MÜHENDİSLİK ETİĞİ (Etik İkilem Nasıl Çözülür) 6.HAFTA Doç. Dr. Faruk YILDIRIM
Etik İkilemlerin Çözümü
1. İlgili ahlaki değerlerin belirlenmesi 2. İlgili anahtar kavramların belirlenmesi (Profesyonelliğin gerekleri işverene karşı sorumluluk, topluma karşı sorumluluk,..) 3. İkilemle ilgili bilgileri topla 4. Mümkün olan tüm karar seçeneklerini belirle 5. Eldeki veriler ışığında ahlaki muhakeme yaparak en iyi çözümü bul. İdeal çözüm yoksa tatmin edici olan çözümü belirle. 6. Seçtiğin çözümü uygula 7. Çözümün işleyip işlemediğini takip et
Seçenekleri Değerlendirme
1.Bu davranışlardan herhangi biri yasaların gerektirdiği ya da yasakladığı bir davranış mıdır? (YASAL BAKIMDAN DEĞERLENDİRME) 2. Bu davranışlardan herhangi biri özel (kurumsal ya da mesleki) etik standartlarının yasakladığı ya da gerektirdiği bir davranışmıdır? (GRUP STANDARTLARI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME) 3.Genel ahlak ilkelerinin bu farklı davranış türleri üzerinde bir ağırlığı var mıdır? (GENEL AHLAK STANDARTLARI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRME) 4.Mesleki veya kurumsal standartlar, yasalara veya genel ahlaka aykırı bir davranışta bulunmamızı gerektiriyorsa ihlal edilebilirler.
Ek Hususlar
1. Bu karar toplum karşısında meşru mudur? 2. Bu kararla yaşayabilir miyim? (Kendine karşı sorumluluk. Etik bütünlük.) 3. Bu karar doğa ve çevre açısından meşru mudur? 4. Bu karar müşterilere karşı meşru mudur? 5. Bu karar işverene karşı meşru mudur? 6. Bu karar meleğe ve meslektaşlara karşı meşru mudur? 7. Bu kararı alırken başkasının deneyim ve uzmanlığına güvenebilir miyim? (Karşılaştığımız çıkmazla önceden karşılaşmış olan birini tanıyor olabilir ve onun fikirlerinden ya da deneyimlerinden yararlanabiliriz.
Etik Kodlar Yardımcı Olabilir: meslek mensuplarınca kabul edilmiş olan, tüm meslektaşların uyması gereken ahlaki sorumlulukları
1. Topluma hizmet ve toplumun yararını koruma 2. Meslek mensuplarına kılavuzluk yapma 3. Meslek mensuplarına ilham verme 4. Meslektaşlar arasında ortak davranış standardı oluşturma 5. Etik davranan meslektaşlara pozitif destek sağlama 6. Eğitime katkı ve ortak anlayış sağlama 7. Disiplini sağlama ve yanlışları önleme 8. Mesleğin itibarını koruma ve geliştirme
Etik Kodlar Ciddiye Alınmazsa; meslek itibari zarar görür, kötüler tarafından istismar edilebilir.
Etik Kodlar ciddiye alınmaz ise 1. Genel ifadeler içerdiği için net hükümler içermez 2. Kod içinde yer alan değerler birbiriyle çelişebilir (Kendine karşı sorumluluk, işverene karşı sorumluluk) 3. Sorumluluklardan bahseder ancak haklardan bahsetmez 4. Farklı mesleklerde aynı konuda farklı görüşler olabilir bu nedenle birleştirilmiş bir mühendislik kodu olmalıdır 5. Bazı kodlar bazı değerleri göz önüne almaz veya çok öne çıkarır
Açık Etik İhlal ve Gri Alan(Etiğe aykırılığı çok da açık olmayan eylemler)
KAYNAKLAR Bu kaynak Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendsilik Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümünde okutulan Mühendislik Etiği dersine ait yardımcı DERS NOTU olarak hazırlanmıştır. Bu ders notunda anlatılan bilgiler çeşitli kitap, internet bilgileri (kaynakları) ve makaleler derlenerek elde edilmiştir. Hiçbir ticari kaygı taşımamaktadır. İçeriğinde olabilecek/var olan hataları ve her türlü eleştirinin bildirilmesi için yfaruk@ktu.edu.tr e-mail adresine geri dönüş yapabilirsiniz. Kaynaklarından yararlandığım tüm bilim insanlarına teşekkür ederim!!!
