ÝKÝ HATLI MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMÝ ÝÞLEYÝÞ ESASLARI ALLFETT MEKANÝK ve ELEKTRONÝK SÝSTEMLER SAN. ve TÝC. LTD. ÞTÝ. Yeni Eyüp Bulvarý, Topçular caddesi, set üstü No:1 Demirkapý-Rami/ÝSTANBUL Tel: +90 212 501 32 01 (PBX) Fax: +90 212 501 33 37 ISO 9001 BUREAU VERITAS Certification N TR31548/A
ALLFETT ar-ge çalýþmalarýyla, çözüm üreten yaklaþýmlarýyla sanayiye hizmet etmeyi kendine prensip edinmiþ bir sanayii kurumudur. ISO 9001 BUREAU VERITAS Certification N TR31548/A ALLFETT MEKANÝK ve ELEKTRONÝK SÝSTEMLER SAN. ve TÝC. LTD. ÞTÝ. Yeni Eyüp Bulvarý, Topçular caddesi, set üstü No:1 Demirkapý-Rami/ÝSTANBUL Tel: + 9 (0212) 501 32 01 (PBX) Fax: + 9 (0212) 501 33 37 501 33 81 501 33 87 501 33 97 674 82 47 674 82 51 674 82 52 674 82 54 ÝLKELERÝMÝZ TEKNOLOJÝK MÜKEMMELÝYET ULUSLARARASI KALÝTE MÜÞTERÝ MEMNUNÝYETÝ YÜKSEK KALÝTE - UYGUN FÝYAT SAYFA 1
ALLFETT HAKKINDA 1985 yýlýnda kurulan ALLFETT, akýþkan yönetim sistemleri alanýnda uluslararasý düzeyde çözümler sunan bir araþtýrma ve geliþtirme firmasýdýr. ALLFETT ticari ve endüstriyel iþletmelerin normal ve aðýr þartlar altýnda çalýþan makine ve ekipmanlarýnýn otomatik yaðlama sistemleriyle donatýmý konularýnda firmalara çözümler geliþtirir ve bu sistemlerin uygulanmasýný gerçekleþtirir. ALLFETT'in baþarýsýnýn; teknolojik mükemmelliðe olan duyarlýlýktan,uluslararasý düzeydeki kalitesinden ve müþteri memnuniyetine olan hassasiyetinden kaynaklandýðý bilinmektedir. ALLFETT geniþ bir ürün yelpazesine sahiptir.makine ve makine ekipmanlarýna otomatik yaðlama sistemlerinin kurulmasýnda veya kendi içinde otomatik yaðlama sistemlerinden kaynaklanan sorunlara çözümler üreterek makine ve ekipmanlarýn birbirleriyle sorunsuz olarak çalýþmalarýný gerçekleþtirir. Iþletmelere katma deðer saðlar. ALLFETT kurulduðu günden bugünlere kadar yenilikçe çözümlere gösterdiði yaklaþýmlar ve müþteri memnuniyetine olan duyarlýlýðý hiç deðiþmeksizin devam etmektedir.allfett' de bu deðerler bir kuramdýr.hiçbir zaman deðiþmez. ALLFETT distribütörleri ve iþ ortaklarý ile ve yine sorunlara çözüm getiren servis elemanlarýyla Türkiye'de,Amerika Birleþik Devletleri'nde, Kanada'da, Avrupa kýtasýnda Ýtalya'da Asya'da Ýran'da, Hindistan'da, Avustralya' da ve Güney Afrika'da olmak üzere toplam 20 ülkede daima sizlerin sorunlarýna çözüm üretir. ALLFETT Mekanik ve Elektronik Sistemler Sanayi ve Ticaret Limitet Þirketi ISO 9001-2008 kalite belgesine sahiptir. ALLFETT Mekanik ve Elektronik Sistemler Sanayi ve Ticaret Limitet Þirketi ürünleri T.C Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý garanti belgesine sahiptir. SAYFA 2
ALLFETT KALÝTE POLÝTÝKASI ALLFETT Mekanik ve Elektronik Sistemler San. Tic. Ltd. Þti ürettiði otomatik merkezi yaðlama sistemlerinde uluslararasý standartlarý daima ilke kabul etmiþtir. Bunun içindir ki ISO 9001-2008 akreditasyon belgeleri, CE belgeleri ve Türk Standartlarý Enstitüsü yeterlilik belgesi kalite politikamýzýn göstergesidir. ALLFETT Mekanik ve Elektronik Sistemler San. Tic. Ltd. Þti Bureau Veritas tarafýndan TR31548/A numaralý sertifika ile ISO 9001:2008 standardýna uygunluðu belgelendirilmiþ Kalite / Çevre Yönetim Sistemlerine sahiptir. SAYFA 3
EKÝPMANLAR ÝÇÝN YAÐLAMA NEDEN ÖNEMLÝDÝR? ÇALIÞAN YÜZEYLER NEDEN YAÐLANMALIDIR? Makine elemanlarý birbirleriyle bir düzen dahilinde çalýþýrlar. Devamlý yük altýnda veya darbeli olarak çalýþan makine ekipmanlarýnýn verimli olarak iþ görebilmeleri için temas eden yüzeyleri yaðlanmak zorundadýr. Yataklarda bulunan rulmanlar, birbirleri üzerinde çalýþan kaymalý yataklar, mafsallar veya hareket ileten diþli sistemlerinin verimini arttýrabilmek ancak periyodik olarak yaðlanmalarý ile mümkündür. SÜRTÜNME EN BÜYÜK AÞINDIRICIDIR Yað, metal yüzeylerin birbirleri üzerinde çalýþmasýný önler. Yaðlama sayesinde temas eden yüzeyler arasýnda ince bir film tabakasý oluþturulur. Oluþturulan yað filmi sürtünmeden meydana gelen ýsýnmayý ve oluþacak arýzalarý önler bu sayede verimli çalýþmayý ve daha az enerji harcanmasýný saðlar. Makine elemanlarýnýn verimli çalýþabilmeleri için en düþük düzeyde sürtünme deðerleriyle çalýþmalarý gerekir. Çalýþan makine elemanlarý birbirleri üzerlerinde dönerek veya kayarak çalýþýrlar. Bu hareketlerde meydana gelen sürtünme dirençlerinin en düþük düzeyde kalabilmesi için makine elemanlarýnýn sürtünen yüzeyleri yað ile korunmalýdýr. SAYFA 4
EL ÝLE YAÐLAMA KAYIP DEMEKTÝR Makine sistemlerinin manuel olarak yaðlanmasý, yaðýn görevini yerine getirmesine engel olur. Yaðlama iþlemi akipman dururken yapýldýðý için, ekipmanýn ilk hareketinde verilen yaðýn büyük miktarý dýþarý atýlmaktadýr ve bu sebeple yað görevini yerine getiremeden harcanmaktadýr. El ile yaðlamada insan hatasý faktörü yüksek seviyededir. Yaðlamayý gerçekleþtirecek kiþinin yaðlama yapmayý unutmasý yada ertelemesi mümkün olabilmektedir. Her ekipmanda yaðlama noktalarý sayýsý farklýdýr, bu sebeple çok zor pozisyonlarda olan yaðlama noktalarý bulunabilmektedir. Bu zor pozisyonda bulunan yaðlama noktalarý çoðu zaman yaðlanamamaktadýr. EL ÝLE YAÐLAMANIN MALÝYETLERE ETKÝLERÝ Makine sistemlerinde manuel yaðlamanýn maliyetlere olan etkileri pek dikkate alýnmaz. Manuel yaðlamayla yapýlacak uygulamalarda; a. Ekipmanlarýnýn doðru yaðlanmamasý sonucunda erken aþýnmasý. / Tamir - Bakým Masraflarý b. Makinenin yaðlama amacýyla durdurulmasý. / Ýþ gücü kaybý c. Yaðlama yönteminin her defasýnda ayný kalitede uygulanamamasý. / Kalitesiz yaðlama d. Yaðlamanýn gerektiði gibi yapýlamamýþ olmasý sebebiyle çalýþan yüzeylerde meydana gelen zorlanmalar ve bu zorlanmalar sebebi ile oluþan enerji kaybý. / Enerji kaybý e. Yaðlamanýn gerektiði gibi yapýlmamasý sonucu aþýrý yað sarfiyatý / Fazla yað sarfiyatý f. Yanlýþ yaðlamanýn meydana getirdiði çevre kirliliði. / Kirlilik Sýralanan bu unsurlar iþletmeler tarafýndan göz ardý edilebilmektedir. Ýþletmelerin üretim maliyetlerine etken olan bu unsurlar iþletme giderlerine temel teþkil etmektedir. Makine arýzalarýnýn meydana gelmesindeki bu sebepler arýzanýn nedeni olarak düþünülse de arýzanýn giderilmesiyle otomatik yaðlamanýn getireceði maliyet sebebiyle göz ardý edilebilmektedir. Makine sistemlerinde üretim maliyetlerine etki eden yaðlama merkezli sorunlarý þu þekilde sýralayabiliriz. SAYFA 5
OTOMATÝK MERKEZÝ YAÐLAMA NEDÝR? Makine elemanlarýnýn daha verimli ve arýzasýz çalýþmalarýný saðlamak ve ekonomik kullaným ömürlerini uzatmak için Otomatik Merkezi Yaðlama Sistemleri geliþtirilmiþtir. Merkezi yaðlama sistemlerinin makineler üzerine uygulanmasý sayesinde makine elemanlarý çalýþtýðý süre içerisinde yaðlanmaktadýr. Bu sayede çalýþan yüzeyler için gönderilen yað bu çalýþma hareketi sayesinde parçalar üzerine ince bir tabaka oluþturmakta ve bu þekilde tam bir koruma saðlanmaktadýr. Merkezi yaðlama sistemleri ile doðru bir korumanýn yapýlabilmesi sayesinde ekipmanlarýn kullaným ömürleri uzatýlmýþ, enerji giderleri en aza indirgenmiþ, yaðlanmasý zor olan yerlerdeki noktalarý yaðlanýr duruma getirilmiþtir. Yapýlan hesaplamalar ve tecrübelerimize dayanarak, makinelerin mauel olarak yaðlanmamasý sonucunda oluþabilecek 1 saatlik duraksamalardaki iþletme zararlarý otomatik yaðlama sisteminin maliyeti ile eþdeðerdir. Vaka tespit raporlarýna ve yapýlan araþtýrmalara göre makine genel bakým maliyetlerinin %40'lýk bölümü yaðlama ve yaðlamayla ilgili faaliyetlerden oluþmaktadýr. Ayrýca bakým maliyetlerinin %15'lik bölümünü de yetersiz yaðlamadan kaynaklanan bakým iþçiliði oluþturmaktadýr. Yine tespitlere göre rulman hasarlarýnýn %50'lik bölümünün yetersiz yaðlamadan kaynaklandýðý belirlenmiþtir. Ayrýca yaðlamanýn makine ekipmanlarýnýn ömrü açýsýndan önemi yukarýda belirtilen araþtýrma deðerleriyle de ortaya konmaktadýr. Makine ekipmanlarýnýn uzun süreli ve verimli olarak çalýþabilmesi için makine sistemlerinin periyodik olarak yaðlanmasý gereklidir. OTOMATÝK YAÐLAMA SÝSTEMLERÝNÝN SAÐLADIÐI YARARLAR Otomatik yaðlama sistemlerinin saðladýðý baþlýca yararlarý þu konu baþlýklarýyla sýralayabiliriz. 1. Otomatik yaðlama sistemleri elle yapýlan yaðlamalara göre sürekli, temiz,ihtiyaca göre belirlenen miktar yaðlama yaparak ýsýnmayý ortadan kaldýrýr ve fazla yað kullanýmýný önler. 2. Otomatik yaðlama sistemleri elle yapýlan yaðlamalara göre sýklýkla yaðlama,yaðlama noktalarýný unutma veya yetersiz yaðlama gibi riskleri ortadan kaldýrýr. 3. Otomatik yaðlama sistemleri iþ emniyeti ile ilgili riskleri oluþturmaz. Fazla yaðlamadan meydana gelebilecek çevre kirlenmesini önler.ayný zamanda yaðýn çevreye daðýlmasý gibi durumlarda oluþabilecek kazalarýn önüne geçilmesini de saðlar. SAYFA 6
lubrication OTOMATÝK MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMLERÝ EKÝPMANLAR ÝÇÝN NEDEN ÖNEMLÝDÝR? Merkezi yaðlama sistemlerinde, çalýþan makine elemanlarýnýn yüzeylerine gerektiði miktarda yaðýn yüzeyler arasýnda bir film tabakasý meydana getirecek þekilde sisteme gönderilmesi genel bir prensiptir. Bu miktar makinenin çalýþma koþullarýna göre hesaplanarak bulunur. Merkezi yaðlama sistemleriyle yaðlama iþleminin yeterli miktarda ve zamanýnda yapýlabilmesi kullanýlan makinanýn verimliliðini, ekonomik ömrünü ve genel amortisman giderlerini azaltýr. Makine elemanlarý doðru yaðlama yaklaþýmlarýnýn saðladýðý uyumlu çalýþmayla iþlevlerini arýzasýz ve sürekli olarak sürdürürler. Merkezi yaðlama sistemlerinde yaðlama iþlevi, iþleyiþe göre tespit edilen pompa, valf, elektronik kontrol kartý ve ikaz-uyarý elemanlarý ile yapýlmaktadýr. Otomatik merkezi yaðlama sistemleri enerjide tasarruf, çalýþma ömrü uzunluðu, kullanýmda tasarrufluk ve iþ gücü kayýplarýnýn önüne geçilmesini saðlar. Otomatik merkezi yaðlama sistemlerinde sistemde kullanýlan yað miktarý el ile yaðlamaya göre % 50 daha tasarruf imkaný saðlamaktadýr. Merkezi yaðlama sistemleri, kullanýlacaðý makina veya ekipmanlarýn çalýþma þartlarý ve iþlevlerine göre olmak üzere ; 1. Sývý yað sistemleri 2. Progresif sistemler 3. 2 Hatlý sistemler 4. Çok hatlý sistemler Olarak projelendirilmektedir. Projelendirmede sistemde kullanýlacak yaðýn gres veya sývý yað olmasý gibi özellikler sistemin iþlevselliði yönünden önemli bir etkendir. SAYFA 7
OTOMATÝK MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMLERÝ ÞÝRKETLER ÝÇÝN NEDEN ÖNEMLÝDÝR? MERKEZÝ YAÐLMA SÝSTEMLERÝ ÝLE SAÐLANACAK KAZANÇLAR 1. Merkezi otomatik yaðlama sistemleriyle yapýlan periyodik yaðlamalarla daha az sürtünme saðlandýðýndan enerji tüketiminde %7 oranýnda enerji tasarrufu saðlanacaktýr. 2. Yaðlama malzemelerinde kayýplar olmayacaðýndan %20 daha az malzeme kullanýlacaktýr. 3. Makine sistemlerinin bakým ve yenileme maliyetlerinde % 20 tasarruf elde edilecektir. 4. Ekipmanlarýn % 5 daha uzun süre kullanýmý saðlanacaktýr. 5. Makinenin % 3 daha verimli kullanýlma imkaný doðacaktýr. 6. Makinenin bozulma ve bakým anlarýnda oluþacak %12 oranýndaki üretim kaybý önlenecektir. 7. Makinenin bakým ve yenileme maliyetlerinde % 20 kazaným saðlanacaktýr. Sunulan bu bilgiler, iþyeri vaka tespitlerinden ve iþyeri veri kayýtlarýndan elde edilen sonuçlarýn deðerlendirilmesiyle oluþturulan bilgilerdir. Makine ekipmanlarýnýn her koþulda birbirleriyle sorunsuz olarak çalýþabilmesi yaðlama sistemlerinin gereði gibi projelendirilmesiyle mümkündür. SAYFA 8
MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMÝ KURULUM AÞAMALARI Otomatik merkezi yaðlama sisteminin verimli olabilmesi ve ekipman ömrüne katkýda bulunabilmesi için, sistemin kurulacaðý ekipmanýn çalýþma þartlarýna göre 3 ana öðenin belirlenmesi gerekmektedir. 1. YAÐ TÝPÝNÝN BELÝRLENMESÝ Ekipmanýn çalýþma durumu ve þartlarý göz önüne alýnarak en doðru yað tipi seçilmelidir. GRES YAÐI SIVI YAÐ 2. YAÐ TÝPÝNE GÖRE YAÐLAMA PRENSÝBÝNÝN BELÝRLENMESÝ Yaðlama prensipleri sývý yað ve gres yaðlarýna göre deðiþiklik gösterir. Sistemin kurulacaðý ekipmanýn yað ihtiyacý yapýsal olarak 4 prensip ile mümkündür. GRES YAÐI SIVI YAÐ ÝKÝ HATLI YAÐLAMA PRENSÝBÝ ÇOK HATLI YAÐLAMA PRENSÝBÝ PROGRESÝF YAÐLAMA PRENSÝBÝ SIVI YAÐLAMA PRENSÝBÝ 3. YAÐLAMA PRENSÝBÝNE GÖRE EKÝPMANLARIN BELÝRLENMESÝ Yaðlama ekipmanlarý sývý yað ve gres yaðlarýna göre deðiþiklik gösterir. Ekipmanlarýn seçimi sistem prensibine göre doðru olarak yapýlmalýdýr. ÝKÝ HATLI YAÐLAMA PRENSÝBÝ ÇOK HATLI YAÐLAMA PRENSÝBÝ PROGRESÝF YAÐLAMA PRENSÝBÝ SIVI YAÐLAMA PRENSÝBÝ POMPA TÝPÝNÝN BELÝRLENMESÝ BORU / HORTUM TÝPÝNÝN BELÝRLENMESÝ DAÐITICI TÝPÝNÝN BELÝRLENMESÝ RAKOR TÝPLERÝNÝN BELÝRLENMESÝ ÝKAZ / UYARI TÝPLERÝNÝN BELÝRLENMESÝ SAYFA 9
A. GRES YAÐLARI Rulmanlar, millerin yataklar içerisinde teðetsel dönmelerini saðlarlar. Rulmanlar bir çember içerisine belirli çaplarda yan yana dizilmiþ çelik bilyelerden, silindirik düz makaralardan, konik makaralardan, içi tam dolu silindirik makaralardan oluþurlar. Çelik bir kafes içerisinde bulunan bu döndürme elemanlarýnýn bulunduklarý ortamda sürtünmeyi en alt düzeyde tutabilmeleri için kafes boþluklarýnýn gresle doldurulmuþ olmasý gerekmektedir. Yaðla beslenen kayar veya döner elemanlar teðet deðdikleri yüzeylerde rahat dönme ve kayme hareketlerini seri þekilde saðlarlar. Rulmanlarda kullanýlacak gres yaðlarý; rulmanýn çalýþtýðý ortamýn yük konumu, çalýþma sýcaklýðý, devir sayýsý ve rulmanýn çalýþma süresi dikkate alýnarak belirlenir. Rulman greslerinin rulman kafesleriyle aralarýnda daima film tabakasý meydana getirmelerine dikkat edilir. Rulman greslerinin doðru seçimi rulmanlarýn iþletme ömürlerini uzatýr. Otomatik yaðlama sistemlerinde rulman gresi olarak EP katkýlý (lityum,kalsiyum,sodyum, baryum ve alüminyum katýlaþtýrýcýlar) gresler kullanýlýr. Greslerde dayanýklýlýk penetrasyon deðerleriyle ölçülmektedir. Penetrasyon dalma derinliði anlamýna gelir.gres penetrasyon deðerleri 9 sýnýfa ayrýlýr. Bu sýnýflara NLGI sýnýflarý adý verilir. NLGI sýnýflarý þunlardýr: DIN 51811 E GÖRE NLGI SINIFLARI 000 00 0 1 2 3 4 5 6 PENETRASYON DEÐERLERÝ 445-475 400-430 355-385 310-340 265-295 220-250 175-205 130-160 85-115 ODA SICAKLIÐINDA GÖRÜNÜÞÜ Çok akýcý Akýcý Yarý sývý Çok yumuþak Yumuþak Orta - Sert Sert Çok sert Aþýrý sert Greslerin yaz ve kýþ aylarýnda kullanýmlarý verimlilik yönünden farklýlýk gösterir. Yaz aylarýnda NLGI 3 sýnýfý orta-sert kývamlý gresler, kýþ aylarýnda ise NLGI 2 sýnýfý yumuþak kývamlý greslerin kullanýlmasý önerilir. SAYFA 10
A. GRES YAÐLARI GRES YAÐININ KULLANIMINDA MÝKTAR VE PERÝYOTLAR Rulmanlarýn performanslarý açýsýndan yaðlama periyotlarý önemlidir. Yaðlama noktalarýnýn gres miktarý hesaplamalarýnda rulmanýn baðlandýðý milin devir sayýsý,yataðýn rulmanlý veya kaymalý olmasý,yaðlama noktasýnýn pompaya uzaklýðý dikkate alýnarak hesaplamalar yapýlýr. Yaðlama noktalarýndaki rulmanlarýn yað ihtiyaç türünün seçimi için en önemli unsur devir sayýsýnýn göz önünde bulundurulmasýdýr. Yüksek devirdeki rulmanlarda sývý yað kullanýmý, düþük devirli rulmanlarda ise gres yaðý kullanýmý önerilir. GRES YAÐININ KULLANIMINDA YÖNTEMLER Otomatik yaðlama sistemlerinde yaðlama yöntemi rulman gresinin seçimi ve gres miktarýnýn hesaplanmasý kadar önemlidir. Otomatik yaðlama sistemlerinde yeterli miktarda yaðýn kullanýmý rulman ömrünün en iyi þekilde kullanýlmasýný saðlar. Rulmanlarýn gressiz kalmalarý rulman bünyelerinde kuruma meydana getirir. Kuruma rulmanýn kayma özelliðini kaybetmesine sebebiyet verir. Rulmanýn kayma özelliðini kaybetmesi rulman gresinin bozulmasýna, meydana gelecek aþýrý sürtünme sebebiyle ýsýnma ve buharlaþmanýn meydana gelmesine ve rulmanýn oksitlenmesine sebebiyet verir. Bu olumsuzluklarýn meydana gelmesi rulman hasarlarýný meydana getirmekle birlikte hatalý iþlerin yapýlmasýna da ortam hazýrlar. Rulman arýzalarýnýn önüne geçmek, oluþacak arýzalar sebebiyle maliyetleri arttýrmamak, kullanýlan enerjiden ve gresten tasarruf etmek için otomatik yaðlama sistemleri iþletmelere her zaman katma deðer saðlar. SAYFA 11
A. GRES YAÐLARI RULMANLARDA YAÐ ÝHTÝYACININ HESAPLANMASI Rulman yað ihtiyacýhesaplamasý, yaðlama sisteminde var olan rulmanlarýn gres veya sývý yað ihtiyaç miktarýnýn belirlenmesini matematiksel olarak saðlar.bu hesaplamalarda kullanýlan formül ve sayýsal deðerler þunlardýr Rulman yað ihtiyacý formülü Q = 4. 10-3. dm. a Devir sayýsýna göre formül Qd = Q.Rp Q = 4. 10-3. dm. a Q = Rulman yað ihtiyacý = cm³/saat dm = Ortalama rulman çapý = cm a = Rulman sýrasý Rp = Devir limit katsayýsý Tek Sýralý Rulman Ýçin Örnek Uygulama Q = 4. 10-3. 10. 1 Q = 4. 1 / 1000. 10. 1 Q = 4. 1 / 100 Q = 0,04 cm³/saat Q = 0,04. 24 = 0,96cm³/gün Q = 0,04. 8 = 0,32cm³/8 saat Rp = 50-500 = 1 Rp = 500-2500 = 2 Rp = 2500-5000 = 3 Rp = 5000-8000 = 3,5 Ayný çapa sahip (dm=10cm ) fakat devir sayýsý 1000 devir/dakika olan bir rulmanýn yað ihtiyacý yukarýda bulunan düþük devirli (50 dev/dak) milin rulmanýnýn 2 katý büyüklüðünde olmaktadýr. Rulman 50 devir / dakika ise ; Rulman 1000 devir / dakika ise ; Q = 4. 10-3. 10. 1 Q = 4. 1 / 1000. 10. 1 Q = 4. 1 / 100 Q = 0,04 cm³/saat Q = 0,04. 24 = 0,96cm³/gün Q = 0,04. 8 = 0,32cm³/8 saat Q = 4. 10-3. 10. 1 Q = 4. 1 / 1000. 10. 1 Q = 4. 1 / 100 Qd = Q.Rp Q = 0,04. 2 = 0,08 cm³/saat Q = 0,08. 24 = 1,92cm³/gün Q = 0,08. 8 = 0,64cm³/8 saat SAYFA 12
A. GRES YAÐLARI BÝLYALI YATAKLARIN YAÐ ÝHTÝYACININ HESAPLANMASI Bilyalý yataklarýn gres yað ihtiyacý rulmanlý yataklara göre farklýlýk gösterir. Bilyalý yataklarýn yað ihtiyaç formülü þöyledir: formül Q = 8. 10-4. h. a. k. L Q = Yað ihtiyacý = cm³/saat h = Strok a = Bilye sýrasý k = Hýz faktörü L = Yatak boyu Hýz faktörü k = 50-250 cm/dak. = 0.03 k = 250-500 cm/dak. = 0.05 k = 500-1000 cm/dak. = 0.1 k = 1000-2000 cm/dak. = 0.2 Örnek Uygulama Q = 8. 10-4. h. a. k. L Q = 8. 10-4. 20. 30. 0,05. 10 Q = 8. 1/10000. 20. 30. 0,05. 10 Q = 1/125. 3. 1 Q = 3/125 = 0.024 cm³/saat Q = 0.024. 8 = 0,192 cm³ / 8 saat Q = 0.024. 24 = 0,576 cm³ / 24 saat SAYFA 13
A. GRES YAÐLARI KIZAKLI YATAKLARIN YAÐ ÝHTÝYACININ HESAPLANMASI b a c b c Strok (L) a Kýzaklý yatak açýlým alaný Kýzaklý yatak açýlým alaný Strok mesafesi 50mm olarak kabul edilmiþtir. A kýzak = (a + b + c). L A kýzak = (20 + 10 + 10). 50 A kýzak = 40. 50 A kýzak = 2000 mm² Kýzaklý yatak alaný ile ayný alana sahip rulman alanýna eþitlenerek, eþdeðer rulman çapýnýn bulunmasý B dm formül Kýzak alaný = Rulman alaný pi. dm. B = Rulman alaný 3,14. dm. 20 = 2000 dm = dm = 2000 3,14. 20 2000 62,8 dm = 3,18 cm = 31,8 mm Qrulman yað ihtiyacý = 4. 10-3. dm. a Qrulman yað ihtiyacý = 4. 1. 3. 1 1000 Qrulman yað ihtiyacý = 1. 3 250 Qrulman yað ihtiyacý = 0,012 cm³ / saat Qrulman yað ihtiyacý = 0,012. 24 = 0,288cm³ / 24 saat SAYFA 14
GRES YAÐLARI - BASINÇ KAYIP TABLOSU Aþaðýdaki BASINÇ-KAYIP tablosu, yaðlama alanýnda kullanýlan genel boru çaplarý ve ALLFETT ALL-25 sanayi tipi elektrikli gres pompalarýnýn debi deðerleri için hazýrlanmýþtýr. Bir metre borudaki basýnç kaybýný bar. deðeri olarak verir ve faktörlerin birbirleri ile olan iliþkisini göstermektedir. Boru tanýmý Yað sýnýfý (Ýç Çapmm) Ø8 x 1 (Ø6mm) Ø10 x 1 (Ø8mm) Ø12 x 1 (Ø10mm) R 1/2 (Ø15,75mm) R 3/4 (Ø21,25mm) R 1 (Ø27mm) NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 Debi Miktarý 37,5 cm³ / dakika -10 C 0 C 10 C 20 C 30 C 7,8 13 28 3,9 6,5 10,4 2,4 4 6,4 0,9 1,5 2,4 0,5 0,9 1,44 0,33 0,55 0,88 4,2 7 11,2 2 3,4 5,4 1,2 2 3,2 0,48 0,8 1,28 0,26 0,44 0,7 0,15 0,26 0,42 2,6 4,4 7 12 2 3,2 0,7 1,2 1,9 0,2 0,4 0,6 0,13 0,22 0,35 0,07 0,12 0,19 1,5 2,6 4,2 0,7 1,2 1,9 0,4 0,7 1,1 0,1 0,2 0,3 0,06 0,1 0,16 - - - 0,95 1,6 2,5 0,4 0,7 1,1 0,2 0,4 0,6 0,08 0,1 0,2 - - - - - - Debi Miktarý 75 cm³ / dakika -10 C 0 C 10 C 20 C 30 C 10,2 17 27,2 5,1 8,5 13,6 3 5 8 1,2 2 3,2 0,66 1,1 1,75 0,42 0,7 1,12 6 10 16 3 5 8 1,5 2,6 4,1 0,6 1 1,6 0,32 0,54 0,86 0,19 0,32 0,51 3,6 6 9,6 1,68 2,8 4,5 0,9 1,6 2,5 0,3 0,5 0,88 0,18 0,3 0,48 0,09 0,16 0,26 2,3 3,8 6 1 1,7 2,7 0,5 0,9 1,4 0,18 0,3 0,48 0,09 0,16 0,26 - - - 1,4 2,4 3,8 0,6 1,1 1,7 0,3 0,5 0,8 0,1 0,18 0,29 0,06 0,1 0,16 - - - SAYFA 15
B. SIVI YAÐININ SEÇÝMÝ ÝÇÝN ÖNEMLÝ BÝLGÝLER Sývý yaðlar güç iletim sistemlerinde kullanýlan ve sentetik özelliklere sahip olan yaðlardýr.sývý yaðlarýn kullanýlan sisteme göre seçilmesi önemlidir.sývý yaðlar gres yaðlarýnda olduðu gibi çalýþan yüzeyler arasýnda katman oluþtururlar. Sývý yaðlarýn uzun süre yüksek basýnç altýnda çalýþma özelliðine ve ýsýya dayanýklý ve viskoziteyi koruma özelliðine sahip olmasý gerekir.ayrýca sývý yaðlarýn yaðlama yeteneðinin iyi olmasý,polimerleþme özelliðinin bulunmasý,suyu uzaklaþtýrma özelliðinin olmasý,akma noktasýnýn çalýþma ýsýsýnda belirtilen yað özellikleri sýnýrlarý içerisinde kalmasý,hava tutmama özelliði ve film dayaným özelliðinin iyi olmasý istenen temel özellikleridir. Sývý yaðlarýn kullanýlan sistemlere göre seçimi ISO ve DIN standartlarýna göre yapýlýr. Otomatik merkezi yaðlama sistemlerinde ISO ve DIN normlarýna göre HL sýnýfý sývý yaðlar kullanýlýr. SINIFI ISO DIN GENEL TANIM HH HH Mineral yað özelliði içerir. (Katkýsýzdýr) HL HL Mineral yað özelliðinin yanýnda pas ve oksidasyon önleyici katkýlar içerir HM HLP Mineral yað özelliði ile birlikte pas, oksidasyon önleyici ve aþýnmaya karþý katkýlar içerir ÖZELLÝKLER Düþük maliyetlidir. Hassasiyet gerektirmeyen yaðlama sistemlerinde kullanýlýr Uzun kullaným ömrü ve az aþýnma istenen yaðlamalarda kullanýlýr. Uzun kullaným ömrü ve az aþýnma istenen yaðlamalarda kullanýlýr. HR HVI HVLPD Mineral yað özelliði ile birlikte pas, oksidasyon önleyici yüksek viskozite saðlayan katkýlar içerir Çok geniþ sýcaklýk aralýklarýnda çalýþan ve bus sýcaklýk aralýðýnda viskozitelerinde az deðiþiklik olmasý gereken yaðlamalarda kullanýlýr HV HVI Mineral yað özelliði ile birlikte pas, oksidasyon önleyici, aþýnmaya yüksek viskoziteye, yüksek sýcaklýklara direnç saðlayan katkýlar içerir HS - Mineral yað özelliði ile birlikte genel katkýlar içerir HG GLP-D Yapýþma ve kaynamama özellikleri arttýrýlmýþ deterjan dispersan katkýý pas, oksidasyon ve aþýnma önleyici katkýlar içerir. Yüksek sýcaklýklarda ve hareketli aþýnmaya karþý dayaným gerektiren yaðlama sistemlerinde kullanýlýr. Ateþe dayaným özelliði gerekmeyen yaðlama sistemlerinde kullanýlýr. Hidrolik kýzak yaðlama sistemlerinde kullanýlýr. SAYFA 16
YAÐLAMA PRENSÝPLERÝ A. SIVI YAÐLAMA PRENSÝBÝ Bu prensipte kullanýlan pompa ve daðýtýcýlar sadece sývý yaðlama amacý için tasarlanmýþlardýr. 20 bar sistem çalýþma basýncýna ayarlý olan LUBMATIC pompalarý, daðýtýcýlarýn çalýþma prensibi sebebiyle by-pass sistemi ile donatýlmýþlardýr. Bu prensipte daðýtýcýlar pompadan çýkan tek bir hat üzerine dizili olarak kullanýlmaktadýr. Sabit dozlu ve doz ayarlý olmak üzere 2 ayrý modele sahip daðýtýcýlar, pompanýn çalýþmasý süresince sacede 1 defa yaðlama noktalarýný beslerler. B. PROGRESÝF YAÐLAMA PRENSÝBÝ Sývý yað ve gres kullanýmý mümkün olan yaðlama prensibidir. Bu prensipte gres yaðý pompalarý kullanýlabildiði gibi sývý yað pompalarýda sistemi beslemek için kullanýlabilmektedir. Bu prensipte daðýtýcýlar, pompanýn her bir çýkýþýna ayrýca baðlanabildiði gibi, daðýtýcý çýkýþlarýda diðer bir daðýtýcýyý besyebilir. Pompadan gelen yað, çalýþma süresi boyunca daðýtýclar ile dozlara ayrýlarak yaðlama noktalarýna iletilirler. C. ÇOK HATLI YAÐLAMA PRENSÝBÝ Bu prensipte kullanýlan pompa ve daðýtýcýlar sadece gres ile yaðlama amacý için tasarlanmýþlardýr. 400 bar a kadar sistem çalýþma basýncýna ayarlanabilen Elektrikli gres pompalarý, farklý miktarlarda çýkýþ hacimlerine sahiplerdir. M Bu prensipte 20 noktaya kadar çýkýþ verebilen elektrikli gres pompalarý kullanýlmaktadýr. Pompa çýkýþlarý yaðlama noktalarýný besleyebildiði gibi ayný zamanda daðýtýcý valflerle de kullanýlabilmektedir. SAYFA 17
MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMÝ KURULUM AÞAMALARI 3. YAÐLAMA PRENSÝBÝNE GÖRE EKÝPMANLARIN BELÝRLENMESÝ SANAYÝ TÝPÝ ELEKTRÝKLÝ GRES POMPALARI Bu pompa serisi, özellikle progresif sistem dahilinde kullanýlmakta olan elektrik motoru tahrikli pistonlu tip gres pompalarýdýr. Küçük ve orta büyüklükte makinalar, hafriyat araçlarý, kamyonlar, týrlar, inþaat makineleri, beton mikserleri gibi bir çok uygulama alanýndaki progresif sistem ile yaðlama ihtiyacýný karþýlamaktadýr. HAZNE : 16 litre ile 50 litre arasýnda seçenekleri bulunmaktadýr. Gerektiðinde seviye ikazý baðlanarak elektronik kontrol kartý ile seviye kontrolü yapýlabilir. EKSANTRÝK SÝSTEMÝ : Elektrik motorunun miline baðlý eksantrik sistemi ise 2. Bölgeyi oluþturur. Eksantrik sistemi, merkezinden 4mm kaçýk olarak delinmiþ olan bir eksantrik ile, üzerinde konumlandýrýlmýþ olan rulman, sýyýrýcý kaþýk ve bunlarý birbirine baðlayan yardýmcý elemanlardan oluþmaktadýr. Eksantrik pompa elemanýna basýnç üretmede tahrik verirken sýyýrýcý kaþýk ise pompa haznesi içerisindeki yaðýn sürekli pompa elemanlarýna doðru gitmesini saðlamakta ve yaðý pompa elemaný üzerinde tutmaya yardýmcý olmaktadýr. TAHRÝK ÜNÝTESÝ : 380 V AC voltaja sahip motorlar 0.55Kw kuvvete sahiptirler. Dakikada 46 devir saðlayan bu motorlar ile pompadan dakikada 7,5cm³ ile 75cm³ hacmleri arasýnda yað akýþý saðlanabilmektedir. SAYFA 18
MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMÝ KURULUM AÞAMALARI 3. YAÐLAMA PRENSÝBÝNE GÖRE EKÝPMANLARIN BELÝRLENMESÝ GRES POMPALARI BASINÇ ÜRETÝM ELEMANI POMPA ELEMANI : Eksantrik sistemi ile pompa gövdesi arasýndaki hassas tolerans dahilinde gövdeye monte edilerek kullanýlmaktadýr. Üzerinde bulunan piston bir yay ile birlikte pompa elemaný gövdesine basitçe kilitlenmiþtir. Eksantrik hareketin meydana getirdiði baský kuvveti yaðýn basýnçla pompa çýkýþýna iletilmesini saðlamaktadýr. Pompa elemaný ise kendi içinde 3 alt bölgeye ayrýlmaktadýr ; Emniyet valfi bölümü : Bu bölümde pompa elemaný emniyet valfi sistemi parçalarý, pompa elemaný çýkýþý ve ikinci bir check-valve sistemi daha bulunmaktadýr. Check - valve sistemi : Bu bölümde pompa elemaný gövdesi ve içerisinde bulunan sübap parçalarý bulunmaktadýr. Pompa elemaný emiþ bölümü : Bu bölümde pompa elemaný pistonu, piston yataðý ve yay bulunmaktadýr. Piston Ø5, Ø6 ve Ø7mm olmak üzere 3 farklý çapa sahiptir. Bu çaplar ile farklý miktarlarda doz elde edilmektedir. SAYFA 19
MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMÝ KURULUM AÞAMALARI 3. YAÐLAMA PRENSÝBÝNE GÖRE EKÝPMANLARIN BELÝRLENMESÝ GRES POMPALARI ÇALIÞMA PRENSÝBÝ Pompanýn çalýþmasý, elektrik motorunun harekete geçmesi ile baþlar. Elektrik motorunun saat yönünde dönmesiyle gerçekleþen tahrik hareketi, ona baðlý olan eksantrik sisteminin toplamda 8mm'lik dairesel bir hareket yaratmasýný saðlar. Pompa elemaný pistonu ve yayý, sýký bir þekilde eksantrik üzerinde bulunan rulmana dayanýr pozisyondadýr. Eksantiriðin bu dönüþ hareketi sayesinde pompa elemaný pistonu, piston yataðýnýn içine doðru itilir, bu sayede hazne içerisindeki yað basýnç ile birlikte pompa elemaný sübap sisteminden geçerek çýkýþ bölümüne doðru ilerlemeye baþlar. Eksantiriðin dönüþ hareketinin devamýndaki mesafe bu sefer ters yöne doðru olduðu için piston yay sayesinde tekrar rulmana doðru hareket eder ve pompa elemaný yataðý üzerinde bulunan emiþ deliði sayesinde hazneden yað emilmesi saðlanýr. Bu iþlem elektrik motorunun bir turu dahilinde gerçekleþmektedir. Motorun her bir turunda pompa elemaný 0,170cm³ miktarýnda yaðý sisteme iletmektedir. Kurulumu yapýlacak sistemin çalýþma basýncý emniyet valfi ile ayarlanmaktadýr. Pompanýn çalýþmasý süresi boyunca yaðlama hatlarý içerisine dolacak yaðýn basýncý, sistemin güvenliði açýsýndan bir tahliye limitine ayarlanmalýdýr. Emniyet valfinde ayarlanmýþ olan standart basýnç ayarý 400 bar. 'dýr. Gerektiði durumlarda bu basýnç daha az ya da daha fazla ( max. 600 bar.) seviyeye ayarlanabilir. Pompa elemaný çýkýþý bir daðýtýcýya baðlanabildiði gibi istendiðinde ise yaðlama noktasýný tek baþýna besleyebilir. Sistemde bulunan her bir yaðlama noktasýnýn ihtiyacý karþýlanabilecek þekilde çözüm üretilebilmektedir. ALL-1 POMPA ELEMANI DOZ MÝKTARLARI Standart pompa elemaný Ø6 mm piston çapýna sahiptir ve motorun 1 turu dahilinde verdiði yað miktarý 0,170cm³ 'tür. Buna ek olarak bir ufak tipi olan Ø5 mm piston sayesinde 0,118³ miktarýnda yað transferi saðlanabildiði gibi, bir büyük tipi olan Ø7mm piston sayesinde 0,231 cm³ miktarýnda strok deðeri elde edilir. Pompa için kullanýlabilecek motor tiplerine göre dakikada transfer edeceði yað miktarlarý aþaðýdaki gibi olacaktýr. (Hesaplama ile elde edilen deðerler yaklaþýk sonuçlar olacaktýr, bu sebeple parantez içerisinde yazýlmýþ olan deðerler yük altýndaki en yaklaþýk sonucu temsil etmektedir.) 1. Ø5mm piston = AC Tip motor = 0,118 cm³ x46= 5,5 cm³(5 cm³) 2. Ø6mm piston = AC Tip motor = 0,170 cm³ x46= 8 cm³ (7,5 cm³) 3. Ø7mm piston = AC Tip motor = 0,231 cm³ x46= 10 cm³ (9,5 cm³) Yukarýda verilmiþ olan doz deðerleri ile istenilen miktarlara göre, pompa çalýþma süresi ayarlanarak farklý miktarlarda yað çýkýþý saðlanabilmektedir. SAYFA 20
MERKEZÝ YAÐLAMA SÝSTEMÝ KURULUM AÞAMALARI 3. YAÐLAMA PRENSÝBÝNE GÖRE EKÝPMANLARIN BELÝRLENMESÝ POMPALARDA MEYDANA GELEBÝLECEK ARIZA TÜRLERÝ VE ÇÖZÜMLERÝ Pompa çalýþmýyor ise ; 1. Pompa elektrik baðlantýlarý doðru olarak yapýlmamýþ olabilir. 2. Elektrik baðlantý kablolarý kopmuþ ya da gevþemiþ olabilir ; 3. Pompa üzerine gelen bir darbe sonucu elektrik motoru hasar görmüþ olabilir. Pompanýn elektrik baðlantýlarý kontrol edilmeli, doðru tipte enerji verildiðine emin olunduktan sonra kablolarýn hasarlý olup olmadýðýna bakýlmalýdýr. Hasarlý kablolarýn deðiþtirilmesi gerekmektedir. 4. Elektronik kontrol kartý bekleme süresinde olabilir. Pompa eðer elektronik kontrol kartý ile birlikte kullanýlmakta ise, kartýn bekleme süresinde olup olmadýðý kontrol edilmelidir. Kart eðer bekleme süresinde iken yaðlama yapýlmasý gerekirse kart üzerindeki ADDITIONAL CYCLE tuþuna basýlarak 1 periyot yaðlama yapýlmasý saðlanýr. 5. Yetersiz güçte bir trafo kullanýlmýþ olabilir. Eðer pompaya enerji AC akýmdan DC akýma bir güç kaynaðý tarafýndan dönüþtürülerek veriliyorsa en az 5A bir transformatör kullanýlmasý gerekmektedir. Pompa çalýþýyor ancak yað sevketmiyor ise ; 1. Pompa haznesi içerisinde bulunan sýyýrýcý kaþýk ters yöne dönüyor olabilir. Pompa bu þekilde çalýþtýrýldýðýnda kaþýk yaðý pompa elemanlarýna doðru bastýramaz ve pompa elemanlarý hava yapar. Kaþýðýn mutlaka saat yönünde dönüyor olduðuna emin olun. 2. Pompa haznesi içerisinde yað bitmiþ olabilir. Pompa dolumunun yapýlmasý gerekmektedir. 3. Elektrik motoru çalýþýyor ancak kaþýk dönmüyor ise ; Kaþýk ve eksantrik parçalarýný birbirine baðlayan setuskur gevþemiþ olabilir. 4. Elektrik motoru çalýþýyor, kaþýk dönüyor ancak yað çýkýþý gerçekleþmiyor ise ; Pompa elemaný yayý kýrýlmýþ yada pompa elemaný uzun süre yaðsýz çalýþtýðý için hava yapmýþ olabilir. Pompa elemanýný emniyet valfi tarafýndan el ile destek vererek tamamen gevþetin. Pompa elemaný yayý eðer saðlam ise son turdan sonra kuvvetli bir þekilde elinizi geriye itecektir. Eðer bir kuuvet yok ise pompa elemanýný dikkatlice yuvasýndan tamamen çýkartýp yayý deðiþtirin. Eðer yay saðlam ise, pompa elemanýný yerine tekrar vidalayýn ancak tamamen sýkmayýn. Pompayý çalýþtýrarak içerideki havanýn çýkmasýný saðlayýn. Hava kabarcýksýz yað çýkýþý görüldükten sonra pompa elemaný yerine tamamen sýkýlýr. SAYFA 21
D. ÝKÝ HATLI YAÐLAMA PRENSÝBÝ SÝSTEM ELEMANLARI Bu prensipte kullanýlan pompa ve daðýtýcýlar sadece gres ile yaðlama amacý için tasarlanmýþlardýr. 600 bar a kadar sistem çalýþma basýncýna ayarlanabilen Elektrikli gres pompalarý, tiplerine göre farklý miktarlarda çýkýþ hacimlerine ve hazne kapasitelerine sahiplerdir. Ýki hatlý sistem yaðlama prensibinde daðýtým, harici bir yön valfi ile kumanda edilen modüler daðýtýcýlar ile gerçekleþtirilir. Bu daðýtýcýlarýn çýkýþ dozu miktarlarý 0,1 cm³ ile 1,5cm³ miktarlarý arasýnda ayarlanabilmektedir. Gerektiðinde mono-blok tip daðýtýcý valfler kullanýlarak bu doz 15 cm³ miktarýna arttýrýlabilir. BEKLEME YÖN DEÐÝÞTÝRME BASINCI 200 bar. ( 120-250 ) ELEKTRONÝK KONTROL PANOSU A HATTI ÇALIÞMA ENERJÝ B HATTI ALARM 0 1 HAT SONU BASINCI 80 bar. ( 70-100 ) DAÐITICI VALFLER 1. yaðlama hattý 2. yaðlama hattý YÖN VALFÝ A B P R Tank hattý Sensör POMPA Basýnç hattý Sisteme kumanda eden elektrik panosu içerisinde EK-10 elektronik kontrol kartý bulunmaktadýr. Pulse sayma özelliðine sahip bu kart ile iki ana hattýn kaç defa yaðlanacaðý, yön valfi üzerinde bulunan sensörden aldýðý komut sayesinde gerçekleþtirilir. 2 pulse arasýnda geçen zamanda arýza zamaný belirleyebilmek için hatlarýn yaðlanma süresine güvenlik süresi (ortalama 10 dakika) eklenerek kontrol kartýna tanýmlanýr. Kontrol kartý ile ayrýca pompa yað seviyesi, ikazlar, alarmlar ve çalýþma durumu takip edilebilmektedir. ÝKÝ HATLI SÝSTEM ÝÞLEYÝÞ ESASLARI Yaðlama operasyonu, elektronik kontrol panosunun pompaya çalýþma sinyalini göndermesi ile baþlar. Pompanýn çalýþmaya baþlamasý ile birlikte, P (basýnç) hattý yön valfine gelir. Yön valfi P (basýnç) hattýný A ve B olmak üzere 2 ayrý hatta bölerek yaðý sýra ile bu hatlara aktarmaktadýr. Hatlarýn pilot deðiþtirme basýncý yön valfi üzerinden max. 200 bar a (120-250 bar arasý) kadar sistemin ihtiyacý olan seviyeye ayarlanýr. AYAR SETUSKURU PÝM PÝLOT DEÐÝÞTÝRME BASINÇ AYARI P R SENSÖR A B SAYFA 22 A B
ÝKÝ HATLI SÝSTEM ÝÞLEYÝÞ ESASLARI 1. AÞAMA - ( ÝLK HATTIN DOLUMU - A HATTI ) Daðýtýcý valfler yön valfinin A ve B hat çýkýþlarýna baðlýdýr. Yön valfi P (basýnç) hattýný A hattýna pilot vererek iþleme baþlar. Basýnç hattý daðýtýcý valflere ulaþtýktan sonra önce çekirdek pistonunu diðer pozisyonuna doðru ittirir ve ayný zamanda A hattý doz odacýklarýný doldurmaya baþlar. Tüm hat üzerinde bulunan daðýtýcýlarýn A hattý odacýklarý dolduðunda sistem basýncý yükselmeye baþlayacaktýr. ÇEKÝRDEK PÝSTONU Yön valfi A hattý giriþi (Çekirdek hattý) DOZ PÝSTONU DOZ ODACIKLARI KAPALI KAPALI A B P R KAPALI BASINÇ HATTI 2. AÞAMA - (YÖN VALFÝNDE PÝLOT DEÐÝÞTÝRME VE TANKA BY-PASS) Sistem basýncýnýn gerekli olan seviyeye yükselmesi ile birlikte yön valfi pilot deðiþtirerek P (basýnç) hattýný B hattýna yönlendirir. Bu yönlendirme sebebi ile daðýtýcý valflerin çekirdek pistonuda yön deðiþtirmektedir. Çekirdek pistonunu bir önceki aþamada yönlendirmiþ olan yað miktarý A hattý üzerinden R (tank) hattýna gönderilir. Çekirdek pistonun yön deðiþtirmesi tam olarak bittiðinde A hattý doz odacýklarýda daðýtýcý çýkýþlarýna yönlendirilmiþtir ve B hattý doz odacýklarý dolmaya baþlayacaktýr. ÇEKÝRDEK PÝSTONU Yön valfi B hattý giriþi A HATTI ÜZERÝNDEN R HATTINA GÖNDERÝLÝR DOZ PÝSTONU DOZ ODACIKLARI A HATTI DOZ ODACIKLARI B HATTI ÇEKÝRDEK HATTI AÇIK A B P R TANK HATTI SAYFA 23 BASINÇ HATTI
ÝKÝ HATLI SÝSTEM ÝÞLEYÝÞ ESASLARI 3. AÞAMA - (2. HATTIN DOLDURULMASI VE ÝLK HATTIN NOKTALARI YAÐLAMASI) B hattý doz odacýklarýnýn dolmasý ile beraber R (tank) hattýna giden yað durmuþ ve A hattý doz odacýklarýnda bulunan miktardaki yað yaðlama noktalarýna iletilmiþtir. Noktalara gidecek olan yað miktarý, daðýtýcý indikatörü üzerinde bulunan setuskurun ayarlanmasý ile gerçekleþmiþtir. B hattýnýn tam olararak dolmasý ile birlikte A hattý üzerinde bulunan bütün yaðlama noktalarý yaðlama iþlemini gerçekleþtirecek ve ayný zamanda sistem basýncý yükselmeye baþlayacaktýr. ÇEKÝRDEK PÝSTONU Yön valfi B hattý giriþi YAÐLAMA NOKTASINA GÖNDERÝLÝR R hattý kapalý DOZ PÝSTONU DOZ AYAR SETUSKURU DOZ ODACIKLARI A HATTI DOZ ODACIKLARI B HATTI KAPALI A B P R KAPALI BASINÇ HATTI 4. AÞAMA - (2. PÝLOT DEÐÝÞTÝRME VE TANKA BY-PASS) Sistem basýncýnýn gerekli olan seviyeye yükselmesi ile birlikte yön valfi pilot deðiþtirerek P (basýnç) hattýný tekrar A hattýna yönlendirir. Bu yönlendirme sebebi ile daðýtýcý valflerin çekirdek pistonuda yön deðiþtirmektedir. Çekirdek pistonunu bir önceki aþamada yönlendirmiþ olan yað miktarý B hattý üzerinden R (tank) hattýna gönderilir. Çekirdek pistonun yön deðiþtirmesi tam olarak bittiðinde B hattý doz odacýklarýda daðýtýcý çýkýþlarýna yönlendirilmiþtir ve A hattý doz odacýklarý dolmaya baþlayacaktýr. B HATTI ÜZERÝNDEN R HATTINA GÖNDERÝLÝR Yön valfi A hattý giriþi DOZ ODACIKLARI A HATTI DOZ ODACIKLARI B HATTI ÇEKÝRDEK HATTI AÇIK A B P R TANK HATTI BASINÇ HATTI SAYFA 24
ÝKÝ HATLI SÝSTEM ÝÞLEYÝÞ ESASLARI 5. AÞAMA - (2. HATTIN NOKTALARI YAÐLAMASI) A hattý doz odacýklarýnýn dolmasý ile beraber R (tank) hattýna giden yað durmuþ ve B hattý doz odacýklarýnda bulunan miktardaki yað yaðlama noktalarýna iletilmiþtir. A hattýnýn tam olararak dolmasý ile birlikte B hattý üzerinde bulunan bütün yaðlama noktalarý yaðlama iþlemini gerçekleþtirecektir. Tüm hat üzerinde bulunan daðýtýcýlarýn A hattý odacýklarý dolduðu noktada sistem basýncý yükselmeye baþlar. YAÐLAMA NOKTASINA GÖNDERÝLÝR R hattý kapalý Yön valfi B hattý giriþi DOZ PÝSTONU HAT SONU BASINCI 80 bar. ( 70-100 ) DOZ ODACIKLARI A HATTI DOZ ODACIKLARI B HATTI KAPALI YÖN DEÐÝÞTÝRME BASINCI 200 bar. ( 120-250 ) A P R KAPALI BASINÇ HATTI 6. AÞAMA - (KONTROL PANOSU VE DURUM KONTROLÜ) Yön valfi üzerindeki pilot hareketinin takibi dijital sensör tarafýndan izlenmektedir. Bu sensörün her pilot ile birlikte karta gönderdiði sinyal sayesinde kontrol kartý 1 pulse saymaktadýr. 2 hatlý yaðlama sisteminde 1 tam yaðlama 2 pulse sayýmý ile belirlenir. Bu sebeple hatlarýn kaç defa yaðlanmasý gerektiðini ayarlamak için gerekli sayýnýn 2 katý kart üzerinde pulse sayma deðeri olarak girilir. 2 pulse sayma arasýnda arýza sinyali alabilmek için kart üzerinde pulse arasý deðeri girilmelidir. Bu deðerin bulunmasý ise, bir hattýn yaðlama iþlemini bitirme süresine bir güvenlik süresi (ortalama 10 dakika) eklenerek belirlenmektedir. Kart eðer bu süre sonrasýnda pulse sinyalini alamaz ise sistemi arýza konumuna getirecektir. Kart üzerinde sistemin kaç defa yaðlanacaðý belirlendikten sonra, bu yaðlama iþlemi bittiðinde sistemin nekadar süre bekleme konumunda kalacaðý ayrýca belirtilecektir. SAYFA 25
ÝKÝ HATLI SÝSTEM DAHÝLÝNDE PROGRESÝF VALFLERÝN KULLANIM ESASLARI Ýki hatlý sistem daðýtýcýlarýnýn çýkýþlarý gerektiðinde progresif daðýtýcýlarýn kullanýlmasý ile daha farklý doz miktarlarýna bölünebilir. Ayný zamanda düþük miktarda olan fazla sayýda yakýn yaðlama noktalarý bu þekilde yaðlanabilmektedir. Sistemde progresif daðýtýcýlarýnda kullanýlabilmesi, projelendirme esnasýnda belirlenmektedir. UYARI!! Bu tip uygulamalarda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, progresif daðýtýcýlara gelen yað miktarýnýn tamamen noktalara bölünerek yönlendirileceðidir. Bu sebeple 2 hatlý sistemi oluþturan ana hatlar üzerinde progresif daðýtýcýlar baðlanamaz. A B P R!! YANLIÞ UYGULAMA!! Progresif daðýtýcýlar iki hatlý sistem üzerinde kullanýlýrken ana hatlar üzerine baðlantý yapýlýrsa, ana hatlardaki yaðýn tamamý progresif daðýtýcýdan çýkacaktýr. Bu sebeple yön valfi pilot veremeyecek ve 2 hatlý sistem çalýþmayacaktýr. DOÐRU UYGULAMA Progresif daðýtýcýlar mutlaka iki hatlý sistem daðýtýcý çýkýþlarýna baðlantý yapýlmalýdýr. Bu sayede ana hatlardaki yaðýn tamamý 2 hatlý sistem daðýtýcýlarýný besleyebilecektir. SAYFA 26
ÝKÝ HATLI SÝSTEMLERDE OLUÞAN BASINÇ KAYIPLARI Sistemde kurulacak 2 ana hattýn uzunluðu, kullanýlmasý gereken boru çaplarýnýn belirlenmesinde büyük önem teþkil eder. Yön valfi üzerinde pilot deðiþtirme basýncý sabit 200 bar. (120 ile 250 bar. arasý) olarak ayarlanacaktýr. Hat sonunda ise 80 bar. (70 ile 100 bar. arasý) basýncýn oluþturulabilmesi, yaðlama iþleminin yapýlabilmesi için gereklidir. Bu esaslarýn saðlanabilmesi için, ana hatlarda kaybedilen basýncýn hesaplanabilmesi gereklidir. Hatlarýn uzatýldýkça boru çaplarýnýn büyütülmesi esasý korunmalýdýr. Otomatik merkezi yaðlama sistemleri ile yaðlama, ancak uygun koþullar saðlandýðýnda verimi arttýracaktýr. HATLARIN KURULUM DÜZENÝ VE BASINÇ YAPISINA ETKÝSÝ Sistem kurulumu sýrasýnda çalýþma basýncýnýn optimum düzeyde olabilmesi için pompa pozisyonunun hatlarda meydana gelecek basýnç kaybýnýn en az olacaðý yerde konumlandýrýlmasý tavsiye edilir. Ana hattlarýn uzunluðu, dönüþ-dirsek sayýsý gibi diðer etmenler ile birlikte oluþan basýnç kayýplarýný en aza indirebilmek için ana hatlarda kullanýlacak borularýn çap ölçülerini yaðlama için gerekli basýncýn saðlanabileceði ölçüde tutmak gereklidir. Örnek - 1 Bu kurulum düzeninde daðýtýcý valfler ana hatlara paralel olarak baðlý olduðu için yað bir daðýtýcýdan diðerine geçerek hat sonundaki basýnç kaybýný arttýracaktýr. Örnek - 2 Ayný kurulum düzeninde pompanýn yer deðiþtirilmesi ile hattýn uzunluðu bozulmadan basýnç kaybý azaltýlabilmektedir. Ancak daðýtýcýlarýn dizilimi sebebi ile oluþan basýnç kaybý devam etmektedir. Örnek - 3 Ayný kurulum düzeninde daðýtýcýlarýn ana hatlar üzerindeki dizilimi deðiþtirilmiþtir. Bu durumda sadece daðýtýcý odacýklarýnýn dolumu esnasýnda basýnç kaybý olmakta ve bu sayede diðer örneklere göre kayýp en az seviyede tutlabilmektedir. SAYFA 27
ÝKÝ HATLI SÝSTEMLERDE BASINÇ KAYIPLARININ HESAPLANMASI BASINÇ KAYIP BÖLGELERÝ 1. DAÐITICI BLOKLARI Eðer daðýtýcý bloklarý ana hatlar üzerinde hatta paralel olarak baðlantý yapýlmýþ durumda ise her bir daðýtýcý bloðu yaklaþýk 10 barlýk basýnç kaybý meydana getirir. Sadece daðýtýcýlar sebebi ile kaybolan basýnç miktarý 20 bar. 180 bar. 170 bar. 160 bar. 2. DÜZ BORULAR Basýnç kayýp tablosu kullanýlarak, boru çaplarýna ve yaðýn viskozitesine göre basýnç kaybý hesaplanabilir. Sistemde meydana gelecek en büyük basýnç kaybý ana hatlar üzerinde meydana gelir. Boru tanýmý Yað sýnýfý (Ýç Çapmm) Ø12 x 1 (Ø10mm) NLGI 0 NLGI 1 NLGI 2 Debi Miktarý 37,5 cm³ / dakika -10 C 0 C 10 C 20 C 30 C 2,4 4 6,4 1,2 2 3,2 0,7 1,2 1,9 0,4 0,7 1,1 0,2 0,4 0,6 Debi Miktarý 75 cm³ / dakika -10 C 0 C 10 C 20 C 30 C 3 5 8 1,5 2,6 4,1 0,9 1,6 2,5 0,5 0,9 1,4 0,3 0,5 0,8 3. DÖNÜÞLER - DÝRSEKLER Dirseklerin basýnç kaybýný hesaplamak için aþaðýdaki formül kullanýlmaktadýr. formül p = k. p. v²/2. 10-5 p= Dirsekteki basýnç kaybý (bar.) k= Kayýp katsayýsý p= Akýþkan yoðunluðu (kg/m³) v= Akýþkan hýzý (m/s) Düz boru dirsekteki kayýp katsayýsý d= Dirsek boru çapý R= Dirsek eðrilik yarý çapý a= Dirsek açýsý R/d 2 4 6 8 10 k(a=45 ) 0.140 0.090 0.080 0.075 0.070 k(a=90 ) 0.140 0.090 0.080 0.075 0.070 Q.v R a d SAYFA 28
ÖRNEK BASINÇ KAYIP HESABI Aþaðýdaki örnekte meydana gelen basýnç kayýp deðeri BASINÇ-KAYIP tablosu kullanýlarak elde edilmiþtir. Sadece ana hatlarý oluþturan borulardaki basýnç kayýplarýný temsil eder. ANA HATLARI OLUÞTURAN BORULAR = Ø10 mm iç çap / Toplam 40 metre ORTAM SICAKLIÐI = 10 C YAÐ SINIFI = Gres NLGI 1 POMPA DEBÝSÝ = 75cm³ / dakika p BASINÇ KAYBI = 64 bar. HAT SONU BASINCI 90 bar. YÖN VALFÝ PÝLOT BASINCI 150 bar. Pompa çýkýþý max. 250 bar. 75 cm³ / dakika SAYFA 29
MONTAJ ÖNCESÝ GEREKLÝ BÝLGÝLERÝN TOPLANMASI KEÞÝF Otomatik merkezi yaðlama sisteminin uygulanacaðý araç ya da ekipman, öncelikle özellikleri ve yaðlama noktalarý için incelenmelidir. Ekipmanýn kýlavuzunda belirtilmiþ olan yaðlama noktasý sayýsý ve bu noktalara gereken yaðýn miktarý belirlenmelidir. Ekipman üzerindeki her noktanýn, otomatik merkezi yaðlama sistemi ile yaðlanmasý istenmiyorsa, bazý noktalarýn el ile yaðlanmasý düþünülüyorsa, bu noktalar belirlenmelidir. Yaðlama noktalarý üzerinde bulunan gresörlükler, her zaman ayný ölçüye sahip olmayabilir. Bu yüzden, gresörlüklerin baðlantý ölçüleri incelenmeli ve belirlenmelidir. Ayrýca hali hazýrda montajý yapýlmýþ ancak istenilen þekilde verim alýnamamýþ olan baþka bir sistem kurulu durumda ise, sistemin ne konuda yetersiz olduðu belirlenmeli ve eski sistemin sökülmesinden önce sistem elemanlarýnýn konumlarý ve özellikleri ile ilgili bilgiler toplanmalýdýr. Otomatik merkezi yaðlama sisteminin monte edileceði ekipman yada araç üzerinde, delik açýlmasý gibi sonradan yapýlan dönüþtürmelerin mümkün olup olmayacaðý belirlenmelidir. Ekipman veya aracýn, bu tip dýþarýdan yapýlacak montajlar ile ilgili kýlavuzunda belirtmiþ olduðu talimatlar uygulanmalýdýr. Ekipman üzerindeki yaðlama noktalarýnýn, sabit ya da hareketli aksamlar üzerinde olup olmadýðý belirlenmelidir. Çelik boru, Polyamit boru veya yüksek basýnç hortumunun kullanýlabileceði noktalar ve mesafeleri belirlenmelidir. Ayrýca yaðlama noktalarý için belirtilmiþ olan basýnç, borularýn seçimi için önemlidir. Otomatik merkezi yaðlama sistemi, aðýr þartlar altýnda çalýþacak bir araç üzerinde yapýlacak ise, aracýn bulunacaðý þartlar göz önüne alýnmalý ve gerekli önlemler alýnmalýdýr. Pompa ve daðýtýcýlarýn güvenliði saðlanacak þekilde harici parçalar ile korunabileceði yada araç üzerinde daha güvenilir yerlere montajýnýn yapýlabileceði belirlenmelidir. Çelik borular yüksek darbe dayanýmýna sahiptir. Eðer sistemin kurulu olduðu araç, üzerine yabancý maddelerin sýçrayacaðý bir ortamda çalýþtýrýlacak ise, aracýn sabit bölgelerinde yaðýn iletimi çalik borular ile yapýlmalýdýr. Ayný aracýn hareketli aksamlarýndaki noktalarýn yaðlanmasý içinde yüksek basýnç hortumu kullanýlmalýdýr. Polyamid boru bu tip durumlarda kullanýlmamalýdýr. Aracýn düzenli olarak bakýmýnýn yapýlacaðý göz önüne alýnarak, merkezi yaðlama sistemi elemanlarý, aracýn bu bakým sýrasýnda bir engele maruz kalmayacaðý þekilde uygun yerlere baðlanmalýdýr. Merkezi yaðlama sisteminde yaðý noktalara taþýyan hortum veya borular, kelepçeler ile düzgünce sabitlenmelidir. Düzensizce montajý yapýlacak borularýn kopma veya hasar görme riski artacaktýr. SAYFA 30
ÝKÝ HATLI YAÐLAMA SÝSTEMÝ PRENSÝBÝ MONTAJ ÖNCESÝ GEREKLÝ BÝLGÝLERÝN TOPLANMASI A - 2. GEREKLÝ EKÝPMANIN SAÐLANMASI Ýki Hatlý Sistem Bileþenlerinin Oluþturulmasý : Montajýn yapýlacaðý ekipmanýn keþfinden elde edilen bilgiler doðrultusunda, yaðlama sistemini oluþturacak olan elemanlar seçilmelidir. A. Pompa: Montajýn yapýlacaðý ekipman ya da aracýn, elektrik güç kaynaðý, kullanýlacak pompanýn hangi tip motor ile çalýþmasý gerektiðini belirlemektedir. Tüm yaðlama noktalarýnýn birim zamandaki toplam yað ihtiyacý hesaplanmalýdýr. Bu sayede kullanýlacak olan pompanýn kaç litre hazneye sahip olmasý gerektiði belirlenecektir. B. Pompa Elemaný: Ayný hesap ile ortaya çýkabilecek olan debi ve basýnç ihtiyacý ise kaç adet pompa elemanýnýn kullanýlmasý gerektiðini belirleyecektir. Yüksek miktarda debi gerektiði durmlarda, pompa elemaný sayýsý arttýrýlarak birbirleri ile köprülenir ve bu ihtiyaç karþýlanabilir. C. Daðýtýcý Valfler: Yaðlama noktalarýnýn ihtiyacý doðrultusunda doz miktarýnýn belirlenmesinden sonra, yaðlama noktalarýnýn daðýlýmýna göre, valf bloklarýnda kaç ara dilim olmasý gerektiði belirlenmelidir. Tüm yaðlama noktalarý tek bir valf bloðu ile yaðlanabilir. Ancak bu noktalarýn birbirleri ile olan mesafeleri ve konumlarý, uzun mesafeli hortum veya boru kullanýlacak kadar aralýklý ise, valf bloklarý bu noktalardaki en yakýn olanlarýn baþka valf bloklarý ile yaðlanabileceði þekilde düzenlenmelidir. D. Baðlantý Elemanlarý: Yaðlama noktalarýnýn baðlantý ölçüleri belirlendikten sonra, sistemin kurulmasýnda kullanýlacak olan baðlantý elemanlarý (rakorlar vs..) belirlenebilmektedir. Ýlk olarak yaðlama noktalarýndaki gresörlükler çýkartýlmalý ve yerlerine uygun ölçüdeki baðlantý elemanlarý yerleþtirilmelidir. Baðlantý elemanlarý uygulama alanýna göre çeþitli tiplerde bulunmaktadýr. SAYFA 31