerde eşhasa ait tapulu yer mevcutsa bu yerin sahibi, umumi kurutma masrafının kendi payına isabet edecek miktarını kurutana öder. Bu miktar üçüncü maddede yazılı komisyon tarafından tespit olunur. Miktar hakkındaki ihtilaf mahkemece hallolunur. Bu yer, kurutana ait alacağın kanuni teminatı hükmündedir. şeklinde düzenlenmiştir. Bu hüküm uyarınca bataklıkların kurutulmasını gerçekleştiren kişi lehine, yapmış olduğu kurutma masrafları için, kurutmaya konu olan taşınmaz üzerinde tescile tabi olmayan bir kanuni ipotek hakkının tanınmıştır 58. Ancak söz konusu Kanun un, 5637 sayılı Uygulama İmkânı Kalmamış Bazı Kanunların Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun ile 02.05.2007 tarihinde yürürlükten kaldırılmış olması nedeniyle günümüzde bataklıkların kurutulması uygulaması bulunmamaktadır. Buna bağlı olarak bu tür bir kanuni ipotek hakkının kurulmasından bahsetmek de mümkün değildir. 56 ÇETİNER, Bilgehan: Taşınmaz Teminatı, İstanbul, 2015, s. 244. 57 Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. ÇETİNER, s. 245-247. 58 GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 1046; KÖPRÜLÜ/ KANETİ, s. 237; SAYMEN/ ELBİR, s. 527. 2904

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz C. 2762 Sayılı Vakıflar Kanunu m. 29 dan Doğan Kanuni İpotek Hakkı 2762 sayılı Vakıflar Kanunu m.29 da On yıl içinde bu Kanun hükümlerine göre taviz vermek yolu ile icareteyn veya mukataa kayıtları terkin edilmemiş olan gayrimenkullerin mülkiyeti on yıl sonunda kendiliğinden mutasarrıflarına geçer ve vakfın hakkı da ivaza dönerek gayrimenkulün tamamı bu ivaz karşılığında birinci derece ve birinci sırada ipotek sayılır. Genel Müdürlük o yıl tahakkuk ettirilen icare veya mukataa üzerinden hesaplanabilecek olan bu tavizlerle vaktinde ödenmeyen taksitleri mutasarrıfın başka mallarına müracaat yolu ile ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanuna göre tahsile dahi yetkilidir. Bu madde gereğince mülkiyeti mutasarrıflarına geçmiş olan gayrimenkullerde maliklerin Hazineden başka varis bırakmadan ölümleri halinde, mülkiyet mahlulen vakfına rücu eder. Bu Kanunun yayımı tarihine kadar maliklerinin ölümleri üzerine son mirasçı sıfatıyla Hazineye İntikal edip de bu husus tapu kaydına işlenmemiş bulunan gayrimenkullerde yukarıdaki fıkra hükmüne tabidir. şeklinde düzenlenmiş olan taviz bedeline, 5737 sayılı Vakıflar Kanunu m. 19 da ise Taviz bedelleri, yapılacak tebligat üzerine altmış gün içerisinde peşin olarak ödenebileceği gibi eşdeğer bir taşınmazla takas edilebilir veya yarısı peşin, kalanı bir yılda beş eşit taksitte ödenebilir. Taksitlendirme halinde, taşınmaza birinci derece ve birinci sırada ipotek konulur. Taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan taksitlerin tamamı muaccel olur. Genel Müdürlükçe tahakkuk ettirilen taviz bedelleri, yapılacak tebligata rağmen ödenmediği takdirde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zammı ile birlikte tahsil edilerek vakfı adına gelir kaydedilir. hükmü ile yer verilmiştir 59. Taviz bedeli uygulamasının ne şekilde olacağı ise, Tapu kayıtlarında, icareteyn ve mukataalı vakıf şerhi bulunan gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde veya tasarrufundaki taşınmazlar, işlem tarihindeki emlak vergisi değerinin yüzde onu oranında taviz bedeli alınarak serbest tasarrufa terk edilir. Ancak miri arazilerden mukataalı hayrata tahsis edilmeyenler ile aşar ve rüsumu vakfedilen taşınmazlar tavize tâbi değildir. Taviz bedelinin hesaplanmasında; ortaklığın giderilmesi veya cebri icra yoluyla satılanlarda satış bedeli, kamulaştırmalarda ise kamulaştırma bedeli esas alınır. Bu Kanun hükümleri gereğince taviz bedelinin tamamı vakfı adına ödenmedikçe, taşınmaz üzerindeki temliki tasarruflar tapu dairelerince tescil olunmaz. Vakıf 59 SAYMEN/ ELBİR, s. 527; KÖPRÜLÜ/ KANETİ, s. 237. 2905

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 şerhleri ile ilgili olarak, diğer kanunlarda yer alan zamanaşımı ve hak düşürücü sürelere ilişkin hükümler uygulanmaz. şeklindeki 18. maddede belirtilmiştir 60. Söz konusu taviz bedelinin, icareteynli ve mukataalı vakıflarda taşınmaz mülkiyetinin tasarruf hakkı sahibine geçmesi için ödenen bir meblağ olduğu görülmektedir 61. Taviz bedelinin ödenmesi ile ilgili olarak Vakıflar Genel Müdürlüğü lehine tanınmış olan bu hakkın niteliği 2762 sayılı kanun döneminde tescile tabi olmayan kanuni ipotek olarak kabul edilmesine rağmen 62 ;5737 sayılı kanunda bu hakkın niteliği, kanundan doğan tescile tabi bir ipotek olarak belirlenmiştir 63. Ancak bunun nedenine ilişkin bir açıklama bulunmamaktadır. Kanaatimizce, söz konusu ipotek hakkının tescile tabi olmayan ipotek hakları arasında yer almasında fayda bulunmaktadır. Zira diğer tescile tabi kanunî ipotek hakları için de açıklamış olduğumuz üzere, rehnin en temel amacı alacaklıya güvence sağlamaktır. Dolayısıyla, bu konuda yorum yapılırken bunun alacaklı lehine olacak şekilde yapılması daha doğru olacaktır. Vakıflar Kanunu nda yer alan bu ipotek hakkının tescile tabi olmadığının kabul edilmesi halinde de, alacaklı tescil mükellefiyetinden kurtulacak ve hak kaybına uğrama ihtimali ortadan kalkacaktır. Böylelikle durum alacaklı lehine açıklığa kavuşturulmuş olmaktadır. 2906 SONUÇ Kazanma sebebini kanun hükmünün oluşturduğu ve doğumu için tescil şartının aranmadığı ipotek hakları tescile tabi olmayan ( doğrudan doğruya) kanunî ipotek hakları olarak adlandırılmaktadır. Bu ipotek türü aynı zamanda taşınmaz rehnine hâkim olan ilkelerden aleniyet ilkesinin istisnasını oluşturması sebebiyle doktrinde gizli rehin olarak da anılmaktadır. Zira taşınmaz rehninin kuruluşu için gerekli olan tescil şartı burada aranmamaktadır. 60 Taviz bedeli ödenmeksizin maddede anılan vakıflarla ilgili temliki tasarruf yapılamayacağına ilişkin Yargıtay 14. Hukuk Dairesi nin 30.10.2001 tarihli, 2001/ 6229 E. ve 2001/ 7307 K. sayılı kararı için bkz. (www.kazanci.com.tr, Kazancı Mevzuat Içtihat Bilgi Bankası) 61 ÖZKAYA, Eraslan: Eski Vakıf Hukuku, Ankara, 2012, s. 150; Taviz bedeli ödenmeden temliki tasarruf yapılamayacağına ilişkin karar için bkz. Yarg. 14. HD., E: 2001/ 6229, K: 2001/ 7307 62 KÖPRÜLÜ/ KANETİ, s. 237; SAYMEN/ ELBİR, s. 527; GÜRSOY/ EREN/ CANSEL, s. 1046. 63 Taviz bedelinin bir çeşit taşınmaz yükü niteliğinde olduğu görüşü için bkz. ÇINAR, Ömer: Taviz Bedeli ve İcareteynli ve Mukataalı Vakıfların Tasfiyesi, EÜHFD, C. XV, S. 1 2 (2011), s. 111-114 http://www.erzincan.edu.tr/birim/hukukdergi/makale/2011_1_5.pdf ( E.T. 13.04.2016, 16:09); OĞUZMAN/ SELİÇİ/ OKTAY- ÖZDEMİR, s. 971.

Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 Kaçmaz Türk Medenî Kanunu nda yer alan doğrudan doğruya kanuni ipotek hakları yine taşınmaz rehnine hâkim olan ilkelerden bir diğeri olan teminat ilkesi ile bağlantılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre taşınmazın değerinin azalmasını önlemek amacıyla veya taşınmazın muhafazası ve sigortalanması için masraf yapan rehinli alacaklıya kanundan doğan bir ipotek hakkı tanınmaktadır. Özel kanunlarda yer alan doğrudan doğruya kanunî ipotek hakları ise 5516 Sayılı Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun, 2762 Sayılı Vakıflar Kanunu ve 2981 Sayılı İmar Affı Kanunu nda düzenlenmiştir. Ancak Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun, 5637 sayılı Uygulama İmkânı Kalmamış Bazı Kanunların Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Kanun ile 02.05.2007 tarihinde yürürlükten kaldırılmıştır. Dolayısıyla artık bu kanuna dayalı olarak kurulan doğrudan doğruya kanunî ipotek hakları bulunmamaktadır. Taviz bedeli dolayısıyla alacaklıya tanınmış olan kanunî ipotek hakkının ise, 2762 Sayılı Kanun döneminde tescile tabi olmadığı kabul edilirken; 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu döneminde doktrin tarafından tescile tabi olarak nitelendirildiği görülmektedir. Kanaatimizce, alacaklı lehine yorum yapılacak olursa, alacaklının tescil mükellefiyetinden kurtarılması ve hak kaybına uğramaması açısından söz konusu ipotek hakkının tescile tabi olmadığının kabulü yerinde olacaktır. BİBLİYOGRAFYA AKİPEK, Jale G./ AKINTÜRK, Turgut : Eşya Hukuku, İstanbul, 2009. AYAN, Mehmet : Eşya Hukuku III Sınırlı Ayni Haklar, 7. Baskı, Konya, 2015. AYBAY/ HATEMİ :Eşya Hukuku, Gözden Geçirilmiş 3. Bası, İstanbul, 2012. ÇETİNER, Bilgehan : Taşınmaz Teminatı, İstanbul, 2015. EREN, Fikret : Mülkiyet Hukuku, 2. Baskı, Ankara, 2012. DAVRAN, Bülent : Rehin Hukuku Dersleri, İstanbul, 1972. ERTAŞ, Şeref : Eşya Hukuku, 11. Baskı, İzmir, 2014. ESENER, Turhan/ GÜVEN, Kudret : Eşya Hukuku, Genişletilmiş 6. Baskı, Ankara, 2015. 2907

Tescile Tabi Olmayan... Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 65 (4) 2016: 2891-2908 GÜRSOY, Kemal T./ EREN, Fikret/ Türk Eşya Hukuku, İkinci Baskı, Ankara, 1978. CANSEL, Erol: HELVACI, İlhan : Türk Medenî Kanununa Göre Sözleşmeden Doğan İpotek Hakkı, İstanbul, 2008. KÖPRÜLÜ, Bülent/ KANETİ, Selim : Sınırlı Ayni Haklar, İstanbul, 1982-1983. KUNTALP, Erden : Teminat Kavramı, Teminat Türleri ve Bunlardan Doğan Sorumluluk, Reha Poroy a Armağan, İstanbul,1995. M. Kemal, OĞUZMAN/ Özer, SELİÇİ/ Eşya Hukuku, Yenilenmiş ve Mevzuata Uyarlanmış 18. Baskı, İstanbul, 2015. Saibe, OKTAY-ÖZDEMİR : ÖZKAYA, Eraslan: Eski Vakıf Hukuku, Ankara, 2012. SAYMEN, Ferit H./ ELBİR, Halit K. : Türk Eşya Hukuku, İstanbul, 1963. SİRMEN, Lale : Eşya Hukuku, Ankara, 3. Baskı, 2015. ŞENER, Yavuz Selim : Türk Hukukunda İpotek ve Uygulaması, İstanbul, 2005. WIELAND, C. (Çev. İ. Hakkı KARAFAKI) : Kanunu Medenîde Aynî Haklar, C.II, 2. Baskı, Ankara, 1946. 2908