KAYNAKLAR Botsalı, F.M., Mesleki Etik, Selçuk Üniversitesi Müh. Mimarlık fak. Makine Mühendisliği Bölümü. Yılmaz, E. M., Kurumsal İletişim ve Prensiplere Dayalı Uyuşmazlık Davranışı:Whistleblowing, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi. Gerçek, H., 2005, Mühendislikte Etik Sorunların Ele Verilmesi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Mühendislik Fak., Maden Mühendisliği Bölümü madencilik, vol.44, no.4, pp 20-38. Ruacan, Ş., Yayın Etiği, Hacettepe Üniversitesi, Onkoloji Enstitüsü. Kansu, E., Bilimsel Yayınlarda Etik İlkeler, Hacettepe Üniversitesi, Onkoloji Enstitüsü. T.C. Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kamu Görevlileri Etik Rehberi, 2014,, Ankara. E. Köktürk., Geomatik Etik İlkeler, İpbüker, C., Göksel Ç., Mühendislik Etiği Ders Notları, İstanbul teknik Üniversitesi, Geomatik Mühendisliği Bölümü. TÜSİAD, Dünyada ve Türkiye de İş Etiği ve Etik Yönetimi, 2009, İstanbul. Türkiye Etik Değerler Merkezi, TEDMER, www.tedmer.org.tr. Türkiye Etik Değerler Merkezi, Türk İşgücünün İş Etiğine Yaklaşımı Araştırması, www.tedmer.org.tr, 2002. Ateş, H., Bağce, E., Şen, M.L., Tapu Hizmetlerinde Etik Araştırması, 2008. Kılınç, G., Özgür, H., Genç, F. N., Yerel Düzeyde Planlama Etiği, 2009, Ankara. Özgen, C., Etik Kültürünün Geliştirilmesinde Eğitimin Rolü, Üniversitede Etik Eğitimi, ODTÜ, 2012, Ankara.
KAYNAKLAR Deniz, R., İpbüker, C., Göksel Ç., Mühendislik Etiği Dersleri Neden Zorunlu Olarak Okutulmalıdır?, TMMOB, 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 2005, Ankara. Aktan, Ç. C., Toplam Ahlak Yönetimi, Ahlakta kalite Vurgusu, 2001, Diyarbakır. İnam, A., Uzman Hayatın Neresinde?, Türkiye Mühendislik Haberleri, sayı. 423, pp. 10-15, 2003. Müezzinoğlu, A., Mühendislikte Etik, Türkiye Mühendislik Haberleri, sayı. 423, pp.20-22,2003. Kaylan, A. R.,., Mühendislik Etiği, Ulusal Sygınlık ve Rekabet Gücü, 1. Ulusal Mühendislik Kongresi ve Mühendislik Dekanları Konseyi 8. Toplantısı, 2004. Abdullah, H., Sazak, N., Yıldız, M.,., Elektrik Elektronik Bilgisayar Mühendisliği Mesleğinde Etiksel istekler, İnam, A., Gönülden Bilime, Mühendise Ethik?, Cumhuriyet Bilim Teknik Eki, sayı.831, 2003. Köktürk, E., Mesleki Etiği ve Harita Sektörü, Kumbasar, N., Mühendislik Etiği ve Güçlendirme, Türkiye Mühendislik Haberleri, sayı. 423, pp. 17-19, 2003. Aydın, M., Mühendislik Etiği Giriş ve Kavramlar, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Uzaktan Eğitim Merkezi. Boyacıoğlu, D., Mesleki Etik ve Gıda Mühendisliği, İTÜ, Gıda Mühendisliği Bölümü. Tokyay, M., Mühendislik Etiği, ODTÜ, İnşaat Mühendisliği Bölümü. Gençoğlu, M. T., Mühendislikte Etiği ve Etik Eğitimi, Fırat Üniversitesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü. Yağcı, B., Mühendislikte Etik, yetkin Mühendislik, Balıkesir Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü.